ص زا(
159 ص ات 170 )
لانآ پوتوزیا زی و مویسنارتسا رادیاپ یاه
نییعت دارفا یموب ای یموبریغ رد
ناتسروگ یاه
ناتساب ی ، هعلاطم یدروم
: روگ نهآ رصع ناتس هطوحم
رهوگ یناتساب هپت
خیش همیهف یعاعش
یوجشناد یرتکد ناتساب یسانش
، نارهت هاگشناد
لامک نیدلا یمانکین
هورگ داتسا ناتساب
یسانش
، نارهت هاگشناد
خیرات تفایرد : 16 / 01 / 1396
؛ خیرات شریذپ : 20 / 10 / 1397
هدیکچ زیلانآ هزورما رد حرطم ِمهم لئاسم زا یرایسب یاشگ هار ،یپوتوزیا یاه
ناتساب یسانش و ناسنا یسانش تسا هلمجزا میژر یزاسزاب ، -
ترجاهم ِیاپ در میسرت ،هتشذگ ییاذغ یاه یاسانش و یسررب ،یناتساب یاه
آ تارییغت ی ... و یناتساب قطانم ِییاوه و ب
هپت رهوگ
هب وگخساپ ِدعتسم قطانم وزج تلااؤس
نیا .تسا ناریا لامش نهآ رصع ِیعامتجا و یگنهرف تلاوحت دروم رد ددعتم ههرب
ینامز
نودب یددعتم عماوج روهظ اب ،ناریا تلاف یلامش قطانم رد چیه
هنوگ هنیشیپ بلاق رد ،یگنهرف ناتسربق
یاه اب طابترا نودب
هک ؛تسا وربور ،تنوکس لحم مه
نامز .تسا فلتخم ماوقا ییاجباج زا یشان یگنهرف و یداصتقا ،یسایس تلاوحت اب هب
روط
،صاخ
ییاسانش هاگتساخ
ِییایفارغج دارفا
نوفدم رد نیا ناتسربق اه یم دناوت کمک ینایاش رد ییاسانش هبنج یاه نوگانوگ نیا تلاوحت
دشاب . وژپ شه رد نیا
ِعوضوم
،صاخ رد هتشذگ اهنت اب شور
ِیتنس یسررب کرادم یرامعم و
،تاعونصم هب
ناونع یناگدنیامن زا
تکرح و ترجاهم
،عماوج تروص یم تفرگ یلو قفوم هب هیهت همه تاعلاطا مزلا یارب مهف لماک ترجاهم یاه یناتساب و
ِیخیرات
یدرف ای یهورگ یناسنا یمن .دش اب ،رضاح شهوژپ پوتوزیا زیلانآ شور
مویسنارتسا رادیاپ یاه
86Sr
87Sr/
هنومن ِیور رب نادند یاه
زا تلکسا هدزای تلکسا
یاه ِنهآ رصع ناتسربق هطوحم
تلکسا نیا ندوب یموبریغ ای و یموب نییعت رد یعس ،هپت رهوگ یناتساب اه
جیاتن .دراد زیلانآ
پوتوزیا یاه رادیاپ ناشن یم دهد لک زا هک هنومن اه
، هنومن جنپ یموبریغ
شش و دنومن دنتسه یموب رگید .
هژاو یاه یدیلک : زیلانآ پوتوزیا یاه
،رادیاپ پوتوزیا
،مویسنارتسا هطوحم
،هپت رهوگ یناتساب نادند ،نهآ رصع
ناسنا
همانایار
ی هدنسیون لوئسم : kniknami@ut.ac.ir
160 / زیلانآ پوتوزیا یاه رادیاپ مویسنارتسا و
نییعت دارفا یموب ای ریغ یموب رد ناتسروگ یاه ...یناتساب
1 . همدقم
ییاسانش هاگتساخ
ِییایفارغج دارفا
نوفدم رد کی هطوحم ینوکسم ای
ناتسربق
،یناتساب رد
کی نم هقط
نیمز یسانش
، ثعاب داجیا هداد یاه یدیدج تسا
هک زا قیرط نآ هب یبایزرا لدم یاه
،ترجاهم رییغت
،گنهرف
رامعتسا و
تراجت هتخادرپ یم
دوش . شهوژپ یاه اب طبترم اب زابرید زا یسانش ترجاهم هنیرید
شور یاه
یلیلحت یتوافتم ماجنا
یم دوش یارب . اب لاثم یسررب کرادم یرامعم و م تاعونص هب
ناونع یناگدنیامن زا
تکرح
و ترجاهم
،عماوج نیا هنوگ شهوژپ اه تروص یم تفرگ . اما زا یئاجنآ هک چیه مادک زا نیا شور اه قفوم هب هیهت
همه تاعلاطا مزلا
یارب مهف لماک ترجاهم یاه یناتساب یدرف
ای یهورگ
،دندشن یط ههد یاه ریخا لوحت
یدیدج رد نیا هنیمز
،یشهوژپ ب
ا ماجنا زیلانآ یاه
ِیپوتوزیا نیمز
یمیش یتسیز مهارف1
هدش تسا (
Slovak &
Paytan, 2011
.) مهم پوتوزیا نیا ِنیرت اه
،نبرک
،نژورتین نژیسکا
و مویسنارتسا اب هک تسا
زیلانآ نآ اه
-یم
ناوت هب تلااؤس یرایسب
رد صوصخ بآ
یاوهو نامز
،ناتساب هیذغت و داصتقا یتسیز و زین یاجباج ی اه و
ترجاهم یاه هورگ یاه یناسنا هتشذگ تخادرپ (
Brown and Brown, 2011
.)
رب ساسا لوصا نیمز یمیش
،
ِتبسن
86Sr
87Sr/
دوجوم رد ناوختسا و
ِنادند ناسنا اه یم دناوت هب روظنم
هعلاطم هبنج یاه یفلتخم زا
راتفر ناسنا
،ناتساب هلمجزا
،ترجاهم هدافتسادروم
رارق دریگ . سنارتسا موی رد
لوط ریجنز داوم
،ییاذغ نیزگیاج میسلک
یم دوش و رد یرولب راتخاس یسکوردیه
تیتاپآ رد یانیم نادند و
ناوختسا ناسنا
هت نیشن و هریخذ یم دوش .
