شاخص توسل‌جویی؛ تکمله‌ای بر مدل‌های سنجش دینداری در ایران: پژوهشی تجربی در شهر یزد

(1)

ۀرود /نایرا در یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 9

ۀرامش ، 3 زییاپ ، 1399 : 665 - 692

صخاش لسوت

هلمکت ؛ییوج لدم رب یا

:ناریا رد یرادنید شجنس یاه

رهش رد یبرجت یشهوژپ دزی

لضفلاوبا دشرم

1ی

لم ی هح لع ی راگدنم

2ی

جح ی ه ب ی ب ی قزار ی دابآرصن

3

ماهلا نانوک

4ی

:تفایرد خیرات 15

/ 10 / 98 :شریذپ خیرات

29 / 04 / 99

هدیکچ ةمه رب یرورم لدم

اه و وگ ی ه اه ی حارط ی هدش هب یا رد یرادنید شجنس روظنم ناشن نار

م ی دهد

رد هک ه ی چ مادک نیا زا لدم اه هب تروص ،دنمشور و مظنم و

ی گژ ی اه ،عیشت بهذم صاخ ی

هب ناونع هب ،هلاقم نیا رد .تسا هدشن هدید ناریا ةعماج رد بلاغ بهذم اب ،هصیقن نیا عفر روظنم

،نبرک یرناه یارآ هب هیکت ش

ی هع سانش سویپ ینعی ،هعیش صاخ هوجو زا یکی ،رصاعم و یگت

هب ادخ اب ناسنا ةطبار رارمتسا اب نینچمه .تسا هدش هتسجرب یهلا یایلوا و ناماما ةطساو

موهفم جارختسا لسوت

وج یی هب ناونع تایلمع یفیرعت ،عیشت رد یرادنید صاخ یدیلک موهفم

رد هدافتسا یارب یبرجت و )یلمع( یکسانم ،یداقتعا دعب هس رد نآ پی

ام ی ش اه شجنس ی

رد یرادنید رهش یرامآ ةعماج رد موهفم نیا ،زین شهوژپ یبرجت شخب رد و هدش هئارا ناریا

ناشن شهوژپ جیاتن .تسا هدش هدیجنس دزی م

ی دهد حطس لسوت وج هعلاطم دروم ةعماج رد یی

ی ساسارب .تسلااب ًاتبسن هتفا

اه نازیم زین شهوژپ ینادیم ی لسوت

وج زا رتشیب نانز نایم رد یی

نایم رد و نادرم دزا

جاو هدرک اه و یعامتجا ةقبط نایم ،هعلاطم نیا رد .تساهدرجم زا رتشیب

نازیم لسوت وج هب ؛دراد دوجو یسوکعم و رادانعم ةطبار یی یروط

هک لسوت وج ةقبط دارفا یی

یصوصخ و نید اب یشنیزگ دروخرب هچره .تسا هدش شرازگ لااب ةقبط زا رتشیب نییاپ ندش

نازیم ،دشاب رتشیب نید لسوت

وج ی و یگدنز کبس نایم رادانعم و سوکعم ةطبار .تسا رتمک ی

نازیم لسوت وج دارفا هچره هک تسانعم نیدب یی د

ی ن رتراد ،دنتسه کبس اه و یتنس ،یگدنز ی

ریغ نردم رت م ی دوش ناشن شهوژپ نیا جیاتن دنچره . یوگلا دایز ًاتبسن تهابش ةدنهد

خساپ اه هب

هجنس اه ی لسوت وج یوگلا اب یی خساپ

اه ب ه هجنس اه هزوح نیا تاقیقحت رگید رد یرادنید ی

زونه ،تسا من

ی ناوت نیا ندوبروآون ةرابرد هجنس

اه تردق و نآ اه شجنس رد توافت

اه و

.درک یقیقد تواضق نایعیش یرادنید عون رد هتفهن فیارظ هژاو یدیلک یاه ،عیشت:

لسوت وج

،دزی رهش ،یرادنید شجنس ،یی .نبرک یرناه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . تئیه وضع ،دزی هاگشناد یملع

a.morshedi@yazd.ac.ir

2 تئیه وضع .

،)لوئسم ةدنسیون( دزی هاگشناد یملع m.alimondegari@yazd.ac.ir

3 تئیه وضع . ،روشک تیعمج یصصخت و عماج تیریدم و تاعلاطم ةسسؤم یملع

hajiieh.razeghi@psri.ac.ir

4 . سانشراک دشرا هعماج سانش هعیش( ی ،دزی هاگشناد )یسانش elkonany71@gmail.com

(2)

666 هرود ،ناریا رد یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 9

هرامش ، 3 زییاپ ، 1399

حرط و همدقم م

هلئس

تاعوضوم زا یکی عماوج نیا رد دارفا یرادنید و نردم عماوج رد نید تیعضو ةرابرد ثحب شلاچ گنارب ی ز ةزوح رد هعماج

سانش .تسا نید ی لاحرد

ی هک زا یرایسب هعماج

ناسانش اب ،نید

زا یبرجت دهاوش یخرب رب هیکت اب ،ریخا ةدس کی رد نویسازیرلاوکس یوگلا ةبلغ زا یریذپریثأت نور نخس عماوج ندشرلاوکس نوزفازور د م

ی وگ ی دن ، هعماج ناسانش رد زین یرایسب ههد

اه ریخا ی

عماوج رد نید تایح دیدجت یتح و همادا زا ،توافتم یبرجت دهاوش و یرظن ینابم هب اکتا اب نخس یزورما م

ی وگ ی دن ،ناراکمه و رگرب(

1380 ،سیرون و تراهلگنیا ؛ 1387

و ویورا لیناد ؛

،ناراکمه 1396

؛ لاج یی روپ ، 1392 ًلاومعم عماوج ندشرلاوکس دنیارف نییبت رد .) هعماج

ناسانش

میسقت هورگ ود هب م

ی دنوش زا رثأتم دیدج نارود رد ار نایدا ةمه تشونرس ،تسخن هورگ :

