کانی شناسی رس در خاک های منطقه ی زاگرس )مطالعه ی موردی

(1)

1

سر یسانش یناک رد

کاخ یاه سرگاز ی هقطنم

ِگ یاتسور :یدروم ی هعلاطم(

ناتسرهش دیفسل لدرا

)یرایتخب و لاحمراهچ ناتسا رد

نایناریپ ارهز و 1

یدیفس لگ یبارت نیسح

*

2

1 - دهاش هاگشناد کاخ مولع هورگ دشرا یسانشراک ی هتخومآ شناد

2 - * هدنسیون دهاش هاگشناد کاخ مولع هورگ رایداتسا :لوئسم

[email protected]

هدیكچ فده اب قیقحت نیا رد هدش لیکشت یاه کاخ سر شخب یاه یناک ییاسانش

4 یگنر یاه نرام یردام هدام عون راد لوارگ

،

یرامسآ دنزاس ،یرایتخب دنزاس -

زا دیفسلِگ یاتسور یضارا و یزکرم سرگاز رد فلتخم یاهامن نیمز رد روبرات دنزاس و مرهج

یرایتخب و لاحم راهچ ناتسا رد لدرا ناتسرهش عباوت دش ماجنا

قیقحت نیا ماجنا یارب . سر شخب

6 خرکاخ زا 22 خرکاخ

هدش هعلاطم وم دهاش یاه خرکاخ ناونع هب

شارپ زیلانآ ماجنا تهج کاخ یاه هنومن یزاس هدامآ یارب .تفرگ رارق یسررب در

.دش هدافتسا پوه و کیرتیک شور زا سکیا هعشا همه رد تینلوئاک و تیلایا ،تیرلک یاه یناک هک داد ناشن قیقحت نیا جیاتن

کاخ یاه هنومن ی اه خرکاخ

رد و ناوت یم نیاربانب .دنراد دوجو یردام داوم همه ًاصوصخم و اه یناک نیا بلاغ شخب تفگ

هب هجوت اب .تسا یردام داوم زا هدیسر ثرا هب تینلوئاک دهاوش

، هدش هدهاشم تیتکمسا زا یشخب لقادح هک تفگ ناوت یم د

ر

کاخ ،هقطنم یاه لکش رییغت رثا رد نآ زا یرگید شخب و یردام داوم زا هدیسر ثرا هب

هداس ی دوجوب تیرلک و اکیم یاه یناک

هعلاطم دروم ی هقطنم زلوس یترو یاه کاخ رد بلاغ یناک ،یمومع روصت فلاخرب .دنا هدمآ

، تسا هدوبن تیتکمسا بلاغ یناک .

.تسا هدوب تیتکمسا و تیلوکیمرو زین یمک رادقم و تینلوئاک ،تیرلک ،تیلایا ،زلوس یترو یاه کاخ :یدیلک ناگژاو

تیلایا ،تیتکمسا تینلوئاک ،تیرلک ،خرکاخ ،

همدقم یناک یگژیو یاراد یسر یاه رصحنم یاه

هب نآ یفیک و یمک ییاسانش هک دنتسه یدرف لحارم نییعت هب کمک رب هولاع اه

هراپ لح و ویتکاویدار و هدنیلاآ رصانع لرتنک ،کاخ لماکت و لیکشت ،یگدیداوه فلتخم هیذغت لئاسم زا یا

یا بذج دننام ،

نویتاک یزاساهر و تیبثت یم کاخ یاه

هدرتسگ یملع هاگدید دناوت .دهد رارق ام یور شیپ نآ زا هدافتسا هوحن رد ار یا

عون

یناک داجیا یسر یاه بآ نوچمه یلماوع عبات ،کاخ رد هدش

و و تسا یردام هدام عون و کاخ تایصوصخ و طیارش ،اوه

گدیداوه تعرس دننام ییاهدنیارف لیکشت رد یمهم شقن کاخ متسیس ینوی تلاداعت و شهاک و شیاسکا ،یشکهز ،ییوشبآ ،ی

یناک .دنراد کاخ یاه یناک زا هک یتاعلاطا

کاخ یسانش یم تسد هب اه

هب دیآ یم یبوخ فلتخم تایصوصخ اب ار نآ هطبار دناوت

یب یاهورین ،تارذ هزادنا عیزوت لیبق زا کاخ یکیزیف صاوخ .دیامن صخشم نآ ن

هرذ ،مروت لباقم رد تمواقم ،نامتخاس یا

یم ار یترارح تیاده و تیفرظ ،کاخ رد بآ تیاده ،تبوطر یرادهگن ،کاخ رد یشرب تمواقم زا ناوت

هک درب مان یصاوخ هلمج

یم کاخ رد سر رادقم و عون زا رثأتم شاب

ن د

(Dixon and Schulze, 2002)

.

