تبیین صفات تأثیرگذار خانه در شکل‌گیری دلبستگی انسان به آن {ارایۀ یک مدل فرآیند علّی}

یگتسبلد یریگ لکش رد هناخ راذگریثأت تافص نییبت

*نآ هب ناسنا

}ی لع دنیآرف لدم کی ۀیارا{ ّ

3**یتداعس تخدناروپ هدیس ،^۲رفظم گنهرف ،¹تجح یسیع .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد داتسا ^۱ .ناریا ،نارهت ،ناریا تعنص و ملع هاگشناد ،یزاسرهش و یرامعم هدکشناد رایشناد ^۲

.ناریا ،ناهفصا ،ناهفصا رنه هاگشناد ،یملاسا یرامعم یرتکد یوجشناد ^۳ )۹5/۱۱/۱۳ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹5/7/۱۰ :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ و اه ناــسنا یگدنز تیفیک شــیازفا هــک تــسا هناخ و ناــسنا نایم یفطاع دــنویپ ،هــناخ هــب یگتــسبلد داجیا رد هناخ یرامعم شقن ییاسانش فده اب ،هلاقم نیا .دراد یپ رد ار هناخ رد نانآ رطاخ ۀنیکس .دشاب یم هنیمز نیا رد هناخ رثؤم تافص و اه یگژیو تخانش لابند هب ،یفطاع دنویپ نیا یاقترا ای و ،هناخ موــهفم اب مزلام ددــعتم تایفیک و تاــفص ناــیم زا« هک تــسا شــسرپ نیا هب خــساپ یــپ رد اذــل یگنتاگنت ۀطبار تافص نیا هک ییاج نآ زا »؟دراد هناخ هب ناــسنا یگتــسبلد رد یرثؤم شقن کی مادک یارب ییانبم ،هــیاپ شــهوژپ کی ناونع هــب دناوت یم شــهوژپ نیا ،دــنراد اــضف یــکیزیف یاــهروتک اف اــب دنیآرف شور شهوژپ نــیا .دیامن هئارا هناخ هــب ناــسنا یگتــسبلد رب راذگریثأت یدبلاک لماوع تخانــش ،هعلاطم دروم یاه هزوح میهافم نایم یلع طابترا یرارقرب اب و دریگ یم راک هب ار تایرظن قــلخ رد یــّ لعّ نأش یارب یصخاش ،ندوب هاگرگنل ،انبم نیا رب .ددرگ یم کیدزن شهوژپ شسرپ خساپ هب ماگ دنچ رد هناخ زا یتافص ،اهراتفر زاین عفر یارب یرتــسب و نیریــش تارطاخ یریگ لکــش یارب یرتــسب ،یعامتجا تافص نیا یلاعت و قلخ یاهراکهار هب یبایتسد و هتشاد هناخ هب یگتسبلد اب یلع طابترا هک دنتسهّ .دهد یم شیازفا ار هناخ هب ناسنا یگتسبلد لامتحا ،هناخ رد

یدیلک یاه هژاو .یلع دنیآرف ،هناخ هب یگتسبلد ،ناکم هب یگتسبلد ،هناخ تافص ،هناخ ّ

ییامنهار اب هک دشاب یم »هناخ هب ناــسنا یدنبلد یریگ لکــش رب رثؤم لماوع نییبت« ناونع اب موــس ۀدنراگن یرتکد ۀلاــسر زا هتفرگرب هلاقم نیا*

دشاب یم هیهت تسد رد ناهفصا رنه هاگشناد رد مود و لوا ناگدنراگن .E-mail: p.saadati@aui.ac.ir ،۰۳۱-۳۶۲4۹84۱ :ربامن ،۰۹۱۳۱۰۲۱7۰۱ :نفلت :لوئسم هدنسیون **

5۲

۱۳۹۶ ناتسبات ۲ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

همدقم

رد تنوکــس ،دوــخ یــگدنز لوــط رد تــسا نــکمم یدرــف رــه هاگ ای( یــکی لاومعم اما .دــشاب هدرک هــبرجت ار یــتوافتم یاــه هناخً ساــسحا نآ هــب و تــسا زــیامتم شــیارب اــه هناخ نــیا زا )یدادــعت »هناخ« ۀژاو ندینش اب هک یا هنوگ هب ؛دنک یم یرتشیب رطاخ قلعت لحم رگ ا یتح ،ددرگ یم یعادت یو نــهذ رد ناکم نآ هاگ آدوــخان ار نآ و تــسا هناگی شیارب هــک یا هناخ .دــشابن شا یــنونک تــسیز رتــشیب اه هناخ زا یخرب یــیوگ ؛دهد یم حــیجرت اــه ناکم رــگید هــب و دــننک یم داــجیا درــف رد یرتــشیب ۀــقلاع ،دــنراد »هــناخ« یاــنعم شکرت روصت ،دشاب یو یلعف ۀناخ رگ ا .دندرگ یم وا دوجو زا یشخب زا ندنک لد ،تــسا هدومن کرت ار نآ ًلابق رگ ا و تــسا تخــس شیارب یدنویپ زا تیاکح ،تاساسحا نیا .تسا هدوب لکــشم شیارب نآ ۀتسبلد یو ،رگید نایب هب .دیامن یم ناکم نآ و درف نایم یفطاع هدیــسرپ ساــسحا نیا لیلد صوصخ رد وا زا رگ ا .تــسا هــناخ نآ لکــش هــناخ نآ رد هــک ار تارــطاخ یــخرب تــسا نــکمم ،دوــش ،تسا هدنارذگ نآ رد هک ینیریــش تاظحل ،دروآ دای هب تــسا هتفرگ ناکم نآ رد هک یشیاسآ ،تسا هداتفا اج نآ هک ینیشنلد تاقافتا هــشیدنا نیا ،تلامج نیا .رگید دراوم یرایــسب و دراد ای و هتــشاد دوش یم ثعاب یلماع هچ یتسار هب هک دزاــس یم ردابتم نهذ هب ار ؟دــشاب رازیب رگید یا هــناخ زا و هدوــب هناخ کــی ۀتــسبلد ناــسنا ات نینچ ثــعاب هــناخ یــبایزرا ناــیرج رد یــیاهروتک اف و لــماوع هــچ رگید نایب هب اــی هناخ یدبلاک یاه یگژیو ایآ ؟دوــش یم یــساسحا

؟دشاب هتشاد اتسار نیا رد یشقن دناوت یم هناخ یرامعم نت هب ار یکیزیف رصانع زا صاخ یراتخاس ،روصحم یاضف کی هب .تــسا ینیعم ^۱تافص لــماح ،رــصانع نآ یاــه یگژیو اــب و دراد ای و تایفیک یلاعت و قــلخ هب رجنم دناوت یم اضف دبلاک رــگید ناــیب یگنوگچ ۀدننک میظنت دنناوت یم تایفیک نیا .ددرگ نآ رد یتافص حوطــس ،طــیحم و ناــسنا لــماعت .دنــشاب اــضف و ناــسنا لــماعت

ار یفطاع لماعت و یراــتفر لماعت ،یتخانــش لماعت ریظن یــتوافتم هک هناخ و ناــسنا لماعت عاونا زا یکی هــب ،شهوژپ نــیا .^۲تــساراد رثؤم تایفیک و دزادرپ یم ،دریگ یم یاج یفطاع تلاماعت ۀتسد رد لماعت عون نیا زا .دیامن یم نییبت ار نآ یاقترا ای و داجیا رد هناخ .دوش یم دای هناخ هب یگتسبلد ناونع اب یگتــسباو یــعون و یــساسحا یدــنویپ ،هــناخ هــب یگتــسبلد نیا رثا رد .دریگ یم لکــش هناخ و درف نیب هک تــسا تبثم یفطاع ،تینما زا یــساسحا و هدــش لدب یناور یهاگرگنل هب هناخ ،دــنویپ Tsai, 2012; Fullilove,( دراد لابند هب دوخ اب ار تــیاضر و داــمتعا هناخ رد ناسنا نتفرگ مارآ و ندیزگ ینکس رد ،ساسحا نیا .)1996 ناسنا نینچ مه .دــشاب یم رثؤم رطاخ ۀنیکــس هب یو یبایتــسد و یرادهگن و ظفح رد و هتــشاداو هناخ زا تــظفاحم و تــبقارم هــب ار و راکوزاــس نــتفای اذــل .دوــب دــهاوخ رــثؤم ینوکــسم یاــه طیحم .تــسا هجوت روخرد یعوضوم ،دنویپ نیا قلخ رب رثؤم یاه یگژیو هک شسرپ نیا خــساپ هب یبایتــسد روظنم هب هزوح نیا رد هعلاطم دوخ ۀتــسبلد ار ناــسنا هک دوــمن قلخ یا هــناخ ناوــت یم روــطچ«