لماوع نورب د ین دننام ،ی ملع

ارگ یتعنص ،یی هافر شیازفا ،یداهن کیکفت ،ینیشنرهش ،ندش

هریغ و یداصتقا م

ی اد دنن و نایدا ةمه راظتنا رد دحاو یتشونرس ار ندشرلاوکس هجیتنرد و

یم رظنرد بهاذم هولاع ،رگید هورگ .دنریگ

لماوع رب نورب

د ین لماوع ،ی نورد

د ین هلمج زا ی

رلاوکس و تشونرس نییعت رد ار نید نآ یخیرات تایبرجت و نید ره یتایهلا و ینورد تخاس رثؤم نید نآ ندشن ای ندش م

ی نناد د نیارب . یخرب ساسا هعماج

ناسانش دنیارف نییبت رد

رد تیحیسم نید ندشرلاوکس برغم

مز ی ن

، نخس تیحیسم رد ندشرلاوکس یاهرذب شرورپ زا

م ی وگ ی دن ،رگرب(

1397 : 167 .)

رد زین ناریا رد ههد

اه هعماج رد یرادنید و نید ةدنیآ و ینونک عضو ةرابرد ریخا ی

ثحب اه ی هنماد راد نایم رد ی ج

هعما ناسانش ،یدشرم( تسا هتشاد دوجو یناریا 1384

؛

عاجش ی دنز ، 1385 و 1391 ،یثدحم ؛ 1386

،یمظاک و یجرف ؛ 1388

،نابلاط ؛ 1388

و نابلاط ؛

،یداباهب یعیفر 1390

، 1396 ،یتعیرش ؛ 1396

زا یهورگ زین اجنیا رد .) هعماج

ناسانش یلماوع

دننام ملع ارگ ،یی تعنص ی ندش ،ینیشنرهش شرتسگ ، ار هریغ و یداهن کیکفت

عت یی ن هدننک م ی دنناد

هبور دنور هب هجوت اب و تشونرس نامه ار ناریا رد نید تشونرس ،ناریا رد نویسازینردم دشر

یبایزرا یبرغ عماوج رد تیحیسم نید م

ی دننک ،یدمحم(

1377 ،نایراجح ؛ 1389

،تدحو ؛

1382 ر ملاسا نید یناریا نارگشهوژپ یخرب ،رگید یوس زا .) هب ا

لیلد و ی گژ ی اه و ینورد ی

هبرجت یبایزرا تیحیسم نید تشونرس اب توافتم یتشونرس یاراد ،نآ توافتم یخیرات یاه

م ی دننک ( عاجش ی دنز ، 1381 ، 1385 ، 1391 ،ناییوچک ؛ 1384

تیهام رب یخرب ،هراب نیا رد .)

(3)

لسوت صخاش هلمکت ؛ییوج

لدم رب یا ... :ناریا رد یرادنید شجنس یاه

667

و بهذم نیا صاخ تایهلا هک دنرواب نیا رب و دنراد دیکأت هعیش بهذم صاخ هب

و ی هژ هب داقتعا

ةطبار رارمتسا و یگتسویپ و )رضاح رصع هلمج زا( راصعا ةمه رد رضاح و یح ماما روضح ببس ،بهذم نیا رد ادخ اب ناسنا م

ی دوش ناریا ةعماج و عیشت بهذم هک هب

ناونع یلصا لماح

نویسازیرلاوکس دنیارف و دنیامیپب ار یبرغ عماوج زا توافتم یهار ،نآ نآ

هنوگ رد هک نید

و تیحیسم هب

و ی هژ ،نبرک( دباین زورب تصرف اجنیا رد ،تسا هداد خر ناتستورپ بهذم 1382

،

1388 ، 1391 ،یقشع ؛ 1379

،یتعیرش ؛ 1392

.)

مه نامز اب ثحب ،ناریا ةعماج رد نید تیعضو ةرابرد شلات

اه شجنس یارب یدایز ی

یحارط و یرادنید تیعضو صخاش

اه ناریا رد نآ شجنس یارب یموب ی تسا هتفرگ تروص

( عاجش ی دنز ، 1384 ، 1390 ، 1393 ،یجرف و یمظاک ؛ 1388

؛ ادخ ی را ی درف ،ناراکمه و 1388

؛

،یرازلگ 1384 ؛ جارس هداز ،رفایوپ و 1386

، 1388 نیا هتبلا .) شلات

اه تسا هدوبن هشقانم نودب

،یثدحم(

1392 ،نابلاط ؛ 1384

، 1392 هک تسا نیا مهم ةتکن اما ،) هن

اهنت علاطم رد تا

هعماج تخانش یخرب ناریا رد نید ی و

ی گژ ی اه رتمک )راظتنا و تبیغ هلمج زا( عیشت صاخ ی

،یتعیرش( تسا هتفرگ رارق رظندم 1392

،ناراکمه و یتعیرش ؛ 1396

: 695 یحارط رد هکلب ،)

هجنس اه ةدمع زین ناریا رد یرادنید ی شلات

اه یحارط یارب هجنس

اه هب و هدش فرص ماع ی

یخرب هفلؤم اه ی نیارب .تسا هدش هجوت رتمک ،عیشت بهذم صاخ یرادنید نیا رد ،ساسا

یخرب رورم نمض ،شهوژپ هبنج

اه لیمکت یارب یداهنشیپ ،عیشت صاخ ی لدم

اه شجنس ی

.تسا هدش هئارا ناریا رد یرادنید

شهوژپ ةنیشیپ ت نید ةزوح نارگشهوژپ ةغدغد هب دارفا یرادنید شجنس هک یدلایم متسیب نرق ةمین زا لیدب

