ص زا(
115 ص ات 134 )
شقن یسانش تيوه ِنيدامن
هام نورد ۀرکیپ ساسارب
هنومن یشنماخه ياه
ناپاقزیق شقن و
یئاضر جريا
*
وجشناد ی رود ۀ ناتساب یرتکد نارهت هاگشناد یسانش
يدنمزوریف نمهب ناتساب هورگ داتسا نارهت هاگشناد یسانش
خيرات :تفايرد 22 / 10 / 1394 :شريذپ خيرات ؛ 30
/ 3 / 1397
هدیکچ شقن هام نورد ۀرکیپ نیرتزیمآرارسا زا یکی
شوقن دامن نی تسا ناتساب ناریا هک
زا یرایسب نونکات نارگشهوژپ
ۀرابرد تیوه
هاگتساخ و یسانش هدرک رظنراهظا نآ
.دنا ااب ی ن لاح ه ی چ هاگ كی هب یبایتسد یارب ،دوجوم كرادم تن
ی هج گ ی ر ی یفاک یعطق و ییاهن
نیشیپ نارگشهوژپ زا یخرب .تسا هدوبن ۀ
شقن هام نورد ۀرکیپ ار
هب پ ی ش زا یشنماخه ۀرود هدناسر
و دنرواب نیا رب رنه هک
ون روشآ
شقن نیا هاگتساخ .تسا هدوب
هک دراد دوجو زین لامتحا نیا یفرط زا شقن
هام نورد ۀرکیپ كی
شقن ام ی ۀ یعادبا
ًلاماک دام( یناریا
ای )یشنماخه ب .دشاب
ه هنیزگ نونکات هولاع ،ادزماروها نوچ یتوافتم و عونتم یاه
یادخ نروخ ،ارتیم ،هام ۀ
هدنز ای هدرُم هاش ،یهاش
شقن تیوه یارب ... و هام نورد ۀرکیپ
نیشیپ یسررب نمض ور شیپ راتشون .تسا هدش داهنشیپ ۀ
شقن هام نورد ۀرکیپ و
زجت ی ه لحتو ی ل نیشیپ نارگشهوژپ ءارآ ۀرابرد
تیوه نآ
، ب هک تسا هدش یهتنم هجیتن نیا ه هنیزگ نایم رد
یداهنشیپ ددعتم یاه
روکذم شقن تیوه یارب
، ود ۀنیزگ لمتحم رایسب ؛دراد دوجو
1 . هاش 2 ادزماروها زا ریغ ییادخ . لمتحم لوا تلاح رد .
هنیزگ نیرت
مود تلاح رد و یفوتم ای هدرُم هاش لمتحم
یداهنشیپ یادخ نیرت
، ارتیم .دوب دهاوخ
هژاو :يدیلك ياه هام نورد ۀرکیپ
،ناپاقزیق ،یشنماخه ، ،هدرُم هاش
ارتیم
همانایار*
ی لوئسم هدنسیون :
iraj.rezaie@ut.ac.ir
1 . همدقم شقن هب هراشا یارب ،فلتخم عبانم رد هام نورد ۀرکیپ
،
ًاتدمع حلاطصا
«
Encircled male bust
» ای ، هب راصتخا
«
Encircled bust
» هب هتفرراک (
Moorey 1978: 146; Root 1999: 174
ینعم هب هک ،)
« لااب نت ۀ نورد رکذم
هریاد » ای هب راصتخا
« مین نورد ۀرکیپ هریاد
» .تسا زین یهاگ زا نارگشهوژپ
تاحلاطصا هباشم
یرگید
نوچ
«
The half figure in the disk
» (
رکیپ مین ۀ نورد
،)صرق
«
Figure in Celestial Disk
» (
نورد ۀرکیپ صرق
یموجن
)،
«
Wingless disk
» (
لاب نودب صرق
) و
«
Half figure within a ring
» (
مین نورد ۀرکیپ كی
)هقلح
یارب
شقن هب هراشا روکذم
هدرک هدافتسا دنا
(
Dusinberre 2008: 90&96 Dalton 1964: 107;
).
،یسراف عبانم رد
و ناسکی حلاطصا یریگارف
هک یلیلاد هب .درادن دوجو شقن نیا یارب هتفگ
ریاد تیهام ،دش دهاوخ ۀ
ینوماریپ
ناونع تحت ،شقن نیا
«
ِهام ون
» شقن هب هراشا یارب راتشون نیا رد نیاربانب .تسا یعطق و ملسم هدنراگن یارب
ناپاقزیق ینایم یشنماخه هباشم شوقن و
، جرت ی
ًاح حلاطصا زا
« نورد ۀرکیپ صرق
هام » راصتخا هب ای
« ۀرکیپ
هام نورد
» .تسا هدش هدافتسا
شقن هام نورد ۀرکیپ یم ار
رادلاب صرق رانک رد ناوت شقن و
رادلاب ۀرکیپ (
رادلاب ناسنا صرق
) رپ زا یکی زمر
و
نیدامن شوقن نیرتزار یشنماخه ۀرود
رد .دروآ رامش هب لأخ
علاطم كی زا یشان ۀ
طسوت ریگارف و یصصخت
نارگشهوژپ ناتساب زا یرایسب نونکات ،یناریا
نارگشهوژپ و ناسانش مان
انشآ ی ،تیمشا ،دلفستره نوچ یبرغ
،یروم ،روتنک ،نمشریگ تور
شیب و مک ،نارگید و ۀرابرد
هتخادرپ رظن راهظا هب شقن نیا .دنا
ااب ی ن لاح ۀرابرد
یرایسب زا
طبترم تاعوضوم ا اب
ی ن شقن هلمجزا
،نآ یسانش تیوه ثحب یداهنشیپ ءارآ
رایسب و توافتم
هاگ
ًلاماک ی هدوب داضتم
زا شیب دادعت شهوژپ نیا یارب .تسا 20
شقن هنومن هام نورد ۀرکیپ
، شوقن لماش