بــسانم یاهراکهار هب یبایتــسد یارــب یا هیاپ دــناوت یم ،»دزاــس تافص ییاسانش رب شهوژپ نیا زکرمت .دــشاب یرامعم یحارط رد ییاج نآ زا .تــسا دنویپ نیا یریگ لکــش رد هناخ رــثؤم تاــیفیک و ،دنراد اضف یکیزیف یاــهروتک اف اب یگنتاگنت ۀــطبار تافص نیا هــک اهنآ یلاعت و قلخ رب رثؤم یدبلاک یاه یگژیو تخانــش ،یدعب ماگ نیا .دــشاب یتآ یاه شهوژپ عوــضوم دناوت یم هک تــسا هــناخ رد یدبلاک فلتخم یاهریغتم ریثأت نازیم و عون دنناوت یم اه شهوژپ یارب یلوصا و هدومن صخشم ار اضف رد تایفیک نیا یریگ لکش رب .دنزاس مهارف »یگتسبلد لباق« یاه هناخ قلخ

شهوژپ ۀنیشیپ

رد حرطم یاــهدرکیور زا یــکی ناوــنع هب ،ناکــم هــب یگتــسبلد یرایــسب هجوت ریخا یاه لاــس رد ،ناکــم و ناــسنا دــنویپ یــبایزرا نآ هب تافتلا نیرتــشیب و هدرک بــلج دوخ هب ار مــلع یاــه هزوح زا یــسانشناور و یناــسنا یایفارغج ،یحارط و یرامعم یاه هزوح زا ،یگتــسبلد ۀــطبار .)Lewicka, 2011, 207( تــسا هدوــب یــطیحم بجوم هــک تــسا صخــشم یــناکم اــب یــفطاع یا هــطبار یرارــقرب Bonaiuto et al., 1999,( دنادب ناکم زا ییزج ار دوخ درف ددرگ یم تسا یحطس دنچ و هدیچیپ یموهفم ،ناکم هب یگتسبلد .)343 فــیرعت ناکــم و مدرــم ناــیم رــثؤم شــنارگ یورــین ار نآ نــمتلآ هــک ساــسا ،ناــسنا رب ناکــم یــنورد و یــفطاع ،یــسح رــیثأت .دــنک یم نــیا ،)Tuan, 1974( ناوــت .دــشاب یم ناکــم هــب یگتــسبلد رــکفت ،زباک یج .تــسا هدرک ریبعت ناکم هب قــشع ای و ^۳ایلیفوپوت ار هطبار قــیمع یناــسنا ۀــصیصخ کــی ناوــنع هــب ار ناکــم هــب یگتــسبلد

زاربا اه ناکم زا یخرب اب ههجاوم رد دارفا هک تسا دقتعم و دناد یم موهفم نآ هب هلیــسو نیا هب و »مراد قلعت نآ هــب نم« هــک دــننک یمّ و رخاموــش .)۳۹ ,۱۳88 ،نارــگید و روپــشناد( دنــشخب یم هــناخ درف نیب تبثم یفطاع یگتسباو ناونع هب ار هژاو نیا زین شراکمه ،یدبلاک تیبولطم ،یعامتجا یاه هورگ هک دننک یم نایب ناکم و Shumaker &( دنراد شقن نآ رد ناکــم تیعقوم و درف تیصخــش ههد لیاوا رد هــک دننک یم هراــشا نــمتلآ و ولا .)Taylor, 1983, 24 اب هدیدپ نــیا دوجو هب فوطعم رــت شیب تاــعلاطم ،یدلاــیم ۱۹۹۰ Altman & Low, 1992,( دوب نآ ییایوپ و فادها ،یناعم رب قفاوت نیا هک دوب ینامز ناکــم هب یگتــسبلد تاعلاطم م ّود هــلحرم .)10 هب نیق ّقحم و تــفرگ رارــق یــسررب دروم یرــت شیب تــقد اــب هدــیدپ

رد یدربراک تاقیقحت یارــب یا هیاپ ناونع هب نآ یــناعم یــنوگ انوگ هب ناحارط ،یزاــسرهش و یراــمعم رد .دــندرب یــپ ناکــم یــحارط یگتــسبلد ۀطبار رب هک دنتــسه یدبلاک یاه یگژیو فــشک لاــبند لماوع یور رــب هزوح نیا زا ینارگــشهوژپ زین ناریا رد .تــسا رــثؤم هعلاطم یرامعم و یرهش یاهاضف رد ناکم هب یگتسبلد ۀدنزاس یاهاضف یور رــب هعلاطم اب ،)۱5۰ ،۱۳88( ناــیچخرچ .دــنا هدومن زا موادم هدافتسا« ،»یرصب تایفیک« ۀفلؤم هــس ،یرهــش یمومع هب یگتــسبلد رب رثؤم لماوع ناونع هب ار »یتیلاعف عوــنت« و »ناکــم ،)58 ،۱۳۹۰( هداز یــضاق زین .دیامن یم یــفرعم اهاضف زا هنوگ نــیا هب ینوکــسم یاــه عمتجم زاــب یاــهاضف یور رــب دوــخ ۀــعلاطم رد هتخادرپ ناکــم هب یگتــسبلد یبایزرا یارب یموهفم یــلدم نــییبت هدش حرطم یاهوگلا ۀعسوت عقاو رد یو یداهنشیپ یوگلا .تسا ار دوجوم یــموهفم یاه بوچراچ هــک دــشاب یم ⁴یبرغ تاــیبدا رد .⁵تسا هدرب شیپ هب ماگ کی یطابترا نآ هــب وا هــجوت و ناکم هــب درف یگتــسبلد نازــیم نــیب هتــسبلد یناکم هب یدرف هک یماگنه یــنعی ؛دراد دوــجو میقتــسم Mesch & Manor,( دــیامن یم یرــت شیب هــجوت نآ هــب ،دوــش یم رد ناکــم هــب یگتــسبلد یاه یدنمدوــس زا یــخرب .)1998, 506 ،ناکم رد روضح زا تینما ساــسحا :زا دنترابع فلتخم تاــعلاطم شیازفا ،یعمج و یدرف حطس رد یحور -یمسج تملاس یاقترا ناکــم اــب طــبترم کرتــشم یاــه تیلاعف رد یراکــمه و تکراــشم یــعامتجا یروآ باــت شــیازفا ،)Scannell & Gifford, 2010, 5-6(

رد تــیانج و مرــج شــهاک ،)Morris, 2008, 83( حناوــس رــبارب رد یلام یاه یراذگ هیامرــس ،)Brown & Werner, 1985, 553( هلحم اــب .)Brown et al., 2003, 259( یــعامتجا یگتــسبمه و یــنامز و تــینما ،یــعامتجا یاه تکراــشم ،ناکــم هــب یگتــسبلد شــیازفا .)Ibids, 260( دبای یم شیازفا ییانشآ سح و رطاخ لــماعت ناــنآ اــب هرــمزور یــگدنز رد هــک یــیاه ناکم ناــیم رد دوجوم تایبدا رد ق ّمعت .تساه نیرت مهم زا یکی هناخ ،مییامن یم موهفم نیا یارــب یددعتم یناعم و تاــفص اب ار اــم ،هــناخ ۀزوــح رد هک دوش یم هتخانش یعضوم ای ناکم ناونع هب هناخ .دیامن یم انشآ یدبلاک راتخاس هک نآ رب هولاع و دشاب یم هداوناخ کرتشم هاگتماقا بوــسحم زــین یــعامتجا یراتخاــس ،تــسا هداوــناخ یــگدنز یارــب هــناخ .)Rapoport, 1985; Canter, 1977; Duncan, 1981( دوــش یم شمارآ یارب انــشآ یهاگ هیکت ،)Rapoport, 1990( هدوــب درف هاگرــگنل یاــهراتفر ماــجنا یارــب یــلحم هــناخ .دــشاب یم شیاــسآ و نــتفای هداوناخ اــب طاــبترا یارــب یلحم ،هرــمزور یگدنز اــب طــبترم فــلتخم رطاخ ۀنیکــس و )۲ ،۱۳75 ،یمــشاه( ندیزگ ینکــس یارــب یــلحم و ساــسحا ،تیکلام ساــسحا نآ هب تبــسن هک تــسا ییاج .تــسا تظفاحم و تینما لحم هناخ .دراد دوجو یگتــسباو و رطاخ قّ

لعت یریگ لکش لحم ،)۲۹ ،۱۳۹۱ ،یفیطلاقآ( ینوریب یاهدیدهت ربارب رد رب هولاع هناخ .تــسا )۳۲ ،نامه( یرادیاپ و تابث لحم و تارطاخ ناسنا هب ،تسا دامتعا لباق و انشآ طباور یرارقرب یارب یناکم هک نآ یاه هزوح نارگشهوژپ عومجم رد .دهد یم زین ار ندــشاهنت ناکما نآ یارــب و هدوــمن هــعلاطم هــناخ موــهفم صوــصخرد یــفلتخم لئاق یدبلاک و یگنهرف ،یدرکلمع ،یعامتجا ،یصخش یاه هفلؤم صوصخ رد فلتخم یاه هزوح تایرظن رورم یدنب عمج زا .دنا هدش