،دش شلات اه هب ایند رد یرایسب ی یحارط روظنم

لدم اه و هجنس اه عوضوم نیا یارب درادناتسا یی

،دوه و لیه( تفرگ تروص 1998

هدرک شلات نارگشهوژپ یخرب ،نایم نیا رد .) و لدم ات دنا

هجنس اه و ماع ی لباق

معت ی م ،یکسنل( دننک یحارط بهاذم و نایدا ةمه رد یرادنید شجنس یارب

1961 راتسا و کلاگ ، 1966 ،

و رنکلاف ، د

ی

،گناج 1976 ،ناراکمه و لاونروک ، 1986

رد و )

یحارط یارب ار دوخ شلات ،لباقم لدم

اه و هجنس اه ناوریپ رد یرادنید شجنس یارب هژیو ی

هدرک فرص صاخ بهاذم و نایدا ا

هنومن یارب ؛دن م

ی ناوت نسناه سوفیتسا و داتسدلاک لدم زا

(4)

( 1993 یارب ) ( یخیلبلا لدم و ژورن رد نایحیسم یرادنید شجنس 1997

یرادنید شجنس یارب )

.تفگ نخس ناناملسم ار نید ةزوح نارگشهوژپ زا یرایسب هجوت یرادنید شجنس ،ریخا ةهد ود رد زین ناریا رد

ةزوح رد مه ناور

سانش ةزوح رد مه و ی هعماج

سانش ( تسا هدرک بلج ی یمیحر

داژن و

،یملاسا تاغیلبت نامزاس یشهوژپ تنواعم ؛ 1396

رگا .) د ی هاگد اه شجنس هک یی

عنتمم یرما ار یرادنید م

ی دنناد ،یثدحم( میراذگب رانک 1392

خرب ،) رواب اب یناریا نارگشهوژپ ی

ناکما هب هرهب

گ ی ر زا ی لدم اه ةمه رد یرادنید شجنس یارب یناهج و ماع ی دا

ی نا شوک ی هد دنا

نیا زا یخرب لدم

اه نمض ،ار بسانتم

زاس یخرب ی وگ

ی ه اه هب ،ملاسا نید یارب نآ ی روظنم

( دننک هدافتسا ناریا رد یرادنید شجنس جارس

هداز ، 1998 ، 1383 ؛ جارس هداز ،رفایوپ و 1386

.)

یهاگن اب زین رگید یخرب ماع

ارگ ی هنا و لوصا( یداقتعا دعب هس ساسارب ار یرادنید شجنس لدم ،

)تادابع و تایعرش ،تایقلاخا( یراتفر و )ینید تیوه ،ینید ةقلع ،ینید ةبرجت( یفطاع ،)عورف هدرک یحارط دنا

( نابلاط و

.) رب ،لااب هورگ لباقم رد رب دیکأت اب نارگشهوژپ یخ

و لدم ،نید ره رد یرادنید شجنس یارب هکنیا هجنس

اه ترورض نید نآ اب بسانتم یموب ی

،دراد شوک ی هد دنا ةزوح رد .دننک هئارا ملاسا رد یرادنید شجنس یارب ار صاخ یلدم

ناور سانش ( یرازلگ ،ی 1384

و ) ادخ ی را ی درف ( 1388 ةزوح رد و ) هعماج

سانش ،ی عاجش ی ز دن

( 1384 اتسار نیا رد ار شلات نیرترثؤم و نیرتشیب ) هتشاد

دنا . رازلگ ی ( 1384 هک للادتسا نیا اب )

شهوژپ ةمه ناریا رد ناشن مدرم تاداقتعا نازیم رد ار یمک سنایراو یبرجت یاه

م ی دنهد اهنت ،

،تابجاو هب لمع ةنیمز شش ساسارب ار یلدم و هدش زکرمتم ینید راتفر و لمع شجنس رب ماجنا ،تاهورکم زا یرود ،تابحتسم هب لمع ،تامرحم زا یرود لاعف

ی ت اه و یبهذم ی

مصت ی م اه و باختنا اه .تسا هدرک یحارط نید رب ینتبم ی ادخ

ی را ی ( درف 1388 یحارط هب زین )

و مازتلا و ینید فطاوع و قیلاع ،ینید رواب و تخانش دعب هس رب ینتبم ،یرادنید شجنس لدم نید فیاظو هب لمع نینچمه .تسا هتخادرپ ی

عاجش ی ( دنز 1384 دعب هس نداد رارق انبم اب )

،تدابع ،نامیا ،هدیقع( ملاسا نید دعب جنپ نتفرگرظنرد اب و )نت و ناور ،نهذ( ناسنا یدوجو نمؤم ،ندوبدقتعم دعب جنپ ،)تعیرش و قلاخا یقلاخا ،)یعمج و یدرف( ندوب تدابع لها ،ندوب

عرشتم و ندرک لمع ( ندوب

ع حرطم یرادنید شجنس یارب ار )یعمج و یدرف فیلاکت هب لم

نیا .تسا هدرک لدم

اه شهوژپ زا یرایسب رد نونکات هدش هدافتسا ناریا رد یبرجت یاه

زا .دنا

(5)

669

هلمج جارس هداز و رفایوپ ( 1386 ةسیاقم فده اب هک ) لدم

اه فلتخم ی رد یرادنید شجنس

لدم ،کراتسا و کلاگ لدم( یرادنید شجنس لدم هس ،ناریا عاجش

ی دنز لدم و ادخ ی را ی درف )

نیا هک دنداد ناشن و دندومزآ ییوجشناد دحاو تیعمج کی رد ار لدم

اه و رابتعا زا هکنیا نمض

حطس کی رد ار هنومن تیعمج یرادنید نازیم ًابیرقت ،دنرادروخرب ییلااب ییایاپ ناشن

م ی دنهد .

،اهریغتم ریاس اب یرادنید ةطبار رظن زا نینچمه هطبار

اه ی هب تسد هدمآ ًابیرقت هجنس هس ره یارب

( تسا ناسکی جارس

هداز و رفایوپ ، 1388 .)