ناراکمه و ینایک (

1821 ،عون یسررب یارب ) یناک هاگتساخ و رادقم

سل بوانت رد یسر یاه -

ناتسا گنساپ هقطنم یمیدق کاخ

یناک زا اهراپسدلف و زتراوک ،تینیلوئاک ،تیتکمسا ،تیرلک ،تیلیا هک دنتفایرد ناتسلگ کاخ نیا رد بلاغ یاه

ه اه ،تیلیا .دنتس

سر ،تلیس( هنومن هس ره رد تینیلوئاک و تیرلک زیر

سر و تشرد ) .دش هدهاشم و تلیس رد دوجوم یناک راپسدلف و زتراوک

دوجو تشرد سر و زیر سر رد تیتکمسا تشاد

یناک عون و رادقم هچرگ . کاخ رد یسر یاه

یردام داوم هب یدایز یگتسباو اه

توافت یلو ،دنراد یناک ریداقم رد زین ییاه

رد اه کاخ خرمین دیدرگ هدهاشم

.

Surapaneni et. al. (2002)

اب هعلاطم کاخ تیلاعف و لیدبت تیلوکیمرو هـب یگدیداوه رـثا رد اکیم هک دنتفایرد دنلیزوین یاه

ره یم نیـیعت یردام داوم تیهام و یگدیداوه هلحرم طسوت یناک ود دوش

.

سر یسانش یناک یسررب ،هعلاطم نیا زا فده رد

رد هدش لیکشت کاخ یاه هنومن یردام داوم

و .تسا فلتخم یاهامن نیمز

(2)

2

وم شور و دا اه

هعلاطم دروم هقطنم یفرعم یاتسور دیفسلگ زا عباوت ناتسهد خیاشم رد شخب هموح یزکرم ناتسرهش لدرا

زا ناتسا لاحمراهچ و

یرایتخب اب

تحاسم ی

ربارب 81 ک ی عبرمرتمول ً تاصتخم رد

22́

°81 12

ً ات 82́

°42 12

ً و یقرش لوط 11́

° 12 81

ً ات

́ 48

°11 81 هتفرگ رارق یلامش ضرع

.تسا دزن ی ک رت ی ن رهش زکرم ی

اتسور ات ی فسلگ ی

،د رهش ناغان هب هلصاف 81 ک ی رتمول و هلصاف اتسور ات زکرم ناتسا ربارب 121

ک ی رتمول زا سم ی ر هداج ناغان م ی دشاب . عقوم ی ت ضارا هدودحم ی

باختنا ی اتسور ترواجم رد حرط ی

فسلگ ی د یفورپ طاقن هارمه هب یل

رد یفارگوپوت هشقن و ریوصت

هراوهام ترا لگوگ ی س

لکش رد 1 تسا هدش هداد ناشن .

لكش 1 - لدرا ناتسرهش و یرایتخب و لاحم راهچ ناتسا ،روشک رد حرط هدودحم تیعقوم

هعلاطم دروم هقطنم یسانش نیمز هشقن هعلاطم دروم طاقن و

لکش رد 2 مهم .تسا هدش هداد ناشن یسانش نیمز یاهدنزاس نیرت

یاهدنزاس :لماش هقطنم یرامسآ ،یرایتخب

- مرهج

، روبرات و مراهچ هرود هب طوبرم راد لوارگ یگنر نرام هقطنم زا ییاه شخب رد

راد دوجو زین یسانش نیمز ن

د ،ناریا یسانش نیمز نامزاس(

1116 ).

روبرات دنزاس کهآ زا

هدوت یاه هرخص و یا یدایز رادقم اب هارمه یا

هراوگنس .تسا هدش لیکشت

یرایتخب دنزاس لماش رتشیب

ارمولگنک و هسام گنس مه تروص هب یهاگ هک تسا یکهآ یاهدنزاس یور رب بیشرگد یهاگ و بیش

نهک .تسا هدش هتشهن رت

،یرامسآ دنزاس زا

یاهدنزاس نیمز

ناریا یسانش تسا

نس اب هک یسپ نسوگیلا

ن ات نیشیپ نسویم ،

اوج ن نیرت گنس

نزخم هنهپ سرگاز یم رامشب دیآ

. لیسف دنزاس نیا نورد رد هب قلعتم یاه

نسوگیلوا ات

نسویم دراد دوجو .