یددعتم میهافم هناخ هک دوــش یم تــشادرب هنوگنیا هناخ یانعم ریوصت ،یدنمنارک ،تیزکرم ،ورملق ،هانپرس ،یدبلاک راتخاس دننام ،یعامتجا و یدرــف نأــش صخاــش ،دامن ،هداوناخ ،یــگدنز لآ هدــیا ،تــینما ،یدرــف تــیوه ،ناکــم هــب قــلعت ســح ،توــلخ ،نورد ،یمرگ ،تیمیمص ،شزیگنا ،یکدوک ۀناخ ،یصخش یاضف ،هرطاخ رد ار یراد هشیر و موادت ،تیکلام ،شیاسآ ،یدازآ ،یتحار ،للاقتسا .)57 ،نامه( تسا طابترا رد اهنآ اب ای و هداد یاج دوخ موهفم و اــنعم ۀنیمز رد یــشهوژپ ینغ تاــیبدا دوــجو مــغریلع هناخ و ناــسنا یفطاع لماعت تیمها رب دیک أت مــغریلع زین و هــناخ ،)Shabak et al., 2015, 39( اه ناــسنا یــگدنز تــیفیک شــیازفا رد داجیا یاهراکهار ۀــنیمز رد شهوژپ و هناخ هب یگتــسبلد عوــضوم هتفرگن رارق هجوت دروم تسا هتــسیاش هک نانچ نآ ،نآ یاقترا ای و تیفیک شیازفا یور رب هناخ هب یگتــسبلد ریثأت ،تاعلاطم .تــسا ناــیب ناــققحم زا یرایــسب .دــنا هدومن تاــبثا ار )QOL^۶( یــگدنز یارب یرورض یصخاش ،ینوکسم طیحم هب یگتــسبلد هک دنا هدرک رثؤم لماوع تخانش اذل .)Ibids( تــسا ناسنا یرادیاپ و یتملاــس .تــسا رادروخرب یدایز تیمها زا ،دنویپ نیا یاقترا ای و داــجیا رد هچ و لخاد رد هــچ نونک ات هــنیمز نــیا رد یــیاه شهوژپ دــنچره اه شهوژپ نــیا رتــشیب اــما ،تــسا هــتفرگ تروــص روــشک جراــخ رد یدبلاک ۀفلؤم دنچ ای کی یور رب زکرمت اب و هتشاد رگنءزج درکیور لماوع نــیا ریثأت ،یراــمآ و ی ّمک یاــه شهوژپ ماــجنا و یناــسنا اــی .دنا هداد رارــق یــبایزرا دروــم هــناخ هــب یگتــسبلد یریگ لکــش رد ار رب )۲۰۱۲( نارــگید و روــپ یلامک شــهوژپ هــب ناوــت یم هــنومن یارــب هراشا نارهت ناتابک ا کرهــش ینوکسم یاه عمتجم نانک اــس یور یاه طیحم هــب یگتــسبلد رب رــثؤم لماوع یــبایزرا یارــب هــک دوــمن یدادعت ۀیارا اب ،شهوژپ نیا .تسا هدــش ماجنا یرهش ینوکــسم یعامتجا و یدبلاک فلتخم یاهریغتم ریثأت نومزآ هب همانــشسرپ یگتسبلد نازیم یور رب ،دنا هدیدرگ جارختسا طبترم تایبدا زا هک نیا جیاتن قبط رب .تسا هتخادرپ رهش و هلحم ،ینوکسم دحاو هب زا سرت و ،تبثم یگتسبمه تیکلام و تماقا تدم لوط ،شهوژپ یگتــسبمه ،یعامتجا ینگمهان و یگنهرف یاه شنت ،مرج عوقو شــهوژپ .دراد ینوکــسم یاــه طیحم هــب یگتــسبلد اــب یــفنم هک دــشاب یم هزوح نیا یاه شهوژپ رگید زا زین )۱۳۹۰(هداز یــضاق زکرمتم ینوکــسم یاه عمتجم رد ناکــم هب یگتــسبلد عوــضوم رــب و همانــشسرپ زا هدافتــسا اب و یمک یدرــکیور اب زــین یو .دــشاب یم زاب یاضف یاه یگژیو شــقن یبایزرا هب ،یرامآ یاــه لیلحت ماــجنا .دزادرپ یم ناکــم هب یگتــسبلد داــجیا رد ینوکــسم یاــه عمتجم ،»ماجــسنا« یاــه یگژیو یلااــب یگتــسبمه ،یو شــهوژپ جــیاتن رد »یــصوصخ مــیرح دوــجو« و »یــیارگ تعیبط« ،»یــیاناوخ«

ار ناکم هب یگتــسبلد سح اب ینوکــسم یاه عمتجم زاب یاهاضف .دهد یم ناشن اه شهوژپ یخرب ماــجنا دوجو اب ،دوــش یم هدید هک هــنوگ نامه ،رگن لک و عــماج ،دنم ماظن تروــص هب هک یــشهوژپ ،هــنیمز نــیا رد رد رثؤم توافتم لماوع و هدومن لیلحت ار هناخ هب یگتسبلد راکوزاس لخاد رد هچ ،دهد رارق یفاکشوم و ییاسانش دروم ار نآ یریگ لکش

54

۱۳۹۶ ناتسبات ۲ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

رد یشهوژپ نینچ ماجنا .تسا هتفرگن تروص ناریا جراخ رد هچ و تافص نییبت یارب یا هیاپ شهوژپ کی ماجنا دنمزاین ،تسخن ماگ .تسا نآ هب ناــسنا یگتــسبلد یریگ لکــش رد هناخ رثؤم تایفیک و هناخ فلتخم تافص و تایفیک نایم زا هک عوضوم نیا هب نتخادرپ کی مادک ،دنا هتفرگ رارق یسررب دروم ددعتم تاعلاطم رد نونکات هک دــناوت یم ،دــشاب هــناخ هــب ناــسنا یگتــسبلد زاــس هنیمز دــناوت یم یدبلاک یاه یگژیو ریثأت هب هجوت اب .دــشاب هار نیا نیزاغآ شهوژپ شقن رد ،شهوژپ نــیا تیمها ،هناخ رد تاــفص نیا قــلخ رد اــضف رد رت یدربراک یاــه شهوژپ یریگ لکــش یارب ییانبم ناونع هــب نآ .تــسا تافص نیا ۀدنهد لکــش یکیزیف لماوع تخانــش یاتــسار زا عــماج یلدم قــلخ هــب رــجنم دــناوت یم اــه شهوژپ نــیا عوــمجم .ددرگ هناخ هب یگتسبلد رب راذگریثأت لماوع

شهوژپ شور

و تافص هــب یبایتــسد یارــب یفیک یدرــکیور اــب ،شــهوژپ نــیا شور زا ،نآ هب ناــسنا یگتــسبلد یریگ لکــش رد هناخ رّثؤم تایفیک میهافم ندومن طبترم زا یعون ،دنیآرف نیا .درب یم هرهب ⁷یّ

لع دنیآرف هب رجنم دناوت یم تیاهن رد هک دشاب یم یقطنم ۀویــش هب اه هرازگ و راوتــسا هیرظن قلخ رب یــفیک شهوژپ ساــسا .ددرگ هــیرظن شــنیرفآ تخاس کمک هب یهاگ آ ۀعسوت ،شناد ۀندب زا یشخب ره رد .تسا نوریب هک یروما لرتنک هب لیامت .دریگ یم تروص دیدج یاه هیرظن راک و زاــس ادتبا هک دراد یم نآ رب ار ام ،تــسا نداد خر لاــح رد اــم زا یاتــسار رد یخــساپ ،هیرظن قــلخ .مــییامن ییاــسانش ار روــما نــیا زا یا هــعومجم شور هــس زا یکی هب اــه هیرظن .دــشاب یم شلاــت نــیا

.دنریگ یم لکــش ^۱۰یــّ

لع دنیآرف اــی و ^۹تاــیهیدب رــب یــنتبم ،⁸نــیناوق ای یعطق یلع یاه هرازگ زا یا هــعومجم تروص هب ،یّ لع دــنیآرفّ ار یّ