ءایشا یور نییزت
هناوتسا یاهرهُم و ی یا
،یشنماخه سرربدروم
ی و زجت ی ه لحتو ی ل هتفرگرارق ام ضرف .تسا
رب
نآ رنه هب دودحم و رصحنم طقف روکذم دامن دربراک هک تسا یشنماخه ۀرود
هدوبن و
ًلاامتحا یتدم ای شیپ
سپ ازا ی ن هدوب جیار زین هرود زا یخرب .تسا
شسرپ اه یی ییوگخساپ یپ رد شهوژپ نیا هک نادب
تساه
ترابع دنا :زا
- شقن هاگتساخ هام نورد ۀرکیپ
لاوز ات روهظ زا ار یریسم هچ شقن نیا و تساجک هدومیپ
؟تسا
- ایآ یم نانیمطا اب ار روکذم شقن ناوت دامن كی
و ینییآ یبهذم
؟درک یقلت
- لمتحم رت ی ن هنیزگ هنیزگ ای دوجوم یاه ۀرابرد
.؟تسا مادک روکذم شقن تیوه
2 . یخيرات نارود رنه رد نآ یبهذم تیمها و هام شقن فلتخم لاکشا ب
ی ن رهنلا ي ن ناريا و
شقن ِتیوه یسانشزاب یارب هام نورد ۀرکیپ
یدیلک ،
ِدوخ ،رصنع نیرت
« هام » تسا زابرید زا هک للم نایم رد
و
ماوقا نوگانوگ یاراد
نیدامن و یبهذم تیمها هدوب
تسا . زا لقادح هام للاه ۀرود
،هام یادخ دامن ،میدق لباب
( نیس
انان -
( هدوب ،)نئوس Black and Green 1992: 54
) و اهوتراروا رنه رد مه
یدرلاش یادخ دامن هام شقن
( تسا هدوب
،یکسفورتویپ 1383
:
مان هب ییادخ زا ملایا یلحم نامکاح ای ناهاشداپ نینچمه .)311
ناونع اب ریپان
هدرب مان هدنشخرد دنا
(
فارص
، 1384 :
هب هک )44
ۀدیقع هام یادخ نامه ستنیه ای
ملا ی اه ( تسا هدوب
ستنیه
،
1383 :
.)55
دق لباب ۀرود زا ،دعب هب می
هب و ی هژ نامز زا ساک ی اه
، ،هام للاه شقن بلغا
میسرت هریاد كی نایم رد
هک هدش یم رظن هب
دسر دیشروخ صرق و هام للاه زا یبیکرت ناشن هب
ۀ كی
« تفرگ » (
فوسک ای فوسخ
) دشاب
(
Black and Green 1992: 54
) ، (
ریوصت
.)4
شقن روکذم (
هام صرق و للاه بیکرت
) یور رب یهجوت لباق دادعت زا
گنس ی نامدا اه ی یروشآ یراجح تروص نیمه هب تسا هدش
(
Kantor 1957: 16
) . شقن ار صرق نورد للاه
رد هام رگنایامن ۀمه
نآ یاهزاف و
هام یادخ دامن
، ،نیس هتسناد ( دنا
Moorey 1978: 146
.) یادخ اهدعب نیس
،
دینوبن تموکح نامز رد ،
روا رد زونه تشاد تیمها
درک مارتحا یادا ادخ نیا هب ریبک شوروک یتح و (
Ibid:
.)147
دودح زا ۀدس
متشه .م.پ هناوتسا یاهرهُم یور رب حطسم و یا
بی ن رهنلا ی ن لااب یهاگ ۀنت
ادخ كی جات اب
خاش راد یور رب یم رهاظ هام للاه دوش
(
Moorey 1978: 147
) هک نودروگ رظن هب نیا
شقن روشآ رنه رد دامن
تسا هدوب روشآ یادخ (
Gordon 1939: 31
).
شقن نورد ۀرکیپ صرق
، كی نوگ ۀ
ًلاماک عیدب هک تسا یراکتبا و
ناوتب دیاش یمیدق
هنومن شیپ نیرت روشآ یراجح رنه رد ار نآ ردان رایسب یاه
ون رد ، گنس ن ۀراگ گرزب نایواب
( تفای قارع لامش رد
ریوصت
.)3
دابآ سروخ زا صقان یشاقن كی رد ،نایواب شقن رب هولاع زین
هک دوخ ساسا رب
شقن ،هدش یزاسزاب نایواب شقن نورد ۀرکیپ
هدید ییادخ تسد رد ،صرق یم
دوش (
see Loud and Altman
1938: pl.89
) نآ هب هجوتاب . ود ره رد هک
ۀنومن
ِیروشآ هدشدای للاه كی لکش هب ،صرق یناتحت شخب ،
یمن نیاربانب ،هدشن میخض دوب نئمطم ناوت
هنومن هک هب روکذم یاه
تسار ی شقن هام نورد ۀرکیپ یم ناشن ار
-
.دهد
ریواصت 3 - 1
ِیبیکرت شقن : لاثمت
یناسنا ریوصت :ون لباب ای ون روشآ رنه رد هام للاه و 1
)تسار(
: كی رثا رهُم رخاوا هب قلعتم حطسم ۀرود
روشآ
( ون لباب ای ون 538
- 612 ( ).م.پ Kantor 1957: fig.11b ریوصت ،)
2 )طسو(
ُم رثا : ره هناوتسا یا زا ،زرتلاو یرلاگ ۀرود
ون لباب ای روشآ
( Gordon 1939: n.105 ریوصت ،)
3 )پچ(
شقن حرط زا یشخب : ۀتسجرب
شقن هک قارع لامش رد نایواب نورد ۀرکیپ
تسد رد ار صرق
یم ناشن نایادخ ( دهد
http://digitalcollections.nypl.org .)
