A Comparative Study of the Functions of Asha and Ma'at

(1)

*Corresponding author

Montazeri, S., tame, M., sharifi, S. (2022). A comparative study of the functions of aša and ma'at. Comparative Theology, 13(27), 17- 20.

This is an open access article under the BY-NC-ND/4.0/ License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/).

http://dx.doi.org/10.22108/coth.2022.131095.1654 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20089651.1401.13.27.3.8 https://coth.ui.ac.ir/?lang=en

Journal of Comparative Theology E-ISSN: 2322-3421 Document Type: Research Paper

Vol. 13, Issue 1, No.27, Spring & Summer 2022 pp.17-20 Receive: 20/10/2021 Accepted:25/05/2022

A Comparative Study of the Functions of Asha and Ma'at

Sayyed Saeid Reza Montazeri*

Assistant Professor, Department of Religions and Mysticism, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran, Tehran, Iran

[email protected] Majid Tame

Assistant Professor, Academy of Persian Language and Literature, Tehran, Iran [email protected]

Saeide Sharifi

M . A, Department of Religions and Mysticism, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran, Tehran, Iran

[email protected]

Extended Abstract

Old civilizations are often characterized by the belief in some sacred cosmic order, which compelled people to adapt their material and spiritual lives to constant eternal principles and laws of a sacred cosmic order. By

‘cosmic order’ we mean an impersonal global order in virtue of which all affairs of the world are organized, including both moral and natural orders. The concern for coming to grip with this order, to understand its nature and its performance, is presented in terms of mythological, religious, and practical explanations. Holy scriptures have sought to respond to this human concern, including Avesta, the script of Zoroastrians, and a papyrus written in hieroglyph characters in Egypt.

The doctrine of cosmic order has been a center of attention in ancient eastern cultures. In the Avestan language, such a cosmic order has been called Asha. In Hindu Vedas, the term appears as ṛta, and in ancient Persian epigraphy, it appears as ṛta in proper names (such as “Ṛtaxshaҫa” or Ardashir). In the present study, the significance of cosmic order or Asha comes from characteristics such as justice, moderation, fairness, honesty, and individual rights. It is originally an Ahuric eternal law, encompassing the entire cosmos and morality.

(2)

Comparative Theology, Vol. 13, Issue 1, No.27, Spring & Summer 2022 18

Asha literally means “ideal truth” and is indeed the “law of Yazata”. Moreover, Asha has the obligation to manifest this law to maintain justice in the society. Originally, Asha is an eternal cosmic law, which encompasses both cosmos and the individual and social ethics of humans. The term Asha frequently appears both in Gathas and in later Avesta, which is indicative of the significance of this notion in Zoroastrian thoughts.

It might be said that the Zoroastrian notion of Asha is not only the apparent order but also a realization of the eternal cosmic order, in light of which the creation has taken place. Asha might be seen as a manifestation of reason and an eternal project of Ahura Mazda for the creation of the world, in which the maintenance of the world is also made possible by Asha. Moreover, the survival of human beings and other entities in the world is also secured by Asha.

The term Asha-vahishta (the best truth) also appears in Gathas. In Zoroastrianism, Asha-vahishta was believed to be the second Amesha Spenta after Vohu-manah. In Zoroaster’s psalms, it is explicitly said that Mazda was the Father, which suggests the existential nature of Asha. Since Ahura Mazda was the root or origin of the “truth” and identical with the “absolute truth”, Asha might also be construed as the “truth that appeared in the world”. In this respect, if Vohu-manah is seen as a manifestation of divine reason in the world of appearances and souls, Asha should count as a manifestation of divine order in the universe.

In the ancient Egyptian culture, the order was very precious and sacred, such that all members of the society were responsible for the creation and maintenance of order, and order appeared in all subsidiary forms. In the ancient Egyptian civilization, this fundamental global and constant element was called Maʽat, which was of such a high ranking that it presented all physical and spiritual entities. Maʽat was first mentioned in stories of peasants since it enabled villagers to attain justice in their respective circumstances.

In Egyptian beliefs, there was a close tie between cosmic events, which revealed the nature of divine life, and the notion of Maʽat. Indeed, the latter was a system that was created by the God of the Sun (Ra) as the creator of the world at the beginning of time and forever. Maʽat was expressive of the truth, honesty, and justice. It was portrayed as a lady whose head was covered by ostrich feathers. It was an inseparable part of Ra and Osiris. Maʽat was a goddess who secured Heaven for Egyptians.