لع مــسیناکم ای دنیآرف دنچ ای کی هک ددرگ یم فیرعت یلامتحا ار هتــسباو ریغتم دنچ ای کی رب لقتــسم ریغتم دنچ ای کی رــیثأت هــک یریگ لکش رد ،دنیآرف نیا .دننک یم فیصوت ،دنزاــس یم صخــشم زا هنوگ نــیا رد .دراد دربراک شــناد هزوــح رد نوــگ انوگ یاــه هیرظن یاه هرازگ کــمک هب و یــقطنم هاگتــسد رد هیرظن ادــتبا ،اــه هیرظن رارق شیامزآ دروم سپــس و هتفرگ لکــش میهافم ۀدننک طبترم یلعّ رد مهبم یاهراک و زاس ،یلع دنیآرف کمک اب ناوت یم اذل .ّ ^۱۱دریگ یم

تخانش یارب دنیآرف نیا زا ،هلاقم نیا .دومن نشور ار شناد هزوح رب رّثوم لماوع ینیب شیپ تیاهن رد و هناخ هب یگتــسبلد راک و زاــس طابترا لباق میهافم تخانــش .درب یم هرهب دنویپ نیا یریگ لکــش یاه شخب نیرت یلصا زا ،ناکــم هب یگتــسبلد و هناخ هزوــح ود رد نیا هدنهد طابترا یاه هرازگ تخاس نآ لابند هب و هدوب دنیآرف نیا میهافم ناــیم یقطنم طاــبترا یرارقرب .ددرــگ یم نــکمم مــیهافم نییبت و یــطابترا یّ

لع یاــه هرازگ تخاــس هب رجنم ،هزوــح ود نــیا .^۱۲ددرگ یم یلع دنیآرف یدنب تروص اب هناخ هب یگتسبلد لدمّ

هناخ هب یگتسبلد یبایزرا یوگلا

تاــیبدا رد هــک تــسا یــمهم مــیهافم زا یــکی ،یــناکم تــیوه .تسا هتفر راک هب ناکم هب ناــسنا یگتــسبلد یبایزرا یارب دوجوم هاگرارق زا یــبیکرت ناوــنع هب درف »دوخ« هــب عاجرا اــب یــناکم تــیوه یارب هک دوــش یم فیرعت ناکم اب نیدامن طــباور و صاــخ یدــبلاک ییزج ار دوخ درف ساــسا نیا رب و »تــسیک« هک دنک یم راکــشآ درف یفطاع یگتــسبلد یا هنوگ هب ،یناکم تیوه اذل ؛دناد یم ناکم زا .)Williams et al., 1992, 32( دوش یم دادملق ناکم اب نیدامن و یــسانش ناور تاــیبدا رد هــک تــسا یــموهفم ،یــناکم تــیوه Jorgenson &( تــسا هدروــخ هرگ ناکم هــب یگتــسبلد اب یــطیحم هــک دــنک یم ناــیب ۲۰۰7 لاــس رد زدــنانره .)Stedman, 2001, 238 رد ،دنهد یم خر ناــمزمه لاوــمعم موهفم ود نــیا هکنیا دوــجو اــبً یرگید همدقم کــی مادک هک نــیا صیخــشت و دنتــسه ازجم عــقاو ،۱لودج .)Hernandez et al., 2007, 317( دشاب یم لکشم ،تسا موهفم ود نــیا طابترا یگنوگچ هــب هک یــنوتم یاوــتحم لــیلحت زا هدید لودج رد هک هنوگ نامه .تسا هدش جارختــسا ،دنا هتخادرپ هب یگتسبلد طابترا یگنوگچ رب ینبم تایبدا رد یقفاوت ،دوش یم ود نیا ،نازادرپ هیرظن زا یخرب .درادــن دوجو ناکم تیوه و ناکــم ار ناکم هب یگتــسبلد یخرب ،دنا هتــسناد رگیدکی لداعم ار موــهفم حیحص ار طاــبترا نیا سکع رگید یــخرب و یناکم تــیوه رب مدــقم نازادرپ هیرظن نیرت یلصا هک تــفگ ناوت یم اما .دنا هدومن دادــملق یعامتجا موــلع نیققحم شــناراکمه و زــمایلیو رــتکد ،هزوــح نــیا

زادرپ هیرظن نوتم یاوتحم لیلحت زا هدش تشادرب میهافم

Jorgenson & Stedman, 2001 رگیدکی هب ناکم هب یگتسبلد و ناکم تیوه موهفم ود ندروخ هرگ •

Hernandez et al., 2007 اهنآ ینامزمه نیع رد موهفم ود ندوب ازجم •

مدقم موهفم ندوب صخشمان •

Williams et al., 1992 ناکم هب یگتسبلد ۀفلوم و همدقم ناونع هب یناکم تیوه •

Jorgenson & Stedman, 2001; Kyle et al., 2004;

Stedman, 2002 یتخانشرادیدپ حطس کی رد ناکم تیوه اب یدربراک یگتسبلد یریگرارق •

Pretty et al., 2003 ناکم تیوه ۀخاشریز ناونع هب ناکم هب یگتسبلد •

Hernandez et al., 2007 ای نتشاد تسود یارف یناکم تیوه ؛یناکم تیوه یریگ لکش رب ناکم هب یگتسبلد ندوب مدقم •

ناکم هب یگتسبلد

.طبترم نوتم رد ناکم هب یگتسبلد و یناکم تیوه میهافم طابترا -1 لودج

مظعا شخب هــک دنــشاب یم نیاتنوم یــک ار یــتاقیقحت هــسسوم رد یداهنــشیپ یوگلا و هدــش ماجنا نانآ طــسوت هزوح نیا تاعلاطم An-( تــسا هــتفرگ رارــق یرایــسب ناــققحم هدافتــسا دروــم ناــنآ یــسانش هعماج هزوــح زا زــمایلیو .)ton & Lawrwnce, 2014, 452 یدعب ود یوــگلا ،یگتــسبلد رب راذگرثا عوــضوم ۶۱ یــسررب زا ســپ یفرعم یبایزرا تــهج هنیهب یوگلا ار ناکــم هب یگتــسباو و تــیوه یناکم تیوه اذــل .)Williams & Vask, 2003, 839( تــسا هدوــمن معز هب .دناد یم ناکــم هب یگتــسبلد هفلؤم و همدقم ناوــنع هــب ار یــلصا ءزــج ود یاراد ناکــم هــب یگتــسبلد ،ناراکــمه و زــمایلیو هراشا ^۱۳یناکم یگتسباو هب هک )یدربراک( روحم -فده دعب :تــسا .تــسا روهــشم یناکم تیوه هب هک )یــفطاع( نــیدامن دــعب و دراد هب هک تسا یگتسبلد موهفم زا یشخب هجوتم یگتسباو ساسحا طوبرم ناربراک یاه هتساوخ و اهزاین نیمأت و تیاضر سح نیمأت راتخاــس کی طــسوت درف فادها و اــهزاین نــیمأت نازــیم .دوــش یم .دشاب یم راتخاس نآ تیفیک زا وا تواضق هدننک نییعت ،صخــشم ناکم هب یگتــسبلد ۀدــننک میظنت ،تــیفیک دروم رد تواــضق نــیا یداهنــشیپ یوــگلا .)Stokols & Shumaker, 1981, 462( تــسا .تسا هدش هداد ناشن ۱ ریوصت رد زمایلیو یوگلا رب هناخ هــب یگتــسبلد یبایزرا یارب شهوژپ نیا یاــنبم ،یگتــسباو موهفم یاج هب هک توافت نیا اب ؛تــسا راوتــسا زمایلیو ،تیاضر ســح هک ارچ دریگ یم راک هــب ار تــیاضر ساــسحا موــهفم دوجوم تاعلاطم رثک ا رد ناکم هب یگتسباو یبایزرا لماع نیرت مهم یدایز یاه شهوژپ ،رگید فرط زا .)4۶ ،۱۳۹۰ ،هداز یضاق( تــسا یریگ لکش رد ناکم زا تیاضر ساــسحا شقن هب میقتــسم روط هب یگتــسبلد ،اه هیرظن بلاغ رد .دــنیامن یم دیک أت نآ هــب یگتــسبلد زا تــیاضر هــک دــهد یم خر یــنامز بــلغا اــما ،هــشیمه اــترورض هــنً