ًاتیاهن شجنس تبسن
86Sr
87Sr/
رد تفاب یتلکسا
،ناسنا بیکرت
تبسن
86Sr
87Sr/
،بآ ناهایگ و تاناویح فرصم
هدش ار سکعنم یم
دنک
، هک نآ اه زین هب هبون دوخ تبسن
86Sr
87Sr/
هتخت گنس رتسب رد کی هقطنم نیعم ار سکعنم یم
دنزاس (
; Comar et al.
1985 Ericson,
1957 a&b
.)
هتبلا لبق زا هکنیا ناتساب ناسانش نیا
شور ار فشک
،دننک موب ناسانش یارب
میسرت تکرح (
رییغت
)ناکم
،ییایفارغج پوتوزیا
یاه یسنارتسا مو ار زا داوم یطیحم و
هنومن یاه
ِیعطق نیعم هزادنا یریگ هدرک دندوب (
Aberg, 1995; Blum et al, 2000; Chamberlain et al, 1997; Gosz et al, 1983; Koch et al., 1992
.)
رد لاس 1985
، نوسکیرا اب
داهنشیپ هکنیا
پوتوزیا یاه میسنارتسا دوجوم
رد نادند اه و تلکسا یاه تساب
ِینا
ناسنا لباق هزادنا یریگ دنا
، نیا شور ار هب ناتساب ناسانش یفرعم
درک (
Ericson, 1985
.) نیا شور نینچمه
یارب نییعت أشنم عیانص یتسد
، حلاصم ینامتخاس
،یناتساب داوم
ییاذغ و نیمه روط رد یبایدر أشنم و یاهوگلا
ترجاهم تاناویح
شیپ یخیراتزا راکب
یم دور (
Slovak & Paytan, 2011
.)
تاعلاطم ییاجباج
یاه هورگ یاه یناسنا رب هعلاطم یانیم نادند راوتسا
،تسا هکارچ نیا ناکما ار یم دهد هک
تبسن یاه یپوتوزیا لحم
دلوت ار هزادنا تفرگ
( 1
.)
ًلاوصا نیب تبسن پوتوزیا مویسنارتسا
هب تسد هدمآ زا
تلکسا یاه یناتساب (
ًلاومعم یانیم نادند
) اب طیحم یز تس ییایمیش یا
هک مدرم رد نآ یم دنتسیز
، طابترا دوجو
دراد . هتبلا نیا یزیچ رتشیب زا کی مه زرا
ِیزاس هداس تبسن پوتوزیا مویسنارتسا
دوجوم رد رتسب
،یلحم اب
تبسن دوجوم رد تلکسا کی صخش تسا . تبسن پوتوزیا مویسنارتسا
(
86Sr
87Sr/
) عقاورد کی هرامش
،تسا
هک رد نیرتهب تلاح ب ا جنپ مقر راشعا نایب یم دوش
، هک ینیگنایم ةمهزا
مویسنارتسا دوجوم
رد هنومن ار
سکعنم یم
دنک . رد دروم کی
،تلکسا ره متا
،مویسنارتسا زا
نایم لحارم توافتم یدایز اجباج یم دوش : ادتبا
1Isotopic Biogeochemistry Analysis
تاعلاطم
،یسانش ناتساب ۀرود
10
، ۀرامش 2
، زییاپ و تسمز نا 1397 / 161
دیاش زا کی بوذ یئزج امگام (
ریمخ داوم یندعم ای
)،یلآ
هب د نور هدام یندعم کی هرخص تآ ش یناشف دراو
یم دوش و اجنآزا یم دناوت هریجنز راو هب نورد کی
،هناخدور کی
کاخ و کی هخاش هایگ نیا رد هتبلا .دوش دراو
رصنع ِیتسیز هخرچ
ِ
مویسنارتسا
، تروص زین رارکت یم
دریگ هب هرابود هایگ هخاش کی نورد زا رصنع نیا و
نورد کاخ یمرب ددرگ هیزجت(
یم دوش و ) اجنآزا ابود هب هر نورد گرب کی
،هایگ سپس و ندب هب کی راوخفلع و
ًاتیاهن لخاد کی هدعو ییاذغ ناسنا ناسنا ندب دراو یم
دوش
( 2
.)
نورد تفاب یتلکسا
،صخش متا ییاه زا
مویسنارتسا هک
هار یاه یتوافتم ار
،هدومیپ بذج یم دنوش : یخرب زا کی عبنم
،توافتم لثم
هدام یندعم کی
هرخص
،توافتم ایقا
سون ای یتح تلاوزن ینامسآ . دعب زا نرق اه ای نویلیم اه لاس
ِنیفدت کی ناسنا رد ریز
،نیمز مویسنارتسا
ًاتیاهن رد هاگشیامزآ یزورما
هرابود زا هدام یندعم ناوختسا دازآ
یم دوش و طسوت کی
هاگتسد فیط جنس یمرج هبساحم یم
دوش
( Bentley, 2006 .)
قبط هتفگ نوسکیرا رد
لاس 1985
، ییاناوت
ِیبایدر ترجاهم هب
هلیسو
ِتبسن
86Sr
87Sr/
رد تفاب
،ناسنا
طسوت هس لماع هدشدودحم تسا
:
،ًلاوا دیاب نیب یحاون ینوکسم یتوافتم
هک هعلاطمدروم رارق
،دنراد عونت
نیمز یسانش یفاک دوجو هتشاد دشاب هب یروط هک عونت یاه دوجوم رد Sr تبسن Sr/86
لباق87
ییاسانش دشاب
.
ث
،ًاینا رگا نانکاس یلحاس قطانم طقف
رب فرصم عبانم ییاذغ ییایرد هیکت هتشاد دنشاب . یاهزیلانآ پوتوزیا
یازوترپ مویسنارتسا
نکمم تسا دناوتن رد یبایدر رییغت ناکم نیب یحاون یلحاس رثؤم
،دشاب رد نینچ
،یدراوم Sr تبسن
Sr/86
صاخشا87
Srتبسن Sr/86
ییایرد87
ار
1989( , Veizer .709
0
=
86Sr
87Sr/
اب)
لیم
یرتشیب هب
یاج Sr تبسن
Sr/86
ینیمز 87
سکعنم دهاوخ
درک .