1 - 2 . یسررب دامن هام نورد ۀرکیپ رنه و بهذم رد
ۀرود دام
ۀرابرد و هام تیمها نیدامن لاکشا
نآ .تسین تسد رد ینادنچ تاعلاطا اهدام رنه و بهذم رد زجت
ی ه لحتو ی ل
كرادم ناتساب تخانش ی یم ناشن هک دهد
اهدام رنه رب هولاع
راد ندوب ا نادرگارحص یرنه رصانع یخرب
تحت ،یلامش ثأت
ی ر و ییوتراروا رصانع بی
ن رهنلا ین ی اب و هدوب نآ
اه رد روکذم رنه دنچره ،تسا هدش بیکرت
هن تیاهن بی
ن رهنلا ین ی ( ییوتراروا هن ،تسا
Razmjou 2005: 295
.) تسا لمتحم رایسب هک
،زین اهدام نیب رد
ناگیاسمه نوچمه نآ
اه (
روشآ ی اه و اهوتراروا ، لباب
ی
یبهذم تیمها هام ،)اه
لباق هجوت ی اب .تسا هتشاد ا
نی لاح
زا نونکات ۀرود
هنومن چیه دام شقن زا یا
هام نورد ۀرکیپ .تسا هدماین تسد هب
ۀنومن ثحب گنا ی ز ،ناپاقزیق
یم روصت ینامز هک یدروم اهنت ینعی هب قلعتم دش
ۀرود دام دشاب
، هب لامتحا هب طوبرم رتشیب ۀرود
زا سپ
اهدام ا تس (
Kantor 1957: 17 ; Stronach 1966: 221 ; Von Gall 1988
.) عقاورد هنومن یاه ددعتم شقن
هام نورد ۀرکیپ دادعترپ راثآ نیب رد طقف ار
یشنماخه ۀرود یم هرود نیا هب بوسنم ای
.تفای ناوت
2 - 2 . دامن یسررب هام نورد ۀرکیپ
رنه و بهذم رد یشنماخه ۀرود
هب ۀتفگ دامن ،روتنک هام نورد ۀرکیپ
رگید دامن هس .تسا یشنماخه رنه رد مه هب كیدزن دامن راهچ زا یکی
ترابع دنا رادلاب صرق زا ،
رادلاب ۀرکیپ )رادلاب ناسنا صرق(
و ۀرکیپ لابراهچ (
Kantor 1957: 15
) . فلاخرب ۀرود
زا یددعتم و فلتخم راثآ ،دام یشنماخه ۀرود
دراد دوجو زا یفلتخم لاکشا هک
دامن رب هام نآ اه شقن هدش
تسا و نیتسخن . ار
ی ج رت ی ن
،یشنماخه رنه رد هام شیامن لکش شقن
ۀداس هک تسا هام للاه هب
و ی هژ یور رب
یم رهاظ ،دنتسه ناولهپ شقن یاراد هک ییاهرهُم ( دوش
Root 1999: 174
.) صرق نورد للاه شقن ،رگید مرف
هرکیپ نودب تسا
رد نآ زا شیپ هک ب
ی ن رهنلا ی ن جیار و هدوب نومن ۀ ِیشنماخه نآ
هاگمارآ ِردرس یور رب یاه
دیشمج تخت و متسر شقن یتنطلس نادشتآ یلااب تسار تمس تمسق رد ،
، رس تشپ رکیپ
ۀ یم هدید رادلاب -
( دوش
ریوصت
هب .)5
ۀتفگ
،تیمشا ن هاگمارآ یور رب هام صرق شق لکش ظاحل زا ،یشنماخه یاه
یروشآ دامن اب
زا دوخ هک تسا هسیاقم لباق ،هام یادخ ،نیس شقن
یرصم صرق و للاه ( تسا هدش سابتقا
Schmidt
1970: 85
.)
ريوصت 4 )تسار(
صرق نورد للاه شقن : شقن ،دیشروخ و هراتس دامن ود رانك رد
ۀتسجرب دودح( لباب هاش نيديا لپا 870
پ ).م.
( Black & Green 1992: fig. 73 ،)
ريوصت 5 )پچ(
: يور رب شقن نامه ( لوا شويراد هاگمارآ
West 2002: 52 )
.
نآ نییاپ شخب هک ار یصرق ،لاگس هب
تروص اب هام دامن مه و دیشروخ دامن مه ،هدش میخض هام للاه
نومن شیپ ۀ
ب ی ن رهنلا ی ن ی تحت نایناریا هک تسا دقتعم و هتسناد ثأت
ی ر هب طوبرم یقیفلت هام یادخ كی كی
هتشاد رارق یلبابون نییآ ( دنا
Segal 1956: 75
.) هاگمارآ یور شقن دلفستره ون هام دامن ار یشنماخه یاه
بل رب نشور للاه لکش هب هک هتسناد ۀ
یم هدید هریت صرق ( دوش
Herzfeld 1941: 263
مه تیمشا .) ریسفت رد
ام للاه رگناشن تسا نکمم ،هریاد نورد للاه شقن هک تسا دقتعم یهباشم عبر نیتسخن هب ندیسر زا شیپ ه
یکدنا هام صرق یایاقب نآ رد هک دشاب دوخ لباق
ؤر ی ت ( تسا
Schmidt 1970: 85
هب .) ۀتفگ ،شقن نیا سیوب
یقب اب هارمه هاگماش رد ار ون هام ۀ
تفای ساکعنا فیعض رون اب هک هام حطس ۀ
یم ناشن ،تسا رادیدپ دیشروخ دهد
(
سیوب
، 1375 :
دیقع هب .)164
ۀ حرط ،یروم ۀداس
مه رد هام رگنایامن صرق كی نورد للاه ۀ
تسا نآ یاهزاف
(
Moorey 1978: 146
.)
َلب ك نیرگ و مه
تلاح روکذم شقن هک دندقتعم
« تفرگ
» (
هام یگتفرگ ای دیشروخ
یگتفرگ
) یم یعادت ار ( دنک
Black and Green 1992: 54
.)
نیموس لکش بیکرت ،یشنماخه رنه رد هام شیامن نآ
لاثمت كی اب ناسنا
هنومن نوچمه یهاگ هک تسا ی -
یم ناشن ار ییادخ یروشآ یاه دهد
( هداتسیا هام للاه نورد هک
ریوصت
)7
ای ، نانچ هک هدید هنمرایرآ رهُم رد
یم ،دوش نی م نت ۀ ناسنا ( هدش بیکرت رادلاب للاه اب ی
ریوصت
)6
و مه یهاگ تروص هب
« نورد ۀرکیپ صرق
هام » رب
یور یخرب یرنه راثآ هب
و ی هژ یاهرهُم یشنماخه
رهاظ یم دوش . تفگ میهاوخ هکنانچ ،
هچرگا ۀرابرد ندوب ادخ
رادلاب ۀرکیپ ،تسا هام للاه لماح هک ی
اب نانیمطا یرتشیب
یم ناوت تفگ نخس
، اما ۀرابرد ندوب ادخ ۀرکیپ
هام نورد درادن دوجو ینانیمطا نینچ
. هب ۀتفگ م ،یرو شقن هام نورد ۀرکیپ هک
ۀماج کی ،دراد نت هب هناهاش ی
یرابرد كبس یاهدامن نیتسخن زا یم رهاظ هرود نیا تارهاوج و اهرهُم یور رب هک تسا یشنماخه
.دوش
هریاد قیقد لکش هچرگا هب
و ی هژ اما ،هدشن تیاعر هشیمه اهرهُم یور رب ۀبل
هریاد ینییاپ
ًلاومعم كی لکش هب
( تسا هدش میخض للاه
Moorey 1978: 146
.)
ریواصت 8 - 6
ِیبیکرت شقن : لاثمت
یناسنا یشنماخه رنه رد هام للاه و
؛ ریوصت 6 )تسار(
:
ُم ،هنمرایرآ ره ۀزوم
یتنطلس ویراتنوا ( Garrison
and Dion 1999: fig.2 .)
ریوصت 7 )طسو(
:
ُم رثا حرط ( دیشمج تخت زا یره Garrison and Ritner 2010: figs.25
ریوصت .) 8
)پچ(
: رهُم هناوتسا یا VA 3022 ،
ۀزوم نیلرب ( Von Gall 1988: Abb.7a .)