مرهج دنزاس ،

کی دنزاس نیمز یسانش و تیمولود لماش کهآ

یتیمولود یاه ناشن یبوخ تمواقم یگدزاوه ربارب رد هک تسا

یم .دنهد یضارا بلاغ یاتسور

لگ دیفس و هدوب یناتسهوک یاراد

هنماد یاه بیش اب دنت یم دشاب . یضارا یزرواشک اتسور

رایسب دودحم

تسا و رتشیب یضارا هب تروص لگنج یاه

ُتُن ک اب هنوگ بلاغ طولب یم یکیژولوفروموئژ یلصا رصانع .دشاب هعلاطم دروم هقطنم رد

.دنتسه اه تلاف و هوک ،هپت لماش یم

گنا ی ن هنلااس هجرد ترارح رد هقطنم فسلگ ی د 2 / 18 هجرد تناس ی

،دارگ م ی گنا ی ن لقادح هجرد

ترارح نآ لداعم ( 4 / 8 - ) هجرد تناس ی دارگ رد د ی هام و م ی گنا ی ن رثکادح هجرد ترارح نآ لداعم 1 / 81 هجرد تناس ی دارگ رد دادرم

هام م ی دشاب . یم ناز گدنراب ی هنلااس لداعم 621 م ی ل ی رتم تسا . رثکادح م ی گنا ی ن بسن تبوطر ی

د رد هناهام ی

لداعم و هام 41

/ 22

دصرد و لقادح م ی گنا ی ن هام ی هنا تبوطر بسن ی لداعم هام دادرم رد 8

/ 28 دصرد تسا .

هنایلاس یامد نیگنایم ساسا رب

، یترارح میژر یاراد هعلاطم دروم هقطنم زر رد کیمرت

کیزم و یگدنراب نیگنایم هب هجوت اب

میژر هشقن و هقطنم کیرز عون زا هقطنم یتبوطر میژر ،لاهوین همانرب و ناریا یتبوطر یاه

دشاب یم ،یدیفس لگ یبارت(

1816 ) .

(3)

3

یاهدحاو کیکفت زا سپ مروفوئژ

، دادعت 22 خرکاخ رد 4 ،رفح یضارا فلتخم یاه لکش و امن نیمز رد و یردام ی هدام عون

هنومن نآ یاه هیلا و اه قفا زا کی ره زا و حیرشت .دیدرگ لقتنم هاگشیامزآ هب و هیهت کاخ ی

لكش 2 - حرط ی هدودحم رد یسانش نیمز یموقر هشقن یتاعلاطم طاقن و

یسانش نیمز ی هشقن ساسارب 1:111111

خرکاخ یمامت لمعلاروتسد ساسا رب اه

Schoeneberger et al.,(2012)

دیدرگ حیرشت هنومن لاقتنا زا سپ .

،هاگشیامزآ هب اه اوه

کلا زا روبع و ندیبوک ،اهنآ ندرک کشخ 2

زا رتکچوک تارذ یور رب ییایمیش و یکیزیف یاه هیزجت ،یرتم یلیم 2

یلیم هب رتم

:تفرگ ماجنا ریز حرش لگ رد کاخ هتیدیسا یجنس تیاده شور زا هدافتسا اب کاخ عابشا هراصع رد یکیرتکلا تیاده ،یرتمویسناتپ شور هب عابشا

،

اب دیسا یتشگرب نویسارتیت شور هب لداعم میسلک تانبرک ،هخولک شور هب یرهاظ یلاگچ ،یرتموردیه شور هب کاخ تفاب تانبرک ،نویسارتیت شور هب یلآ نبرک ،دوس و

یب رتیت شور هب تانبرک م و نیئلاتف لنف ترواجم رد کیروفلوسدیسا اب نویسا

لیت

،نویسارتیت شور هب لولحم میزینم و میسلک ،یمجح شور هب ژنروا ،هرقن تارتین اب یجنس بوسر شور هب رلک

شیاجنگ لدابت

نوی ندومن نیشناج شور هب ینویتاک لباق میدس یاه

رد موینومآ نوی اب لدابت 2pH

/ 2 لباق رفسف ، ر هب بذج

میساتپ ،نسلوا شو

لباق دش ماجنا رتموتف میلاف زا هدافتسا اب نآ تظلغ تئارق و موینومآ تاتسا اب جارختسا شور هب بذج ،یماما و ییایحا(

1822 ).

شور اب یسانش یناک هعلاطم

Kittrick and Hope(1972)

یاه خرکاخ یاه هیلا و اه قفا یخرب یور 2

، 4 ، 2 ، 11 ، 22 و 24

.دش ماجنا کیکفت زا سپ

هنومن سر یاه

، هولاعب میساتپ و میساتپ ،لوکیلگ نلیتا ی هولاعب میزینم ،میزینم رامیت راهچ یط

ترارح 112 هجرد لدم سکیا هعشا شارپ هاگتسد زا .دنتفرگ رارق دارگیتناس ی

D8 ADVANCE X-Ray Diffractometer

تخاس(

Bruker AXS

) یسر یاه یناک ییاسانش یارب رگ هدافتسا

دید .

