سه گانه طراحی واحد بنیان، تولیدسفارشی انبوه و شخصی سازی محصولات صنعتی

و هوبنا یشرافسدیلوت ،ناینب دحاو یحارط هناگ هس

*

یتعنص تلاوصحم یزاس یصخش

2یدازهب هیضرم ^،1**یجرف یلع .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یمسجت یاهرنه هدکشناد ،یتعنص یحارط هورگ رایداتسا ¹ .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یمسجت یاهرنه هدکشناد ،یتعنص یحارط دشرا سانشراک² )91/3/7 :ییاهن شریذپ خیرات ،91/1/27 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ یاهاضاقت ،عیسو رایسب یدیلوت ی اه هناماس ،هدیچیپ رایسب یروآ نف نوچ یلماوع ،لااک کی تخاس دنیآرف یط رد هزورما دنچ ره ،تسا حرطم مهم یاه شلاچ ناونعب اه تکرش نیب رد دیدش تباقر نینچمه و ،لااک هاتوک رایسب رمع ،رازاب رد ینیب شیپ لباقریغ یشور دناوت یم هوبنا یشرافس دیلوت و ناینب دحاو یحارط دربهار و یروآ نف نوچمه ،دیلوت رد یدیدج ی اه هویشزا هدافتسا نکیل تلاوصحم .دیآ رامش هب اه شلاچ نیا اب هلباقم یارب شخبرمث ییاهراک هار و نیون تعنص یوس هب تکرح ،راک تعرس شیازفا تهج نایرتشم زاین هک ددعتم تلاوصحم دیلوت یارب تسا ییاهراک هار هلمج زا فلتخم یاه نامدیچ تیلباق اب ناینب دحاو یحارط رب ینتبم اه زاین ات دنک یم کمک ،یراجت ی اه تباقر رد یدیدج یاهزرم داجیا اب ،هوبنا یشرافس دیلوت .دنک یم فرط رب نامز کی رد ار توافتم ار یرتشیب یدونشخ و یدنمتیاضر ،تلاوصحم یزاس یصخش اب دنناوتب اهنآ ات هداد رارق هجوت دروم رتشیب ار نایرتشم یاه هتساوخ و ،نوگانوگ یاه شور،فیراعت و میهافم ،لوصا ،یهوژپ عوضوم تروص هب قیقحت نیا رد .دنیامن هبرجت دوخ یاهلااک زا هدافتسا ماگنه رد تلاوصحم یزاس یصخش و هوبنا یشرافس دیلوت ،ناینب دحاو یحارط هناگ هس یاه شلاچ و زیامت هوجو ،فلتخم لحارم و دربراک دراوم .تسا هدیدرگ نیودت و یسررب یتعنص یدیلک یاه هژاو .یتعنص یحارط ،یتعنص تلاوصحم ،یزاس یصخش ،هوبنا یشرافس دیلوت ،ناینب دحاو یحارط

هب هارمه نفلت یحارط رد ناینب دحاو یحارط لوصا و میهافم نیودت"ناونع تحت مود هدنراگن دشرا یسانشراک همان نایاپ زا یشخب زا هتفرگرب هلاقم نیا * زا تیقفوم اب ،1390 رویرهش،نارهت هاگشناد رد یردژا اضریلع رتکد یاقآ بانج هرواشم و لوا هدنراگن ییامنهار هب هک دشاب یم "هوبنا یشرافس دیلوت تروص .تسا هدش عافد نآ .E-mail:.faraji@ut.ac.ir ،021-61112457 :ربامن ،021-66415867 :نفلت :لوئسم هدنسیون **

زا رت هدیچیپ هتفر هتفر و دشاب یم یا هژیو هاگیاج یاراد زورما رازاب دوجو یصاخ یحارط یاهزاین و هدیچیپ یاه تساوخرد .دوش یم لبق .دزاس یم راوشد رایسب ار درادناتسا یاه بوچراچ هب یبایتسد هک دراد دحاو یحارط یوگلا زا یوریپ ،رازاب نیا یاهزاین هب یبایتسد روظنم هب ًاریخا ناینب دحاو یحارط .دشاب رادروخرب ییلااب تیمها زا دناوت یم ¹ناینب .تسا هدش یحارط یروئت ی هنیمز رد نیققحم زا یرایسب هجوت دروم هب یبایتسد یارب نآ یاه تیلباق زا دارفا یهاگآ شیازفا ،هجوت نیا لیلد زا هدافتسا .)Strong, 2003( دشاب یم نایرتشم زاین دروم تلاوصحم هب نآ عیرس لیوحت و لوصحم عون همه دیلوت یارب ناینب دحاو دربهار هزورما .دشاب یم رصاعم تیریدم رکفت زا یا هچراپکی شخب ،نایرتشم یاهدرکیور لماش و ،تسا هتفر دیلوت یاه دربهار زا رتارف رکفت نیا تیزم تیریدم دوبهب و رتشیب یریذپ فاطعنا اب ییاه نامزاس قلخ یارب دیدج نینچمه دربهار نیا .دشاب یم تاعطق ²یراپس نورب و نیمأت ی هریجنز هدافتسا و تخاس ،یشخب تیوه یارب یدنمتردق یاه بوچراچ دناوت یم یط رد .)Sanchez, 2002( دهد هئارا ار اه نامزاس دیفم تاعلاطا زا ،هدیچیپ رایسب یروآ نف نوچ یلماوع دوجو ،لااک کی تخاس دنیآرف ،رازاب رد ینیب شیپ لباقریغ یاهاضاقت ،عیسو رایسب یدیلوت یاه هناماس یاه تکرش نیب رد دیدش تباقر نینچمه و ،لااک هاتوک رایسب رمع دحاو دربهار و یروآ نف زا هدافتسا ،تسا هدش ببس رازاب رد دوجوم تعنص یوس هب تکرح و راک تعرس شیازفا تهج یشور دناوتب ناینب یاه تساوخرد نینچمه و ناینب دحاو یحارط یروئت .دشاب هتفرشیپ هدرک ادیپ یدایز رایسب تعرس متسیب نرق متفه ی ههد رد یمدرم هدرتسگ تروص هب ناینب دحاو تخاس یاه هویش و یحارط هزورما .تسا ،هنایار ،یگناخ یکینورتکلا یاه هاگتسد ،وردوخ ،یتسد عیانص رد یدیلوت گرزب یاه هاگتسد و شیامزآ تلاآرازبا ،تعاس ،رازفا تخس تیلباق ناینب دحاو یاه هناماس .)Sanchez, 1996( دوش یم هدافتسا یتحار هب و دنراد ار فلتخم یاه هدافتسا و اه یدنب میسقت ،اه نامدیچ عبانم زا هدافتسا اب ددعتم یاهلااک داجیا .دنشاب یم شرتسگ لباق یتکرش رگا .دروآ یم دوجو هب لااک تخاس رد ار یدیدش تباقر ،دودحم ددعتم یاهلااک ندروآ دوجو هب و تخاس تاناکما ندرک یقطنم ددصرد رتشیب ار یزاس ناینب دحاو یاه شور تسیاب یم ،دشاب نییاپ تمیق اب زا هک( ناینب دحاو یاه هناماس .)Tezcanli, 2006( دهد رارق هجوت دروم هب ار دایز رایسب یاه تیلباق اب ییاهلااک )دنا هدش هیهت درادناتسا یاه دحاو تخاس ناکما ،ددعتم یاهلااک تخاس ییاناوت نینچمه .دنروآ یم دوجو .دروآ یم مهارف ار یدرف تروص هب نایرتشم یارب یشرافس تلاوصحم یاه هتشر ریاس رد بوخ یحارط فادها زا ،یتلاوصحم نینچ یحارط شیازفا اب ،لاح نیع رد .)Tezcanli, 2006( دشاب یم رصاعم یسدنهم زا شیب عونت هب زاین ،یناهج رازاب رد فلتخم یاه هخاش شیازفا و تباقر اب تلاوصحم داجیا ،تخاس یروآ نف تفرشیپ .دوش یم ساسحا شیپ .دوش یم ببس ار فلتخم یاه تیفیک نیزگیاج ،³هوبنا یشرافسدیلوت ای و یشرافس نتخاس موهفم هزورما یاه یگدیچیپ رب هبلغ روظنم هب .تسا هدش یتنس ⁴هوبنا دیلوت شور ،دوش یم داجیا تخاس ی هناماس رد هوقلاب روط هب هک یشرافس دیلوت هب تلاوصحم میسقت یارب یزاس ناینب دحاو هویش زا ناوت یم