،یشنماخه رنه رد هب
و ی هژ رب
ُم یور ،اهره شقن ام ی ۀ هام نورد ۀرکیپ یم رهاظ رادلاب صرق رانک رد بلغا
دوش
(
ریواصت 27 -
،)15
هک دنچره ،روکذم شقن زین یهاگ
هب و ی هژ ءایشا یور رب نییزت
،هرود نیا ی هب
تروص هدید درفنم
یم دوش (
ریواصت 14 -
ُم زا یخرب عوضوم .)9
یاهره شقن لماح روکذم
، رد هک دراد صاصتخا عازن و یریگرد هب
( وا ناهارمه و هاش نمشد مکح رد ،ینانوی نازابرس زین یهاگ و رادلاب یاهریش بلغا تلاح نیا
شقن لماش ۀرکیپ
هام نورد رادلاب صرق و
رهاظ ) یم دنوش (
صت ا ریو 27 -
.)23
هنحص رد ،اه
هب لومعمروط شقن
هام نورد ۀرکیپ تحت
هک دراد رارق سکنیفسا و درمواگ ،بسا نوچ یبیکرت و یعقاو تادوجوم تظافح هب
تروص فرط ود رد هنیرق
شقن ام ی ۀ هتفرگ رارق روکذم دنا
(
ریواصت 26 -
.)15
ريواصت 14 - 9 شقن : هام نورد ۀرکیپ هب
رود ینیيزت ءایشا يور رب )رادلاب صرق یهارمه نودب( درفنم تروص ۀ
یشنماخه
؛ ريوصت 9
،لااب(
تسار ) زيوآ : ( لاديو هنیجنگ زا Kantor 1957: fig.10c
) ريوصت. 10
،لااب(
طسو ) هعطق : بصن هچراپ رب لصا رد هك یيلاط يا
یم نمشریگ( تسا هدش 1346
لکش : 555 ريوصت ،) 11
،لااب(
پچ ) رط : هناوتسا رهُم كي يور ح زا يا
ۀزوم نیلومشآ (Moorey
1978: 149,fig.4) ريوصت ،
12
،نیياپ(
تسار ) : راوشوگ ۀ یيلاط ۀزوم ريوصت ،نوتسوب 13
،نیياپ(
طسو ) راوشوگ : ۀ رد هباشم ۀزوم
( نتیلوپورتم www.metmuseum.org
ريوصت ،) 14
،نیياپ(
پچ ) : زا یحرط راوشوگ
ۀ شوش زا هفوشکم رد
ۀزوم وگاکیش
( Kantor 1957: fig.10a )
.
3 - 2 . دامن یسررب هام نورد ۀرکیپ
رنه و بهذم رد ۀرود
یشنماخهارف
زا سپ یرنه راثآ یور رب هام للاه شقن یشنماخه ۀرود
(
یناکشا و یکولس
)،
نینچمه یناساس رنه رد
هب و ی هژ رد
( هلسلس نیا ناهاش جات بیکرت
یناساس
یم یقلت مهم نیدامن رصنع كی ) .دوش
ااب ی ن لاح هنومن چیه نونکات یا
شقن زا هام نورد ۀرکیپ یعطق یراگنهاگ اب
رود زا ۀ .تسا هدشن ییاسانش یشنماخهارف یم نیاربانب
تفگ ناوت
هک
ًابیرقت هنومن مامت شقن زا دوجوم یاه
هام نورد ۀرکیپ هب طوبرم
یشنماخه ۀرود .تسا
3 . تيوه یسانش شقن
هام نورد ۀرکیپ
ۀرابرد تیوه شقن هام نورد ۀرکیپ .تسا هدش ثحب رایسب
ااب ی ن لاح زونه ارب كرادم كی هب یبایتسد ی
تن ی هج گ ی ر ی یعطق هب .تسین یفاک ۀتفگ
لکشم نیا یروم یمن هک تسا ببس نادب
خساپ شسرپ ود یارب ناوت
و نشور عناق
هدننک ا ی مادک دیسرپ دیاب تروص نیا رد هک هدوب ادخ كی رگنایامن روکذم شقن ایآ هکنیا ؛تفای
شقن نیا ای و ؟ادخ هاش كی ای رضاح هاشداپ رگنایامن
- ( ؟تسا ینادواج ناولهپ
Moorey 1978: 147
ب .) ه هولاع
ارچ هک تسین صخشم دامن
هام دزن نایناریا ناتساب تیمها هتشاد ناوارف ( تسا
سیوب
، 1375 :
.)165
همادا رد
ۀمه هدش حرطم تلاامتحا ۀرابرد
شقن تیوه هام نورد ۀرکیپ
.درک میهاوخ یسررب ار
ریواصت 22 - 15 شقن شیامن :
« هام نورد ۀرکیپ »
یشنماخه رنه رد
، اپ یتیعقوم رد یی
ن رت تحت و دیشروخ رادلاب صرق زا تادوجوم تظافح
نوگانوگ ِیبیکرت ؛
ریوصت 15 )تسار ،لااب(
: رثا رهُم ،روپین ،وشاروم ویشرآ زا ۀزوم
( لوبناتسا Abdi 1999: fig.3.9 ریوصت ،)
16 )طسو ،لااب(
: رثا
رهُم ( مود شویراد و لوا ریشدرا نامز هب طوبرم وشاروم ویشرآ زا Zettler 1979: fig.10
) ، ریوصت 17 )پچ ،لااب(
یلگ حول یور شقن :
هب طوبرم لباب زا هفوشکم 512
( .م.پ Mitchell and Searight 2008: n.404c ریوصت ،)
18 )تسار ،ینایم فیدر(
زا یحرط : رهُم
رامش ۀ
100 ( ریغص یایسآ رد نویدروگ finn 2011: n.14
ریوصت ،) 19 )طسو ،ینایم فیدر(
رثا : رهُم عومجم زا ۀ ( لووین Kantor 1957:
fig.10b ) ریوصت. 20 )پچ ،ینایم فیدر(
: هناوتسا رهُم یا
ANE 89852 ،
ۀزوم ایناتیرب (Curtis & Tallis 2005: n.203) ریوصت ،
21
)تسار ،نییاپ(
: ،باقشب كی نورد شقن ۀزوم
( روول Perrot and Chipiez 1890 : fig 503 ریوصت ،)
22 )پچ ،نییاپ(
رثا : رهُم هناوتسا یا
( Jamzadeh 1982: PL.1 .)