،ًاثلاث یتروصرد هک
ناوتب یگتسباو هب
یاهاذغ
یتادراو ار در درک ای لمتحمریغ
،تسناد Sr تبسن
Sr/86
هب 87
تسد هدمآ زا نایم عماوج یناسنا یم دناوت
هب ناونع یاهرگناشن یحیحص
زا ترجاهم شیپ
زا خیرات دشاب . نیاربانب کی هجوت هب
ِلک بذج
( یدورو
میژر )
ییاذغ رد
ِنامز ریسفت جیاتن
86Sr
87Sr/
یرورض تسا .
2 . هطوحم یناتساب هپت رهوگ
هطوحم یناتساب عیسو رهوگ
،هپت
ًابیرقت رد 5 یرتمولیک برغ
رهشهب
36° 40' 42" N 53° 24' 07" E(
و )
2
یرتمولیک لامش
برغ رهش متسر لاک رد ناتسا
،ناردنزام عقاو
هدش تسا . رد یط هرود زنرب ینایم یهاگتسیز
رد دودح 50 راتکه
،هدوب اما رد هرود زنرب رخأتم نیا ، هطوحم هکورتم هدش و
ًاددجم رد هرود II نهآ III و
هب ناونع ناتسربق هدافتسادروم
رارق یم دریگ
Sołtysiak and Mahfroozi, 2008(
،ییایفارغج ظاحل هب.)
حم هطو
ناردنزام زیخلصاح تشد رد هپت رهوگ عقاو
هدش .تسا هب یلکروط یم
ناوت نیب ،تفگ یایرد
رزخ رد لامش و
هنماد یاه هتشر هوک یاه زربلا رد راون ،بونج کیراب
یزیخلصاح دوجو
.دراد عیسو نیرت شخب نآ رد یکیدزن
یراس دودح 30 رتمولیک هب تمس برغ هدوب و ضرع نآ رد یکیدزن رهوگ ت هپ طقف 7 - 6 رتمولیک یم
دشاب . اب
لحاس ،لااب فیصوت هب هجوت ایرد
هب نیا هطوحم یناتساب رایسب کیدزن .تسا
هک میتفگ یکی
زا مهم نیرت شیپ یاهزاین هعلاطم ترجاهم اب
شور زیلانآ پوتوزیا یاه مویسنارتسا نیا
تسا
هک هقطنم هعلاطمدروم یاراد
عونت نیمز یسانش یفاک دشاب هکارچ بسن ت پوتوزیا یاه مویسنارتسا رد
یقطانم
هک ظاحلزا نیمز یسانش ناسکی دنتسه توافت لباق یهجوت ناشن یمن دهد
Ericson, 1985; Price et al., (
.)2002
هب نیمه روظنم مزلا تسا شیپ زا ماجنا اهزیلانآ
، تاعلاطم نیمز
یتخانش یفاک
رد صوصخ هقطنم
162 / زیلانآ پوتوزیا یاه رادیاپ مویسنارتسا و نییعت دارفا یموب ای ریغ یموب رد ناتسروگ یاه ...یناتساب
هعلاطمدروم ماجنا
دوش . نامه روط هک رد هشقن ریز
( 3
هدید )
یم
،دوش رهش ناردنزام رد
هقطنم یعیسو زا
تابوسر یرنرتاوک
لماش تابوسر
،یتفربآ تابوسر طورخم
هنکفا
،یا تشهن یاه همشچ یا
،
ًاتدمع
،نتروارت
تابوسر هناد زیر و یناک یاه
،یسر هسام یاه طخ یلحاس و تابوسر هناخدور یا هتفرگرارق تسا
. نیا رد یلاح
تسا هک رد فارطا هقطنم تابوسر نسویلپ و نسویم لماش
،ارمولگنک هسام
گنس
،یکهآ گنس کهآ هسام یا
،
هسام گنس گنرزمرق و
....
هدید یم دوش هک هب یبوخ زا هقطنم عیسو یرنرتاوک لباق
کیکفت تسا و رد هشقن
گنراب یاه توافتم ناشن هداد هدش تسا . اب هجوت هب نیا یسررب نیمز یسانش یم ناوت تفگ هک هقطنم تشد
ناردنزام زا
کی وس یاراد یگژیو ناسمه ندوب
و ینگمه یصاخ
تسا و زا یوس رگید زا قطانم مه راوج
شفارطا هب
یبوخ لباق کیکفت تسا و ییاجنآزا هک توافت یاه نیمز یتخانش
ًامیقتسم رب
یور تبسن
86Sr
87Sr/
ریثأت یم دنراذگ
( Faure, 1986
. )
هجیتنرد یم
ناوت هطوحم یاه یناتساب نیا قطانم ار اب شور زیلانآ یپوتوزیا
مویسنارتسا هعلاطمدروم
دادرارق .
لکش 1 : نیمز هشقن لاُک متسر رهش ،رهشهب ناتسرهش( فارطا قطانم و ناردنزام تشد یسانش
صخشم هدش دنا ) (www.gci.ir)
3 . داوم اه شور و
دادعت ،شهوژپ نیا رد 11
ددع هنومن لکسا هدزای زا نادند نیا رگشواک طسوت ،هپت رهوگ نهآ رصع ناتسربق ت
هطوحم شیپ رت و باختنا تشادرب
هدش نیا باختنا ًارهاظ .دیدرگ هدافتسا رضاح شهوژپ ماجنا یارب هک دوب
هنومن اه ساسا رب تلکسا
یاه یغلاب ماجنا هدش هک هنومن یاه ینادند یاجرب هدنام نآ اه .دوب ملاس تسکتناک
نیا
هنومن اه رت زا اه هشنا ی ی هارمه هب دنا هدش تشادرب هک هنومن تاصخشم
نادند یاه هعلاطمدروم
رد لودج 1
تاعلاطم
،یسانش ناتساب ۀرود
10
، ۀرامش 2
، زییاپ و تسمز نا 1397 / 163
ناشن تسا هدش هداد قبط ،تاصخشم نیا .