In ancient Egyptian mythology, Maʽat was believed to have two dimensions: terrestrial and divine. In the former, Maʽat was a symbol of the global and terrestrial norm- an equilibrium dominating the entire world, a justice that enables honesty, and an order that serves as a criterion for assessment of people’s deeds. In the latter, Maʽat is simultaneously the mother, the daughter, and the wife of Ra. Moreover, it is the spiritual sister of the Pharaoh. It is responsible for maintaining the balance in the cosmos, and it is by its virtue that the world is administered with harmony and coherence.

According to ancient Egyptian beliefs, the souls of the dead were judged in a great hall belonging to Maʽat.

In that hall, gods took out the dead’s heart and put it on a scale pan, behind which the Goddess Maʽat stood.

On the other scale pan, there was a feather as a symbol of honesty and justice, that is, a symbol of Maʽat. If the dead’s heart was lighter than the feather, this meant that the dead person had done good deeds in his or her life, and thus, he or she deserved to go to Osiris, but if its heart was heavier than the feather, it meant that the dead person had committed indecent acts in the world of the living beings, and hence, he or she deserved to be punished and destroyed.

By and large, the notions or functions of Asha and Maʽat might be said to share the following characteristics: (1) both meant cosmic order, truth, and justice, and were opposed to symbols of disorder, chaos, and falsehoods, (2) both were constant and stable forces in the world and had high rankings in the hierarchy of deities, (3) given the notion of law and order, they both had roles to play in ideal governments or monarchies, and (4) compliance with Asha and Maʽat could lead to salvation at the final judgment or the day of resurrection.

Overall, one of the most fundamental shared notions between Mazdaean and ancient Egyptian beliefs was that of Asha and Maʽat. Their wide-ranging meanings notwithstanding, the two notions point to the existence of cosmic order in the whole being. Furthermore, the belief in Asha or Maʽat was first and foremost a belief in there being an eternal order in the being or cosmos, which serves as the exemplar of human life. Asha and Maʽat have pervasive individual and social dimensions, acting upon which seemingly counted as an essence of the entire cosmic order in both Zoroastrian and ancient Egyptian beliefs.

(3)

A Comparative Study of the Functions of Asha and Ma'at Sayyed Saeid Reza Montazeri et al. 19

Keywords: Cosmic Order, Asha, Maʽat, Ethics, Justice.

References

- Abazari, Y., Behjo, Z., & Vali, V. (2008). Adyan Jahan Bastan. Tehran: Institute of Cultural Studies and Research.

- Ahmadi, A. (2015). What is Asha? Bulletin of SOAS, 78(2), 1-23.

- Amozgar, Zh. (2012). Tarikh- e Asatir-e Iran. Tehran: Samt Publication.

- Asman, J. (1990). Ma‘at. Gerechtigkeit und Unsterblichkeit im Alten Ägypten. München: Beck.

- Esmit, B. (2015). Mesr-e Bastan. Translated by Azita Yasayi. Tehran: Qoqnos Publication.

- Bartholomae, Ch. (1904). Altiranisches Wӧrterbuch. Strassburg: Karl J. Trübner.

- Bhattacharji, S. (1981). Varuna. Encyclopedia of Religion, 15, 190.

- Boyce, M. (1998a). Chekyde-ye Tarikh-e kish-e Zartusht. Translated by Homayon Sanatizade. Tehran: Safi Alishah Publication.

- Boyce, M. (1998b). Ardwahisht. In: Yarshater, E. (Ed.) Encylpeadia of Iranica. California- Mazdea.

- Boyce, M. (2014). Tarikh-e Kish-e Zarthusht. Translated by Homayun Sanatizade. Tehran: Toos Publication.

- Boyce, M., Whilliams, A., Kreyenbroke, Ph., & Hinells, J. (2009). Jostari dar Falsafe ye Zarthushti.

Translated by Sayed Saeid Reza Montazeri, Saeid Zare, and Nilofar Sadat Navab. Qom: Bostan-e Ketab Publication.

- Daumas, F. (1965). Eivilisation de Egypt pharaonque. Paris: Ed Arthiud.

- Dhalla, M. N. (1938). History of Zoroastrianism. New York: Oxford University Press.