ثحب و جیاتن یاراد هعلاطم دروم هقطنم یاوه و بآ هکنیا هب هجوت اب ( طسوتم یگدنراب رادقم

622 یلیم هب رداق یگدنراب نازیم نیا ،تسا )رتم

قفا ندرک رت ینغ و یهایگ ششوپ تیعضو دوبهب هب ناوت یم هلمج نآ زا هک تسا کاخ خرمین رد دایز لوحت و رییغت داجیا عمجت و کهآ و سر یوشتسش نینچمه و کاخ خرمین زا لولحم حلاما جورخ و دایز ًاتبسن یوشتسش ،یلآ داوم زا یحطس یاه

(4)

4

رد اهنآ هیلا ًاتبسن حرط یحاون مامت رب میلقا ریثات و دشاب یم کچوک رایسب هعلاطم هدودحم هک ییاجنآ زا .درب مان نیریز یاه

مهم ،تسا ناسکی .داد تبسن یفارگوپوت و یردام داوم هب ناوت یم ار هقطنم یاه کاخ رد عونت داجیا رب رثوم لماوع نیرت

لودج 1 یژولوفروم تایصوصخ یخرب یک

یکیزیف و - و اه خرکاخ ییایمیش هدر

یدنب اهنآ متسیس رد لیماف دح ات ار

USDA Soil

Taxonomy

یم ناشن .دهد هرامش یاه خرکاخ ی

2 و 11 مرفدنل یور بیترت هب و لوارگ هارمه هب یگنر نرام تلایکشت یور

بیش یاپ یاه

(Footslope)

بیش ی هناش و

(Sholder)

.دنراد رارق هپت یامن نیمز خرکاخ

2 مرفدنل رد و روبرات دنزاس یور

بیش یاپ یاه هرامش خرکاخ و

ی 4 مرفدنل و یرایتخب دنزاس یور بیش ی هتشپ

(Summit)

نراد رارق هپت یامن نیمز رد .د

یاه خرکاخ 22

و 24 یرامسآ دنزاس یور -

تلاف یامن نیمز بیش یاپ و هپت یامن نیمز بیش ی هتشپ یور بیترت هب و مرهج

)وتلاپ(

.دنا هتفرگ رارق هنومن رد ،اه خرکاخ مامت سر شخب یاه مارگوتکارفید رد عابشا

هدش لحم رد کیپ کی میزینم اب 14

مورتسگنآ هب

تسد دمآ

هب لوکیلگ نلیتا راخب ضرعم رد نداد رارق زا دعب هک 12

هتفای شیازفا مورتسگنآ تسا

ناشن ،طاسبنا نیا هک هدنهد

ی دوجو

سر اه ی یم تیتکمسا ریذپ طاسبنا تیتکمسا .دشاب

دناوت یم دوجو هب تیرلک و تیتویب عون یاکیم یگدیداوه زا یآ

کیپ تدش .د

12 قفا رد مورتسگنآ خرکاخAp

4 هب ناوت یم ار هلئسم نیا .تسا هتفای شهاک تدش هب قمع اب و دایز )یرایتخب دنزاس یور(

داد تبسن یحطس قفا رد کاخ رتشیب یگدیداوه یناک یگدیداوه دنیارف رد عیرست ثعاب زین مید تشک یاه تیلاعف هتبلا هک

هدش تیتکمسا هب تیلایا و اکیم دننام ییاه هیلا رد .دنا

ی خرکاخC

11 هیلا و روبرات دنزاس یور ی

هرامش خرکاخCr

11 یور

دیدرگ هدهاشم تیتکمسا یناک ،لوارگ هارمه هب یگنر نرام لکش(

2 ) هابش هب هجوت اب . یردام داوم هب اه هیلا نیا دایز رایسب ت

دوخ رد تیتکمسا یکینژودپ لیکشت دنچ ره .داد تبسن اهنآ یردام داوم هب ار اه کاخ نیا رد تیتکمسا یناک دوجو ناوت یم ،

یاه قفا ،Bw

وBk

خرکاخ نیاBtk

د یناک نیا کیپ تدش شیازفا زا یدهاوش نوچ .دشاب یم راظتنا لباق و لمتحم زین اه ر

هرامش خرکاخ رد .تسا هدش هدهاشم اه قفا نیا ی

22 یرامسآ دنزاس یور هک -

قفا رد تیتکمسا کیپ تدش دراد رارق مرهج

قفا رد و مک یحطس خرکاخ رد .تسا هدرک ادیپ شیازفا تدش هبBtk

24 یرامسآ دنزاس یور هک -

یفارگویزیف دحاو یور و مرهج

رو یاه کاخ فلاخرب دراد رارق )تلاف( وتلاپ و یحطس قفا رد یناک نیا رادقم ،دنتسه تیتکمسا بلاغ سر یاراد هک لوس یت