1 - 3 . هيرظن ه هك يا شقن هام نورد ۀرکیپ یم ادخ ار
ناد ن د
ۀیرظن ادخ
ِیراگنا شقن هام نورد ۀرکیپ
، طقن ۀ هیرظن لباقم ار روکذم شقن هک تسا یا
ناسنا (
هاش ای هاش --
ناولهپ
یم یقلت ) شقن هک تسا دقتعم تیمشا .دنک
نورد ۀرکیپ هریاد
یشنماخه یاهرهُم یور رب ،
عتم هب قل
دننام صرق دامن اب و تسادخ ی
بل هک ۀ رد دیشمج تخت و متسر شقن رباقم ردرس رب و هدوب میخض نآ نییاپ
ادزماروها شقن رانک یراجح
( دراد طابترا ،هدش
Schmidt 1957: 8
هب .) ۀتفگ
،روتنک ششوپ هن هک دنچره نیا
شقن ناشن نآ تلاح هن و ۀ
كی نتفرگ رارق اما ،تسین یو یتنطلس ای ییادخ تیصخش یارب یصاصتخا لاثمت
ناسنا ی هریاد نورد هک یا
ًلاومعم یم ناشن ،هدش میخض للاه لکش هب نآ نییاپ دامن كی ،فیتوم نیا هک دهد
تسا هدوب ییادخ (
Kantor 1957: 15
).
للادتسا كی حرط اب یروم هک تسا دقتعم ،
شقن هام نورد ۀرکیپ
یم رارق شتسرپ دروم ناولهپ هاش ای هاش دوخ طسوت یهاگ هک تسادخ كی هب قلعتم ببس نادب دریگ
(
Moorey 1978: 147
) . تور هب دانتسا اب زین كی هک گروبیرف رهُم
ۀرکیپ شقن زارف رب ار لابراهچ نورد ۀرکیپ
یم ناشن هریاد دهد
(
وصت ی ر
)34
گروبیرف رهُم رد هک تسا دقتعم ، شقن
ۀرکیپ نورد هریاد
ًانئمطم كی رگنایامن
تسا یدامریغ دوجوم
؛ شقن نیزگیاج هسیاقم ماقم رد شقن نیا اریز
« خرچ
» داگراساپ رهُم رد (
وصت ی ر
)35
هدش
( تسا
Root 1999: 175
.) یم روصت دوش
رد دوخ یتنس شقن رد خرچ هک دزن رواخ
ی ك دامن كی نوچمه
و یناریا فلکترپ موهفم رد ای هدوب یدیشروخ یوناث
ۀ نآ هک هدش رهاظ نودرگ خرچ مکح رد تانئاک لُک
رد ار
مرب ی گ ی در (
Moorey 1978: 148
.) هک ینارگشهوژپ یضرف
ۀ شقن ندوب ادخ رب ینبم لوا هام نورد ۀرکیپ
ار
ریذپ هتف دنا ، یارب یضرف مود قش ۀ
تسا ادخ مادک دامن شقن نیا هک روکذم هنیزگ ،
،ادزماروها نوچ یفلتخم یاه
هام یادخ هدرک داهنشیپ ارتیم و
هنیزگ زا كیره لامتحا اجنیا رد .دنا ار روکذم یاه
سرربدروم ی
یم رارق .میهد
ریواصت 27 - 23 شقن : هام نورد ۀرکیپ رد
كی ۀنحص یتیعقوم رد و یریگرد و عازن اپ
یی ن رت رادلاب صرق زا یور رب
یاهرهُم
یشنماخه
؛ ریوصت 23 )تسار ،لااب(
: رثا WAGC24رهُم رنه یرلاگ زا
( زرتلاو Gordon 1939: n.107 ،)
ریوصت 24
،لااب(
پچ ):
رثا رهُم عومجم زا ۀ ،یرین ریوصت 25 :)تسار ،نییاپ(
هناوتسا رهُم یا
ANE 89422 ۀزوم
:ایناتیرب (Curtis & Tallis 2005:
n.202) ، ریوصت 26 :)طسو ،نییاپ(
زا یحرط
ُم ره ( نویلیکساد زا هفوشکمDS14
Maras 2009: fig.5.4
،) ریوصت 27
،نییاپ(
پچ :) رهُم هناوتسا نیجنگ زا یا ۀ
،نوحیج ۀزوم ایناتیرب (Moorey 1978: fig.7) .
1 - 1 - 3 . هيرظن شقن هك يا هام نورد ۀرکیپ
ار ادزماروها یم
دناد
شقن نارگشهوژپ رتشیب هام نورد ۀرکیپ
یم ادزماروها ار ( دنناد
Garrison and Dion 1999: 9
.) یارب تیمشا
شقن هب هراشا روکذم
حلاطصا زا ،دیشمج تخت یاهرهُم یور رب
« هریاد نورد یادزماروها
» (
Encircled
Ahuramazda
) ( تسا هدرک هدافتسا
Schmidt 1957: 24
هب .) ۀدیقع شقن ،نمشریگ هام نورد ۀرکیپ
هک ،
نومن ۀ عطق كی رد نآ ۀ
ییلاط یشنماخه هدید
یم ( دوش
ریوصت
نایناریا گرزب یادخ ادزماروها رگنایامن ،)10
تسا هک عرد ی ن لاح هدنیامن اب یو
رب نیمز یور
، هاشنهاش ینعی
، طابترا ( دراد
نمشریگ
، 1346 :
و نودروگ .)264
شقن مه رلتز نورد ۀرکیپ
هتسناد ادزماروها دامن یشنماخه رنه رد ار هام صرق دنا
(
Gordon 1939: 32;
Zettler 1979: 264
) . یروم ۀرابرد ،تسا دقتعم یشنماخه رنه رد شقن نیا تیوه تقو
ی هک نورد ۀرکیپ هریاد
دننامه ۀنحص نیلومشآ رهُم یور هب
تروص یم رهاظ اهنت كی رد ناپاقزیق هاگمارآ یور شقن دننامه ای دوش
یم رهاظ ینادشتآ یور رب یلصا تیعقوم یادخ رگنایامن تروص نآ رد ،دوش
گرزب (
ادزماروها
هک دنچره ،تسا )
هام لکش هب اجنیا رد هن ،تسا هدش رهاظ
دیشروخ (
Moorey 1978: 148
.)
روتنک رظن هب ،رادلاب صرق ِشقن هس ینیزگیاج تیلباق هب هجوتاب
رادلاب ۀرکیپ و
هام نورد ۀرکیپ لمتحم ،
رت
یم رظن هب یادخ هب یگمه شوقن نیا هک دسر
گرزب نیا هک تسا دقتعم یو .دنشاب هتشاد طابترا ،ادزماروها ،
یتوافت موهفم رد شقن هس رگیدمه اب
دنرادن
، دوخ یرهاظ لکش رد طقف هکلب توافتم
دنا م لیلد نیمه هب و -ی
رد دنتسناوت کرت
ی ب اه رد عقوم ی ت اه ی دنوش هدافتسا یفلتخم (
Kantor 1957: 17
) . رهُم هب دانتسا اب زین یروم
دامن رانک رد ار هام للاه هک داگراساپ ۀرکیپ
زارف رب و لابراهچ یم ناشن خرچ دامن
و تیمشا نوچمه ،دهد
اجنیا رد للاه هک تسا دقتعم روتنک
ًافرص یرمق رهظم گرزب
رت ی ن ] ادخ ادزماروها یم رامش هب [
رگنایامن و دور
( تسین هناگادج یادخ كی
Moorey 1978: 148
دیقع هب .) ۀ
مکح رد ادزماروها ،یروم گرزب
رت ی ن یادخ
هام و دیشروخ اب ار وا طابترا فلتخم لاکشا هب هک دراد یفلتخم یاهدامن ،ناهج ئات
ی د یم ( دنک
Ibid: 148
.)