طبترم نوتم یاوتحم لیلحت زا هک ،۲ لودج ؛دوــش لصاح ناکم صوصخ رد هزوح نیا نازادرپ هیرظن هاگدید ،تسا هدش جارختسا یاه طیحم رد هژیو هب ،نآ هــب یگتــسبلد و ناکم زا تیاضر طابترا نایم یتوافت تاــعلاطم زا یــشخب رد .دــهد یم ناــشن ار ینوکــسم رگیدکی یاج هب و درادــن دوجو نآ هب یگتــسبلد و ناکم زا تــیاضر ،دوخ تاعلاطم رد زین نارگــشهوژپ زا رگید یخرب .دنا هدــش قلاطا یلمع هدــش ک اردا طیحم تیفیک ۀطــساو هب هک ناکم زا تــیاضر هب یگتــسبلد هدننک ینیب شیپ ای هفلؤم کی ناونع هــب ار ددرــگ یم رگید یخرب .)Brocato, 2007; Halpenny, 2006( دنا هتسناد ناکم یدــنمتیاضر و یگتــسبلد ناــیم ار یــیاه توافت نازادرــپ هیرظن زا هحص نآ رب نازادرــپ هیرظن رتــشیب هچنآ لاح ره هب .دنا هدــش لئاق موزل و ناکم هب یگتسبلد و یدنم تیاضر نایم طابترا ،دنراذگ یم یریگ لکــش رب یا همدقم ناوــنع هب تــیاضر ساــسحا یریگ لکــش ینوکــسم یاه طیحم رد طاــبترا نیا .تــسا ناکــم هب یگتــسبلد .)۲ لودج هب دینک هاگن( تسا هتفرگ رارق دیک أت دروم رتشیب رد ناکــم زا تــیاضر ساــسحا راذــگریثأت شــقن هــب هــجوت اــب زین و هناخ دننام یناکم رد صوصخ هب نآ هب یگتسبلد یریگ لکش ،شهوژپ نیا ،ناکم زا تیاضر و یناکم یگتسباو میهافم یکیدزن یارب یرت سوملم و رت بــسانم ۀــفلؤم ار هناخ زا تــیاضر ساــسحا یناکم یگتــسباو موهفم اب هــسیاقم رد هناخ هب یگتــسبلد یبایزرا یدعب ود یوــگلا نیاربانب .دــناد یم زــمایلیو لدــم رد هــتفر راک هــب یوگلا ناونع هب ار هــناخ زا تیاضر ساــسحا و هناخ یــشخب تیوه ۲ ریوصت رد وــگلا نیا .درــیگ یم راک هــب هناخ هــب یگتــسبلد یــبایزرا اعدا نینچ ناوــت یم وــگلا نیا یاــنبم رب .تــسا هدــش هداد ناــشن

زادرپ هیرظن نوتم یاوتحم لیلحت زا هدش تشادرب میهافم

Hashas, 2004 نانک اس یگتسبلد کرد روظنم هب ینوکسم طیحم زا تیاضر نازیم یسررب موزل •

Bonaiuto et al., 1999 نآ هب یگتسبلد ۀمدقم ناونع هب تنوکس لحم زا یدنم تیاضر •

Brocato, 2006; Halpenny, 2006 ناکم هب یگتسبلد ۀدننک ینیب شیپ ای هفلؤم کی ناونع هب ناکم زا یدنم تیاضر •

Amerigo & Aragones, 1990 هلحم هب یگتسبلد زا نانآ یبایزرا و ینوکسم طیحم زا تیاضر زا نانک اس یبایزرا میقتسم ۀطبار •

Spear, 1974 یدنم تیاضر حطس شیازفا تروص رد ییاجباج هب رتمک لیامت •

یدنم تیاضر حطس شهاک تروص رد ییاجباج هب لیامت شیازفا • هناخ زا ندشن اجباج لماع نیرت مهم ناونع هب تیاضر ساسحا •

.طبترم نوتم رد ناکم هب یگتسبلد و ناکم زا تیاضر طابترا - ۲ لودج .ناکم هب یگتسبلد زا زمایلیو لدم - 1 ریوصت )Williams & Vask, 2003, 839( :ذخام

5۶

۱۳۹۶ ناتسبات ۲ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

رد هناخ تکراــشم نازیم زین و هناخ زا درف تــیاضر نازیم هــک دوــمن یاه هجنــس ،هناخ یــشخب تیوه نازیم رگید نایب هب ای درف تیوه هب .دنــشاب یم هناخ هب درف یگتــسبلد نازیم یــبایزرا یارــب یــمهم لامتحا ،دــشاب هتــشاد تــیاضر شا هــناخ زا درــف رــگ ا ،رــگید ناــیب ای و شهاک ،ســکعرب .دبای یم شیازفا دوــش هتــسبلد نآ هب هــک نآ نآ هب یگتــسبلد بلــس ای و شهاک بجوم ،هــناخ زا تــیاضر دوــبن ،دیامن تکراشم درف تیوه هب یهد لکش رد هناخ رگ ا زین .ددرگ یم .دبای یم شیازفا نآ هب ندش هتسبلد لامتحا دــنیآرف لدــم زا تــسخن شــخب دــناوت یم ،هدــش حرطم یوــگلا ،دنیآرف نــیا لیمکت یارــب .دهد لکــش ار هناخ هب یگتــسبلد یــلعّ و هــناخ یــشخب تیوه رد رــثؤم یاــه یگژیو تخانــش ،یدــعب ماگ شــهوژپ شور یاــنبم رــب .دــشاب یم نآ زا تــیاضر ساــسحا زــین هک هناخ زا یتافص هک دومن للادتسا هنوگنیا ناوت یم ،هدش حرطم دنیآرف کی رد دنناوت یم ،دنراد یدیلک شقن نآ یــشخب تیوه رد .دندرگ حرــطم زــین هناخ هــب یگتــسبلد تاــمدقم ناوــنع هــب یــلعّ نآ رد تیاضر ساسحا یریگ لکش رد هک هناخ زا یتافص نینچ مه یگتسبلد ۀمدقم دنناوت یم هباشم قیرط هب زین دنــشاب یم لیخد رثؤم تایفیک و تاــفص تخانــش هب همادا رد اذــل .دــندرگ هــناخ هــب نآ زا تــیاضر ساــسحا یریگ لکــش زــین و هــناخ یــشخب تیوه رد تخاس هب ددرگ یم حرطم همادا رد هک یثحابم .دوش یم هتخادرپ .دوش یم رجنم هناخ هب یگتسبلد یلع دنیآرف لدم یاه هقلحّ

هناخ یشخب تیوه رد رثؤم تایفیک و تافص

نیدامن تاــفص هک دراد یــیاه شور هب عاــجرا ،یــناکم تــیوه ،صخــش کی تیوه ساــسحا رد ،صخــشم لحم کــی یــکیزیف و ،یکــسناشورپ .)Proshansky et al., 1983, 61( دننک یم تکراــشم تیوه هــک دــنک یم فــیرعت دوــخ زا یــیاه هبنج نآ ار ناکــم تــیوه Pro-( دیامن یم فیرعت یکیزیف طیحم اب طابترا رد ار درف یصخــش

و درف تیوه زا یــشخب ،یــناکم تــیوه اذــل .)shansky, 1978, 155 هب قلعت زا دوخ ندناــسانش یارب دارفا ،نآ یط هک تــسا یدنیارفّ فیصوت ناکم اب هطبار رد ار دوخ تیوه ،هدومن هدافتسا ناکم کی تیوه ،شــهوژپ نــیا .)Hernandez et al., 2007, 311(دــنیامن یم تایفیک اذــل .دناد یم نآ هــب یگتــسبلد ۀمدقم ار هــناخ رد یــناکم یریگ لکــش رد یــلع دــنیآرف کــی رد هــناخ یــشخب تیوه رد رــثؤمّ هب هک تایفیک نــیا .دوب دنهاوخ راذــگریثأت زین هناخ هــب یگتــسبلد اهنآ یاوتحم لــیلحت و هزوح نیا یراتــشون نوتم رد ق ّمعت کــمک .تسا هدش هدروآ همادا رد ،تسا هدیدرگ جارختسا یعامتجا نأش صخاش ۀباثم هب هناخ هک ینوتم یاوتحم لیلحت زا هدــش تشادرب میهافم ،۳ لودج .دهد یم ناــشن ار دنا هتخادرپ هــناخ رد یناکم تــیوه عوضوم هــب گنوی .دــشاب یم گنوی ،هزوــح نــیا نارادرــپ هیرظن نیرتورــشیپ زا تــسا یــشور ،هدــش هتخاــس مرف رد دوخ نایب هک دراد یــم راــهظا یو .دیآ یمرد هینایب تروــص هب »دوخ« یوگلا نهک نآ طــسوت هــک دنیآرف هــب یهد تینیع ناوــنع هــب ار دوــخ یصخــش ۀــناخ تخاــس Jung,( دــیامن یم فیصوت هاگ آدوــخان ریمض هــب ندیــشخب یهاگ آ هداد شرتــسگ نارــگید و رــپوک طــسوت هــک یدرــکیور ؛)1964, 95 یارــب ار ناکــما ود ،هــناخ تــیهام باــتک رد تــمورب .تــسا هدــش هناخ لخاد رد :دهد یم داهنــشیپ هناخ طــسوت دوخ نایب و راهظا هنوگچ هــک تــسا نیا باــتزاب ،یــلخاد طــیحم .هــناخ نورــیب رد و هک یــلاح رد ؛)دــنیبب دــهاوخ یم اــی( دــنیب یم ار شدوــخ رــفن کــی دهاوخ یم رفن کی هنوگچ هک دنتسه نیا باتزاب ینوریب تاعلاطا ،یتفرــس کــسرک .)Brummett, 1997( دوــش هدید نارگید طــسوت ار »ناهنپ و ادــیپ« ،تنوکــس هناــسانشرادیدپ داعبا زا شــلیلحت رد زا یو .دــناد یم تنوکــس یارــب یا هــیاپ ۀــصیصخ کــی ناوــنع هــب کی ۀناخ رد یصخــش تاعلاطا فلتخم یاه هیلا شیامن تــیلباق و هتــسب مه یتنوکــس ره نوچ تــسا دقتعم و دیوگ یم نخــس رــفن نآ .دهد یم شیامن ارم مه و دنک یم ناهنپ ارم مه ،تــسا زاب مه هلیــسو هب هناخ .)korosec-Serfaty, 1985, 75( دنک یم نیعم ارــم ،»دنک یم لمح و هتــشاد رب رد نینک اــس هب عجار هک یــیاه ماغیپ«