قفا یلیخ اه لوس یترو خرکاخ رد تیلوکیمرو و تینلوئاک ،تیلایا ،تیرلک یاه یناک کیپ تدش .تسا هدوب مک رایسب Bss2

( یدومحم و یردیح .تسا هدوب تیتکمسا یناک کیپ زا رتشیب 1822

مسا یاه یناک ندوبن بلاغ ) یاه لوس یترو رد تیتک

یرصتخم ریداقم و تیلایا ،تیاکسروگیلاپ ،تیرلک دننام ییاه یناک اهنآ .دندرک شرازگ یمومع راظتنا فلاخ رب ار سراف ناتسا ( ناراکمه و ناراهبون .دندرک شرازگ اه کاخ نیا رد ار تیتکمسا و تینلوئاک 1811

نژرا هقطنم یاهکاخ رد )

، تیتکمسا ءاشنم

هب تیتکمسا داجیا و تیتکمسا هب تیلیا لیدبت ،یردام داوم زا ندیسر ثرا هب ار کاخ رد اجرد تروص

فیعض شکهز اب یاه

دندرک شرازگ .

رد هیلک مارگوتکارفید یاه

سر شخب ،اه خرکاخ

لحم رد کیپ کی 1

/ 2 ات 2 / 2 مورتسگنآ هدهاشم

دیدرگ نلیتا ندرک هفاضا هک

هنومن هب لوکیلگ یاه

ابشا ع هدش و میزینم اب مه

نچ ی ن عابشا هنومن اه میساتپ اب

، داجیا رولب دحاو تماخض رد یرییغت چیه ن

هدرک

تسا اما . رد هنومن میساتپ اب عابشا یاه و

ترارح 112 هجرد تناس ی دارگ

، کیپ 2 / 2 مورتسگنآ هب

روط لک دوجو هک تفر نیب زا ی

لوئاک ن یم تباث ار تی طیحم رد تینلوئاک .دنک

ی هک یدیسا یاه نو

اه یم ییوشبآ نهآ و میزینم ،میسلک ی کشت ،دنوش

یم لی .دوش

طیحم رد حلاما ییوشبآ نمض رد اهاکیم و اهراپسدلف زا بلغا یناک نیا یم لصاح یدیسا یاه

بآ نیاربانب ،ددرگ و

طنم یاوه هق

ی لاقتنا و ییوشبآ یارب یعنام کاخ شکهز و هدوب بوطرم دیاب نو

اه ی قوف رکذلا هب یناک نیا ات دشابن دیآ دوجو

(Dixon and

Schulze, 2002)

کاخ رد تینلوئاک . یاه

داوه ی هد

ُا لثم یتل

ُا و لوس یسک یم هدهاشم رتشیب لوس رد یناک نیا دوجو .دوش

کاخ ناوج یاه رت

ًاتدمع کاخ رد یناک نیا دوجو یروئت ود نیا قبط رب .تسا یردام داوم زا ندیسر ثرا هب زا یشان ه

هقطنم یا

هب هجوت اب دیفسلگ دودحpH

2 یلا 2 هدر و یاه کاخ هنومن رد دوجوم تینلوئاک اما تسین مهارف تینلوئاک لیکشت طیارش ، اه

ی

کاخ یم ار یردام داوم هب ناوت نآ ندوب یثوروم و

.داد تبسن

مامت سر شخب مارگوتکارفید رد اه خرکاخ

رد هنومن اه کیپ کی میزینم اب عابشا ی 12

مورتسگنآ هدهاشم

دیدرگ ندرک هفاضا هک

هنومن هب لوکیلگ نلیتا یاه

عابشا هدش هنومن عابشا و میزینم اب مه و میساتپ اب اه

هنومن نداد رارق نینچ ساتپ اب عابشا

رد می

(5)