.)Erixon, 1998( درک هدافتسا لرتنک لباق و کچوک یاه تمسق ره یارب هدش یشرافس تامدخ و اهلااک هوبنا دیلوت ،هوبنا یشرافس دیلوت عونت اب تامدخ و اهلااک دیلوت هوبنا یشرافس دیلوت فده .دشاب یم درف یشرافس لوصحم دناوت یم یرتشم ره تروص نیا رد ،دشاب یم یفاک تلاوصحم ی هنیزه هب کیدزن نآ ی هنیزه هک دنک یرادیرخ ار یا هدش ،رگید ترابع هب .)Duray & Milligan, 1999( دشاب یم هوبنا دیلوت اب و ،دراد زاین نآ هب یرتشم هک ار یلوصحم ًاقیقد هوبنا یشرافس دیلوت یو رایتخا رد ار دهاوخ یم وا هک ینامز رد و ،دهاوخ یم وا هک یا هنیزه رد ییوج هفرص ،نیاربانب .)Duray & Milligan, 1999( دهد یم رارق نامزمه روط هب و نایرتشم یارب رت مک ی هنیزه و اه تکرش یارب هنیزه دیلوت فده یلصا تیهام ،لوصحم رد یدایز رایسب عونت ندرک مهارف ی ههد ود یط رد هوبنا یشرافس دیلوت موهفم .تسا هدوب هوبنا یشرافس دمآ دوجو هب یرتشم تاراظتنا شیازفا لیلد هب تراجت یایند رد هتشذگ و دیلوت لحارم .دش یروآ نف فلتخم یاه هنیمز رد تفرشیپ ثعاب و هدش هدیچیپ تاعلاطا و تابساحم یاه یروآ نف ی هزادنا هب هک یبایرازاب نآ یایازم رگید .تسا هدش یراجت یایند رد تباقر شیازفا ثعاب ،تسا شهاک ،عقوم هب دیلوت یاه هناماس ،فطعنم دیلوت یروآ نف زا دنترابع نیا .دشاب یم تباقر رد ینامز ی هدودحم ندمآ دوجو هب و ،دیلوت نامز ،هوبنا یشرافس دیلوت هب هوبنا دیلوت زا ،یراجت یایند یوگلا رد رییغت دمآ دوجو هب نایرتشم نیب رد نگمه یاه هورگ دوجو مدع لیلد هب هب درف کی ناونع هب یرتشم ره تسیاب یم هک ،)هوبنا دیلوت هاگدید(

دیلوت هاگدید( دوش هتفرگ رظنرد صاخ یاه هتساوخ و اهزاین اب و ییاهنت رییغت ی هنیمز رد فلتخم یاه هنومن .)Pine, 1993b( )هوبنا یشرافس کی .دراد دوجو هوبنا یشرافس دیلوت هب هوبنا دیلوت زا اه تکرش تهج عیانص نیا .دشاب یم ⁵هدامآ یاذغ تعنص هنیمز نیا رد بسانم لاثم ره هزورما( یرتشم موهفم رییغت اب اما .دندوب هوبنا دیلوت یارب ییاهوگلا صاخ یاه هتساوخ و اهزاین اب و ییاهنت هب درف کی ناونع هب یرتشم یریگراکب هب روبجم تباقر رازاب رد روضح یارب ،)دوش یم هتفرگ رظنرد اه لاثم ریاس .)Mok et al., 2000( دندش هوبنا یشرافس دیلوت نیناوق شیپ هوبنا یشرافس دیلوت ی هنیمز رد هک تسا ییاه تکرش دروم رد هوبنا یشرافس دیلوت ادتبا زا هک ⁶لِد ی هنایار ،هلمج زا ،دنا هدوب مدق .تسا هدوب قفوم رایسب هنیمز نیا رد و هدرک زاغآ ار شتلاوصحم و هوبنا یشرافس دیلوت ،ناینب دحاو یحارط ی هناگ هس ،هلاقم نیا رد

8ربراک ی هبرجت ساسارب یحارط رد ییاهرازبا ناونع هب ⁷یزاس یصخش ناربراک یاهزاین ناوتب ات دننک یم کمک اهرازبا نیا .تسا هدش نیودت لوصحم یحارط رد ار وا ،هداد رارق هجوت دروم کت هب کت تروص هب ار تیصخش اب قباطم و یحارط دوخ ار نآ دناوتب ات هدرک لیخد رظن دروم بجوم مه رانک رد اهرازبا نیا عقاو رد .دیامن یزاس یصخش شیوخ نیا .دوش یم ناربراک یارب یراصحنا و ⁹دنیاشوخ یا هبرجت ندومن مهارف تلاوصحم هنومن لیلحت یاه ناونع تحت یشهوژپ ود یدابم قیقحت رشتنم یکیدزن هدنیآ رد ...اءاشنا هک تسا هارمه نفلت یحارط و یتعنص .)1390 ،یدازهب( ددرگ یم

همدقم

ناینب دحاو یحارط.1

ی هژاو هک یماگنه ،رود رایسب یاه نامز هب ¹⁰دحاو ی هژاو ی هــشیر زاب ،تفرگ یم رارق هدافتسا دروم لوط شجنس یارب ¹¹سلاودم نیتلا فیرعت ¹²ویلوپ سویوورتیو سوکرام طسوت هژاو نیا ،رت شیپ .ددرگ یم

13سوتسوگآ یهاشداپ نارود رد مور یروطارپما رد هک یسک ،دوب هدش و اه تبسن ،یرامعم اب هطبار رد دوخ باتک دلج هد رد وا .درک یم تمدخ ،دحاو ،عقاو رد .دوب هداد رارق یسررب دروم ار اه نوتس و دباعم رد تابسانت )^Routio, دوب حیحص تابسانت ندروآ تسدب یارب یدرادناتسا ی هزادنا رامعم ¹⁵سویپورگ رتلاو ،)1933 -1919( ¹⁴سواهاب نامز رد .¹⁹⁹⁸( و یدرکلمع رکفت اب ار یزاسدرادناتسا ی هدیا راب نیتسخن یارب یناملآ موهفم اب دحاو .درک بیکرت اهراتخاس ندروآ دوجو هب رد یتعنص دیلوت هتخاــس یاه کولب هک ییاج ،دوب طابترا رد ¹⁶ینامتخاــس یاه کولب رارق هدافتسا دروم اه نامتخاس رد یدرکلمع یاهدحاو ناونع هب هدش ندروآ دوجو هب ،سواهاب ینامتخاس یاه کولب یلصا فده .دنتفرگ یم و یزاسدرادناتسا زا هدافتسا اب و ییلاقع ًلاماک شور هب ییاه نامتخاس دروآ دوجو هب ار یرثؤم و لماک یاه هشقن ناوتب ات دوب هتخاس شیپ داوم .)Droste, 1990, 41( :تسا هدش هئارا ناینب دحاو یاه هناماس و دحاو زا یعونتم فیراعت هزورما یاه هفلؤم زا یا هعومجم دحاو ،)1994 ،195( ¹⁷سرو سلاگ رظن قبط رب سایقم ار دحاو )1998( ¹⁸دراگلا و رلیم .دشاب یم ضیوعت لباق و درادناتسا .دننک یم یفرعم نآ زا یشخب و لوصحم اب طابترا رد یرورض و یدرکلمع هک هدوب درادناتسا یاه لماعت و اه طساو ،هناماس فیرعت اب طابترا رد دحاو نینچمه .دنک یم مهارف بیکرت قیرط زا ار لوصحم یهدنامزاس ناکما تسا یسایقم دحاو ره :دنراد یم نایب )2000 ،63(¹⁹کرلاک و نیودلاب رد و هدوب هتسباو رگیدکی هب یدنمتردق روط هب نآ یراتخاس رصانع هک ی هجرد .دنا هدش هتسباو اه سایقم ریاس رصانع هب رت فیعض روط هب نآ یپ یتوافتم یاه هجرد داجیا بجوم هجیتنرد ،هدوب توافتم اه یگتسباو نیا دحاو ی هناماس ،)2007( کرلاک و نیودلاب .دش دنهاوخ یناینب دحاو زا زا یخرب هب اهنآ یرامعم هک دنا هدرک فیرعت یا هعومجم ناونع هب ار ناینب دیلوت ،یحارط ،لقتسم تروص هب ات دهد یم ناکما اه هعومجمریز رصانع یرت گرزب یاه هناماس زا ییاه سایقم ،اه دحاو نیاربانب .دنوش هدافتسا و رگیدکی رانک رد اما هدوب لقتسم رگیدکی زا یراتخاس ظاحل هب هک دنتسه ،دنشاب هتــشاد یبوخ درکلمع ییاه هناماــس نینچ رگا .دننک یم راک )فلا :درک نییعت ریز دراوم رد صاخ روط هب ار یحارط نیناوق تسیاب یم نداد ماجنا )پ و ؛اــه دحاو نیب ²⁰یاه طــساو )ب ؛تلاوصحم یرامعم درکلمع ساسا رب اهنآ یزاس هچراپکی و اه دحاو باختنا یارب ییاه نومزآ یارب تسا ینوناق یناینب دحاو ،دنراد یم نایب اهنآ رگید ترابع هب .یلک هدش لیدبت یلقتسم یاه دحاو هب هدیچیپ یاه هناماس نآ رد هک یحارط هیلوا یهار طساو کی .دنوش یم لصتم رگیدکی هب ییاه طساو قیرط زا هک حرط کی یلماعت یاه شخب نیب دوجوم یاهدروخرب ندرب نیب زا یارب نیا فیرعت .دشاب یم رصنع دنچ ای ود نیب یدادرارق دننام نیا .دشاب یم اهدروخرب ندناسر لقادح هب یارب ،صاخ یاه طساو تایئزج ،اهدادرارق هک هدوب لومعم تاعلاطا زا یشخب اه طساو ،نیاربانب .دشاب یم یرورض هدهاشم لباق تاعلاطا عقاو رد اه طساو .دنشاب یم یزاس ناسمه دنمزاین دحاو تلاوصحم رد هک یگژیو .)Heikkilä et al., 2002, 10( دنشاب یم