شرازگ یاه ناسنا یسانش هدشرشتنم
دنا هدش یروآ عمج .
نامه روط دش نایب هک هنومن
یاه لماش طقف ،شهوژپ نیا رد شیامزآ دروم هنومن
یاه تسا ینادند و
نیا
هنومن اه
ًارثکا کی زا عون هنومن هباشم ینادند باختنا
هدش دنا .
لودج 1 هنومن : ،یزورفهام( هعلاطمدروم یاه 1384
)
عبنم تیسنج
هشنارت دک هنومن دک
فیدر
،رفنازورف 1384 F: 32AI2XX, نز
1 K
،رفنازورف 1384 AI2XXI, F: 28 نز
2 L
،رفنازورف 1384 AH2XX, F: 16 درم
3 M
- صخشمان
T.T.M, SK. 4 4 N
،رفنازورف 1384 AI2XX, F: 34 نز
5 O
،رفنازورف 1384 AH2XXI, F: 24 نز
6 P
- صخشمان
AH2XX II, F: 32 7 Q
- صخشمان
AH2XXJ, F: 14 8 R
،رفنازورف 1384 F: 33AH2XX, نز
9 S
،رفنازورف 1384 AH2XXI, F: 23 درم
10 T
- صخشمان
AL2XX?, F: 7 11 X
1-3 . هدامآ هنومن یزاس انیم جارختسا و اه
ندرک هدامآ و زیمت هیلوا
هنومن یاه و کاخ نتشادرب هب رجنم هک دش ماجنا مرن سرب کی و رطقم بآ اب نادند
یگدولآ یاه نیا حطس زا هیلوا هنومن
یاه هنومن یساکع زا سپ .دیدرگ ینادند ِلمع ،اه
عمج یروآ هنومن
"
یانیم
نادند
"
رب ِنادند یانیم حطس .دش ماجنا ،مویسنارتسا پوتوزیا زیلانآ یا باختنا
هدش یارب هنومن یریگ طسوت ،
رازبا Dremel هتم ای
نادند یزاس یانیم حطس ندرک کاپ و هدیبسچ داوم فذح یارب راک نیا .دش هدییاس ،
تسا یزنژاید تارییغت ضرعم رد ًلاومعم هک تسا نادند
Hillson, 1996 (
سپس .)
من هنو یاه هب نادند یانیم
ردوپ تلاح دمآرد
.دش هدامآ هدننک زیلانآ هاگتسد هب دورو یارب و
2-3 . شور راک هدننک زیلانآ هاگتسد و
شور یرتمورتکپسا یمرج
اب یامسلاپ تفج
هدش یئاقلا
ICP-MS(
یکی)
زا ساسح نیرت شور یاه زیلانآ دنچ
یرصنع هک تسا یارب
هزادنا یریگ یاه یمک ریداقم رایسب یئزج و نینچمه یناوارف
یپوتوزیا رصانع
فلتخم
هب روط هدرتسگ یا هدافتسادروم رارق
یم دریگ . کینکت زا یکی شور نیا یاه
فیط یجنس بوسحم یمتا یمرج
یم نوگرآ یئاقلا یامسلاپ نآ رد هک دوش هب
ناونع هاگتسد نوی دیلوت عبنم فیط
جنس یم لمع مرج .دنک
رد
نیا شور هکیراب یا زا نوی یاه تبثم هک رد دیلوتICP
یم
،دنوش هب لخاد رتمورتکپسا یمرج
هدیشک هدش و
سپ زا یزاسادج رب
ساسا تبسن مرج هب راب هزادنا یریگ یم دنوش . فیط یاه هدشدیلوت نیدب
قیرط
ًابلاغ
طسوت کی درادناتسا ینورد
و رب ساسا ینحنم یاه هجرد یدنب یارب هزادنا یریگ یاه یمک هب راک هدرب یم دنوش .
لیاوا زا کینکت نیا مومورهم
یاه ههد 1980 راکشآ دودح کینکت نیا شرتسگ لیلاد .درک شرتسگ هب عورش -
164 / زیلانآ پوتوزیا یاه رادیاپ مویسنارتسا و نییعت دارفا یموب ای ریغ یموب رد ناتسروگ یاه ...یناتساب
شنیزگ ،رصانع رثکا یارب نییاپ رایسب یزاس هزادنا و ییاسانش تیلباق ،لااب یریذپ
یریگ مه نامز رصنع نیدنچ ،
هزادنا ییاناوت و بوخ تحص و تقد پوتوزیا تبسن یریگ
یم رصنع کی یاه .دشاب
ICP-MS رد و طیحم راشف اب امسلاپ نیب طساو طیحم کی
فیط جنس زا رتمک راشف اب یمرج 6
- 10 روت
یم رارق هنومن طورخم نورد زا نوگرآ غاد یامسلاپ زاگ .دریگ اب هدش درس بآ اب یلکین طورخم کی هک یرادرب
نورد هب تسا نآ زکرم رد کچوک ذفنم کی هیحان
یا وبع یم ر دودح ربارب یراشف رد هک دنک 1
روت هب هلیسو
یم یور زاگ عیرس طاسبنا هیحان نیا رد .دراد رارق یکیناکم پمپ کی یم رجنم نآ ندش درس هب هک دهد
.دوش
لیسناتپ رد رمیکسا ای مود هنزور 1000
- نوی بذج بجوم هک دراد رارق تلو نورتکلا عفد و تبثم یاه
یم اه -
.دوش سپ نیازا حرم نوی وترپ هل یم یکینورتکلا یاهزنل یرس کی دراو اه
هفیظو هک دنوش نآ
اه و ندرک زکرمتم
هیزجت هب نوی نایرج تیاده سپس یم یمرج رگ
هیزجت رد .دشاب یمرج رگ
نوی اه راب هب مرج تبسن ساسا رب
( )m/z
یم یزاسادج نوی .دنوش
زاسراکشآ طسوت اه هدننکریثکت
یم ییاسانش نورتکلا .دنوش
یارب هیزجت لیلحتو
یمک شرامش خرن رادقم ، هب
تسد هدمآ هداد تیریدم .تسا بسانتم نآ تظلغ اب صاخ نوی یارب اب ییاهن یاه
هعومجم کی متسیس
یاه یم ماجنا یرتویپماک دریگ
،ییایلوا(
هبحاصم هدنوش ، 1 / 10 / 1394 .)