5

ترارح 112 هجرد تناس ی دارگ داجیا رولب دحاو تماخض رد یرییغت چیه هدرکن

تسا کیپ نیاربانب . قوف

ا هب قلعتم لای

ی یم ت .دشاب

لایا ی کیپ رب هولاع ت 12

کیپ یاراد 1

مورتسگنآ ( هحفص رد

222 یم زین ) .دشاب

لایا دوجو رد تی

کاخ اه کیرز و کیتسوی ،کیدیرا یتبوطر میژر اب یی لباق

راظتنا یم رد دشاب یلاح میژر رد هک تبوطر یاه

ی

یمن هدهاشم رتبوطرم شیب رد اهاکیم .دوش

کاخ رت اه یم ثرا هب یردام داوم زا شیب و دنسر

کاخ رد رت یاه

ناوج رت یتنا(

،زلوس

یتپسنیا یلام ،زلوس یدیرا ،زلوس

یفلآ و زلوس و )زلوس

مک رت کاخ رد یم هدهاشم هدیداوه یاه لایا دوجو .دوش

کاخ رد تی یاه

ِگ هقطنم کیرز یتبوطر میژر هب هجوت اب دیفسل لباق

راظتنا یم ب نینچمه .دشاب یتپسنیا هدر ود هب هجوت ا

لام و زلوس ی

رد زلوس

هقطنم

، شیپ لباق یناک نیا دوجو تسا ینیب

یاه یناک . 2:1

و اکیم لکش رییغت زا دنناوت یم تیتکمسا و تیلوکیمرو دننام

.دنوش لیکشت کاخ رد تیلایا مارگوتکارفید رد ه

سر شخب یا هرامش خرکاخ زا ریغ هب اه خرکاخ مامت

4 )یرایتخب دنزاس(

هنومن رد و میزینم اب عابشا یاه

هیحان رد کیپ کی میساتپ 14

مورتسگنآ هدهاشم

دیدرگ میزینم اب عابشا رامیت هک و

میساتپ و لوکیلگ نلیتا یتح و

ح ترار

112 ی هجرد دارگیتناس ،

نتفر نیب زا ثعاب ن نآ

ییاسانش یارب .تسا هدش سر

اه ت هب تیرلک و تینولیروم تنوم ی می

عابشا را

میزینم اب

، هفاضا لوکیلگ نلیتا دیدرگ

طاسبنا ببس لوکیلگ نلیتا ندرک هفاضا . لا

هی یپ و هدش تینولیروم تنوم یاه ک

14

مورتسگنآ هب

12 ات 12 ،مورتسگنآ ادیپ شیازفا

یم دنک

، رد لاح ی یم یقاب رییغت نودب تیرلک هک یرلک صیخشت یارب اما .دنام

ت

تیلوکیمرو زا

، رد

،میساتپ اب عابشا هنومن رگا

کیپ 14 هب ،دشاب تیلوکیمرو هب قلعتم مورتسگنآ 12

ای هتفای شهاک مورتسگنآ

.دوش یم سپلاوک کیپ ندنام تباث

14 رد مورتسگنآ میساتپ اب عابشا هنومن

و هولاعب میساتپ ترارح

112 هجرد تناس ی دارگ ،

ی هدنهد ناشن تیرلک دوجو

دشاب یم اخ رد تیرلک یناک . ،ک

ًابلاغ یناک زا هدیسر ثرا هب گنس رد دوجوم هیلوا یاه

نیرذآ یاه

گنس یتح ای ینوگرگد ای تیرلک .دنتسه یبوسر یاه

نآ بیرخت تلوهس و هدش هدیداوه ،تیتکمسا و تیلوکیمرو هب اه ثعاب اه

نآ هک تسا هدش .دنوش بوسحم یگدیداوه یارب یساسح صخاش هب اه

دیسا طیحم رد اه تیرلک یتقو رارق ی

یم زا دنریگ

زا یرایسب سر

اه هب و دنتسه رترادیاپان ناک

ی یم لیدبت فلتخم یاه .دنوش

دیفسلگ هقطنم یاهpH

رقت ًابی 2 ات 2 یم هک دشاب

زا و تسا فیعض ییایلق ات یثنخ دبت

لی هب تیرلک ندش ناک

ی یاه 2:1 یم یریگولج یدودح ات .دنک

مارگوتکارفید رد سر شخب یاه

خرکاخ هرامش 4 خرکاخ یحطس قفا ،)یرایتخب دنزاس یور(

11 خرکاخ و )یگنر نرام یور(

24 یرامسآ دنزاس یور(

- )مرهج عابشا رامیت رد کیپ میزینم اب هدش

14 مورتسگنآ عابشا رامیت رد نتفرگ رارق زا سپ

میساتپ اب

هب 12 مورتسگنآ شهاک

هتفای هدش سپلاوک ای هک تسا

ناشن هدنهد ی تیلوکیمرو .تسا

تیلوکیمرو یناک دوجو مدع هب هجوت اب

یاه هیلا رد وC

.داد تبسن تیرلک و تیلایا یاه یناک لکش رییغت هب ار کاخ رد یناک نیا لیکشت ناوت یم )یردام داوم(Cr

لكش 2 - قفا سكیا هعشا مارگوتکارفید هیلا و )پچ تمس(Bk

هرامش خرکاخ رد )تسار تمس(Cr 11

K: Kaolinite, I: Illite, Ch: Chlorite, Sm: Smectite

(6)

6

لودج 1 - ییایمیش و یكیزیف ،یكیژولوفروم جیاتن یخرب یدنب هدر و

اه خرکاخ ییاكیرمآ دیدج یدنب هدر متسیس رد لیماف حطس ات

(Keys to Soil Taxonomy, 2014)

یریگ هجیتن نیمز لکش و یردام داوم همه رد اه خرکاخ ی همه رد تینلوئاک و تیلایا ،تیرلک یاه یناک هک داد ناشن قیقحت نیا جیاتن دنراد دوجو .