؛دنک یم لمع رت گرزب هعماج و درف نیب هدننک هرک اذم کی ناونع هب

زادرپ هیرظن هاگدید

Brummett, 1997 هناخ طسوت دوخ نایب و راهظا ناکما •

هناخ بحاص هب تبسن نارگید هاگدید رد هناخ ینوریب ۀولج ریثأت •

korosec-Serfaty, 1985 تنوکس یارب یا هیاپ هصیصخ کی ناونع هب »ناهنپ و ادیپ« •

رفن کی هناخ رد یصخش تاعلاطا فلتخم یاه هیلا شیامن لیسناتپ • درف هب ندیشخب تیوه و شیامن یارب هناخ تیلباق •

Annison, 2000 رت گرزب ۀعماج و درف نیب هدننک هرک اذم ،نینک اس هب عجار ییاه ماغیپ لماح هناخ •

درف یعامتجا تیوه زا یدامن هناخ •

Saegret, 1985 نانک اس تیوه و یعامتجا تیعقوم ۀدننک نایب ناونع هب هناخ یعامتجا شقن •

.هناخ هب یگتسبلد یبایزرا یوگلا -۲ریوصت .هناخ یناکم تیوه صوصخ رد نازادرپ هیرظن هاگدید -3 لودج

.نآ یشخب تیوه رد هناخ یعامتجا رابتعا ریثأت -3ریوصت

ترگیاس هک یشهوژپ رد .تــسا درف یعامتجا تیوه زا یدامن اذل ،تــسا هداد ماجنا یا هراجا دمآرد مک یاــه هناخ نانک اــس یور رب یعامتجا تیعقوم هدننک نایب ناونع هب هناخ یعامتجا شــقن هــب .)Saegret, 1985( دنک یم هراشا نانک اس تیوه و رد یناکم تــیوه صوصخ رد هدــش حرطم یاــه هاگدید رورــم زا تــیوه ناــیب رد نآ رــیثأت ،هــناخ یــعامتجا شــقن ناوــت یم ،هــناخ هب ار درف »دوــخ« زا هناخ شیامن و هــیارا ،نایب زین و درــف یــعامتجا یناکم تیوه هب یهد لکــش رد هناخ راذگریثأت و مهم هوجو ناونع تایبدا رد هک یتیفیک ناونع تحت دنناوت یم میهافم نیا .تسناد هدمآ »هناخ یعامتجا نأش« ناونع اب هناخ یناعم ۀزوح هب طوبرم کی ار هــناخ ،یعامتجا موــلع هزوــح تاــیبدا .دــندرگ ناــیب ،تــسا ،۱۹۹۱ لاــس رد هک سرپــسد .دناد یم دارــفا یارــب یــعامتجا نأــش هد ،دوــمن هــیهت ار هــناخ یــناعم یاه تــسرهف نــیرت عماج زا یــکی نأــش صخاــش« ،وا تــسرهف رد .داد هئارا ار هناخ اب طبترم یانعم Despres,( دوــش یم هدید هناخ یناعم زا یکی ناونع هب »یعامتجا یــناعم زا سرپــسد یــعامتجا -یــسانش ناور رــیبعت .)1991, 110 ۀدننک نایب ،هناخ یعامتجا نأش هک دهد یم ناشن هناخ اب طبترم فیرعت رد یمهم لماع و هدوب نانک اس یعامتجا و یدرف تیعقوم نأش« شهوژپ نیا اذل .)Annison, 2000, 257( تــسا نانآ تیوه یاه هاگدید هدــنریگربرد هــک دــناد یم یــیانعم ار »هــناخ یــعامتجا هب دناوت یم و هدوب هناخ رد یناکم تیوه صوصخ رد هدش حرطم یناکم تیوه هب یهد لکش رد هناخ راذگریثأت تافص زا یکی ناونع یناکم ،هناخ هک دومن نایب هنوگنیا ناوت یم نیاربانب .ددرگ حرطم دشاب یم دارفا هب )نأــش( یعامتجا رابتعا یاطعا هب رداق هک تــسا راذگریثأت دارــفا یناکم تیوه یریگ لکــش رب یعامتجا رابتعا نــیا و ،هناخ طــسوت هدــش داجیا یعامتجا راــبتعا ،رگید ناــیب هــب .تــسا .دشاب یم هناخ ۀطــساو هب درف تیوه یریگ لکــش رد یمهم لماع .تسا هدش هداد ناشن ۳ ریوصت رد طابترا نیا هاگرگنل ۀباثم هب هناخ تایبدا رد هک تسا یمیهافم زا یکی ،ناکم رد تابث ساــسحا ساسحا .دوش یم هتخانش یناکم تیوه ۀمدقم ناونع هب دوجوم ناکما ،ناکــم رد روضح موادت زا رــبراک نانیمطا یاــنعم هــب تاــبث رــطاخ تــینما و رــبراک لــیامت تروــص رد تدــم یــنلاوط تــماقا

ناکم نتفر نیب زا ای و ناکــم کرت هب رارطضا زا سرت مدــع زا یــشان و تابث هــطبار نییبت هب ،لو کــیرب نوــچ ینارگــشهوژپ .دــشاب یم ،)Breakwell, 1986, 24( لو کــیرب .دــنا هتخادرپ یــناکم تــیوه ،ندوب درف هب رــصحنم ای و »زیامت« ،ار تیوه زارــحا یلصا ءزــج هــس .دناد یم »سفن تزع« و لوحت و رییغت نیع رد »تابث«

هــناخ ،زورــما هدــننکدیدهت و یــنیب شیپ لــباقریغ ناــهج رد یاه تیلاعف لرتنک ناکما نانک اس هب هک تسا یتابث هدننک نیمأت تــسخن هلهو رد هناخ ییانعم تیمها ور نیا زا .دــهد یم ار دوــخ ناهج و یک اخ هرــک رد »یــشخب تابث« و »تیبثت سح« داــجیا رد Dovey,( ^۱4یوود هــک هــنوگ ناــمه .)۳۲ ،۱۳۹۱ ،یــفیطلاقآ( تــسا هک تــسام دوجو و هنازور یگدنز ییاضف زکرم هناخ دیوگ یم )1985 .دنک یم مهارف ار تابث تیفیک حرطم ار ^۱5هناــسانش یتسه تینما ثحبم ،۱۹۹۱ لاــس ردزندیگ شهوژپ نیا رد رظندم تاــبث موهفم رب یدایز دح ات هــک دــیامن یم فیرعت هنوگ نیا ار هناــسانش یتسه تینما یو .دــشاب یم قبطنم تابث و دوخ تــیوه موادت زا مدرــم رتــشیب هک ینانیمطا« :دــنک یم تینما رد یا هــیاپ عوضوم .دنراد دوــخ یعامتجا و یداــم طــیحم »تساهزیچ و مدرم ندوبدامتعا لباق ساــسحا ،هناسانش یتسه دتفا یم قافتا یتقو هناسانش یتسه تینما .)Giddens, 1990, 92(

؛دــشاب یدام و یــعامتجا طــیحم رد تاــبث یارب یــلحم هــناخ هــک ساسحا نردم ناهج طسوت ندش هدییاپ زا دارفا نآ رد هک یلحم دریگ لکــش نآ لوح تیوه هــک دــشاب نما یا هــیاپ و دــننک یــتحار لماوع زا یکی ار هناخ زردناــس .)Dupis & Throns, 1998, 30-37(