4 . هجیتن لودج رد 2
، Srتبسن Sr/86
هب87
تسد هدمآ هنومن زا ند یاه ناشن ناد هداد
هدش تسا و لکش 2 ار ریداقم نیا
هب تروص شیامن هب ینوتس هتشاذگ
هدش .تسا
لودج 2 تبسن .
86Sr
87Sr/
هنومن نادند یاه
فیدر 1
2 3
4 5
6 7
8 9
10 11
هنومن دُک K
L M
N O
P Q
R S
T A
تبسن
87Sr/86Sr 0.7042
0.7042 0.7092
0.7042 0.7092
0.7042 0.7092
0.7042 0.7142
0.7042 0.7092
لکش 2 تبسن .
86Sr
87Sr/
هنومن هسیاقم و نادند یاه نآ
اه .)عطقنم طخ( نیگنایم اب
تاعلاطم
،یسانش ناتساب ۀرود
10
، ۀرامش 2
، زییاپ و تسمز نا 1397 / 165
مدق نیلوا شوررد
رد ازوترپ مویسنارتسا پوتوزیا یاهزیلانآ ناتساب
یسانش نییعت ، تبسن
86Sr
87Sr/
یلحم
ای یحاون هطوحم
یاه هعلاطمدروم زا یعیسو نازیم .تسا
Sr تبسن /86 87Sr ار هیحان کی یم
ناوت قیرط زا
هشقن یاه نیمز یسانش قیرط زا ،دعب و دز نیمخت هزادنا
یریگ Srتبسن
Sr/86
گنس87
رتسب کاخ و ضرعم رد
تسد هدروخن یلحم کاپ یزاس .درک هیفصت ای یگژیو هب هجوت اب
نیمز یاه تشد ِیتخانش
هقطنم ناردنزام قرش
لکش(
1
،)
هطوحم هقطنم رد هپت رهوگ وسر زا یعیسو
یرنرتاوک ناوج تاب عقاو
هدش .تسا
لاس رد 2012 ِتبسن ریداقم ،یشهوژپ یط شناراکمه و تررِییپ
86Sr
87Sr/
قامعا رد ار هناگدنچ
هزوح
،هتشابنا تابوسر نایم رد و رزخ یایرد یبونج کیتکلادیسا
اه هدرخ و لگ
اه زا یکردم و دندرک هبساحم ،
بآ یاوهو رود رخأتم یرنرتاوک و
هب یعون نیگنایم نیمز
یسانش دنداد ناشن ار هیحان نآ
( 4
. )
لودج رامش 3
ِتبسن ریداقم
86Sr
87Sr/
ناشن ار یم دهد .
لودج 3 : تبسن ریداقم
86Sr
87Sr/
هنومن کیتکلادیسا ،هتشابنا تابوسر یاه لگ هدرخ و اه
فلتخم ِقامعا ِیاه ( رزخ
2012 Pierret et al.
)
هنومن عون U3
U2 U1
قمع هب یتناس 6 رتم
17 19
58 82
119 349
659
تبسن
87Sr/86Sr 0.7084
0.7086 0.7084
0.7089 0.7091
1 0.710 4
0.710 7
0.710
تبسن
86Sr
87Sr/
دودح ناهج یرنرتاوک قطانم رثکا رد 706
/ 0 یم نآ زا رتمک ای و دشاب
Price and (
Burton, 2010; Price et.al, 2002; Ericson, 1985
.)
نامه روط هدهاشم لااب لودج رد هک یم
دوش ریداقم ،
هب تسد هدمآ تبسن یارب فراعتم دح زا رتلااب ،
86Sr
87Sr/
نیا هتبلا .تسا ناهج یرنرتاوک قطانم رثکا رد
شهوژپ زا یخرب رد هک یلداعت مدع تلع هب ،عوضوم مویسنارتسا و طیحم مویسنارتسا نایم اه
هبساحم هدش زا
نادند یانیم تلکسا
یاه ،خیرات لبقام هدید
هدش یم عوضوم نیا و تسین دیعب ، تبسن نایم یزیامت دناوت
نیمز مویسنارتسا یسانش
( 5
یتسیز مویسنارتسا تبسن و) (
6
دوش لئاق) (
Bentley, 2006; Price et al., 2002 .)
نیاربانب هب هجوت اب تبسن
86Sr
87Sr/
ناهج یرنرتاوک قطانم رثکا رد رد هک
دودح 706 / 0 ک ای و نآ زا رتم
تسا لکش رد هچنانچ . 2
یم هدید ،دوش
هنومن یاه رامش 3
M دک(
،)
رامش 5
O دک(
،)
رامش 7
Q دک(
و)
رامش
11
x دک(
هباشم ِتبسن اب)
709 / 0
، و هنومن رامش 9
S دک(
تبسن اب)
714 / 0 نیا زا جراخ یدایز ًاتبسن توافت اب
اما .دنراد رارق هدودحم هنومن
یاه رامش 1
K دک(
ش )،
رام 2
L دک(
، )
رامش 4
N دک(
، )
رامش 6
P دک(
، )
رامش 8
دک(
)R
و رامش 10
T دک(
هدودحم لخاد رد)
دنراد رارق روکذم و
یم ریغ هک درک اعدا ناوت زا
هنومن یاه رامش 3 ، 5 ،
7 ، 9 و 11 هنومن یقبام یم بوسحم یموب اه
.دنوش
،یناث رد نامه
روط رگا دش نایب همدقم رد هک نانکاس
انم یلحاس قط طقف
رب فرصم عبانم ییاذغ ییایرد
هیکت هتشاد یاهزیلانآ ،دنشاب پوتوزیا
یازوترپ مویسنارتسا
نکمم تسا دناوتن رد یبایدر رییغت ناکم نیب
یحاون یلحاس رثؤم ،دشاب هکارچ رد نینچ
،یدراوم تبسن
86Sr
87Sr/
صاخشا تبسن
86Sr
87Sr/
ییایرد ار
( 89 19 , Veizer 0.709
=
86Sr
87Sr/
اب )
لیم یرتشیب هب
یاج تبسن
86Sr
87Sr/
ینیمز سکعنم دهاوخ
درک .