نیا ةمه رب یرورم لدم

اه و وگ ی ه اه ی هئارا هدش د شجنس یارب ناشن ناریا رد یرادنی

م ی دهد ، دنچره ةمه نآ اه شوک ی هد دنا رد حارط ی اه رظنرد ار ناریا ةعماج ینید تفاب دوخ ی

ینابم هب یتح و دنریگب هس

ةناگ ،یسانشادخ ناسنا

سانش و ی ناهج سانش ،دننک هجوت ملاسا نید ی

هب رظن م ی دسر هجوت عیشت بهذم صاخ هوجو هب رتمک هتشاد

دنا ریبعت هب . ،رگید

دنچره یخرب

وگ ی ه اه هدافتسا ی رد هدش

لدم اه هب ناریا رد یرادنید شجنس فلتخم ی و

ی گژ ی اه صاخ ی

رد ،تسا رظان عیشت بهذم ه

ی چ مادک نآ زا اه هب تروص ةعومجم ،دنمشور و مظنم وگ

ی ه اه ی

هب هک یصاخ و

ی گژ ی اه نیا عفر یارب .تسا هدشن هدناجنگ ،دشاب رظان بهذم نیا صاخ ی

،هصیقن ،نبرک یرناه یارآ هب اکتا اب شهوژپ نیا رد ملاسا

سانش و ش ی هع سانش نمض ،رصاعم

زا یتایلمع یفیرعت ،هجو اب بسانتم یدیلک موهفم جارختسا و هعیش صاخ هوجو زا یکی میسرت لمکم ات تسا هدش هئارا نآ پی

ام ی ش اه .دشاب ناریا رد یرادنید شجنس ی

شهوژپ یرظن ینابم یخرب هعماج ناسانش نازیم و دیدج رصع اب ههجاوم رد نایدا تشونرس عون میسرت رد

ار یمهم شقن ،نویسازیرلاوکس دنیارف زا یریذپریثأت ارب

یتایهلا مظن و نایدا ینورد تخاس ی

نآ اه رظنرد م ی گ ی دنر زا رگرب و ربو . هتسجرب

رت ی ن هعماج ناسانش .دنراد یهاگن نینچ هک دنتسه ی

یدا هک( ار ناهج ریواصت ربو شقن نا

هتسجرب ا ندش هتخادرپ و هتخاس رد ی نآ

اه )دنراد هب باثم ة

نزوس ناب ی م ی تسناد یعطاقم رد هک م

ی دناوت قوس یصاخ ریسم هب ار هعماج داصتقا تکرح

زا یکی یو .دهد هتسجرب

رت ی ن ماظن روهظ رب مسیتناتستورپ بهذم ریثأت ار یوعد نیا قیداصم

امرس ی ه راد دیدج ی م

ی دناد رد ربو . باتک

قلاخا ناتستورپ و

حور امرس ی ه راد ی ( 1382 هب هک )

ناشن ،تسا هدروآرد شراگن هب شیوخ یوعد نیا حیرشت دصق م

ی دهد تخاس هنوگچ هک

یخرب و ینورد هزومآ

اه و ناتستورپ تیحیسم یتایهلا ی هب

روط ار هار ،مسینولاک بهذم صاخ

(6)

نایرج یارب یو هچنآ ای ،نویسازیرلاوکس دنیارف نتفای

نوسفا ادز ناهج زا یی م

ی دمان هب .درک زاب ،

بهذم نیا رد ریدقت ةزومآ وا رواب هلصاف

ا دش ببس و درک داجیا دنوادخ و ناسنا نایم قیمع ی

ییاهنت ساسحا تلاح هب ناسنا و دوش لیدبت قلطم یلاعت اب یدوجوم هب دنوادخ ب

ی هقباس

.دتفارد عقاورد فنم ًاقلطم درکیور هارمه هب هزومآ نیا رصانع ةمه اب هسیاقم رد مسیناتیرویپ ی

هرسکی ییایند هب ار ناهج نیا رد نانمؤم یگدنز ،یفطاع و یسح نلاقع

ی هدش زا یلاخ و هنوگره

هطساو ا ار ینید ریاعش و اسیلک قیرط زا شزرمآ ناکما و لیدبت ی هب

روط لماک یغلم ،ربو( درک

1382 : 116 - 143 .)

کیلوتاک کی هج رد

یگدنز ینا م

ی درک طابترا یدام ناهج و بیغ ناهج نایم نآ رد هک

یسدق رما و دوب رارقرب هب

هنوگ اه فلتخم ی -

تعافش ،اسیلک ینید رئاعش ناسیدق

و تازجعم ،

هریغ - مسیتناتستورپ .تشاد طابترا دارفا اب نیا بلغا

هطساو اه نایم فان دنب و درک فذح ار

ار ناسنا ،راک نیا اب و دیرب ار نامسآ و نیمز هب

هنوگ ا ی ب ی هقباس .درک راذگاو شدوخ هب

نیارب یگدنز یناهج رد رگید ناتستورپ نمؤم ،ساسا من

ی درک یاهورین و تادوجوم هتسویپ هک

یسدق هب ،رگرب نایب هب .دنراد روضح نآ رد ظن

ر م ی دسر مسیتناتستورپ ناهج یانغ اب هسیاقم رد

یکیلوتاک زا دشاب ترابع

هلثم گدش ةنیجنگ نداد تسد زا یاهب هب ینابم هب لیلقت و دیدش ی

ینید ةموظنم ود نیا هب رگا .ینید نیماضم زا یعیسو قد

ی ق رت قم رد مسیتناتستورپ ،مینک هاگن هسیا

یسدق رما ةرتسگ رد دیدش ضابقنا اب ،دوخ کیلوتاک بیقر اب رد .تسا هارمه تیعقاو رد

دراوم رد یتح و تفای شهاک لقادح هب ینید ریاعش هب طوبرم مزاول و بابسا مسیتناتستورپ قاب ی هدنام زا زین ک ی ف ی ت اه ی ناحور ی رت .دش یهت دوخ