هیلا یسانش یناک یسررب یاه

وC

دنراد دوخ یردام داوم هب ار تهابش نیرتشیب هک Cr

هک داد ناشن ، یناک هس ره

قوف اهنآ رد داوم زا هدیسر ثرا هب تینلوئاک ًاصوصخم و اه یناک نیا بلاغ شخب تفگ ناوت یم نیاربانب .تسا هدش هدهاشم

تینلوئاک کینژودپ لیکشت طیارش نوچ .تسا یردام .درادن دوجو هعلاطم دروم هقطنم رد

رد تیتکمسا ی هدهاشم هب هجوت اب

یردام داوم

، قفا دننام رت هتفای لماکت یاه قفا رد تیتکمسا رادقم شیازفا زا یدهاوش وBk

یم نیاربانب .دیدرگ هدهاشمBtk

شخب و یردام داوم زا هدیسر ثرا هب هدش هدهاشم تیتکمسا زا یشخب لقادح هک تفگ ناوت لکش رییغت رثا رد نآ زا یرگید

هداس یناک دروم ی هقطنم زلوس یترو یاه کاخ رد بلاغ یناک ،یمومع روصت فلاخرب .دنا هدمآ دوجوب تیرلک و اکیم دننام ییاه

.تسا هدوبن تیتکمسا هداوناخ زا هعلاطم کاخ بلاغ یناک

لوکیمرو زین یمک رادقم و تینلوئاک ،تیرلک ،تیلایا ،زلوس یترو یاه ی

ت

.تسا هدوب تیتکمسا و

عبانم 1 -

،ییایحا ع . و

،یماما م . و.

ز ( . 1822 .) حرش شور یاه هیزجت ییایمیش کاخ

. هسسوم تاقیقحت کاخ

و بآ . 121 ص .

قفا قمع

(cm)

ءازجا دصرد

تفاب دصرد لوارگ

ECe (dS/m)

لگpH عابشا

O.C

%

CEC (cmol(+)/kg)

کهآ سر تلیس نش (%)

هرامش خرکاخ 2

Fine, mixed, superactive, thermic, Typic Calcixerepts-

Ap 0-20 40 47 13 SiC 20 0.66 7.71 1.20 35.9 30

Bw1 20-45 40 47 13 SiC 15 0.37 7.80 0.92 32.3 30

Bw2 45-85 40 49 11 SiC 15 0.39 7.83 0.51 33.2 33

Bk1 85-125 42 46 12 SiC 10 0.29 7.72 0.79 34.1 30

Bk2 125-180 38 45 17 SiCL 5 0.28 7.91 0.49 23.3 55

Fine, mixed, superactive, thermic, Typic Calcixerepts-

Ap 0-22 36 51 13 SiCL <5 0.47 7.82 0.80 33.2 33

Bw1 22-45 40 50 11 SiC 0 0.35 7.92 0.51 29.6 27

Bk 45-90 38 48 14 SiCL 0 0.31 8.07 0.23 28.7 33

C 90-140 32 45 23 CL 0 0.35 7.86 0.12 20.5 52

R >140 - - - - - - - - - -

Fine, carbonatic, active, thermic, Typic Calcixerepts-

Ap 0-20 38 54 8 SiC 10 0.59 7.71 1.68 28.7 18

Bw 20-50 50 44 6 SiC <5 0.37 7.96 0.62 33.2 32

Bk 50-80 49 44 7 SiC 5 0.33 7.88 0.37 32.3 40

C 80-150 38 33 29 CL 5 0.87 7.70 0.23 10.6 80

Fine, carbonatic, active, thermic, Typic Calcixerepts-

Ap 0-17 34 58 8 SiCL <2 0.50 7.77 0.94 31.4 38

Bw 17-40 42 54 4 SiC - 0.40 7.82 0.60 25.1 54

Bk1 40-80 42 54 4 SiC - 0.35 7.96 0.35 16.9 59

Bk2 80-150 38 55 7 SiCL - 0.24 8.06 0.19 18.7 54

Cr 150-180 20 74 6 SiL - 0.31 8.38 0.17 12.4 73.5

Fine, mixed, superactive, thermic, Vertic Calcixerolls-

Ap 0-25 38 56 6 SiCL 5 0.67 7.72 0.97 34.1 18

Bw 25-50 44 51 5 SiC - 0.29 7.79 0.46 27.8 34

Bk 50-95 40 52 8 SiC to SiCL - 0.24 8.01 0.29 26.9 41

Btk 95-160 42 46 12 SiC <5 0.23 7.93 0.25 27.8 39

Fine, mixed, superactive, thermic, Aridic Calcixerets-

Ap 0-22 50 49 1 SiC - 0.67 7.31 0.92 41.3 3

Bss1 22-52 52 47 1 SiC - 0.44 7.56 0.55 39.5 3

Bss2 52-90 52 47 1 SiC - 0.33 7.70 0.41 33.2 3

Bk 90-150 46 48 6 SiC - 0.33 8.10 0.27 25.1 48

(7)