ًاتمدقم تسا مزلا نیاربانب هراشا
یا هنیرید تاعلاطم هب هیذغت
یسانش یا رد هک هطوحم ن
ماجنا هتفرگ تسا
زادنیب می : جیاتن لصاح زا زیلانآ پوتوزیا نبرک 13 و نژورتین 15
، هدافتسا زا نارادناتسپ یکشخ
رد میژر ییاذغ
166 / زیلانآ پوتوزیا یاه رادیاپ مویسنارتسا و نییعت دارفا یموب ای ریغ یموب رد ناتسروگ یاه ...یناتساب
نینکاس نیا
هطوحم ار دیئات یم دنک . زکرمت تبسن پوتوزیا نبرک 13 هنومن رد یاه دروم شیامزآ هک رد دودح
( 2 / 20 - رد رازه ات 9 / 19 - رد رازه
،تسا)
تیاکح زا نآ دراد هک چیه یناشن زا هدافتسا ناهایگ C4
رد میژر ییاذغ
مدرم نکاس رد نیا هطوحم دوجو
،درادن و ناهایگ C3
نام دن زورما ششوپ یهایگ بلاغ هقطنم هدوب و
هدافتسادروم رارق
یم دنتفرگ . سپ هب یعون یم ناوت هدافتسا هقطنم یموب ییاذغ عبانم زا هک تفگ یم
دندرک .
جیاتن تبسن پوتوزیا نژورتین
15
( رد دودح 79 / 8 رد رازه ات 3 / 11 رد رازه
یم )
دشاب هک دوجو ناراوخفلع یکشخ
( هنوگ یاه اناسدنفسوگ ن
و )
ناهایگ C3
( مدنگ و وج
ار )
رد میژر ییاذغ ناشن یم دهد .
،نیاربانب جیاتن
یاهزیلانآ
یپوتوزیا یارب
هطوحم رهوگ
،هپت میژر ییاذغ یا رب هیاپ متسیسوکا یاه
ناهایگ C3
ینیمز ار ناشن یم دهد
( ،ناراکمه و یعاعش خیش 1390
.)
جیاتن
15N لصاح δ زا هداد یاه رهوگ
،هپت ناشن زا نآ دراد هک نانکاس نیا
هطوحم اهنت زا تاناویح هیذغت
یمن دندرک
، هکارچ جیاتن روکذم یارب یدارفا هک اهنت زا میژر ییاذغ یناویح
هدافتسا یم دندرک رایسب رتلااب تسا . رب نیا ساسا هب رظن یم دسر هک هب لامتحا دایز یرادقم یهام رد میژر
ییاذغ نانکاس هطوحم رهوگ هپت دوجو هتشاد هک درک هجوت دیاب اما .تسا زا یناشن نینچمه
هیذغت یراصحنا
ییاذغ میژر رد ییایرد عبانم زا نآ
اه .دشن هدهاشم یرسکی طقف
هناشن ییاه زا هدافتسا نیریش بآ یهام
هدهاشم یم
دوش هتبلا هک نآ
مه تسا هدوبن یراصحنا
( ،یوسوم و یعاعش خیش 1396
. )
دزن هب هجوت اب ی
نیا یک
هب هطوحم ب
گرز نیرت ایرد ناهج هچ و
هجیتنرد لامتحا نیا ،نآ ندوب یلحاس
گنررپ رت یم دوش نیا دیاش هک
جیاتن تسدکی فرصم زا اهنت و
عبانم ییاذغ ییایرد
( 7
ناشن ار)
یم دهد و هجیتنرد نیا رد ناکم رییغت یبایدر
هطوحم یناتساب نکممریغ اما .تسا
تاعلاطم کاس ییاذغ میژر صوصخ رد ام یلبق
ان ن هطوحم ناشن هپت رهوگ
دنهد عوضوم نیا تسا
ییاذغ میژر هک نآ
اه
ًافرص تاناویح یکشخ عبانم زا و دوبن یایرد ییاذغ میژر زا
یهایگ عبانم و ینیمز C3
هدافتسا یم دندرک . نیاربانب یم ناوت جیاتن ساسا رب نژورتین و نبرک یپوتوزیا زیلانآ
نایب هدش لااب رد هک درک نایب جیاتن
هب تسد هدمآ یارب هنومن یاه
( 3 ، 5 ، 7 و 11
یمن )
دناوت یعنام رثؤم یارب
یبایدر رییغت ناکم نیا رد هیحان یناتساب یلحاس دشاب یپوتوزیا زیلانآ اما .
نبرک(
و نژورتین
هنومن)
یاه یرتشیب زا
یتلکسا یایاقب هطوحم
هپت رهوگ یناتساب هدنیآ رد
، رک دهاوخ رتدنتسم و یملع ار عوضوم نیا د
.
هک تسا عوضوم نیا داد رارق رظندم دیاب ثحب نیا رد هک یدروم نیموس
، رگا ناوتب یگتسباو هب
یاهاذغ
یتادراو ار در درک ای لمتحمریغ
،تسناد Sr تبسن
Sr/86
هب 87
تسد هدمآ زا نایم عماوج یناسنا یم دناوت
هب ناونع یاهرگناشن یحیحص
زا ترجاهم شیپ
خیراتزا دشاب . روم نیا رد د
مه هنیرید تاعلاطم هب هجوت اب
هیذغت یسانش هک شیپ رت دش هراشا نآ هب یم
میناد رب هقطنم نیا نانکاس یاذغ هک هیاپ
ییاذغ عبانم و داوم
وب یموب ییاذغ عبانم یدورو زا یناشن و تسا هد یموبریغ
.درادن دوجو هکارچ
نامه روط زکرمت ،دش نایب هک
تبسن پوتوزیا نبرک
13 رد هنومن اه رد دودح
( 2 / 20 - رد رازه ات 9 / 19 - رد رازه
و تسا )
تیاکح زا نآ دراد هک
چیه یناشن زا هدافتسا ناهایگ C4
رد میژر ییاذغ مدرم نکاس رد نیا هطوحم دوجو نیاربانب .درادن ناهایگ
C3
دننام زورما ششوپ یهایگ بلاغ هقطنم هدوب و هدافتسادروم رارق
یم دنتفرگ و هب یعون یم ناوت هک تفگ عبانم زا
هدافتسا هقطنم یموب ییاذغ یم
دندرک یفرصم تاناویح و نژورتین پوتوزیا زیلانآ جیاتن دروم رد عوضوم نیا .