دنشاب یم اتکی ًلاماک نآ یاه هفلؤم زا کیره هک تسا نیا دراد دوجو ناینب .)Baldwin & Clark, 2003( دنراد درکلمع هنیمز کی رد اهنت و

ناینب دحاو یحارط دربراک دراوم .2

تلاوصحم اب قیرط هس زا ناسنا ،)2003( کرلاک و نیودلاب رظن هب زا ندرک هدافتسا و ،ندرک دیلوت ،ندرک یحارط :دنک یم رارقرب طابترا صخشم ار یزاس ناینب دحاو یارب یلصا ی هطیح هــس اهنآ .لوصحم رد یزاس ناینب دحاو )ب ،یحارط رد یزاس ناینب دحاو )فلا :دنا هدرک یحارط رد یزاس ناینب دحاو .هدافتسا رد یزاس ناینب دحاو )پ ،دیلوت ار اه دحاو ،درادناتسا ییاه طساو و یلک یراتخاــس اب ات دهد یم ناکما هدرک بیکرت رگیدکی اب ار اهنآ ناوتب و ،درک یحارط لقتسم تروص هب هناماس .)Baldwin & Clark, 2003( داد لکــش ار لماک یا هناماس و تسا یحارط رد ناینب دحاو یتروص رد )رگا طقف و رگا( ینف هدیچیپ یاه دحاو هب نداد میمعت و ندش میــسقت لباق نآ یحارط دنیآرف هک اب هن دنــشاب هدــش گنهامه یحارط نیناوق اب اهنآ و ،دــشاب هناگادج رد یزاس ناینب دحاو ،اه هویش مامت نیب رد .اه حارط اب موادم هرواــشم دشاب یم یداصتقا جیاتن نیرتهب و تسرد کرد نیرتمک یاراد یحارط دودح دیلوت رد یزاس ناینب دحاو شور .)Baldwin & Clark, 2004( .تسا هتفرگ رارق هدافتسا دروم ناگدننکدیلوت طسوت رتشیب ای نرق کی هدرک میسقت هناگادج ییازجا هب ار لوصحم ،دیلوت رد یزاس ناینب دحاو هب ندشژاتنوم زا لبق و هدش درادناتــسا ات دهد یم ناکما اه شخب هب و یازجا ،وردوخ ناگدننکدیلوت لاثم یارب .دنوش لیدبت لقتسم ییازجا رد و هتخاس فلتخم یراک یاه ناکم رد ار وردوخ کی هدنهد لیکشت اهنآ ییاناوت لیلد .دنهد یم رارق مه رانک رد ییاهن ژاتنوم یارب تــیاهن زا ار وردوخ اب هعطق ره لاصتا یگنوگچ هک تــسا نآ راک نیا ماجنارب درکلمع ،هزاب ،هزادنا( ازجا ینف تایصوصخ .دنا هدرک صخشم ًاقیقد شیپ تیلباق یتلاوصحم .دروآ یم دوجو هب هوبنا دیلوت یارب ار یلوصا )هریغ و تاعطق دناوتب رگ هدافتسا هک دنراد ار هدافتسا ماگنه رد ندش ناینب دحاو فرطرب ار یو زاین هک ،ییاهن لوصحم کی هب و هدرک بیکرت مه اــب ار یاه باق هک یماگنه ًلاومعم نایرتشم ،لاثم روط هب .دبای تسد ،دنک یم اب ،دننک یم یرادیرخ ار اه هفحلم و اه تــشلاب ،اه کــشت ،باوخ تخت هدرخ طسوت و هدش دیلوت فلتخم ناگدننکدیلوت طسوت هکنیا دوجو رگیدکی اب یراگزاس تیلباق اما ،دوش یم هضرع زین توافتم یاه شورف درادناتــسا یاه هزادنا اب ار تلاوصحم ،ناگدننکدیلوت هک ارچ ،دنراد ار ،دنروآ یم دوجو هب ار یحارط نیناوق درادناتسا یاه هزادنا نیا .دنزاس یم ،ناــشورف هدمع یارب مه و ناگدننکدیلوت یارب مه اهنآ زا یوریپ هــک رد یناینب دحاو نیاربانب .تسا روآ مازلا ناگدننک هدافتسا و ناشورف هدرخ ،دشاب یم اه هناماس رد یشرافس دیلوت زا تیامح یارب یا هویش ،هدافتسا نایرتشم یاه هتساوخ و اهزاین ناوت یم شور نیا زا هدافتسا اب هک ارچ .)Baldwin & Clark, 2004( درک نیمأت شور نیرتهب هب ار ییاهن لحارم و هدافتــسا دروم رصانع ،هدیچیپ یاه هناماــس رد هچ رــگا یحارط ینعم هب یلو ،دنا هدش میسقت یا هناگادج یاه دحاو هب تخاس رد هک ییاه هناماس عقاو رد .دشاب یمن ناینب دحاو تروص هب هناماــس

ییاه یحارط هب تسا نکمم دنتسه ناینب دحاو تخاسرد ای هدافتسا روط هب و هدش تفج مه اب یگنتاگنت روط هب اهنآ هک دنشاب هتــسباو هنومن“ لتنیا تکرش هک یماگنه ،لاثم یارب .دنوش یم لرتنک یزکرم نیرتهب اب ار ناــشدیلوت یاه همانرب زا ،یحارط نیناوق "نیع هب نیع رد لقتسم ًلاماک روط هب ²¹اه پیچ زا کی ره دیلوت ،درک هئارا تیفیک ییامناج ندوب هباــشم نآ تلع هک دوب ارجا لباق فلتخم یاه ناکم نیع هنومن « هجیتن رد .دشاب یم اهنآ لخاد رد راک لحارم و اه همانرب ،هدوب دیلوت رد ناینب دحاو لتنیا تکرش یحارط یاه همانرب "نیع هب رد ناملبم هعومجم کی زا تمــسق کی .یحارط رد ناینب دحاو هن هاوخلد هب ار نآ یازجا دناوت یم رادیرخ و دشاب یم ناینب دحاو هدافتسا ًلاماک تروص هب تــسیاب یم ازجا زا کیره .دنک بیکرت رگیدکی اــب لک دننام دیابن لکش و حرط ای و دوش یحارط هعومجم لک زا ازجم لیکشت یفلتخم یاه شخب زا هک یلبم هعومجم سپ .دشاب هعومجم ناینب دحاو یحارط رد یلو هدوب ناینب دحاو هدافتسا رد تسا هدــش .)Baldwin & Clark, 2004(دشاب یمن

22

هچراپکی یحارط و ناینب دحاو یحارط .3

لزنم ناملبم کــی هچراپکی یحارط و ناــینب دحاو یــحارط رد .تــسا هدــش هداد ناــشن )ب(1 و )فلا(1ریوصترد بیترت هب یارب ،زاب یاضف و وــشک ،توافتم درکلمع ود ،ناینب دحاو یحارط هب اهنآ لاصتا اب تقیقح رد و هدش هتفرگ رظن رد اه دحاو میــسقت کیره هعومجم نیا رد .تسا هتفرگ لکش لزنم ناملبم رگیدکی دیآ یم دوجو هب دحاو کی هلیسو هب اهنت لوصحم یاهدرکلمع زا کی .تسا مک رایسب اه دحاو نیب لباقتم تارثا طیارــش نیا رد و هب ،دــشاب هتــشاد یریثأت رگید دحاو یور رب هک نآ نودب دــحاو ار دوخ حیحص درکلمع لوــصحم و هدرک رییغت دناوت یم یــتحار زا ازجم ًلاماک تروص هب یحارط تیلباق ،دحاو ره .دــشاب هتــشاد نیا رد و دشاب یم هچراپکی یحرط ،)ب(1ریوصت .دراد ار هعومجم ره .تسا هتفرگ رارق هجوت دروم رتشیب یمونوگرا یاه هزیگنا حرط اهنت نآ یحارط رد ،تــسا هچراپکی راتخاــس یاراد هک یلوصحم ره حلاصا یارب لاح ره هب ؛تسا هدش هداد ناشن صاخ رایعم کی

هدرتسگ تروص هب ار لوصحم تسیاب یم ،هعومجم یازجا زا کی ،یدرکلمع رصانع زا کــی ره یریگراک هب .درــک یحارط هرابود نیب زرم .دشاب یددعتم تاعطق زا هدافتسا مزلتسم تــسا نکمم تسا نکمم یتح و دوــش یم هداد صیخشت یتخــس هب تاعطق ضیوعت ای و رییغت یاه هزیگنا هلمج زا .دشاب هتــشادن دوجو یزرم اب ازجا ندرــک گنهامه ،ندرــک هفاضا ،یزاــسهب ،تلاوــصحم یریذپ فاطعنا زا هدافتسا ،فرصم ،ندــش بارخ و هنهک ،رگیدکی دحاو لوصحم رد اه دحاو .دشاب یم لوصحم زا هرابود ی هدافتسا و ،دنهد رارق ریثأت تحت ار رگید تاعطق یحارط هک نآ نودب ناینب کی رییغت هک یتروص رد .دننک یم مهارف ار تاعطق رییغت ناکــما تحت ار یددعتم یدرکلمع یــگژیو ،هچراپکی لوصحم زا هعطق .دوش یم رجنم یرتشیب تاعطق رییغت هب و هداد رارق ریثأت