- Doostkhah, J. (2010). Avesta: Kohantarin Sorudha va Matnhaye Irani. Tehran: Morvarid Publication.

- Elawar, M. S. (2011). The epistemic goddess: A post-colonial analysis of justice through the methods of women's spirituality: A feminist case study on Afghanistan. PhD Thesis. California Institute of Integral Studies.

- Eliade, M. (2015). Tarikh-e Andishe-ye dini. Translated by Mani Salehi Allame. Tehran: Nilofar Publication.

- Hart, G. (2005). The Routledge dictionary of Egyptian Gods and Goddesses. New York: Routledge.

- Payadeye Kuhsar, A. (2007). Barrasi Tatbighi Rita va Asha dar Hindu va Iran. Pazhuhesh nameye Adyan, 1(23), 59-89.

- Hinells, J. (2019). Shenakht-e Asatir-e Iran. Translated by Zhale Amozgar and Ahmad Tafazoli. Tehran:

Cheshme Publication.

- Jafari, A. (2003). Daneshname ye din: asha. Haft Asman, 6(23), 175-177.

- Karenga, M. (2004). Maat, the moral ideal in ancient Egypt, a study in classical African ethics. London:

Routledge.

- Kent, R. G. (1952). Old Persian. Tehran: Tahouri Publication.

- Mack, L. B. (1970). Wisdom myth and mythology: An essay in understanding a theological tradition.

Chicago: The University of Chicago Press.

- Mayrhofer, M. (1992). Etymologisches Wӧrterbuch des Altindischen. Heidelberg: Carl Winter Universitӓt.

- Miniaci, G. (2014). The case of the third intermediate period ‘Shabti-Maker of the Amun Domain’

Diamun/Padiamun and the change in conception of Shabti Statuettes. London: Sage Publication.

- Mirzapor al-Hashm, S. S., & Mahmodi, A. (2020). Asha dar Motun Avestai. Journal of Ontological Research, 17, 171-195.

- Mohamad Panah, B. (2007). Asrar-e Tamddon-e Mesr-e Bastan. Tehran: Sabzann Publication.

- Mojtabai, F. (1973). Shahr-e Zibaye Aflatun va Shah-e Armani dar Iran-e Bastan. Tehran: Ancient Iranian Culture Association.

- Nichols, A. (2016). The Iranian concept Asha and Greek views of the Persians. Studia Classicie Orientalia

(4)

Comparative Theology, Vol. 13, Issue 1, No.27, Spring & Summer 2022 20

Lxii, 1, 61-86.

- Pinch, G. (2002). Handbook of Egyptian mythology. Santa Barbara, California: ABC- Clio.

- Qhiyasi, N. (2012). Dayer alma’aref Asatir va Aynhaye Bastani Jahan. Tehran: Sureye Mehr Publication.

- Remler, P. (2010). Egyptian mythology Atoz. Broomall, United States: Chelsea House Publications.

- Rostamvandi, N. (2009). Andisheye Iranshahr dar Asre Eslami. Tehran: Amir Kabir Publication.

- Shaker, M. (2018). Ma'at, story of justice in ancient Egypt. Grin Verlag: University of Heidelberg (Institut von egyptologie).

- Schlerath, B. (1987). Asha: Avestan Asha. Encyclopædia Iranica, 2, 694-696.

- Schmitt, R. (2014). Wӧrterbuch der altpersischen Kӧnigsinschriften. Wiesbaden: Reichert Verlag.

- Skjærvø, P. O. (1987). Asha: Old Persian Aṛta. Encyclopædia Iranica, 2, 694-696.

- Uzdavinys, A. (2008). Philosophy as a rite of rebirth: from Ancient Egypt to Neoplatonism. Wiltshire, London: Matheson Trust Publication.

- Zaehner, R. Ch. (1999). Ta’alim Moghan, Goftari cand dar Motaghedat-e Zartushtyan. Translated by Ferydun Badrey. Tehran: Toos Publication.