قدص مه یم
دنک
( خیش یعاعش و
،ناراکمه 1390
.)
تیاهنرد بلطم نیا رکذ
مهم ،مینادب هک تسا قبط
شرازگ یاه ناسنا یسانش هب
تسد هدمآ تیسنج ،
هنومن یاه رامش 5 و 9
O دک(
S و
تسا نز)
جیاتن هب هجوت اب و یموبریغ
دندش هداد صیخشت .
نیاربانب هجوت اب
تاعلاطم
،یسانش ناتساب ۀرود
10
، ۀرامش 2
، زییاپ و تسمز نا 1397 / 167
هب ثنؤم ود تلکسا ندوب هنومن
رامش 5 و 9 هناشن ار هلئسم نیا ناوتب دیاش نورب یوگلا زا یا
یرسمه ؛تسناد2
ناتساب تاعلاطم هکنیا امک تلکسا دوجو هب یدایز یسانش
یاه ثنؤم اد هراشا یموبریغ لیلد هب ًابلاغ هک دنر
نورب یوگلا دوجو تسا هدوب یرسمه
Grupe et al., 1997; Price et al., 1998; Schweissing & Grupe, (
2003; Bentley et al., 2004; Killgrove, 2010, 2013
تیاهنرد.)
جیاتن و شرگن یاه هناگدنچ هدمآرب
زا نیا
ثحب ار یم ناوت هب تروص :درک نایب ریز
- شور زیلانآ پوتوزیا یاه رادیاپ مویسنارتسا
86Sr
87Sr/
ِتهج یسررب یموب و ای یموبریغ ندوب
تلکسا یاه
.تسا دمآراک رایسب هپت رهوگ نهآ رصع ناتسربق یناتساب - جیاتن هب تسد هدمآ ناشن یم دهد هک 6 زا دروم 11 و یموب هدش زیلانآ ِدروم 5
هدنامیقاب ِدروم یموبریغ
دنا .
- هکاجنآزا هنومن
یاه هعلاطمدروم هرود نیا و تسا ناریا لامش نهآ رصع هب قلعتم
مه نامز تلاوحت اب
دوجو ،تسا فلتخم ماوقا ییاجباج زا یشان یگنهرف و یداصتقا ،یسایس هنومن
یاه یموبریغ یم
دناوت رب
هیضرف یاه نیا و هرود نیا رد ترجاهم هطوحم
.دراذگ هحص یناتساب
- وب یلحاس هب هجوت اب ند
هطوحم هعلاطمدروم جیاتن تهابش و
4 زا دروم هنومن اه اب Sr تبسن Sr/86
ییایرد87
:ینعی
0.709(
=
86Sr
87Sr/
نیا رد ترجاهم یبایدر مدع ناکما ،)
هیحان اب اما .دوب وربور ماهبا اب یمک ،یلحاس
هک یجیاتن هب هجوت
ًلابق دروم رد میژر
یاه هطوحم نیا ییاذغ هب
تسد هدمآ مدع هک هدافتسا
قلطم میژر زا
ناشن ار یایرد ییاذغ یم
دهد
، ماهبا نیا فرطرب
.دیدرگ
- زا یئاجنآ هک ود ِتیسنج هنومن
دک
O ( S و
،تسا نز )
یم ناوت هناشن هلئسم نیا دیاش هک درک اعدا زا یا
نورب یوگلا .تسا یرسمه
ّکشت ینادردق و ر تسا مزلا اجنیا رد ایبدا هدکشناد مرتحم نیلوئسم زا
ِیناسنا مولع و ت نارهت هاگشناد
هب رطاخ تیامح یاه
همه هبناج .مییامن رکشت قیقحت نیا رد اه نآ میناد یم مزلا دوخرب
مرتحم لوئسم زا یرافح
یاه هطوحم
یاقآ بانج ،هپت رهوگ یناتساب رتکد
،یزورفهام یلع هک
هنومن یاه دنداد رارق رایتخا رد ار یشیامزآ و
نینچمه
زا مناخ راکرس رتکد
ییایلوا نیورپ فارگودناو هاگشیامزآ مرتحم سانشراک
هک یمتا یزرنا نامزاس شیامزآ
یاه
زایندروم شهوژپ نیا
دنداد ماجنا ار مییامن یرازگساپس هنامیمص
.
یپ تشون اه
1 - ( دنک یمن رییغت شا ییایمیش بیکرت نآ زا دعب و دریگ یم لکش یگچب و تیلوفط نارود لوط رد نادند یانیم Hillson,
( دهد یم عضو رییغت موادم روط هب ناسنا ناوختسا ،سکع رب .)1996 Parfitt, 1983
لوط رد صخش کی هکنیا ضرف اب .)
تبسن ،دنک فرصم ار یلحم یاهاذغ طقف شرمع
86Sr
87Sr/
،رت عیسو ینعم هب و یگچب نارود ییاذغ میژر دیاب نادند یانیم رد
رد ،دنک سکعنم ار یکدوک هقطنم و لحم تبسن هکیلاح
86Sr
87Sr/
و ناکم عقاو رد و یلاسگرزب ییاذغ میژر دیاب ناوختسا رد
( دهد ناشن ار یلاسگرزب هقطنم 1991
; Sealy et al.
1985 Ericson, تبسن ِتوافتم حوطس .)
86Sr
87Sr/
ِناوختسا و انیم رد
ه و نامز لوط رد یو ِییاذغ میژر رد یتارییغت ةدنهد ناشن تسا نکمم ،صخش کی دشاب شا )ترجاهم( یناکم رییغت نینچم
( Ericson, 1985 .)