یاشع ةزجعم ،نایم نیا رد ر

ناب ی هب لکروط تخر ی تسبرب

. هچرگا تازجعم مک دادعت

یلومعم هب لکروط نینچمه .داد تسد زا ار یبهذم یگدنز یارب یعقاو تیمها ةمه ،دشن در ی

تعافش ةدرتسگ ةکبش ایند نیا رد ار کیلوتاک درف هک ی

ناسیدق اب حاورا ةمه اب تقیقحرد و

لصتم هتشذگرد م

ی دنک مسیتناتستورپ .دش دیدپان ، .دیشک تسد هدرم یارب اعد زا

م ی ناوت تفگ

زا دروم هس زا ار دوخ دوب نکمم هک ییاج ات مسیتناتستورپ دق

ی م ی رت ی ن نامزلام نیرتدنمتردق و

سدقم رما نعی ،

هزجعم ،زار ی وداج و

هب دنیارف نیا .درک مورحم یلکش

هنارهام ترابع رد

نوسفا ادز ناهج زا یی ،رگرب( تسا هدش نایب

1397 : 168 - 170 زا زین رگرب ،ربو هاگدید ةمادا رد .)

نخس تیحیسم رد ندشرلاوکس یاهرذب شرورپ م

ی وگ ی د و )نامه(

ر ی هش اه ی نوسفا ادز زا یی

(7)

671

و ناتساب تیدوهی رد ار ناهج هب

روط یلاعتم ینعی ،نآ ریگارف ةیامنورد هس رد صاخ ،ندش

یخیرات ینلاقع و ندش لابند یقلاخا لوصا ندش

م ی دنک :نامه(

173 - 179 .)

اهرواب ینورد تخاس هک میریذپب رگرب و ربو زا یوریپ هب رگا هلا و

ی تا ذم /نید کی رب به

لماوع اب نآ ةهجاوم عون و نید نآ تشونرس نورب

د ین دیدج رصع ی رثؤم

نینچمه و تسا

راوتسا ادخ و ناسنا ةطبار و یگتسویپ لصا رب عیشت یزکرم ةیرظن هک میشاب عوضوم نیا یاریذپ ،یتعیرش( تسا 1392

: 30 ،) م ی ناوت هدرک یط ار مسیتناتستورپ زا توافتم یریسم عیشت تفگ

رد و تسا یم یط هدنیآ

( نبرک یرناه هاگدید نیا .دنک 1903

- 1978 م زا یکی ،) ملاسا

ناسانش و

ش ی هع ناسانش ةژورپ طسب ددصرد برغ رد انعم نارحب زا رثأتم هک یو .تسا رصاعم ةتسجرب

ونعم ی ت ارگ و یی نوسفا ارگ یو ریبعت هب و عیشت ینطاب و هنایارگانعم هوجو هب ،دوب ناهج ددجم یی

« اریا ملاسا ین

» ،نبرک(

1391 کی عیشت ،نبرک رظن زا .دش بهذم نیا بوذجم و درک هجوت )

یانعم هب اریز ؛دوب مامت ملاسا تحت

ظفللا افتکا صن ی من

ی درک و ملاک ینطاب و ینورد ةتسه هب و

تیمها یهلا یحو م

ی داد هب هعیش ،وا رواب هب . و یسانشربمایپ لیلد

ماما سانش رد ،دوخ صاخ ی

لیطعت ریسم ندش

زاب اب بهذم نیا صاخ تایهلا و تسا هداتفینرد ادخ و ناسنا ةطبار هگن

نتشاد

ظفح و نیمز و نامسآ هار هطساو

اه دنیارف ربارب رد یدس دننام ،یدام ناهج و بیغ ناهج ی

لمع نویسازیرلاوکس م

ی دنک متاخ دمحم اب توبن ةریاد هک دننآرب قافتا هب ناگمه ملاسا رد :

هدش هتسب ناربمایپ هتسب اب ،عیشت رد اما ،تسا

میلعت ةریاد ینعی ،تیلاو ةریاد ،توبن ةریاد ندش

.تسا هدش زاغآ یونعم عقاورد

یعیرشت توبن تسا هدش هتسب یعیش ناگدنسیون رظن هب هچنآ ،

هدیمان ایبنا ملاسا زا شیپ هک تسا یناسک یونعم تیعضو یانعم هب توبن دوخ اما ،تسا م ی دنوش یلوا سپ نآ زا اما ، هدیمان ا

م ی دنوش نامه تیعقاو اما ،هدرک رییغت هژاو ،نایم نیا رد .

هک تسا یعیش ملاسا ةژیو شنیب نیا .تسا دب

ی ن راظتنا ،نآ رد تروص آی

هدن ا یعیش ملاسا هک ی

ناج ،تسا نآ هب رظان م

ی گ ی در » ،نبرک(

1388 :فلا 67 ،عیشت رد تبیغ لصا هب هراشا اب یو .)

تیحیسم اب بهذم نیا توافت ار

ای ن هنوگ نییبت م ی دنک

« : کی هب لیدبت زا ار یهلا رما ،]تبیغ[ نآ

یعامتجا هنوگره زا و یجراخ نیع ظفح ندش

م ی دنک ماما رادتقا . هب

لکروط اسیلک تیعجرم اب ی

نانآ دوخ و تسا هدش هداد میلعت ناماما هب یحو ینطاب یانعم .دراد توافت هب

ناونع ثرا ،ناثراو

رایتخا رد ار دوخ یناسک

هتشاذگ دنا نیداینب میهافم زا یکی .دنراد ار نآ تفایرد ییاناوت هک

هب و تداع هب انب هک تسین یزیچ نامه عیشت لیلد نیمه هب و تسا یثرا ملع موهفم ،نافرع

(8)

.تسا هدش هدیمان تیعجرم تناید ةملک ییاسیلک یانعم عقاورد

هب ار دوخ ینیمز ةفیظو ناماما

نایاپ هدناسر دنا هب و یاروام یروضح نانآ روضح .دنرادن روضح ناهج نیا رد ینامسج ظاحل

یقاب نانآ تامیلعت .تسا یونعم یرادتقا نیبم هملک قیقد یانعم هب روضح نیا و تسا یسح ساسا و تسا هنوگره

رامش هب ینامسآ باتک لیوأت م

ی دور » ،نبرک(

1388 : 72 .)