مادا رد هک یلیلاد هب هدنراگن ۀ
یرظن ،دش دهاوخ هتفگ ثحب ۀ
شقن ندوب ادزماروها هام نورد ۀرکیپ
ار لباق لوبق
یمن .دناد
ریواصت 30 - 28 : هنحص شقن زا یرگید یاه هام نورد ۀرکیپ
یشنماخه یاهرهُم یور رب ؛
ریوصت 28 )تسار(
دیشمج تخت یوراب زا یلگ پسچرب :
یدیوجت(
2535 لکش : 146 ریواصت ،) 30 - 29 )پچ و طسو(
: ود رثا رهُم ( دیشمج تخت زا Schmidt 1957: no.16
).
2 - 1 - 3 . هيرظن شقن هك يا هام نورد ۀرکیپ
یم هام يادخ كي ار دناد
پ ی ش ازا ی ن نوچ ینارگشهوژپ ، دراو
، نیتسچوپ رلگناو تروف و
، شقن ای هام هام نورد ۀرکیپ رنه رد ار
ون روشآ
هتسناد هام یادخ كی زا یشیامن دش نایب تیعطق اب لاگس طسوت سپس رظن نیا .دنا
(
Kantor 1957: 16
.)
شقن ،فونوکاید هام نورد ۀرکیپ
( هتسناد هام لداعم ار ناپاقزیق رد
فونوکاید
، 1357 :
زین نمشریگ و )375
ۀنیزگ
( تسا هتسناد لمتحم نآ یارب ار هام
نمشریگ
، 1346 :
دیقع هب .)88
ۀ شقن ،لاگ نوف ِینایم
دامن ناپاقزیق یادخ
( تسا هتشاد نیفدت مسارم رد یمهم شقن هک تسا هام
Von Gall 1988: 572
مه سیترک .) دیق اب
لامتحا
روکذم شقن ار
دامن یادخ ناتساب ناریا رد هام هتسناد
( تسا
سیترک
، 1389 :
تفگ هب .)48
ۀ نآ هب هجوتاب روتنک -
هک للاه یبیکرت فیتوم نایشنماخه رکیپ و هام
ۀ یناسنا زا ار روشآ ی اه للادتسا كی قیرط زا ،دنتفرگ ماو
یم یسایق یتیصخش ظاحل زا هک هدوب هام یادخ كی رگنایامن شقن نیا زین نایشنماخه دزن هک درک ضرف ناوت
تسا هدوب ادزماروها زا زیامتم (
Kantor 1957: 16
).
روتنک للادتسا هچرگا لاماک
یم رظن هب یقطنم لیلاد هب همادا رد یو دوخ اما ،دسر
عض ی ف رت ی یضرف ۀ
نورد یادخ یراگنا ناسکی هام صرق
، دودرم ار ادزماروها زا ریغ هام یادخ كی مکحرد یم
رامش نآ تسخن ؛د -
یو رظن هب هک لمتحم ریغ
تسا رنه رد هک هدنک
راک ی بترم اب یادخ كی دامن ،یشنماخه ۀ
اپ یی ن رت
، هب تروص
دروم رد هک یتیعضو ،دشاب هدش هدافتسا هدرتسگ شقن
هام نورد ۀرکیپ یم هدید
تیلباق مود دروم .دوش
و رادلاب صرق اب فیتوم نیا ینیزگیاج رادلاب ۀرکیپ
،رادلاب صرق ِشقن هس زا كیره اهرهُم یور رب ؛تسا ۀرکیپ
رادلاب و هام نورد ۀرکیپ طقن رد ای یلصا تیصخش رس زارفرب ،
ۀ یم رهاظ هنحص ینوناک .دنوش
ب ه هولاع یور رب
هناوتسا یاهرهُم شقن ،یا
نورد ۀرکیپ هام
قتسم ی
ًام ای رادلاب صرق ریز رادلاب ۀرکیپ
دراد رارق (
ریواصت 27 -
،)15
رکیپ هک یتیعقوم ۀ
یم رارق نآ رد زین لابراهچ و رادلاب صرق شقن ودره نینچمه .دریگ
هام نورد ۀرکیپ زارف رب
یم هدید نادشتآ ( دنوش
ناپاقزیق رد یمود و اهرهُم یور رب یلوا
) (
Kantor 1957: 17
).
هب هجوتاب روتنک نیاربانب
ار شقن نیا تیاهن رد ،روکذم لیلاد مه
یم ادزماروها فلتخم رهاظم زا یکی كی هن ،دناد
یادخ هام لقتسم .