2. Exogamy
168 / زیلانآ پوتوزیا یاه رادیاپ مویسنارتسا و نییعت دارفا یموب ای ریغ یموب رد ناتسروگ یاه ...یناتساب
2 - ههد زا خیرات زا شیپ یاهناسنا ییاذغ میژر تابیکرت هعلاطم یارب مویسنارتسا رصنع زیلانآ 1970
تسا هتفرگ رارق هدافتسا دروم
( Schoeninger, 1979 )
هب هک مویسنارتسا یاه پوتوزیا . ش عیزوت هرک تسیز رد ییایفارغج ظاحل
هب دنا هد طسوت یعیسو روط
مویسنارتسا 87
تیفرظ اب کاخ ییایلق رصنع کی مویسنارتسا .دنوش یم نییعت ،هدرک ومن یسانش نیمز یاه متسیس رد هک
ییایمیش 2
+( + Sr2
( شا ینوی عاعش هکیئاجنآزا .تسا ) Å
(میسلک زا یکدنا طقف )1.32 Å
ییاه یناک رد ،تسا رتگرزب )1.18
هآ گنس( تیسلک لثم هب بلغا و چگ گنس ،تینوگارآ ،تیمولود ،)یرولب ک
یاه تلکسا صوصخ رد یتیمها اب روط
ناتساب نیزگیاج اهنآ )نادند و ناوختسا یندعم شخب( ِتیتاپآ تمسق رد ،یسانش
+
Ca2
یم دوش 2006( Bentley, .)
ةریجنز رد
یم یرولب تیتاپآ یسکوردیه رد و دوش یم میسلک نیزگیاج مویسنارتسا ،ییاذغ دنک یم بوسر ناسنا ناوختسا و نادند یان
Comar et al. 1957 (a&b)( Burton et al, 1999;
.)
3 - نیمز هشقن ساسا رب هشقن نیا نیمز نامزاس تیاسبو زا هتفرگرب ،ناردنزام یسانش
یسانش (www.gci.ir) .تسا هدش هیهت
4 - لاس رد شناراکمه و ترییپ راک زا هدمآ تسدب جیاتن 2012
اتخبشوخ و دراد یناوخمه یسانش نیمز یاه هشقن جیاتن اب هن
یسانش نیمز ةرود ،ودره
"
یرنرتاوک
"
( لماش هدش یریگ هزادنا فلتخم قامعا .دهدیم ناشن ار 6
، 17 ، 19 ، 58 ، 82 ، 119 ، 349 ،
659 و 900 کاخ هک دنتسه )رتم یتناس تسد
ةدروخن .دیجنس نامه قیرط زا ناوت یم ار یلحم
5 - مویسنارتسا ز
نیم یسانش Geologically available strontium( )
لماش مامت عبانم یرفسمتا (
،شراب نیمز و ایرد ) و
رگنایامن یدورو لمتحم مویسنارتسا رد
متسیس تسیز یتخانش تسا Bentley, 2006( .)
6 - مویسنارتسا یتسیز
( Biologically available strontium )
نیگنایم یدورو مامت عبانم یطیحم ارتسا مویسن هب ندب تسا
هک یم دناوت
ًابقاعتم رد تفاب یاه یتلکسا و ینادند هدهاشم دوش Price et al., 2002 ( .)
7 - نیا عبنم
،یبآ یهاگ نیرتگرزب هچایرد
ناهج و یهاگ نیرتکچوک یایرد
یافکدوخ هرک
نیمز هقبط یدنب یم دوش .
عبانم
ف ،یعاعش خیش یوسوم ،
رپهوک ( ؛.ح ،بسن یتدحو ،.م .س ، 1390
" ) رب ناردنزام ةپترهوگ یناتساب ةطوحم ییاذغ میژر یزاسزاب
یپوتوزیا زیلانآ ساسا هنومن
یاه هطوحم نآ زا هدمآ تسد هب ینادند
"
یسانش ناتساب تاعلاطم ةلجم ، تایبدا هدکشناد قباس ةلجم(
)نارهت هاگشناد یناسنا مولع و ةرود ،
3 ، رامش 2 ناتسمز و زییاپ ، 1390
، رامش یپایپ 4
، :صص 14 - 1 .
( ؛.م .س ،رپهوک یوسوم ،.ف ،یعاعش خیش 1396
") یناتساب هطوحم نانکاس طسوت هدافتسا دروم ییاذغ عبنم ،نیریش بآ یهام
ناردنزام هپت رهوگ
"
انیس یلعوب هاگشناد ؛ناریا یسانش ناتساب یاه شهوژپ هلجم ،
، هرود ،متفه هرامش 13
، ناتسبات 1396 :صص ،
257 - 243 .
( ؛.ع ،یزورفهام 1384
" ) لاک متسر هپت رهوگ،یسانش ناتساب شواک مراهچ لصف یفیصوت شرازگ ناردنزام–
"
ثاریم نامزاس ،
دنزام ناتسا یرگشدرگ و یتسد عیانص ،یگنهرف ر
.نا
( ؛.ف ،رفنازورف 1384
" ) رهشهب هپت رهوگ یسانش ناسنا شرازگ
"
اب شواک مراهچ لصف یفیصوت شرازگ ، یسانش ناتس
هپت رهوگ
متسر
– لاک
م ناردنزا .ناردنزام ناتسا یرگشدرگ و یتسد عیانص ،یگنهرف ثاریم نامزاس ،
Aberg G., 1995. The use of natural Strontium isotopes as tracers in environmental studies, Water, Air, and Soil Pollution 79: 309-322.
Bentley, R.A., 2006. Strontium isotopes from the earth to the archaeological skeleton: A review, Journal of Archaeological Method and Theory 13: 135-187.
Bentley, R.A., & Knipper, C., 2005. Geographical patterns in biologically available Strontium, carbon and Oxygen isotope signatures in prehistoric SW Germany, Archaeometry 47: 629-644.
Bentley, R.A., Price, T.D., and Stephan, E., 2004. Determining the local 87Sr/86Sr range for archaeological skeletons: a case study from Neolithic Europe, Journal of Archaeological Science 31: 365-375.