،نبرک رواب هب نامه

هنوگ م حیسم نودب تیحیسم هک نودب زین عیشت ،تسین نکم

ماما سانش ی

لباق روصت نینچمه .تسین ماما

سانش لباقم رد تیحیسم هک دش هجاوم یلئاسم نامه اب یعیش ی

فلاخم اهاسیلک یمسر قیرط اب ًلاماک هک درک لح یوحن هب ار لئاسم نیا هعیش اما ،تفای دوخ مدرم ةمه ،یو نایب هب .دوب برغم

مز ی ن د ار دنوادخ اب سامت یخیرات ةعقاو ر

- ار نآ هک

هب تروص لولح م ی دنمهف - تسج هدرک وجو ؛دنا

لاحرد ی هک یلجت رد سامت نیا ،هعیش ملاسا رد

روصت اب فلاخم هک قح رهظم و روهظ و بلط لولح

اه یم بلط ،تسا یمسر ی مدرم رگا .دوش

برغم مز ی ن شور زا ریصقت ای ،دندرک اهر ار تیحیسم سم

ی ح سانش نانآ ی تسا ای لیلد نیا هب

رایسب یلجت هب هک یونعم لولح هب یدامتم نورق رد هک دندرکن یط ار یصاخشا هار هک تسا دقتعم ،تسا کیدزن هدوب

دنا نبرک(

1388 ب : 174 - 175 .) عقاورد هعیش رد ،نبرک رواب هب

فلاخرب ،ناتستورپ بهذم

ه ی چ هاگ نیمز و نامسآ طابترا عطق

ندش یایلوا و ناماما اریز ؛تسین ی

یزاب ار نیمز و نامسآ نایم طبار و طساو شقن هراومه یهلا م

ی دننک نایعیش و م

ی دنناوت اب

رد یتح .دننزب لپ یدام ناهج و بیغ ناهج نایم و دننک کیدزن نامسآ هب ار دوخ نانآ هب لسوت ساسارب .تسا ناهج ود نیا نایم یلپ و دراد رضاح و یح یدوجو بیاغ ماما زین تبیغ رصع ایرد نیا ]بیاغ ماما[ یساسا روصت نیا رد یدیدج قمعت اب تسا دقتعم نبرک ،عیشت زا تف

عیشت بهذم م

ی دناوت یارب ییورین أدبم و هفسلف یایحا یارب یحور دیدج یاذغ زورما یایند هب

یونعم یگدنز قلاخا و

،نبرک( دشخبب ی 1388

ب : 59 .)

صاخ یگژیو د

ی ن زرو :عیشت رد ی لسوت

وج یی

نبرک

ًلاوصا ر اب نیا لیلحت هب عیشت ینطاب و یتایهلا ینابم رب ینتبم و هناسانشرادیدپ یدرکیو

بهذم م ی دزادرپ یسدق خیرات ای نامزارف و خیراتارف حطس رد و لحت

ی ل اه لابند ار دوخ ی م

ی دنک .

نیارب ساسا م ی ناوت و ملاسا ًلاوصا یو تفگ هب

و ی هژ یفسلف و ینافرع نوتم رد ار عیشت

تسج وجو م ی دنک ، ملاسا رگید ریبعت هب .مدرم یگدنز نتم رد هن رظندم

بوتکم ملاسا یو

(9)

673

،یتعیرش( مدرم ینییآ و یهافش ملاسا هن و تسا ناگبخن 1392

: 37 هکنیا نمض یو نینچمه .)

کی هب ار عیشت ماما

سانش ینافرع شیارگ کی هب ار تماما و ی -

یخرب ،تسا هداد لیلقت ینطاب

ین و تلادع هلمج زا عیشت ناکرا هتشاگنا هدیدان مه ار عیشت خیرات یسایس و یعامتجا هوجو ز

،یتعیرش( تسا 1392

: 23 و دیدج مولع زا نبرک هک یزیهرپ و اهدقن نیا ةمه اب .) هب

و ی هژ مولع

،نبرک( دراد دیدج یعامتجا 1392

: 57 - 60 عیشت ةرابرد وا ثحابم ،) م

ی دناوت رد ی هچ اه هب ار یی

و رتهب تخانش یور مع

ی ق رت عماج ه تخانش زا نبرک لیلحت رگا .دیاشگب یعیش ةعماج و عیشت زا ی

هماع نید و مدرم یگدنز نتم رد هوجو نیا تسا یهیدب ،میریذپب ار عیشت صاخ یتایهلا هوجو عون رب و هتفای یلجت د

ی ن زرو نیارب .تسا هتشاذگ ریثأت مدرم مومع ی زا ساسا

هعماج ناسانش

یم راظتنا هک دور لجت ی اه یاهزورب و ار نآ داعبا و دصر ار یعیش ةعماج رد هماع یرادنید صاخ

زا یدایز شخب ،دراد عیشت یونعم و ینطاب هوجو رب نبرک هک یدیکأت هب هجوت اب هتبلا .دننک شاکنک مدرم ةماع یرادنید رد یتح هوجو نیا تروص