ناینب دحاو یحارط نوگانوگ یاه شور .4

تــسا هدــش فیرعت ناینب دحاو یحارط یارب هویــش شــش :)Pine, 1993b( رد :²³کرتشم ءزج زا هدافتـسا اب یزاـس ناینب دحاو )فلا هب ددعتم تلاوصحم نیب رد صخشم )ءزج( ی هفلوم کی هویــش نیا دریگ یم رارق هدافتسا دروم دیلوت عونت زا یــشان ییوج هفرص روظنم

؛)فلا2ریوصت(

شور نیا :²⁴ازجا ینیشناج شور هب یزاـس ناینب دحاو )ب رد .دشاب یم کرتشم ءزج زا هدافتسا اب یزاس ناینب دحاو هویش زا ییزج دادعت هب و دوش یم تفج هیاپ لوصحم کی اب فلتخم یازجا هویش نیا زا یرایسب رد .تخاس توافتم لوصحم ناوت یم نیشناج لباق یازجا ی هجرد یاراد هدش نیشناج یازجا و کرتشم یازجا نیب توافت ،دراوم

؛)ب2 ریوصت(دشاب یم تیمها :²⁵یزاس قیبطت یارب شرب شور هب یزاـس ناینب دحاو )پ دنچ ای کی هک توافت نیا اب هدوب هتشذگ شور ود دننام زین شور نیا .دنک یم رییغت صخشم تیدودحم ای و هزادنا اب رمتــسم روط هب ءزج ره ندرک مک قیرط زا هوبنا یشرافس دیلوت یارب ازجا شهاک یروآ نف دشاب یم دیفم رایسب ،دوش بسانم یرتشم یارب هک یدح ات ازجا زا کی یتلاوصحم یارب هویش نیا .)نآ دننام و ،نیتــسآ ،تکاژ ی هندب دننام(

هب دنناوت یم هک تسا ییازجا هب هتــسباو نآ شزرا هک تسا بــسانم هدروآرب ار یدرف زاین و اه هتساوخ قیرط نیا زا و دننک رییغت موادم روط

؛)پ2 ریوصت(دنزاس شور نیا :²⁶هـعطق هعطق شور هـب یزاـس ناینب دـحاو )ت .دنک یم مهارف نتخاس یشرافس و عونت داجیا یارب ار ناکما نیرتشیب هب ار فلتخم یازجا زا یدایز رایسب دادعت یدنب بیکرت ناکما شور نیا درادناتسا یطساو اب ازجا زا کی ره و ،دروآ یم دوجو هب هاوخلد یا هویش هبهوبنا یشرافس دیلوت هناماس .)پ3 لکش( دنوش یم لصتم رگیدکی هب دحاو یاه هویش ریاس اب هسیاقم رد هویش نیرت یوق هعطق هعطق شور دیلک .دشاب یم راوشد رایسب هویش نیا هب یبایتسد اما ،دشاب یم یناینب اه شخب ندش لفق ناکما هک تسا ییاه طساو ی هعسوت ،نآ هب یبایتسد

هعطق 7 زا هدافتسا :)ب( دحاو 4 زا هدافتسا :)فلا(

.لزنم ناملبم هچراپکی یحارط )ب( و ناینب دحاو یحارط )فلا(-1ریوصت )Huang, 2000( :ذخام

.دنک یم مهارف ار مه هب فلتخم یاه تمسق و :²⁷هاگرذگ ای ریسم کی زا هدافتسا اب یزاس ناینب دحاو )ث یازجا زا یدادعت و هدش هدافتسا درادناتسا راتخاس کی زا شور نیا رد ریاــس و هنایار ملع زا هژاو نیا .دنوــش یم بیکرت رگیدکی اب فــلتخم هدش هتفرگ دننک یم هدافتسا هاگرذگ کی زا هک یکینورتکلا تازیهجت ،هظفاح ،شزادرپ یاه دحاو نیب تاعلاطا لاقتنا ریسم اه هاگرذگ ،تسا لصتم هاگرذگ کی هب هک تــسا ییازجا ریاس و کــسید ی هدننادرگ

؛)ب3 ریوصت( دنوش یم ناوت یم هویش نیا رد :²⁸یبیکرت شور هب یزاس ناینب دحاو )ج ییازجا زا کی ره .درک هدافتسا لااب هدــش هتفگ یاه شور زا کی ره زا هب و هدش بیکرت رگیدکی اب ،دشاب هتشاد دوجو اهنآ صیخشت ناکما هک تسدب یارب یلصا دیلک تقیقح رد .دنوش یم لیدبت یتوافتم لوصحم ره .دشاب یم لمعلاروتسد ،یبیکرت یناینب دحاو شور زا تیزم ندروآ قطانم و اهرازاب یارب دناوت یم لمعلاروتــسد زا هدافتــسا اب یلوصحم

؛)پ3 ریوصت(دوش عونتم فلتخم دارفا عقاو رد و فلتخم

ناینب دحاو یحارط هناگ شش یایازم .5

زا ناوت یم ار ناینب دحاو یــحارط یایازم ²⁹نیزکوه رظن قبط رب تخاس ،لوصحم ی هعسوت و یحارط :داد رارق یسررب دروم هبنج شش

.شورف زا سپ و تاعطق دیرخ ،تیفیک ،دیلوت ،لوصحم یشرافس مک قیرط زا یزاس ناینب دحاو :لوصحم ی هعــسوت و یحارط )فلا لوصحم کی هک ینامز .دهد یم شهاک ار لوصحم هنیزه ،نامز ندرک یرتشیب دوس دناوت یم یدیلوت تکرش ،دوش رازاب دراو ابقر ریاس زا رتدوز فلتخم یاه شخب هب یحارط یاه تیلاعف میسقت ناکما .دروآ تسدب ار

یحارط فیاظو مامت ،راک نیا ماجنا یارب .دنک یم مهارف تفرشیپ یارب ار طابترا لاح نیع رد و دنوش میسقت رت کچوک یاه تیلاعف هب تسیاب یم )Gershenson et al., دوــش فیرعت یتسرد هب دیاب زین فیاظو نیب .²⁰⁰³( یوــس هب یناهج رازاب هزورــما :لوصحم یــشرافس تخاــس )ب نییاپ تمیق و تــیمک یلک روط هب .دور یــم شیپ ندــش یشرافس دنراد جایتحا ییاهلااک هب نایرتشم رثکا ،دشاب یمن یلصا فده هشیمه باختنا اب دنراد لیامت اهنآ ،دنک فرطرب ار اهنآ یصخــش یاهزاین هک هک هتشذگ رد .دنهد ناشن دارفا ریاس زا زیامتم ار دوخ توافتم یاهلااک و تیمک لابند هب مدرم ،تشادن دوجو مدرم یاهزاین یارب یفاک یلااک زا هدافتسا اب دنتسناوت یم ناگدننکدیلوت هجیتن رد ،دندوب نییاپ تمیق .دنیامن فرطرب ار اهنآ زاین ،دش یم دیلوت هوبنا تروص هب هک یتلاوصحم صاخ ی هقیلس یرتشم ره دنتفایرد ناگدننکدیلوت نامز تشذگ اب اما ،تسا یلومعم رایــسب یرتــشم کی یارب هک یلوصحم ؛دراد ار دوخ شنهذ رد درف ره هکارچ ،دشاب باذج ًلاماک رگید درف یارب تسا نکمم یقطنم و یلک هدعاق کی نیا هک دراد ار دوخ صاخ یساسحا نایرج و فلتخم تایبرجت لیلد هب هلئسم نیا .دــشاب یم درف ییامنهار یارب یارب دنتفایرد اهنآ هجیتن رد .دنراد دارفا هک تسا یفلتخم یاه گنهرف زاین تلاوصحم رد یدایز رایسب عونت هب دوخ نایرتــشم تیاضر بلج یرتشیب تارطخ اب یحارط ،تلاوصحم دادعت شیازفا اب هنافساتم .دنراد رایسب عونت تسیاب یم اه تکرش هک تسانعم نیدب نیا .دوش یم ور هب ور ناحارط هب یناینب دحاو ی هویــش اما .دننک داجیا اه حرط رد ار یدایز تلاوصحم عونت یتحار هب ،هداس ییاه دحاو یحارط اب ات دهد یم ناکما

.)پ( یزاس قیبطت یارب شرب شور هب و ،)ب( ازجا ینیشناج شور هب ،)فلا( کرتشم ءزج زا هدافتسا اب یزاس ناینب دحاو یارب یزاس ریوصت -)پچ هب تسار زا بیترتب( 2ریوصت )Pine, 1993b(:ذخام

.)پ(یبیکرت شور هب و ،)ب( هاگرذگ ای ریسم کی زا هدافتسا اب ،)فلا(هعطق هعطقشور هب یزاس ناینب دحاو یارب یزاس ریوصت -)پچ هب تسار زا بیترتب( 3ریوصت )Pine, 1993b( :ذخام

عونت شرتسگ رد حارط هب یناینب دحاو موهفم عقاو رد ،دنهد شیازفا ار .دناسر یم یرای دودحم نامز رد تلاوصحم ،توافتم نایرتشم یاهزاین هب رتهب ییوگخساپ روظنم هب :دیلوت )پ