(5)

یقیبطت تایهلا عون هلاقم : یشهوژپ

لاس دزیس مه هرامش ، و تسیب متفه ، ناتسبات و راهب 1401

ص 71 - 84

:لوصو خیرات 28

/ 7 / 1400 :شریذپ خیرات 4

/ 3 / 1401

هسیاقم یسررب تعام و هشا یاهدرکراک یا

یرظتنم اضردیعس دیس ا

رایداتس نافرع و نایدا هورگ

، تایهلا هدکشناد

، یباراف سیدرپ

، نارهت هاگشناد ناریا ،نارهت ،

[email protected]

هماط دیجم

، رایداتسا یسراف بدا و نابز ناتسگنهرف ناریا ،نارهت ،

[email protected]

یفیرش هدیعس ،

نافرع و نایدا هورگ دشرا یسانشراک

، تایهلا هدکشناد

، یباراف سیدرپ

، نارهت هاگشناد

،نارهت ، ناریا

[email protected]

هدیکچ ی ک ی ندمت بلاغ تاکارتشا زا اه

ی عون دوجو هب داقتعا ،نهک ی

ک سدقم مظن ی

ناه ی ا .تسا هدوب ی

ن اب و داقتعا زگان ار نامدرم ،رو

ی ر

م مزلم و ی تخاس ح ات ی تا وخ ی ش دام زا معا ار ی

ونعم و ی ناوق و لوص ا اب ی

ن لزا تباث ی دبا و ی ک سدقم ماظن ی

ناه ی .دنزاس وس مه

بط ی

ًاتع پرررس ی چ ی ا زا ی ن اظن م ن سدقم ی ز غ و اوران ی ر هنومن .دوب زاجم اه

یی زا هب رظان ناگژاو ک مظن موهفم

ی ناه ی ترابع تنررس رد :زا دنا

دنه ی

ِر هت ṛta( ) د هب اهدعب هک ه

همر dharma( )

دبت ی ل دش

، رد اهرواب ی تش ترز ی

،هش َا رد رص م ناتس اب تعام Maʽat( )

، رد آ یی ن

ادوب یی

،همرهد رد سم ی ح ی ت

،سوگول رد ی نانو ناتساب اد ی وک ی ا

،سونم رد رواخ رود وئات ی ا وئاد و رد ملاسا حو تد . ای ن ی گچراپک ی و

،مظن ملاع وکت ی ن و رش ت ی ع ار رد رب م ی گ ی در و هب ح ی تا ناس نا ی رد داعبا درف ی و عامتجا ی رد ظنت ی م طباور اب خ

،دو اب د ی رگ تادوجوم

و اب رفآ ی راگد وه

ّیت ی صا ی ل و راگدنام م ی دشخب . رد ا ی ن تنس اه نمض کأت ی د رب مها

ّی ت مظن و تسار ی و تسرد ی رد ماظتنا روما تسه ی و

تلاماعت رشب ی

، رب طبار ۀ گنتاگنت مظن و تسار ی اب تداعس و تاجن رصت ی ح هدش تسا . نچمه ی

،ن کرد دوجو مظن ک ی ناه ی و قلاخا ی

رد مهف مع ی ق رت تبسن هب اقح ی ق تسه ی شقن ی ب ی دب ی ل و هدنزرا دراد . زا و ی گژ ی اه ی کرتشم هروطسا اه ی ا ی نار ناتساب و رصم

،ناتساب

موهفم مظن ک ی ناه ی تس ا هک رد لجت ی تا نوگانوگ ص خش

ی ت اه ی اهنآ رادومن هدش تس ا . لجت ی ا ی ن موهفم هن اهنت رد ولج ۀ رص ب ی

، زا

رظن لامعا و اج ی هاگ هجو دامن ی ن اهنآ ن ی ز لمأت ذپ ی ر تس ا . دنچره هب رهاظ صاخش ا و

لامعا طاس ا ی ر ی ا ی ن ود ت ندم

ًلاماک اب ی دک ی رگ

قبطنم ن ی

،دنتس اب تقد رد ب ی ن ا ی نادز م ی ناوت می نا ا ی دز هش ا رد ا ی نار و تعام رد

،رص م هک ره ود هب ناعم ی

« تس ار ی

، تلادع

» و

« مظن

قلاخا ی

» هراشا

،دنراد هجو کرتشم ی ی .تفا

هژاو اه ی لک ی د ی :

،هشا

،قلاخا تلادع عامتجا ی

،

،تعام مظن ک ی ناه ی

تابتاکم لوؤسم

( .هدیعس ,یفیرش ,دیجم ,هماط ,اضر دیعس دیس ,یرظتنم 1401

.) هسیاقم یسررب تعام و هشا یاهدرکراک یا

تایهلا. ت قیبط .ی 13 ( 27 ،) 71 - 4 8 .