،دــنک یم یــفرعم هناــسانش یتسه تــینما ۀدــنروآ مــهارف یدــیلک ساــسحا مدرم هک تــسا ییاج هناخ« :دــنک یم اعدا هــک یــماگنه دنتــسه تحار ندــش هدییاپ زا ،دنراد لرتنک طیحم یور دننک یم ساــسحا نــیرت قیمع رد ؛دنــشاب ناــشدوخ دــنناوت یم هــنادازآ و و هدننک دیدهت اــهراب تــسا نــکمم هــک یــناهج رد ،یتخانــش ناور نــیاربانب ؛)Saunders, 1990, 361( »دوــش هــبرجت لرــتنک لــباقریغ رد رــطاخ تــینما و یگدوــسآ ،للاقتــسا ،لرــتنک دــننام یــمیهافم دنناوت یم ،ندــیدرگ انغا تروــص رد هک دنــشاب یم یتایفیک ،هــناخ .دندرگ هناخ رد تابث ساسحا هب رجنم صوــصخ رد فــلتخم نازادرــپ هیرظن یاــه هاگدید ،4 لودــج .دــهد یم ناــشن ار هــناخ رد تاــبث ساــسحا رــب راذــگریثأت مــیهافم هنیمز نــیا رد دوجوم نوــتم یاوــتحم لیلحت زا هــک مــیهافم نــیا تحت اهنآ زا زــنرایک هک دنتــسه یــیاه نامه ،دــنا هدیدرگ تــشادرب

زادرپ هیرظن هناخ رد تابث ساسحا رب راذگریثأت میهافم

Dupis & Throns, 1998 Saunders, 1990 )یگدوسآ( ندش هدییاپ زا یتحار ساسحا

Dupis & Throns, 1998 )رطاخ تینما( نما ۀیاپ کی ناونع هب هناخ

Saunders, 1990 طیحم یور لرتنک

Saunders, 1990 لمع یدازآ ،للاقتسا ،یدازآ

.هناخ رد تابث ساسحا رب راذگریثأت میهافم -4 لودج

58

۱۳۹۶ ناتسبات ۲ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

نآ رد هک تسا ییاج هاگرگنل :دنک یم دای »هاگرگنل« یانعم ناونع زا میناوت یم ،میراد ار مزلا تولخ ،مینک یم رطاخ تینما ساــسحا ندش هدییاپ زا میناوت یم و میشاب هدوسآ هتساوخان طباور و اهزیچ ار هاگرگنل هوجو ،زندیگ .)Kearns et al., 2000, 389( مــیبای یــیاهر یدازآ ،طیحم رــب لرتنک ،للاقتــسا ،تولخ ،رطاخ تــینما لماــش .)Giddens, 1990( دناد یم )یگدــش تظافح ساــسحا( هاگهانپ و ناونع هــب هناخ یــبایزرا یارــب شــهوژپ تاــیبدا رد هــک یــیاه هرازگ Ke- (دشاب یم ریز دراوم لماــش ،تــسا هدــش هتفرگ راک هب هاگرگنل :)arns et al., 2000, 394 .منک یم رطاخ تینما ساسحا ما هناخ رد نم • .مراد ار مزلا تولخ ما هناخ رد منک یم ساسحا • .مشاب هدوسآ یتمحازم ره زا ما هناخ رد مناوت یم • .متسه ما هناخ نداد تسد زا نارگن نم • .دراد ار صخشم لاور و مظن زا یسح ،هناخ رد نم یگدنز • ۀطقن کی ناونع هب هــناخ هب هک تــسا یموهفم تابث نــیاربانب هاگرــگنل تنوکــس لــحم ،تروــپوپار رــظن زا .دــنک یم هراــشا رــگنل ،یلکب مــعز هب .)Rapoport, 1990( دــهد یم لیکــشت ار درــف هــیلوا Beck-( دوش یم ناکم زا دارفا ییاجباج عنام ،ناکم ندوب هاگرگنل یا هطبار ناوت یم هدــش حرطم ثحابم قبط رب .)ley et al., 2007 رارقرب هناخ رد یــناکم تیوه و تاــبث ،هاگرــگنل میهافم ناــیم یــّ

لع ک اردا هاگرگنل کی ۀباثم هب هناخ رگ ا هک دومن اعدا هنوگنیا و هدومن یشخب تیوه رد و هتشاد هارمه هب دوخ اب ار تابث ساــسحا ،دوــش رد راذگریثأت یتیفیک ،هناخ ندوب هاگرگنل اذل .دوب دهاوخ رثؤم هناخ .دوب دهاوخ هناخ رد یناکم تیوه یریگ لکش نیریش تارطاخ یریگ لکش یارب یناکم ۀباثم هب هناخ یکی ،)لاــح و هتــشذگ نایم لاــصتا( موادــت ،میک رــیبعت قــبط Kim( دــشاب یم طــیحم تــیوه یــبایزرا یاــنبم یــلصا لــماوع زا رد هــناخ رــیثأت هراــبرد زــین ^۱۶نوــسکیرا .)& Kaplan, 2004, 316 هدومن دــیک أت هــناخ طیحم رد ناــسنا موادــت رــب ،یصخــش تــیوه ۀبرجت زا ،دوــخ زا اتکی و مجــسنم یــسح هب یبایتــسد« دــیوگ یم و .)۱44 ،۱۳87 ،یوــترپ( »دوــش یم یــشان هبرجت موادــت اــی و موادــت داــجیا ناکــم رد تارــطاخ یریگ لکــش ۀطــساو هــب موادــت موــهفم ؛)۱۳7،۱۳84 ،ناوــت( دراد یــخیرات یــک اوژپ یــناکم رــه .ددرــگ یم زا و دنز یم دــنویپ رگید یاــه نامز هب ار درــف ،تارــطاخ و اــه یعادت تارطاخ نیا .دــیامن یم تیوقت ار ناکــم اب یو دــنویپ قــیرط نــیا رــیجنز اــضف قــیرط زا و هدوــب کرتــشم ،فــلتخم دارــفا نــیب یــهاگ

۱7نیکــسار ناج .)Lawson, 2001( دریگ یم لکــش نانآ نیب لاصتا ۀباثم هب ار نتخاــس و هرطاخ ار یــگدنز ،)۱۳75( یاوــش زا لــقن هــب

لاح هب هرــطاخ .دناد یم هرــطاخ یریگ لکــش یارــب یــناکم داــجیا دیدج لایخ ۀدنروآ دوجو هب لماع ،لایخ و تــسا هتــشذگ ندروآ .دشاب یراج نآ یاضف هک دریگ یم لکش ینامز لایخ .تسا Paez et( دنتــسه یعامتجا تارــطاخ لاوصا یناــسنا تارــطاخً لوصحم رتمک بلغا ،مــیروآ یم رطاخ هب ام هــک هــچ نآ .)al., 1997 رد اــم یرــیگرارق لــصاح رتــشیب و هدوــب یصخــش میقتــسم ۀــبرجت و اه هورگ ،هــلیبق ،هعماج ،هداوــناخ دننام یــعامتجا یاهراتخاــس

۱8سک او بــلاه بیروم ار یــعمج ۀرــطاخ هژاو .دــشاب یم نآ رــیاظن نیلوا یارب ^۱۹هرــطاخ یعامتجا بوچراچ باــتک رد ۱۹۲5 لاــس رد ،هدوب میهــس نآ رد اه ناــسنا زا یهورگ هک یتارطاخ یــنعم هــب راــب ،دــنراد تــلاخد نآ یریگ لکــش رد و هداد لاــقتنا نارــگید هــب ار نآ و عــیاقو دادــیور یارــب مزلا رتــسب هــک یــناکم رد .دوــمن هدافتــسا تارــطاخ لیکــشت ناکــما ،دــشاب هتــشاد ار یــعامتجا تلاــماعت رد یعمج تارطاخ شقن هب ،ننجد .تسا رسیم یرتشیب یعمج .)Degnen, 2015( دزرو یم دیک أت یناکم تیوه یریگ لکش دای هب ار مــینک یم هــبرجت نآ رد یــبولطم عــیاقو هــک یــناکم اــم زا یدامن دــناوت یم هــک تــسام هبرجت زا یــشخب ناکــم و مــیروآ یم دازــک اپ زا لــقن هــب خــیلرچیم .)Riley, 1992, 19( دــشاب هــبرجت نآ اه هبرجت ار یناکم تیوه یریگ لکــش رد لماع نیرت مهم ،)۱۳8۶(