)^Pine, دــنا هداد شیازفا ار تلاوــصحم عونت اه تکرــش زا یرایــسب اب دناوت یم تکرــش کی ،تلاوصحم عونت شازفا اب عقاو رد .^1993b( دهد شهاک ار دوخ یدرکلمع یازجا ،دیلوت یاه هنیزه رت یوق تیاده اه تمیق شیازفا یانعم هب رتــشیب عونت .)Salvador et al., 2002( یور رب ار یرتشیب یراذگ هیامرس ،دیلوت ی هلحرم .دشاب یم دیلوت یارب ی هویش.دراد زاین ار نادنمراک رتشیب دادعت و رت گرزب ناکم ،تلاآ نیشام تلاوصحم یدایز رایسب دادعت قلخ تهج بسانم یشور یناینب دحاو .دشاب یم نامز مه روط هب اهنآ یازجا شهاک و عونتم یارب راک هار نــیرتهب رازاب رد دیدــش تباقر دوجو اب :تــیفیک )ت و لااب رایسب تیفیک اب تلاوصحم دیلوت ،رتــشیب رمع یارب اه تکرــش هدوب مهم یاهروتکاف زا یکی تلاوصحم عونت .دشاب یم بسانم تمیق دیلوت هب هوبنا دیلوت زا یزورما رازاب .دشاب یم یرتشم یلصا یاضاقت هک روط هب هعماج رد نایرتشم ماقم هدنیآ رد .تسا هدش لیدبت یشرافس ندروآ دوجو هب روظنم هب رضاح لاح رد .تفای دهاوخ شیازفا موادــم یاهدرادناتسا ،یشزومآ یاه نامزاــس و اه تلود ،نایرتشم یارب دوس نیا اب قباطم یتکرــش تلاوصحم رگا .دندروآ دوــجو هب ار یــمکحم اهنآ یارب رازاب رد اهلااک ی هئارا ناکما تسا نکمم ،دشابن اهدرادناتسا شور .دش دهاوخن مهارف زین اهنآ شورف ناکما هجیتن رد ،دشابن مهارف .دنک یم میسقت فلتخم یاه دحاو هب ار تلاوصحم ،یزاس ناینب دحاو ناوت یم ار اه دحاو ،هــچراپکی لوصحم هب اهنآ لیدبت و ژاتنوم زا لــبق تخاــس یاه هنیزه شهاک ثعاب نیا و ،درک شیامزآ هناگادج روط هب )^Erixon دوش یم لااک تیفیک شیازفا و دیلوت لحارم شهاک لیلد هب و بسانم تمیق اب یتلاوصحم یناینب دحاو ی هریجنز .et al., 1994( .دنک یم مهارف نایرتشم یارب رظن دروم تیفیک اب ار دایز رایسب عونت اب رادروخرب ییلااب یگدیچیپ زا تلاوصحم هزورما :تاعطق دیرخ )ث ار تلاوصحم یازجا ی همه دنناوت یمن اه تکرش هکیروط هب .دنتــسه یخرب دیرخ اب اه تکرش هجیتن رد .دننک دیلوت لااب رایــسب تیفیک اب شیازفا ناوت یم هلمج نآ زا ،دنروآ یم تسدب ار یرتشیب دوــس ازجا زا نیاربانب .درب مان ار ندروآ تــسدب رد یتحار ،رت نییاپ تمیق ،تیفیک افیا ار یمهم رایسب شقن اه تکرش تیقفوم رد ،راوتسا نیمأت ی هریجنز رازاب هب یا هدرتسگ روط هب یناگرزاب تاــسسوم ،نیا رب هولاع .دنک یم داعبا رد عیزوت درکلمع و تیریدم ییاناوت هب دنمزاین و دنا هتسباو یناهج ندرک صخشم اب اه تکرش .)Krikke et al., 2004( دنشاب یم یناهج .دننک صخشم ًلاماک ار دیرخ هریجنز دنناوت یم حضاو تروص هب اه دحاو دیاب ار ییاهزیچ هچ هک دیسر دنهاوخ هجیتن نیا هب ریسم نیا رد سپس .دنزاسب دیاب ار ییاهزیچ هچ و دنیامن یرادیرخ هب لوصحم ،یحارط ی هلحرم رد هک ییاجنآ زا :شورف زا ســپ )ج و فلتخم یاه درکلمع هجیتن رد ،دوش یم میسقت یفلتخم یاه دحاو اهراکوزاس زا یخرب رگا .دیآ یم دوجو هب ازجم روط هب دحاو ره رد توافتم دنهد رارق نایرتشم رایتخا رد ار یتصرف دنناوت یم اه تکرش ،دنبای دوبهب ،کدنا ًلاماک یتمیق اب و ینآ روط هب اهراکزاس لصحام زا دنناوتب اهنآ هک نایرتشم یاه هنیزه ریگمشچ ی هریخذ تهج یلماع دوخ هک ،دنرب تذل یاهدرکلمع توافتم یاه دحاو ،ناــینب دحاو تلاوصحم رد.دوــش یم

ناینب دحاو لوصحم کی هک یتروص رد و ،دنهد یم ماجنا ار یــتوافتم .دوب دهاوخ رت هداس بتارم هب نآ لکشم لح ،ددرگ یلکشم راچد

ناینب دحاو یحارط رد دوجوم یاه شلاچ .6 یتعنص تلاوصحم

یارب ار یــشلاچ ،یتعنص تلاوصحم ناینب دحاو یحارط موــهفم ی هجرد هب ناوت یم موــهفم نیا ی هلیــسو هب .دنک یم مهارف تیریدم تلاوصحم عون نیا دیلوت اب .تفای تــسد تلاوصحم رد عونت زا ییلااب زا یرایسب هزورما .داد شرتسگ ار تلاوصحم هنیزه نیرتمک اب ناوت یم یرایسب تسا نکمم هک اجنآ ات ،ناینب دحاو یحارط روظنم هب اه تکرش هک یتکرش نیلوا تعنص رد .دنهد یم رییغت تیریدم رد ار تاروصت زا درکیور اب دروخرب یگنوگچ و یناینب دحاو دربهار تیمها کرد هب رداق )^Sanchez,دیامن نییعت ار تباقر نیناوق دناوت یم ،دــشاب رازاب دیدج یتعنص تلاوصحم ناینب دحاو یحارط رد دوجوم یاه شلاچ .²⁰⁰⁰( :زا دنترابع یزاسدرادناتسا یارب یا هویش یناینب دحاو :یزاسدرادناتسا )فلا ،هاگدید نیا زا .دشاب یم یحارط ی هلحرم رد مهم ی اه شخب زا یخرب یازجا زا کی ره .دراد ار دوخ هب صوصخم راتخاس ییاهن لوصحم ره ییازجا صوصخ هب ،دنراد دوخ فارطا رد ار یدرادناتسا یاه طساو مهم یلصا ءزج یرتشم هک ینامز ات اهنآ هک ارچ ،دنا هدش زکرمتم رتشیب هک فلتخم تلاوصحم رد ار یدایز یایازم ،دهدن رییغت ار دوخ لوــصحم

؛دننک یم مهارف و دیلوت یارب مه ددجم ی هدافتسا ییاناوت :ددجم ی هدافتسا )ب رد یلصا تاعوضوم زا یکی تیلباق نیا .دــشاب یم مهم ربراک یارب مه دوجو یدایز رایسب لیلاد نآ یارب هک ارچ .دشاب یم اه تکرــش دربهار هب رجنم دراوم رثکا رد دیلوت عونت شرتــسگ هب طوبرم ی هنیزه .دراد یحارط اب ناوتب رگا .دوش یم تفرــشیپ یارب یرتشیب یراذگ هیامرس رد ،درب راک هب تلاوصحم زا یــعونتم رایــسب دادعت رد ار نآ ءزج کی و رییغت اب ناوت یم و ،تسا هدــش هریخذ یمیظع هیامرــس تروص نیا تیزم نیمود .دومن یحارط هدنیآ رازاب یارب ار لوصحم ،ءزج دنچ دوبهب یداصتقا ییوج هفرص و ازجا تیفیک حطــس دوبهب ،ددجم ی هدافتسا .)Sanchez, 2000( دشاب یم ،ناینب دحاو لوصحم رمع ی هخرچ :لوصحم تایح ی هخرچ )پ لااب ی هجرد زا یلک روط هب تلاوصحم .تسا هتــسباو رگیدکی هب ًلاماک دحاو یلااب ی هجرد اب لوصحم کی .دنرادروخرب یناینب دحاو نییاپ ای هدوب ناینب دحاو نآ یاه هعومجم ریز و ازجا زا یرتشیب دصرد ،یناینب رتشیب ،طسوتم روط هب هک هدش لیکشت ییاه هعومجم ریز و ازجا زا ای و ار ناینب دحاو یاه هعومجمریز یعیبط روط هب .دنشاب یم ناینب دحاو دادعت زا هک ییاه دحاو .)Gershenson et al., 1999( دنمان یم دحاو هب یگتسباو و تهابش نیرتمک زا ،دنا هدش لیکشت ازجا یدایز رایــسب اه یگتسباو نیا .دنتسه رادروخرب ،دنشاب یمن دحاو لخاد رد هک ییازجا ای و هدمآ دوجو هب یازجا لماعت زا هک دوش یم ییاهنآ لماش اه تهابش و دوجو هب دنا هدش لمحتم دوخ رمع لوط رد ازجا هک یفلتخم لحارم زا