This is an open access article under the BY-NC-ND/4.0/ License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/).

http://dx.doi.org/10.22108/coth.2022.131095.1654 https://dorl.net/dor/20.1001.1.20089651.1401.13.27.3.8

(6)

72 /

،یقیبطت تایهلا لاس

مهدزیس هرامش ، تسیب

،متفه و ناتسبات و راهب 1401

همدقم رش ب زا راص عا نهک هب لئس م ۀ مظن ک ی ناه ی هجوت هتش اد

تس ا . دوص قم زا مظن ک ی ناه ی

، مظن غ ی ص خش ر ی گارف ی ر ی

تسا هک مه ۀ روما ناهج رب ساسا نآ ناماس م ی ی دبا و مظن

قلاخا ی و مظن بط ی ع ی ار لماررش م ی دوررش . غدغد ۀ تخانررش

ای ن

،مظن مهف هام ی ت و ک ی ف ی ت درکلمع نآ رد بل اق

بت یی ن اه ی هروطس ا ا ی

، د ین ی و لمع ی

، امن ی هدنا هدش تس ا .

نوتم سدررقم ن ی ز هررب ناونع فرظ ی هررک وتحم ی لک رری تا و

تروص لامجا ی هلا ی تا دا ی نا

،دنا ددصرد خساپ وگ یی هب ا ی ن

غدغد ۀ ناس نا ی هدمآرب دنا . لمجزا ۀ ا ی ن نوتم سدقم

،اتس وا

باتک د ین ی ترررشدرز ی نا و پاپ ی سور هترررشون اه یی هب طخ

ه ی لگور ی ف رد رصم دنتسه .

ی ک ی زا هزومآ اه ی روحم ی حرطم هدش رد دنا ی ش ۀ قرش

،ناتررساب هب

و ی هژ ا ی

،نار زومآ ۀ مظن ک ی ناه ی ی ا سومان بط ی تع

تررسا . حلاطررصا لاد

رب ا ی ن

،مظن رد نابز اتررسوا یی هررشا

aša( ) تس ا . ای ن حلاطص ا رد

اهادو ی دنه ی اب ناونع هتر

ṛta( ) و رد تک ی هب اه ی س راف ی ناتس اب هب تروص ṛta( ) رد

مان اه ی صاخ ( دننام Ṛtaxšaҫa

« رررشدرا ی ر

» ) هب راک هتفر

تس ا Bartholomae, 1904: 229; Schmitt, 2014: (

240; Mayrhofer 1992: 1/ 254 )

؛ هررتب ل ا اررب دوج و

نارررسمه ی اه ی انعم یی رد مز ی ن ۀ ا ی ن

،موهفم هب و ی هژ رد ود

ندمت ا ی نار و

،دنه نوگرگد ی اه ی رد نآ دپ ی د هدمآ

؛تررسا

هکنانچ رد آ یی ن اه ی دعب ی ودنه موهفم هتر اب ملک ۀ همرهد

( dharma ) بی نا دش ( پی دا ۀ

،راس هوک 1386

: 60 .) رد دا ی نا

و آ یی ن اه ی د ی رگ ن ی ز زا ا ی ن مظن ک ی ناه ی م ی ناوت اررررس

تفرگ . رد رررسم ی ح ی ت

،سوگول رد ی نانو ناترررساب د

ی هک

dike( )

، رد رواخ رود وئات ی ا وئاد و رد ملاسا تدحو . ای ن

ی گچراپک ی و

،مظن ملاع وکت ی ن و رررشت ی ع ار رد رب م ی گ ی در

و هب ح ی تا نارررسنا ی رد داعبا درف ی و عامتجا ی رد ظنت ی م

طباور اب

،دوخ اب د ی رگ تادوجوم و

اب رفآ ی راگ د وه

ّیت ی

ص ا ی ل و راگدنام م ی دش خب . رد ا ی ن تنس اه نمض کأت ی د رب

مها

ّی ت مظن و تررسار ی و تررسرد ی رد ماظتنا روما تررسه ی و

تلاماعت رشب ی

، رب طبار ۀ گنتاگنت مظن و تسار ی اب تداعس و

تاجن رررصت ی ح هدررش تررسا . نچمه ی

،ن کرد دوجو مظن

ک ی ناه ی و قلاخا ی رد مهف مع ی ق رت تبس ن هب اقح ی ق تس ه ی

رررشقن ی ب ی دب ی ل و هدن زرا دراد ( م ی روپازر لآ مرررشاه و

دومحم ی

، 1399 : 177 .)