ناــعونمه اــب لــماعت زا ناــسنا هــک تــسناد یم یــیاه هرطاخ و دنیآرف رد هرــطاخ شقن .تــسا هدروآ تــسد هــب ناکــم نآ رد دوــخ نامز رورــم هــب تارــطاخ .تــسا مــهم رایــسب ناکــم یــشخب تیوه یرادــهگن و تــبث یارــب ار یــنزخم شــقن ناکــم و دوــش یم عــمج ثداوح زورــب ۀطــساو هب اه ناکم .دــنک یم اــفیا یــناعم و تارــطاخ یاه هبرجت و هرمزور یــگدنز نایرج رد ای صاخ یاــه نامز رد مــهم هچنآ .)Riley, 1992, 18( دنوــش یم یــندنام دای هــب ،نآ زا لــصاح اه هبرجت ،اه هورگ ای دارفا روضح ،دزاس یم یندنام دای هب ار اه ناکم ۀمدقم ار یعمج ۀرطاخ زین اکیول .تــسا ناکم هب یقاصلا یناعم و ۀیاپ رب هک یعمج ۀرــطاخ اب ناکم تیوه« :دناد یم یــناکم تــیوه هتخاــس یعامتجا تاطابترا و تلادابت قیرط زا و طیحم رد هبرجت .)Lewicka, 2008, 228( »تسا طبترم ،دوش یم ناکم رد یدــنم هرطاخ شــقن هدــش حرطم ثحابم یاــنبم رــب ناوت یم اذل .ددرگ یم راکــشآ یناکم تیوه قلخ و موادــت داــجیا رد تارطاخ یریگ لکــش یارب یرتــسب هناخ رگ ا هک دومن اعدا هنوگنیا یشخب تیوه رد و هدیدرگ موادت بجوم ،دــشاب فقس ریز نیریــش یاه هقلح زا رــگید یــکی هــک دــنیآرف نــیا .دوــب دــهاوخ رــثؤم هــناخ 5 ریوصت رد ،دهد یم لکــش ار هناخ هب یگتــسبلد یّ

لع دنیآرف لدم .تسا هدش هداد شیامن

.نآ یشخب تیوه رد هناخ ندوب هاگرگنل ریثأت -4ریوصت

.نآ یشخب تیوه رد هناخ رد یدنم هرطاخ ریثأت -5ریوصت .هناخ یشخب تیوه رب راذگریثأت تایفیک زا یلع دنیآرف -6ریوصتّ

هناخ رد یناکم تیوه یلع دنیآرفّ لدــم زا یــشخب ناوــت یم هدــش حرطم دــنیآرف هــس عــیمجت زا رد راذگریثأت تاــیفیک نییبت هب هــک هناخ هب یگتــسبلد یلع دــنیآرفّ ساــسا رب و انبم نیا رــب .دومن میــسرت ار دزادرــپ یم یــناکم تــیوه ،»یعامتجا نأش یارب یصخاش« ،هدش حرطم یلع یاه للادتساّ یتافص »نیریــش تارطاخ یریگ لکــش یارب یرتــسب « و »هاگرگنل«

یارب یناکم تــیوه قلخ هــب رجنم دــنناوت یم هــک دنتــسه هــناخ زا .تسا هدش هداد ناشن ۶ریوصت رد دنیآرف نیا .دندرگ نانک اس

یریگ لکــش رد هــناخ رــثؤم تاــیفیک و تاــفص نآ زا تیاضر ساسحا

تسا یدادیور و هدوب طیحم هب شرگن یعون ،ناکم زا تیاضر زا طــیحم یدــبلاک تاــیصوصخ ناــیم یدتــسوداد ناــیرج رد هــک لکــش رگید یوــس زا درــف یــنهذ و یــگنهرف یاــهوگلا و فرــط کی ناکم تیفیک عوضوم هب یتخانش ناور یدرکیور نیاربانب ؛دریگ یم ،یطیحم یاــه یگژیو و یصخــش یاــه یگژیو لــماع ود هــک تــسا .)Stedman, 2002, 564(ددرگ یم یقلت اتسار نیا رد راذگریثأت یلماع زا تــیاضر ،^۲۰یــطیحم یــسانش ناور رد ناکــم یروــئت قــبط رــب یگدنز زا یــشان یدونــشخ ای تذل هبرجت ناوــنع هب تنوکــس لــحم ،یموهفم رظن هطقن زا .دوــش یم هتخانــش ،صخــشم ناکم کی رد شرــگن یتخانــش ناور راتخاــس یــلصا هــفلؤم هــس یدــنم تیاضر ؛)Rosenberg & Hovland, 1960( دراد ار )راــتفر و رــیثأت ،تخانــش(

یــساسحا خــساپ ،یدنم تیاضر ،نوــسردنا و نمدیاو هاگدید زا اما نانکاس هک یفنم ای تبثم ساــسحا ،تسا هاگتنوکــس هب نانکاــس سنج زا ار یدنم تیاضر نانآ .دنراد دوخ تنوکس لحم هب تبسن یگدنز نآ رد هک یعامتجا -یکیزیف طیحم هب مدرم رثؤم خساپ و ریثأت تیاضر مدع لیلد هب ناکم کرت ،لاثم ناونع هب و ؛دنناد یم ،دننک یم رد .)Weidemann & Anderson, 1985( دــنناد یم نآ ورــیپ راــتفر ،ار و هدــش کرد تیاضر لداعم تنوکــس لحم زا تــیاضر ،رــگید عــبانم یلعف یتنوکس تیعقوم زا هداوناخ کی زا یوضع ای درف هدــش هبرجت موهفم نیا .)۱۳88 ،یــیادخ و ناــیعیفر( دوــش یم بوــسحم دوــخ یاه هفلؤم و نانکاــس نیب لماعت یایوپ دنیآرف ناوــنع هب دــناوت یم

.)Galster, 1987, 540( دوــش هتــسناد طــیحم یــعامتجا و یــکیزیف ینوکــسم طــیحم تــیفیک زا صخــشم یدرادناتــسا یدرــف رــه ره .دنک یم هــسیاقم نآ اب ار دوخ یــعقاو طیحم هک دراد دوــخ یارــب )درف یاهدرادناتــسا و یــعقاو طــیحم( ود نــیا نیب هــلصاف هــک هــچ نیاربانب ؛دوش یم رتشیب ینوکسم طیحم زا درف تیاضر ،دبای شهاک دــشاب یم اه لآ هدیا و اه هتــشاد نیب هلصاف ناونع هب یدنم تیاضر Marans & Rodgers, 1974; Handal et al., 1981; Canter & Rees,(

ساــسحا یبایزرا یارب یــشور اذل .)1982, Bardo & Hughey, 1984 طسوت هدش ک اردا ینوکــسم طیحم نیب هلصاف هبــساحم ،تیاضر هچره ،یقطنم ظاحل زا .دشاب یم یو لآ هدیا ینوکسم طیحم و درف رد یدنم تیاضر .تسا رت یضار صخــش ،دــشاب رت مک هلصاف نیا هک :دریگ یم رارق یبایزرا دروم تسد نیا زا یتلااوس اب دوجوم تایبدا

؟دیتسه یضار ناکم نیا رد یگدنز زا ردق هچ •

؟دیهد یم داهنشیپ دوخ ناتسود هب ار ناکم نیا ایآ • هــچ یــگدنز یارــب یــناکم ناوــنع هــب )هــلحم( هــناخ نــیا هــب •

؟دیهد یم یزایتما عوقو هب یماگنه دایز لامتحا هب هکلب اترورض هن ،یدنم تیاضرً هچره .ددرگ هدروآرب ناکم رد ناسنا تاعقوت و اهزاین هک دنویپ یم هطبار هعــسوت لاــمتحا ،ددرــگ هدروآرــب ناکــم رد تاــعقوت و اــهزاین یــسانش هعماج رد .دــبای یم شیازفا زــین نآ اــب رــت بولطم یــفطاع نیمأت یارب )ناکــم کی( یلمع شزرا یانعم هب تــیاضر ،عاــمتجا ناــسنا .)Guest & Lee, 1983, 234( دــشاب یم صاــخ یاــهزاین طــیحم طــسوت تــسیاب یم هــک دراد یــتوافتم یراــتفر یاــهزاین عفر یارب یبــسانم رتــسب دناوتب هناخ رگ ا .دنوــش هدروآرب ینوکــسم هارمه هــب دوخ اب ار یدــنم تیاضر ،دــشاب یــضتقم یاــهراتفر زاــین یلع دنیآرف لدم یاه هقلح زا رگید یکی ناوت یم انبم نیا رب .درادّ یحارط ار درذگ یم هناخ زا تیاضر ریــسم زا هک هناخ هب یگتــسبلد .تسا هدش هداد ناشن 7ریوصت رد دنیآرف نیا .دومن

هناخ هب یگتسبلد ی لع دنیآرف لدم نییبت ّ

یاه هقلح لاصتا و طابترا زا و هدش حرطم یلع یاهدنیآرف یانبم ربّ .دومن نــییبت ار هناخ هــب یگتــسبلد یّ

لع دنیآرف لدــم ناوــت یم ،اــهنآ ،»یعامتجا نأــش یارب یصخاــش « ،هدــش حرطم ثحابم یاــنبم رــب

هناخ زا یتافص »نیریش تارطاخ یریگ لکش یارب یرتسب« و »هاگرگنل« .نآ زا تیاضر ساسحا رد هناخ رد اهراتفر زاین عفرریثأت -۷ریوصت

.هناخ هب یگتسبلد یلع دنیآرف لدم -8ریوصتّ