هک تسا ییازجا ریاس زا لقتسم ءزج ره ،ینامرآ دحاو کی رد .دیآ یم رب هولاع .)للاقتسا( تــسا هدوبن نآ ءزج لوصحم رمع لوط مامت رد هب لوصحم یگدنز ی هخرچ لوط رد هباشم ًلاماک یاه شور اب ازجا ،نآ .)Gershenson & Prasad, 1997( )تهابش( دنیآ یم دوجو

هوبنا یشرافس دیلوت .7

ناونع هب ³⁰رلفات نیولا ی هلیسو هب 1970 لاس رد هوبنا یشرافس دیلوت

31سیوید نتسا طسوت 1987 لاس رد و هدش ینیب شیپ هدنیآ کوش یهار هوبنا یشرافس دیلوت .دوب هدش صخشم لماک ی هدنیآ ناونع هب لیمکت و ییاسانش تهج یا هویش و هدوب یراجت یاه تباقر یارب دیدج هک نآ نودب ،دــشاب یم یدرف نایرتشم رت مهم یاهزاین و اه هتــساوخ )^Pine, دزاس یشرافس دیلوت یادف ار نییاپ تمیق و یشخب رثا ،ییاراک ار هوبنا یشرافس دیلوت ی هدیا لماک ی هدنیآ باتک رد وا.1993a, xiii( هدش یحارط یشرافس تامدخ و اهلااک دیلوت:تسا هداد حرش هنوگ نیا نایب نینچمه وا .هوبنا سایقم رد نایرتشم کت کت یاه هتساوخ یارب ندرک لابند هب رداق ار ناگدننکدیلوت ،نیون تاعلاطا یروآ نف هک دنک یم ندرکراکدوخ طسوت و دنک یم نایرتشم کت کت یاه هتساوخ و قیلاس ی هلحرم یط رد لوصحم ندرک درف هب رصحنم ناکما فاطعنا تیلباق اب دیلوت دنیآرف ندرکراکدوخ اــب هکنیا رت مهم .دیآ یم دوــجو هب ژاتنوم یاهلااک تمیق دح رد یتمیق اب ار یشرافس یاهلااک ناوت یم ،یشرافس هدش هتفگ بلاطم هب هجوت اب .)Davis, 1987( درک دیلوت هوبنا دیلوت :تشاد نایب هوبنا یشرافس دیلوت زا یلک فیرعت ود ناوت یم و هتساوخ یرتــشم هک یلوصحم ره دیلوت ییاناوت :ینامرآ فیرعت نیا .دراد راظتنا وا هک یقیرط ره هب و اجک ره ،نامز ره لوصحم لیوحت طسوت تردن هب یتسرد و تقادص لامک رد و هدوب ینامرآ ًلاماک فیرعت حور و بلق اب هک ییاه تکرش طسوت یتح ؛دیآ یم تسدب نامزاس کی ریذپ ناکما دنشاب یشرافس ی هدننکدیلوت هک دنا هداد دهعت ناش ینامزاس نیا هب یکیدزن یارب ار دوخ شلات رثکادح دیاب اه تکرش .دوب دهاوخن .)Pine & Maskell, 1998( دنهد ماجنا فیرعت یاه راتخاس زا تسا ترابع هوبنا یشرافس دیلوت :هنایارگ عقاو فیرعت تامدخ و تلاوصحم دیلوت یارب ریذپ فاطعنا یاهدنیآرف و ینامزاــس تخاونکی تلاوصحم دح رد یتمیق اب ،درف هب رصحنم بلغا و یشرافس

ششوپ رد ،تامدخ و تلاوصحم رت قیقد نایب هب .هوبنا دیلوت هناماــس یا هدودحم نییعت فده و دنا هدش یشرافس یا هدش نییعت شیپ زا عونت روط هب تامدخ ای تلاوصحم یرتشم دید زا هدودحم نآ رد هک تسا ناکما یرتشم ره یارب هکنیا ای ؛دنوش یشرافس دنناوت یم یراد ینعم هدودحم نآ نورد زا یرتــشم باختنا و هتشاد دوجو یزاــس زیامتم .)Pine, 1993b( دبای لیهست تلاوصحم عونت شیازفا ناکما ،هوبنا یشرافس دیلوت یلصا ی هتسه هک یتروص رد ،لاح ره رد .تسا تمیق شیازفا نودب یشرافس تخاس و ،دنشاب هتشاد هجوت هلئسم نیا یاه شزرا هب ناگدننکدیلوت و ناحارط یشرافس دیلوت .دش دهاوخ ریذپ ناکما تلاوصحم یــشرافس تخاس تسا یهوبنا تیعمج یارب هکلب ،تسین دنمتورث دارفا یارب اهنت هوبنا دیلوت .دنراد هدش یزاس یصخش تلاوصحم هب یرایــسب ی هقلاع هک تلاوصحم دیلوت یاج هب ات دنک یم مهارف ار ناکما نیا هوبنا یشرافس طــسوت اهلااک نیا هک یزور دیما هب رابنا رد اهنآ ی هریخذ و یــمومع دروم هک درک دــیلوت ار یتلاوصحم ناوتب ،دوــش یرادیرخ نایرتــشم هدش یحارط نایرتشم یارب صاخ روط هب و هدوب نایرتــشم ی هقلاع هدش هداد ناشن 4ریوصت رد هوبنا یشرافس دیلوت ی هنیزه ینحنم .دشاب یا هنیزه ینحنم و اه ینحنم نیا نیب هک تسا صخشم ًلاماک .تسا دوجو یریگمشچ توافت ،دزادرپب اهلااک یارب دراد وزرآ یرتــشم هک رد دیلوت زا رتشیب رایسب لااب مجح رد هوبنا دیلوت یداصتقا یایازم .دراد تلاوصحم نیا زا هدمآ تسدب دوس .)Tezcanli, 2006( تسا مک مجح نیا و دشاب یم یشرافس تادیلوت زا هدمآ تــسدب دوس زا رتمک ًاتبسن ییاناوت نیاربانب .دشاب یم هوبنا یشرافس دیلوت یریگیپ یارب یدیلک دوخ یانعم هب دناوت یم نایرتشم درف هب رصحنم یاه هتساوخ ندرک مهارف هوبنا یشرافس دیلوت یریگیپ یارب یدیلک دوخ هک دشاب دوس شیازفا .دشاب یم

هوبنا یشرافس دیلوت و هوبنا دیلوت .8

یایند یلو دوب تابث و لرتنک قیرط زا ییاراک رب هوبنا دیلوت زکرمت دیلوت تایلمع نیاربانب ،تــسین هدــش لرتنک و تابث اب رگید ینونک قیرط زا .دوــش هتــشادهگن اراک ،یمیدق یاه شور اب دناوت یمن هوــبنا زا هوبنا یشرافس دیلوت و عونت داجیا ی هلیــسو هب یروآ نف یاهدربراک نیح دیدج یوگلا هب ناوت یم عیرس ییوگخساپ و یریذپ فاطعنا قیرط کرتشم فده هوبنا دیلوت نیصصختم هک یلاح رد .دیسر هوبنا شرافس هب نییاپ تمیق اب تامدخ و اهلااک لیوحت و یبایرازاب ،دیلوت ،هعــسوت کرتشم فده هوبنا یشرافس دیلوت نیصصختم ،دنراد ار یرتشم ره و یفاک عونت اب تاــمدخ و اهلااک لیوحت و یــبایرازاب ،دیلوت ،هعــسوت دیلوت قطنم .دنراد ار شا هقیلس و لیم قباطم یرتشم ره یارب یشرافس تمیق ،درک تکرح نآ تمــس هب و فــشک ار نآ دروف یرنه هک هوبنا مجح و ،رتلااب دیلوت مجح رد رتشیب شورف ،رتشیب شورف رد رت نییاپ دبای یم همادا نانچمه دنور نیا و ،دوب رت نییاپ ی هنیزه ثعاب رتلااب دیلوت و دنیآرف یروآ نف رد دیدج یاه هعسوت.)5 ریوصت()Pine, 1993a, 27(

ی هدیقع .دوب هوبنا دیلوت ی هناماس تیقفوم دیلک نیا زا شیپ ات لوصحم .هوبنا يشرافس دیلوت يداصتقا دربراک رادومن -4ریوصت )Tezcanli, 2006(:ذخام