،عقاورد موهفم مظن هلا ی رد مکح

هطساو ا ی قلاخا ی و ونعم ی هب رامش هدمآ هک رد هار دزن ی ک ی

هب

،دنوادخ اج

ی هط رررساو اه

یی ع ین ی و ف ی ز ی ک ی نوچمه

،نانهاک شک ی

،ناش دق ی س اه و ناربهر بهذم ی ار هتفرگ تسا

ات بوجو هب ارررضف ی ل هلا ی رد نآ هت رررسجرب رت

دورررش

( Schlerath, 1987: 694 .)

مها ی ت ک مظن ی ناه ی ی ا هش ا زا

رظنم شهوژپ

،رض اح رب هعومجم تافص

ی بقزا ی ل رگداد ی

،

،لادتعا

،تلادع تس ار ی و مادقا هب قوقح درف ی و رد لص ا

نوناق لزا ی و دبا ی اروها یی تس ا هک زوح ۀ ثأت ی ر

،نآ ک ی ناه

و قلاخا ار رد رب م ی گ ی در . ساسارب

،هشا ره شنک ی شنکاو ی

صاخ دوخ معا زا بوخ و

،دب شاداپ یا هرفاداپ رد پ ی

دهاوخ تش اد Dhalla, 1938: 75( .)

هش ا هولاع رب ا ی هکن

هب نعم ی

« تس ار ی نامرآ ی

»

،تس ا ظو ی هف دراد نوناق ا ی نادز ار

هب ررصنم ۀ روهظ دناررسرب ات تلادع ار رد هعماج رارقرب دنک

( ررضر ی

، 1376 : 25 .) هررشا رد لررصا نوناق ی ک ی ناه ی و لزا ی

ترررسا هک هولاع رب ک ی ناه زوح ۀ قلاخا درف ی و عامتجا ی

ناسنا ار ن ی ز رد رب م ی گ ی در ( م ی روپازر لآ مشاه و دومحم ی

،

1399 : 178 ) . موهفم مظن ک ی ناه ی رد د ی ن و گنهرف ررررصم

ناتس اب ن ی ز دومن گمش چ ی ر ی دراد . هش ا مه ناهاگرد و مه

رد اتررسوا ی رخأتم اب دماررسب ز ی دا ی هب راک هتفر تررسا هک

ناش ن زا مها ی ت ا ی ن موهفم رد دنا ی هش اه ی تش درز ی دراد .

هشا رد دنا ی ش ۀ تشدرز ی اهنت مظن رهاظ ن ی

؛تس هکلب ققحت

مظن ک ی ناه ی و لزا ی تررسا هک رفآ ی شن رد وترپ ی نآ لکررش

هتفرگ تررسا . عقاورد مظن دوجوم رد بط ی تع ی ا مه ی ن مظن

رهاظ ی ار اب ی د تن ی ج ۀ مظن مکاح رب ملاع ان عم ترررسناد

Bhattacharji, 1981: 26( .)

ربانب نوناق

،هش ا ره ش نک ی

ررشنکاو ی هب لابند دراد و ره لمع ی شاداپ و ازج ی دوخ ار

م ی دب لط . رد اه رواب ی ررررصم ی

،نا م ی نا اق و ی ع ک ی ناه ی هک

هام ی ت گدنز ی هلا ی ار راکش آ م ی

،دنتخاس اب موهفم تعام

Ma‘at( ) طابترا گنتاگنت ی دوجو ترررشاد . تعام نامه

(7)