7

2 - ( .ش ،یدومحم و .ا ،یردیح 1822

.) یسررب تایصوصخ یناک

یسانش یترو لوس یاه ناتسا سراف و هطبار نآ اب یخرب

صخاش یاه یکیزیف رد نیا کاخ ه ،یسدنهم یسانش نیمز هلجم ،ا 1

( 1 ،) 24 - 1 .

8 - یبارت لگ یدیفس

، ح . ( 1816 .) تاعلاطم ییاهن شرازگ یسانشکاخ یلیصفت

ِگ یضارا دیفسل ترازو ، یزرواشک داهج زاس ،

نام

یرایتخب و لاحمراهچ ناتسا یزرواشک داهج رواشم نیسدنهم تکرش ،

هاربآ ناماس ،

114 .ص

4 - ( ،ناریا یسانش نیمز نامزاس 1116

.) نیمز هشقن یسانش

1:122222 هقرو ،

لدرا نامزاس ،نداعم و عیانص ترازو ،

نیمز روشک یندعم تافاشتکا و یسانش .

1 -

،ینایک ف .،

و

،نایللاج ا .،

ییاشاپ

،لوا ع .،

و

،یمداخ ح ( . 1821 .) یسررب یناک یاه یسر رد هلابند هنیراپ کاخ - تفرداب

هقطنم گنساپ ناتسا ناتسلگ . یسانشرولب و

یناک یسانش ناریا , 14 ( 2 ,) 811 - 412 .

6 -

،ناراهبون خ .،

و

،یحطبا س .،

و

،یرکاش س ( . 1811 .) ینوگرگد و

لوحت رد یگژیو یاه کاخ اه تحت ریثات یتسپ و یدنلب و

هرفس بآ ینیمزریز رد

هقطنم تشد نژرا , ناتسا سراف . یسدنهم عبانم

بآ , 1 ( 11 ,) 11 - 121 .

7- Dixon, J.B. and Schulze, D.G. (2002). Soil Mineralogy With Environmental Applications. Published by: Soil Science Society of America, Inc. Madison, Wisconsin, USA.

8- Kittrick, J.A., and Hope, E.W. (1963). A procedure for the particle size separation of soil for X-ray diffraction analysis. Soil Sci. Soc. 96: 312-325.

9- Soil Survey Staff. (2014). Keys to Soil Taxonomy. United States Department of Agriculture. Natural Resources Conservation Service. Eleventh Edition, 2014.

10- Surapaneni, A., Palmer, A.S., Tillman, R.W., Kirkman, J.H., and Gregg, P.E.H. (2002). The mineralogy and potassium supplying power of some loessial and related soils of New Zealand. Geoderma, 110: 191– 204.

Clay Mineralogy in Soils of Zagros Region (Case Study: Gelsefid Village of Ardal Township in Chaharmahal and Bakhtiari Province)

Golsefidi2*

- Hossein Torabi

1and Zahra Piranian

1. MSc. Graduated of Shahed University

2*. Corresponding Author: Assistant Professor, Faculty of Agriculture, Shahed University, [email protected]

Abstract

The aim of this study was to investigate the clay mineralogy of soils formed on 4 parent material, including BAKHTIARI, TARBUR, ASMARI-JAHRUM formations and colored Marl with intercalation of gravels in different landscape of Central Zagros. This study was carried out in Gelsefid Village of Ardal Township in Chaharmahal and Bakhtiari Province. 28 profiles from different landscape and landforms were dug, described, and sampled. Clay fraction was separated by Kittrick and Hope methods in 6 selected profiles. XRD analysis were done in 2Ɵ, 2 to 40 degree by X-ray Diffractometer. The results of clay mineralogy showed that chlorite, illite and kaolinite exist in all of the soils and their parent materials. So, it can be said that the most of these minerals were inherited from parent material, especially kaolinite. Based on evidences, some of smectites were inherited from parent rocks and others, were created by simple transformation from mica and chlorite.Contrary to popular perception, the predominant clay mineral was not smectite in Vertiols of the study area. The predominant Clay minerals in Vertisols were illite, chlorite, kaolinite and a little of vermiculite and smectite.

Keywords: Smectite, Illite, Soil profile, Chlorite, Kaolinite.