نیدب .دوب لرتنک و تابث قیرط زا ییاراک هوبنا یــشرافس دیلوت یوگلا ،دنیآرف ،یدورو لرتنک و تابث قیرط زا دیلوت دنیآرف ییاراک هک تروص رازاب مک مک اما .ددرگ یم ظفح تکرــش کی یاه یجورخ و اه یروآ نف رییغت تباقر رازاب اهنت هن هزورما .داد نگمهان رازاب هب ار دوخ یاج نگمه و هدرک رییغت زین اه یروآ نف ،اهرازاب ،عماوج ،اهروشک هکلب تسا هدرک .دننک ظفح لرتنک و تابث قیرط زا ار دوخ ییاراک دنناوت یمن اه هناخراک هک ییایند یارب ار یدیدج قطنم هوبنا یشرافس دیلوت ناسانشراک قطنم نیا رد .دندرک فشک ،تسین یندرک ظفح رگید نآ لرتنک و تابث ار نایرتشم )درف هب رصحنم( کت کت یاه هتساوخ و اهزاین هک ینامزاس هارمه یرتلااب دوس اب یرتشیب شورف ،دراد یرتشیب شورف دزاس هدروآرب مهس و دنک داجیا ار یرتشیب عونت دناوت یم تکرش رتلااب دوس اب و تسا یشرافس دیلوت و عونت رد ابقر زا نتفرگ یشیپ لیلد هب ار رازاب زا یرتشیب ی هزاجا وا هب رازاب رد یرتشیب مهس نتشاد رایتخا رد و دریگ رایتخا رد نانچمه دنور نیا و دهد یم ار نایرتشم یاهزاین و اه هتساوخ یاضرا .)6ریوصت( )Pine, 1993a, 30( دبای یم همادا

هوبنا یشرافس دیلوت لحارم .9

ی هدزاب بیکرت رب هوبنا یــشرافس دیلوت یتباقر یایازم ساــسا .تسا راوتسا یــشرافس دیلوت یزاــس زیامتم ناکما اب هوبنا دیلوت هک یلاح رد .دوــش یم ارجا هلحرم راهچ رد هوبنا یــشرافس دیلوت یاهدربراک ی هیاپ رب هوبنا یشرافس دیلوت ³²یزاس زیامتم ی هلحرم دراد راظتنا هدش هئارا تامدخ ای لوصحم زا یرتــشم هک یا هدوزفا ،دزاس یم هدروآرب رتشیب ار یو یاهزاین اهدربراک نیا و ،تسا راوتسا یلک ی هنیزه اب هوبنا یــشرافس دیلوت راتــساوخ ³³هنیزه ی هلحرم یروآ عمج .دــشاب یم یزاــس یصخــش ی هنیزه شیازفا نودــب و طابترا نیرخآ ،هدش یزاس یصخش یاه سیورس دروم رد تاعلاطا ار یرتــشم دامتعا هجیتن رد و هدرک تیوقت ار یرتــشم اب یدرــف ًلاماک لوا ی هلحرم هــس .)³⁴یگتــسباو ی هلحرم( دهد یم شیازفا هب یلخاد هاگدید زا مراهچ ی هلحرم یلو تــسا یرتــشم هجوتم هک تسا یتکرش ییارجا ی هناماــس هب هتسباو و هتــسیرگن عوضوم :دنک یم دیلوت هوبنا سایقم رد و یــشرافس تروص هب ار لوــصحم هک ³⁵یتباث یاه لح هار ی هدودحم طــسوت هوبنا یــشرافس دیلوت دیلوت قفوم یاه هناماس .دوش یم ارجا ،تسا هدش هئارا نیا زا شیپ ًلاماک هک دوش یم فیرعت ییاه دنیآرف ی هلیــسو هب هوبنا یشرافس نایرج و دنراد یریذپ شنکاو و فاــطعنا تیلباق اما هدوب راتــسیاپ

.هوبنا یشرافس دیلوت ی هلحرم راهچ -7ریوصت )Tezcanli, 2006(:ذخام

.هوبنا یشرافس دیلوت ی هخرچ -6ریوصت )Pine, 1993a, 30(:ذخام

.هوبنا دیلوت ی هخرچ-5ریوصت )Pine, 1993a, 27(:ذخام

یتنس ی هویــش هک یماگنه .دنک یم مهارف ار تلاوصحم زا ییایوپ اهنت هن تفرگ رارق هدافتسا دروم هرابود یــشرافس تخاس )یتسد(

رصحنم یرتــشم یارب نآ یاه دنیآرف ی همه هکلب ،نآ تلاوصحم ی هجرد ی هئارا و نداد لیوحت یارب و هتفرگ رارق هجوت دروم درف هب یکی.دش هدافتسا راتسیاپ ًلاماک لحارم زا یرتشم هب عونت زا ییلااب تامدخ و اهلااک یشرافس تخاس ،هدش دای لحارم یلصا فادها زا ییلااب تیمها زا هک ار یدرف یاه دحاو لیوحت ناکما دوخ هک .تسا یاه نامتخاس راتخاس اب قباطم ،تــسا رادروخرب یرتــشم دزن رد یاه تکرش یتباقر یاه شلاچ زا یکی .دنک یم مهارف ار ناینبدحاو ندرک داجیا ،هوبنا سایقم رد یــشرافس تلاوصحم ی هدننکدیلوت .)7 ریوصت( دشاب یم لح هار ی هدودحم

هوبنا یشرافس دیلوت فلتخم عاونا .10

عون راهچ هوبنا دیلوت و یحارط نونف ،یشرافس تخاــس لحارم رد تخاس تسخن .دنک یم مهارف یرتشم یارب ار یشرافس تخاس توافتم هک دریگ یم رارق هدافتسا دروم یماگنه هویش نیا ،³⁶کرتشم یشرافس .دنشاب هتشاد کرتشم لرتنک یحارط رازبا رب یرتــشم و هدننکدیلوت فرطرب ار اهنآ یاهزاین هک یدرف نایرتشم اب تسا یلماعت درکیور نیا ییاسانش تصرف نایرتشم اب میقتسم طابترا رد اه تکرش .دزاــس یم هتشاد ار دشاب یم اهنآ تساوخ اب قبطنم ًاقیقد هک ار اهنآ یاهزاین لماک هویش نیمود .دننک دیلوت اهنآ یارب ار یشرافس تلاوصحم دنناوت یم و بسانم ییاه تکرش یارب هویش نیا ،دشاب یم ³⁷ینیئزت یشرافس تخاس و هدوب بسانم نایرتشم ی همه یارب اهنآ یدیلوت تلاوصحم هک تسا هویش نیا نینچمه ،دراد یشرافس تخاس هب زاین اهنآ رهاظ و مرف اهنت رد دنراد دصق هک دریگ رارق هدافتسا دروم ییاه تکرــش یارب دناوت یم شیازفا یارب ار یکدنا یاــه تیلاعف ،تامدخ و لوصحم ی هئارا شور

38فافش یشرافس تخاس نآ زا دعب .دنهد ماجنا تلاوصحم یاه شزرا ناگدننکدیلوت هک دریگ یم رارق هدافتسا دروم ینامز هویــش نیا ،هدوب اما هتخاس دارفا یارب یــشرافس تروص هب ار تلاوصحم و اه سیورــس دیلوت شور نیموس .دنهد یمن حیضوت ناربراک یارب ار لوصحم ییاراک

،نوگانوگ یاه لاوس و فیراعت هک تسا راوتسا هیاپ نیا رب هوبنا یشرافس هیزجت و یروآ عمج رب یشرافس تخاس ی هدیا .دهد یمن رازآ ار یرتشم عبانم یزیر همانرب یاه هناماس ی هطساو هب یرتشم تاعلاطا لیلحت و ادتبا اهنآ .تسا راوتسا توافتم یتامدخ اه لاناک قیرط زا و یا هیامرــس دروم لوصحم نآ قبط رب و هداد رارــق هظحلام دروم ار ناربراک راــتفر هوبنا یــشرافس دیلوت تیاهن رد .دننک یم میدقت اهنآ هب ار ناربراک رظن و هدرک لرتنک ار یحارط رازبا یرتشم هویش نیا رد هک ،³⁹ریذپ قیبطت قیبطت یشرافس دیلوت .دنوش یم هداد رارق تلاوصحم لخاد رد اهرازبا ای قیبطت ناکما هک درادناتسا لوصحم ی هئارا یارب تسا یا هویــش ریذپ اه تکرش ،یشرافس دیلوت عون نیا رد.دشاب هتشاد ار دوخ یاهزاین اب نآ یاه باختنا هک دنهد یم هئارا نایرتشم هب ار یدرادناتــسا تلاوصحم شورف نیشام ای و ازتیپ لاثم یارب .دنک یم مهارف یو یارب ار یرایسب .)8 ریوصت( یا هکس