،هدنراگن داقتعا هب نآ تسخن ؛تسین ینتفریذپ یلیلاد هب روتنک طسوت هدش حرطم لیلد ود ره
تفگ نیا هک ۀ
شقن هک روتنک هام نورد ۀرکیپ
یشنماخه رنه رد هب
تروص هدافتسا هدرتسگ تفرگ یدج نادنچ دیابن ار هدش
؛
شقن هب تبسن یشنماخه رنه رد روکذم شقن اریز رادلاب صرق
ای رگید ،نآ یاتمه رادلاب ۀرکیپ
هب بتارم رتمک
،یشنماخه رنه رد ادزماروها زا ریغ ییادخ شیامن نیاربانب .تسا هدش هداد شیامن نآ
مه رتمک رایسب تبسن هب
یادخ زا گرزب
لئسم كی ، ۀ
راظتنا لباقریغ بیجع و
؛تسین هب و ی هژ نآ هبیتک رد هک یاه
رخأتم مان ،یشنماخه
ادزماروها زا ریغ یرگید نایادخ مه
ق ی هدشد مود .تسا نانچ
نادب روتنک دوخ هک هراشا
دراد یروم وا زا سپ و
لکش هب ار نآ مه دج
ی رت ی تقو ره یشنماخه یرابرد كبس یاهرهُم رد ،هدرک حرطم شقن
هام نورد ۀرکیپ
( رادلاب صرق هارمه هب
رکیپ نودب ۀ
یناسنا نآ اب ای
یم رهاظ ) لزان تیعقوم رد و نییاپ رد هشیمه ،دوش
تبسن یرت
یم رارق رادلاب صرق شقن هب ( دریگ
Kantor 1957: 17 ; Moorey 1978: 147
هنحص نینچ روتنک .) هب ار ییاه
،هابتشا هتسناد ادزماروها فلتخم رهاظم ار روکذم شوقن و هدرک ریسفت فلتخم یاهدامن ینیزگیاج تیلباق
تفگ قباطم رگا .تسا ۀ
شاب ادزماروها فلتخم یاهدامن روکذم شقن هس ره روتنک ن
یارب یلیلد تروص نآ رد ،د
،تشادن دوجو یرگید رب اهدامن نیا زا یکی یرترب لاح
هکنآ رد مامت هنحص نثتسا نودب و هراومه اه ءا
، شقن
هام نورد ۀرکیپ تیعقوم رد
لزان رت نییاپ و رت ی حرطم شسرپ نیا اجنیا رد .دراد رارق رگید شقن ود هب تبسن
یم یشنماخه یرابرد رنه رد ارچ هک دوش ه
ی چ هاگ یتح ، هب تروص
،یفداصت شقن
هام نورد ۀرکیپ زارف رب
صرق
رادلاب ای ۀرکیپ رادلاب یمن رهاظ ،نآ موسرم و جیار تلاح سکعرب ینعی .؟دوش
هنافسأتم شقن هک ینارگشهوژپ
هام نورد ۀرکیپ یم ادزماروها ار
هتفرگ هدیدان ار مهم عوضوم نیا ،دنرادنپ .دنا
هتبلا و هداس رایسب شناوخ كی ،روتنک روصت فلاخرب قطنم
ی رت یاپرب هک دراد دوجو مه ۀ
نآ یم میناوت
تیعقوم لزان
ِرت دامن هام نورد ۀرکیپ یشنماخه رنه رد ار
رادلاب صرق هب تبسن هاگیاج هب ،
تسدورف رت ادخ ای
یهاش ادخ هاوخ ؛تسا هدوب یو دامن شقن نیا هک میهدب تبسن روکذم ی
، یادخ ادخ ره ای ارتیم ای ،دشاب هام
هاش ای تخانشان و هتخانش ۀ
.رگید هچنآ هک شقن ،یروم و روتنک روصت فلاخرب و تسا ملسم هام نورد ۀرکیپ
یمن درفنم هاوخ ،تلاح ره رد دناوت نانچ
هک رظندروم تسا یروم
(
Moorey 1978: 148
رانک رد هاوخ ،)
دنیامن ،رگید یاهدامن ۀ
دامن ود هب تبسن هراومه اریز ،دشاب ادزماروها یادخ رادلاب صرق
و رادلاب ۀرکیپ رد
تیعقوم اپ یی ن رت ی .دراد رارق ب
ه هولاع نیا ۀتفگ .چا دراو
، هک یروم و روتنک (
Moorey 1978: 147
) مه ار نآ
هدرک رارکت شقن یهاگ یشنماخه رنه رد هک تسین تسرد ،دنا
رکیپ ۀ شقن نوچمه لابراهچ هام نورد ۀرکیپ
،
تیعقوم رد اپ
یی ن رت ی یم رارق رادلاب صرق هب تبسن نیا .دریگ
تن ی هج گ ی ر ی هک دانتسا اب رهُم یور شقن هب
هناوتسا ( نیلرب یا
ریوصت
)8
هدش لصاح تسا تسردان ببس نادب ،
نارگشهوژپ هک هدربمان
رب ار روکذم شقن
هدرک كیکفت رگید شوقن زا شندوب لابراهچ یانبم ،دنا
رد لاح ی هک هدنراگن داقتعا هب رب هام للاه دامن دوجو
،نآ رکیپ ناشن
یم هد حل زا شقن نیا هک د یتیوه ظا
زا توافتم رادلاب ۀرکیپ
تسا بلغا دوخ بیکرت رد هک
صرق( دیشروخ دامن یوگ/
ای هقلح دراد ) . هب ترابع د ی رگ یم تخانش یارب هدننک نییعت لماع هک تفگ ناوت
نیا تیوه شقن
اه ( هقلح ای للاه نتشاد ،
دیشروخ ای هام هژیو تملاع
) و جرد رد ۀ مود لاب نتشادن ای نتشاد تسا
،
ندوب لابراهچ ای لابود هن نآ
اه .
تفگ ناوتب دیاش لکش هب هک یدروم اهنت
صخشمان و لومعمریغ ی یرظن
ۀ شقن قلعت هام نورد ۀرکیپ
هب
یم شلاچ هب ار هام یادخ كی تسا گروبیرف رهُم ،دشک
(
وصت ی ر
)34
هنومن مامت فلاخرب . زا هدنراگن هک ییاه
شقن هام نورد ۀرکیپ روکذم شقن گروبیرف رهُم رد ،تسا هدرک یسررب
اپ یی ن رت رارق لابراهچ دوجوم كی زا
یاج هب دوخ هک دراد هقلح
،یوگ ای تسا هام للاه یاراد
یضرف رد ضقانت كی اراکشآ دروم نیا . ۀ
هام یادخ
شقن نتسناد هام نورد ۀرکیپ
رد هک یدروم ود ره اریز ؛تسا هنحص كی
هام للاه دوخ بیکرت رد دنراد رارق
دنراد
، لاح هکنآ ریاس رد هنومن
اه قلح ،دراد رارق رتلااب رد هک یشقن ۀ
( لماک
دیشروخ ناشن
.دراد ) هیجوت كی
نحص یارب یقطنم ۀ
هام للاه یاراد دوخ هک یناقوف رادلاب شقن مینک ضرف هک تسا نآ گروبیرف رهُم یور
ن و هام یادخ كی رگنایامن ،تسا شق
هام نورد ۀرکیپ كی رگنایامن ،دراد رارق نآ ریز رد هک
ۀنیزگ زا زیامتم
،هام یادخ
ًلاامتحا قلح لیلد ره هب تسا هتسناوتن دنمرنه مینک روصت هک تسا نآ رگید ضرف .دشاب ،هاش ۀ
.دنک لیمکت ار یناقوف شقن هنافسأتم
كی زا گروبیرف رهُم شواک
ناتساب سانش ی تسا هدماین تسد هب
(
Root
1999: 175
لیلد نیمه هب و
)
یمنار نآ تلاصا یلماک لکش هب ناوت ئات
ی د یرظن ای ۀ ار دوخ
ًافرص نآ ساسا رب
.درک راوتسا یلکروط هب
،دوجوم دهاوش هب هجوتاب رضاح لاحرد
كی نیزگ ۀ یلصا شقن تیوه یارب نورد ۀرکیپ
هام
، نیزگ ۀ هام یادخ كی لقتسم
تسا ادزماروها زا .