اه ینورد و یفیک و ینطاب ی م

ی گ ی در و نامه هنوگ

رتشیب هک هعماج

ناسانش قافتا ن رظ

،دنراد یاهرازبا ماد رد رتمک یرادنید هوجو نیا هعماج

سانش ی

یم راتفرگ ،یتعیرش( دوش

1392 : 38 ؛ عاجش ی دنز ، 1384 ،یثدحم ؛ 1392

ره هب .) لاح زا یزیرگ

تخانش دپ ی هد اه ،نابلاط( تسین زین هعماج رد بهذم و نید کی صاخ تایصوصخ و ینید ی

1392 و ) م ی ناوت ب و یفیک هوجو یتح تفگ یاهرازبا اب هک دنراد ینوریب یتاروهظ نید ینطا

هعماج تخانش لباق ی .تسا دصر

نبرک ثحابم عومجم زا م

ی ناوت ادخ اب ناسنا ةطبار رارمتسا و یگتسویپ هک تفرگ هجیتن

هب یصاخ تیمها و یگتسجرب عیشت رد هک تسا یهوجو زا یکی یهلا یایلوا و ناماما ةطساو

بهذم نیا تازیامت زا و دراد هب ننست بهذم اب

رامش م ی دور رد ،صاخ تلصخ نیا ساسارب .

موهفم اجنیا لسوت

وج ار یی هب ناونع یحارط عیشت رد یرادنید صاخ یگژیو م

ی نک ی م نمض و

یم ار نآ دزی رهش رد یبرجت یشهوژپ رد ،نآ زا یتایلمع یفیرعت ةئارا اب ار نآ ةطبار و میجنس

واکاو یرادنید رب رثؤم یاهریغتم یخرب ی

م ی نک ی م .

(10)

شور سانش شهوژپ ی

یشیامیپ و یمک عون زا هعلاطم نیا تسا

نادرم و نانز ةمه نآ یرامآ ةعماج و 15

ات 64 رد لاس

دزی رهش تسا یرامشرس ساسارب هک 1395

، لماش 365.298 رفن

.دنتسه ،نارکوک لومرف ساسارب

384 رفن هب ناونع اهریغتم دادعت هب هجوت اب هک دندش نییعت هنومن شور هب هجوت اب و شهوژپ نیا ی

هنومن گ ی ر یفداصت ی هشوخ

ا هلحرمدنچ ی ات هنومن مجح ،رتشیب ةنومن هب یسرتسد ترورض و یا

400 یروآدرگ رازبا .دندش باختنا یواسم دادعت هب نادرم و نانز و تفای شیازفا رفن هداد

اه

و تسا هدوب همانشسرپ هداد

اه رگشهوژپ میقتسم ةعجارم اب شهوژپ ی هب

هنومن اه رهش رد یباختنا ی

لیمکت و هبحاصم و دزی همانشسرپ

اه ةرود رد ، هس

ههام ناتسبات رد 1395

عمج روآ هب .دش ی روظنم

لیلحت و هیزجت هداد

اه زا مرن رازفا لودج زا یفیصوت حطس رد نینچمه .دش هدافتسا SPSS

یاه

ی ک دعب تسا حطس رد و رایعم فارحنا ،ینوتس دصرد ،یناوارف ،ی هیضرف نومزآ یارب یطابن

زا اه

نومزآ اه مه بیرض ی و نمریپسا ،نوسریپ یگتسب

.دش هدافتساt

لسوت وج یعیش عبانم رد یی

ًلاومعم یهلا هاگرد ناصاخ و یهلا یایلوا نداد رارق هطساو هب

دنوادخ دزن )هریغ و ادهش ،ناماما ،ناربمایپ(

هب روظنم و تجاح بلط هتساوخ

ا هتفگ دنوادخ زا ی

م ی دوش یتایلمع فیرعت یارب . لسوت

وج و کلاگ( یرادنید فلتخم داعبا زا تیعبت هب ،یی

،کراتسا 1965 ؛ جارس هداز ،رفایوپ و 1386

) م ی ناوت یتخانش ،یبرجت ،یکسانم ،یداقتعا دعب جنپ

ناشن یدایز یبرجت تاعلاطم هک اجنآ زا اما ،تفرگ رظنرد نآ یارب ار یدمایپ و مه ةدنهد

یگتسب

ًاتبسن ( تسا یرادنید داعبا یلااب جارس

هداز ، 1383 نینچمه و ) هب

روظنم هداس یارب ،راک ندش

موهفم لسوت وج یارب .دش هتفرگ رظنرد یبرجت و )یلمع( یکسانم ،یداقتعا دعب هس اجنیا رد یی

،لوا دعب شجنس 10

مود دعب ،هیوگ 13

موس دعب و هیوگ 9

لودج( دش یحارط هیوگ 1

یارب .)

ابتعا نییعت

1ر وگ ی ه اه ی حارط ی هدش ؛دش هدافتسا تسا ییاوتحم رابتعا یعون هک یروص شور زا ،

قیداصم یسررب زا سپ ینعی لسوت

وج ،نایعیش مومع نایم رد یی وگ

ی ه اه هب و یحارط هیلوا ی

ةرابرد نانآ رظن و دش هئارا ناگربخ زا یدادعت قبطنم

یاوتحم ندوب وگ

ی ه اه اب و ی گژ ی اه دروم ی

حصت و راظتنا حی

وگ ی ه اه نیا نینچمه .دش تفایرد وگ

ی ه اه و یحارط همانشسرپ کی بلاق رد

1. Validity

(11)

675

پی ش نومزآ و دندش وگ

ی ه اه ییایاپ شجنس یارب .دندش فذح مهبم و طبترمان ی داعبا 1

لسوت وج لودج( دش هدافتسا خابنورک یافلآ نومزآ زا زین یی 1

.)

لودج 1 وگ و داعبا . هی

یاه غتم ری لسوت وج یی ارض و بی اپ یای ی نآ

صخاش داعبا

وگ ی ه اه افلآ

ی خابنورک

لسوت وج یی دعب داقتعا ی

( 10 وگ ی ه ) 1 . منئمطم هک ادخ و .دراد دوج 2

. ملاک ار نآرق

م دنوادخ ی مناد . 3 . ثأت هب ی ر موصعم هدراهچ هب لسوت

اوح عفر رد )ع(

ی دام ج ی ونعم و ی .مراد داقتعا 4

.