دیلوت و ناـینب دـحاو یـحارط لـماعت .11 هوبنا یشرافس

دوجو هب 1980 ی ههد رخاوا رد هوبنا یشرافس دیلوت ی هیرظن دیکأت نارــبراک یارب هتــسجرب تامدخ ندرک مهارف رــب و دــمآ لکش ناربراک یصخــش یاهزاین ساــسا رب تامدخ نیا .دنک یم هدروآرب ناینب دــحاو تامدخ قیرط زا ناوت یم ار اــهنآ و هــتفرگ )Feitzinger & Lee, 1997; Gilmore & Pine,تخاــس یدیلک ناونع هب یناینب دحاو ًلاوــمعم .1997; Pine, 1993b( اب تامدخ و تلاوصحم.دور یم راک هب هوبنا یــشرافس دیلوت یارب .دننک یم نیمضت ار هوبنا یــشرافس دیلوت ،ناینب دحاو راتخاــس هب یبایتــسد یارب هار نیرتهب )1993( ⁴⁰نیپ فزوــج رظن ربانب دحاو .دــشاب یم ناینب دحاو یازجا داجیا ،هوبنا یــشرافس دیلوت مهارف ار نییاپ ی هنیزه اب عونتم تلاوصحم دیلوت ناکــما یناینب ار تلاوصحم زا یعیسو ی هنماد ناوت یم قیرط نیا زا و دیامن یم .دومن داجیا ار یعونتم تلاوصحم و تامدخ و هدرک بیکرت مه اب اهلااک یدوجوم حطس شهاک ثعاب اه دحاو دایز رایــسب کارتشا تلاوصحم ندش جراخ هدر زا یــشان تارطخ هجیتن رد و هدــش .دــشاب یمن ⁴¹وگل دننام هوبنا یــشرافس دیلوت .دهد یم شهاک ار ناینب دحاو یاه هناماس دنا هتفایرد هزورما یزاب بابــسا ناگدنزاس زا یرایسب و وگل .دشاب یم هدیچیپ رایــسب یزورما یاه هچب یارب یارب بسانم یحارط رازبا دقاف هوبنا یشرافس دیلوت یاه هناماــس نایرتشم یاهوزرآ و اه هتــساوخ هب ناینب دحاو تلاوصحم لیدبت هوبنا یــشرافس دیلوت زاین شیپ یناینبدحاو ،عقاو رد .دنــشاب یم یاه هیاپ هک یوق یدنب بیکرت اب یا هناماــس نودب اما .دــشاب یم ،دشاب یرتــشم یاهزاین ی هیاپ رب هکلب لوصحم یرامعم رب هن نآ هنوگ نامه .)Tezcanli, 2006(تسا هدیاف یب یزاس ناینب دحاو رییغت ار اه شزرا یناینب دحاو ،دنا هتشاد نایب کرلاک و نیودلاب هک ییاه باختنا هدــش ماجنا یاه یحارط زا مادک ره هکارچ ،دهد یم

یا هویش ،هچراپکی حرط کی یزاس ناینب دحاو .دنتسه دارفا یارب .هوبنا یشرافس دیلوت فلتخم یاه هویش-8ریوصت

هجیتن

یــشرافس دیلوت ،ناــینب دــحاو یــحارط مــیهافم و لوــصا و یحارط هناگ هــس یاهرازبا ناونع هب یزاــس یصخــش و هوبنا تروص هب ربراک ی هــبرجت رب ینتبم یــتعنص تلاوصحم دــیلوت هب ناینب دحاو یــحارط .دیدرگ نیودت و یــسررب یهوژپ عوضوم یاه دحاو زا یا هعومجم زا تلاوصحم نآ رد هک یا هدعاق ناوــنع لصتم رگیدکی هب ییاه طــساو قیرط زا و هدش لیکشت لقتــسم و هدوب اتکی ًلاماک اــهدحاو نآ زا کی ره هک یا هنوگ هب هدــیدرگ اهدحاو یگژیو .دیدرگ فیرعت ،دنراد درکلمع هنیمز کی رد اــهنت تلاوصحم زا یا هعومجم نیب رد هدافتسا تیلباق هک تسا نآ رد یناینب دحاو یروانف دربراک دراوــم .دنــشاب یم اراد ار هداوناخ مه .دیدرگ هئارا لوصحم زا هدافتــسا و دیلوت ،یحارط یاــه هطیحرد ییاه طساو و یلک یراتخاس هئارا اب یحارط رد یزاس ناینب دحاو مهارف ار لقتــسم تروص هب اه دحاو یحارط ناکــما ،درادناتــسا ار لماک یا هناماس و هدرک بیکرت رگیدکی اب ار اهنآ ناوت یم ،هدومن نآ میسقت ناکما ،یناینب دحاو رب ینتبم لوصحم دیلوت .داد لکش هدش درادناتــسا هک یا هنوگ هبهدومن مهارف ار هناگادج ییازجا هب ندش یشرافس تهج لقتــسم ییازجا هب ندــش ژاتنوم زا لبق و تیلباق هدافتسا ماگنه رد ناینب دحاو تلاوصحم .دنوش یم لیدبت هدومن مهارف ار رگ هدافتسا هقیلس اب قباطم تاعطق ندرک بیکرت هوجو .دیامن یم فرطرب ار یو زاین ییاهن لوصحم هک یا هنوگ هــب هنوگ نآ تلاوصحم هچراپکی یحارط اب ناینب دحاو یحارط زیامت

لوصحم یاهدرکلمع زا کــیره ،لوا دربهار رد هک دیدرگ ناــیب رب یراذگریثات نودب و دیآ یم دوجو هب دحاو کی هلیــسو هب اهنت درکلمع لوصحم و هدرــک رییغت دناوت یم یتحار هــب رگید دحاو راتخاس یاراد لوصحم هک یلاح رد .دــشاب هتشاد ار دوخ حیحص تروص هب تــسیاب یم ،نآ یازجا زا کی ره حلاصا یارب ،هچراپکی یگژیو ،لوصحم زا هعطق کی رییغت .دوش یحارط هرابود هدرتسگ تاعطق رییغت هب و هداد رارــق ریثأت تحت ار یددعتم یدرــکلمع ینیشناج شور ،کرتشم ءزج زا هدافتسا .دوش یم رجنم یرتشیب ،هعطق هــعطق شور ،یزاــس قیبطت یارــب شرــب شور ،ازــجا ناونع تحت یبیکرت شور و ،هاگرذــگ ای ریــسم کی زا هدافتــسا یایازم .دیدرگ فیرعت ناــینب دحاو یحارط نوگانوگ یاه هویــش یحارط هنیزه و ناــمز شهاکدراوم هب ،درــبهار نیا هناگ شــش عونت شیازفا ،نآیــشرافس تخاس ناکما ،لوصحم ی هعــسوت و ،لااک تیفیک شیازفا و دــیلوت لحارم شهاک ،تلاوصحم دــیلوت یاه هنیزه ریگمــشچ ی هریخذ ،تاعطق راوتــسا نیمأت ی هریجنز ناینب دحاو یحارط رد دوجوم یاه شلاچ زا .دراد هراشا نایرتشم و ءازجا یزاــسدرادناتسا نوچمه یدراوم هب یتعنص تلاوصحم زا یعونتم رایسب دادعت رد ءزج کیددجم ی هدافتــسا ،اه طــساو یشرافس دیلوت .دیدرگ هراــشا اهنآ تایح ی هخرچ و ،تلاوصحم

دیدج باختنا اه دحاو ی هزادنا هب ،اه باختنا ندوزفا یارب تــسا یــشرافس تخاــس )Baldwin & Clark, 2007(دنک یم داجیا نایرتــشم یصخــش یاهزاین ندرک هدروآرب ناکــما تلاوــصحم نایرتشم هوبنا یشرافس دیلوت اب عقاو رد .دنک یم مهارف ار یدرف اب قباطم ًلاــماک هک دنیامن هدافتــسا یــتلاوصحم زا دــنناوت یم هوبنا یشرافس دیلوت رد .تــسا هدش یزاس یصخش ناــشیاهزاین هجیتن رد ،تسا رادروخرب ییلااب تیمها زا یصخــش یاه لح هار یاه یگژیو ی هدننک سکعنم یعون هب هدش یــشرافس تلاوصحم هب دهد یم ناکما ربراک هب هویــش نیا .دشاب یم ربراک یتیصخــش ار تلاوصحم ،دوــجوم تلاوصحم اب دوخ یاــهزاین قباطت یاــج .)9 ریوصت( دزاس راگزاس دوخ یاهزاین اب قباطم

تلاوصحم یزاس یصخش .12

هک تسا نیدامن یاضف زا یــشخب تلاوصحم یزاس یصخــش یاه یگژیو ی هلیسو هب و دوــش یم هدنادرگزاب یکیزیف لوصحم هب یاه یگژیو هــعومجم .دوــش یم هداد حــیضوت دارفا یتیصخــش رارق هدافتسا دروم صاخ تلاوصحم عونت حیضوت یارب یتیصخــش یتلاوصحم قلخ ،تلاوصحم یزاس یصخش درکیور فده .دریگ یم کرد ار نآ دنناوتب دارفا هک تــسا حضاو و صخشم تیصخــش اب نیا دارفا ریاــس دروم رد هک روط ناــمه ،دنیامن یبایزرا و هدرــک هتــشذگ تاعلاطم.)Ortíz Nicolás, 2006(دنهد یم ماجنا ار راک کرد ار تلاوصحم رد اهدامن کرد و صیخشت یگنوگچ دراد یعس

راک هب و هدرک کرد ار تلاوصحم رد اهدامن نیا ناحارط رگا .دیامن هب تلاوصحم رد ار دارــفا یتیصخــش یاه یگژیو دنناوت یم دنریگ زا هدافتسا اب ،نآ رب هولاع .)Govers, 2004, 23( دنراذگ شیامن یا هویش هب ار یتیصخش یاه یگژیو دنناوت یم ناحارط اهدامن نیا )Govers et al., دــننک همجرت ،دنیامن کرد ار نا نارــبراک هک ،ناینب دحاو یــحارط هناگ هــس لماعت 9 رــیوصت رد .^{2004, 23}( ناشن یتعنص تلاوصحم یزاــس یصخش و هوبنا یــشرافس دیلوت .تسا هدش هداد

یصخش و هوبنا یشرافس دیلوت یارب یلصا لماع ناینب دحاو یحارط-9ریوصت .یتعنص تلاوصحم یزاس