هنامگ نز ی رابرد ۀ یم یسک هچ روکذم هام یادخ هکنیا دناوت
دشاب
، كش نودب اما تسا راوشد هنیزگ زا یکی
مهم یاه یادخ نیا تیوه یارب
تسا ارتیم ،هام .
ریواصت 33 - 31 : هنومن ود شقن بایمک رایسب ناتساب ناریا زا
هک هام نورد ۀرکیپ صرق و هراتس نیدامن شقن ود رانک رد ،ثیلثت كی بلاق رد ار
یم ناشن رادلاب .دهد
ریوصت 31 )لااب(
هرخص هاگمارآ : )هاوخ ینیما رصان زا حرط( ناپاقزیق یا
، ریوصت 32 شقن :)تسار ،نییاپ(
هام نورد ۀرکیپ رد
دش تمرم تیعضو رد )ینایم نیدامن شقن( ناپاقزیق ۀ
( ینونک http://mcid.mcah.columbia.edu .)
وصت ی ر 33 :)پچ ،نییاپ(
پسچرب
(دیشمج تخت یوراب زا یلگ Calmeyer 2011 :fig. 42
).
3 - 1 - 3 . هيرظن هك يا شقن هام نورد ۀرکیپ ار
ارتیم یم دناد
هچرگا رد هام موهفم تیمشا ۀنحص
لئسم كی ار یو نانیشناج و شویراد هاگمارآ ۀ
رد اما ،هتسناد هدیچیپ
ارتیم یادخ هب ار نآ لامتحا دیق اب تیاهن تبسن
( تسا هداد
Schmidt 1970: 85
.) تفگ هب ۀ رد روآدوس
راوشوگ ۀ زوم ییلاط ۀ
( نوتسوب
ریوصت
قلح ،)12
ۀ ( یزکرم دامن ریز رد هک متفه
رادلاب ۀرکیپ لماح
داقتعا هب ؛هام للاه
ادزماروها شقن یو
سوتول بیکرت لماح ،هام صرق نورد للاه كی ،هدش عقاو ) -
دامن هک تسا نادرگباتفآ
ماپا/ارتیم تاپن
یم ناشن و هدوب دهد
هک دنتسه نایادخ هب قلعتم مه یزکرم شقن نوماریپ رگید دامن شش
(
Soudavar 2003: 102
.) شقن زین دلفستره نورد ۀرکیپ
هام هتسناد ارتیم دامن ار ناپاقزیق رد (
Herzfeld
1941: 205
) .تسا هدرکن صخشم ار باستنا نیا لیلد اما
وصت ری 34 :)تسار(
( گروبیرف رهُم Keel and Uehlinger 1990: taf.IV
،) وصت ری 35 :)پچ(
زا یحرط رهُم هناوتسا زا هفوشکم یا
شقن هک داگراساپ رادلاب ۀرکیپ
یاراد(
راهچ یم ناشن خرچ كی زارف رب ار )لاب ( دهد
Moorey 1978: 148 .)
یلصا ماهبا اجنیا رد
اب هام طابترا رسرب یادخ
ِم ای ارتیم ره
تسا
؛ اریز ه ی چ هنوگ ار طابترا نیا هک یدنس
ئات ی د .درادن دوجو ،دنک هب
سکع هک تسا نآ رب بلاغ روصت ، زا یدامن دیشروخ ،ینامسآ مارجا نایم رد
یادخ
«
ِم ره » تسا هدوب (
Bivar 2005: 344
.) یخیرات نوتم رد هشیر ،دیشروخ اب ارتیم یربارب روصت یشنماخه ۀرود
ای سپ نآزا
؛دراد نانچ هک تفگ هب ۀ ( وبارتسا
XV. 3:13
،) سراپ اه سویله دیشروخ]
یم ارتیم ار[ لاح .دنتسناد
یم حرطم شسرپ نیا ،دلفستره نوچ ینارگشهوژپ ارچ ،هدوب ارتیم دامن دیشروخ رگا هک دوش
رکیپ ۀ ینایم
هک ار ناپاقزیق صرق نورد
یم ارتیم دامن ،تسا هام ؟دنناد
و دلفستره رظن فلاخرب دیاب ای نیاربانب نارکفمه
یو دامن هک مینک روصت هام نورد ۀرکیپ
، دامن ای هاش ارتیم زا ریغ یرگید یادخ (
نینچمه زا ریغ ادزماروها
) و هدوب
مینک ضرف ای هک
هتفگ وبارتسا یاه ۀرابرد
دزن ارتیم و دیشروخ یربارب سراپ
اه هب زاین یرگنزاب دراد
. تفگ هب ۀ
یم ارتیم ار دیشروخ نایسراپ هک عوضوم نیا رس رب ثحب ،نایرب دراد همادا نانچمه ،دنتسناد
، دانسا مه اریز
رد ییاهداضت مه و تسا نوگمهان رایسب نآ
اه وجو دراد د (
نایرب
، 1381 :
تفگ هب دانتسا اب نایرب .)386
ۀ
( ادخ ود نیا نایم هک تسا دقتعم سویسروک سوتنیئوک
ارتیم و دیشروخ
تسا هدوب زیامت )
، شویراد اریز موس
لابرا دربن زا شیپ هب
دیواج شتآ ،ارتیم ،دیشروخ هاگرد ( تسا هدناوخ اعد سدقم و
نامه :
.)387
یم روصت ( ادخ نیا مان جیار لکش هک دوش
سارثیم نیتلا رد و هرثیم
،) هژاو زا یا جهل ۀ ناتساب ناریا برغ یدام
( تسا
Bivar 2005: 343
.) یفرط زا ( تدوره هچرگا
VII.60-61
ِم ای ارتیم یلااو ماقم هب ) یناریا دزن ره
اه
هراشا هدرک هبیتک رد راب نیلوا یارب ارتیم مان یشنماخه دانسا رد اما ،تسا یشنماخه مودریشدرا هب طوبرم یاه
یم رهاظ .دوش
نینچمه هتشون بلغا
رد هک كیسلاک یاه نآ
اه ( هدش هراشا ارتیم مان هب
سونایلا ،كراتولپ ،نوفنزگ
)
ًابیرقت ( دنراد ار مود ریشدرا تنطلس نامز خیرات
نایرب
، 1381 :
.)1067
لاس رد شلات نارگشهوژپ یخرب ریخا یاه
هدرک ات دنا اب هشیر ،ینییآ دهاوش یخرب هب دانتسا هب مک تسد ار مسییارتیم یاه
ۀرود .دنناسرب دام تفگ هب
ۀ
یم رظن هب راویب رتسگ رد ییارتیم شیک كی ،یمور مسییارتیم ندمآرب زا شیپ هک دسر
ۀ هتشاد جاور یعیسو