مدقتعم هک م ناگدازماما ی

دنناوت ب ار ام تاجاح هدروآر

دننک . 5 . م ادهش ندادرارق هطساو ی

دناوت یهار ارب ی

.دشاب اعد تباجتسا 6

. ناسنا گرم زا سپ مدقتعم اه

ی

حور تردق ،حلاص ی

ثأت و ی ر نآ ارب ی ناگدنز قاب ی

.تسا 7 . خرب مدقتعم ی

تمارک افرع و املع د

را دن . 8 .

م رود ناسنا زا ار لاب هقدص ی

دنک . 9 هب نم . روضح

ماما ع( نامز بلق رواب )ج ی

.مراد 10 . ا هب نم ی هکن همئا

ناسنا باوخ هب م اه

ی آی دن .مراد داقتعا 88

/ 0

دعب لمع ی

کسانم(

ی )

( 13 وگ ی ه ) 1 . رد ارش ی ط ماان ی د ی ارب ی عفر متلاکشم هب ز ی ترا

ی ک ی زا ناماما م ی مور . 2 . ارب ی هدروآرب ندش متاجاح هب

ز ی ترا هدازماما م اه ی مور . 3 . زورب ماگنه لاکشم

ت

رفس ة رذن ی نهپ م ی منک . 5 . ارب ی هدروآرب ندش ن ی اهزا ی

دام ی ی ا ونعم ی ما رد مسارم راوگوس ی و نشج رد

دجاسم و سح ین ی ه اه تکرش م ی منک . 6 . رد اهاعد

،لسوت(

،هبدن مک ی ل )هریغ و تکرش م ی منک . 7 . رد

گدنز ی هرمزور ارب ی عفد اهلاب هقدص م ی مهد . 8 . ارب ی

لح متلاکشم هب ز ی ترا ربق ادهش م ی مور . 9 . رد عقاوم

تخس ی ارب ی هدروآرب ندش متاجاح نآرق م ی مناوخ . 10 .

رد مصت ی م یریگ یاه مهم گدنز ی ما هراختسا م ی منک . 11 .

ارب ی عفر ب ی رام ی هب املع و لوا یا ی هلا ی لسوتم م ی موش .

12 . ارب ی هدروآرب ندش متاجاح اده یا یی ار رذن تخاس

نکاما هکربتم ،دجسم(

سح ین ی

،ه مرح و هریغ م ) ی منک .

13 . رد ع ی د

،نابرق عس ی م ی منک نابرق ی هتشاد مشاب . 78

/ 0

1. Reliability

(12)

ج همادا لود 1 وگ و داعبا . هی

یاه غتم ری لسوت وج یی ارض و بی اپ ییای نآ

دعب برجت ی

( 9 وگ ی ه ) 1 . مه ی هش ادخ ار رد رانک دوخ ساسحا م ی منک . 2 .

هاگ ی اب لسوتم ندش هب

،همئا

،نآرق تادابع د ین و ی

هریغ هب تجاح دوخ سر ی هد ما . 3 . هاگره هب مرح ی ک ی

زا ناماما ی ا هدازماما اه یا نکاما سدقم ،دجسم(

سح ین ی

،ه کت ی ه و هریغ م ) ی مور ساسحا ونعم ی ت

م ی منک . 4 . نونکات ارب ی نم ی ا دزن ی مناک پ ی ش هدمآ هک

اب لسوت ی ا اعد افش ی هتفا شاب ی م . 5 . ارب ی م پ ی ش هدمآ هک

اب

،ندرکرذن متجاح

ار هتفرگ مشاب . 6 . لسوت هب همئا و

لوا یا هب نامرد ب ی رام ی ا م کمک هدرک تسا . 7 . مه ی هش

روضح ماما نامز )جع(

ار رد گدنز ی ما ساسحا

م ی منک . 8 . هاگ ی اب نداد هقدص

، لاب زا نم رود هدش

تسا . 9 . قافتا هداتفا هک اب لسوتم ندش هب ادهش هب

تجاح دوخ ر س ی هد ما . 76

/ 0

یاهریغتم اب دارفا یرادنید هک تسا هدش هداد ناشن یرادنید شجنس هب طوبرم تاعلاطم رد مز ی هن ا یعامتجا ةقبط و تیسنج ،نس هلمج زا ی نآ

اه یخرب ةطبار ،شهوژپ نیا رد .تسا طبترم

رب اهریغتم نیا زا لسوت

وج

،یگدنز کبس عون ریثأت نینچمه .تسا هدش هدیجنس یی دروخرب

زین یصوصخ نید هب لیامت و نید اب یشنیزگ لودج رد .تسا هدش یسررب

2 و شجنس ةوحن ،

.تسا هدمآ شهوژپ لقتسم یاهریغتم ییایاپ بیارض

لودج 2 وگ ،داعبا . هی

اه و بیارض ییایاپ یاهریغتم شهوژپ

هصخشم اه ی عمج یت

،نس ی سنج ی

،ت عضو ی ت لهأت -

هقبط عامتجا ی زا

کرت ی ب غتم ی اهر ی لغش عون

، صحت حطس ی

تلا و می ناز

هام دمآرد ی نا ة درف و کلام ی ت نوکسم لزنم ی

، صخاش قبط ة

عامتجا ی رد هس قبط ة اپ یی

،ن طسوتم و لااب ا ی داج دش ( رد

تروص لهأتم ندوب

، عضو ی ت غتم ی اهر ی قوف رد ةراب درف

رسمه و وگخساپ ش

و تروصرد ندوبدرجم

زا عضو ی ت درف

وگخساپ و دلاو ی شن .)دش لاؤس -