هسیاقم یسررب تعام و هشا یاهدرکراک یا

یرظتنم اضردیعس دیس / ناراکمه و

/ 73

ماظن ی دوب هک ادخ ی ش روخ ی د ( عر Ra: ) هب ناونع رفآ ی راگد

ناهج رد زاغآ نامز و ارب ی مه ی هرررش قلخ هدرک دوب . تن ی ج ۀ

ای ن

،رما طلس ۀ روص ت ی ا ی اتس زا

،ناهج رب دنا ی ش ۀ رص م ی نا

ناهج ناتررساب دوب . فلاخرب ناررسنا اه ی رررصع دج ی

،د نانآ

دوخ ار زا ودب دلوت گرد ی ر رج ی نا اه ی پ ی هتررسو و وپ یا یی زا

پی اهدنو و تسسگ اه ی نوگانوگ من ی ی دنتفا . رصم ی نا هب روط

،لماک دقاف ره عون داعم س انش ی دندوب و داقتعا دنتش اد رد

گتفرررشآ ی اه ی عامتجا ی و هابت ی قلاخا ی

، تعام هراومه

مکاح ده اوخ دن ام (

،وجهب 1387 : 65 .) تع ام ب ی نا دن نک ۀ

قح ی

،تق تقادرررص و

تلادع ترررسا . وا هب لکرررش وناب یی

شوپرس ی هد وصت ی ر هدش تسا هک رپ رمرتش رب رس دراد . وا

شخب ادج یی ذپ ان ی ر زا دوجو عر و زوا ی ر ی س ( Osiris )

تس ا .

،تعام ههلا ا ی تس ا هک س ر ی ند هب تش هب ار ارب ی

درف رصم ی مقر م ی دنز Hart, 2005: 89( .)

پی ش ین ۀ قحت ی ق

رابرد ۀ ا عوض وم ی

ن ،هلاقم ی نع ی م کرتش م هوجو ی

نا و هش ا

،تعام ناگدنراگن بلطم

لقتس م ی ن ی

؛دنتفا رابرد اما ۀ و هش ا

هب تعام قحت لقتررسم روط ی

تاق ی هدررش ماجنا تررسا

رابرد . ۀ

ک مظن موهفم ی

ناه ی ن ی ز هتررشون اه ی ددعتم ی .تررسا دوجوم

حتف للها ابتجم یی ( 1352 باتک رد ) رهرررش

ز ی اب ی نوطلافا و

هاش ی نامرآ ی رد ا ی نار ناتس اب

، س ررب هب ی اقع و اهرواب ی

د

ای نار ی نا ناتس اب هتخادرپ تس ا و اهدرکراک ی نوگانوگ هش ا

ار هک دامن ترررسار ی و تلادع هب م رامرررش ی

آی

،دن ب ی نا هدرک

.ترررسا دمحم رک ی م ی ناجنز ی ( لرررصا 1383 ) رد باتک

دنا ی ش ۀ س ی س ا ی ا ی نار ا ز ناتس جس ات جلاح ی

عوض وم هب

« قح

» اررس رد ی ر دا ی نا .تررسا هتخادرپ

،عقاورد راگنا ۀ مظن

ک ی ناه ی رد اهرواب ی ا ی نار ی نا ناتررساب ر ی هررش رد دنا ی هررش ا ی

ودنه ای نار ی دراد هک اترررسوا نابز رد یی

اب ناونع هرررشا بی نا

هدررش و ی ک ی زا لوررصا قلاخا ی مهم تنررس و گنهرف رد

تش ترز ی تس ا . نچمه ی

،ن ا ی ن موهفم ی ک ی س مخ لوص ا زا ۀ

لزتعم بتکم ی

نا ا ی نار ی ش بهذم و ی

ع ی نا ند یا و وجهب .تس ا

( ناراکمه 1387

باتک رد ) دا

ی نا ناتس اب ناهج تمس ق رد

دا ی نا ناتررساب رررصم بهاذم و هراررشا

هدرک دنا رررصم رد هک

ادخ ناتس اب ی

نا ناوارف ی اب ش ی هو اه و شور اه ی دوخ صاخ

م شتسرپ ی

دندش رد . نب ناتساب رصم ی

نا اپ رب هعماج ۀی

ی ک ی

ا زا ی ن ادخ ی نا ی نع ی

،تعام ادخ ی تس ار و تلادع ی

دوب . ا و

ادخ یی دوب م ناهج رد هچ ار مظن هک ی

ون ی ناهج رد هچ و

ند ی و ی م رارقرب ی تخاررس رد.

مانررشناد ایۀ

نار ی اک ن ی ز ود رد

هژاو هب هناگادج لخدم اه

ی اتررسوا هررشا یی

ررسراف هترا و ی

ناتررساب اهنآ موهفم و هتخادرپ

هدررش تررسا Schlerath, (

1987; Skjærvø, 1987 .)

ی ک ی زا رخآ ی ن هتشون اه رابرد ۀ

هش ا هب ملق ما ی ر دمحا ی 2015( قباس هب نآ رد هک تس ا ) ۀ

ای ن اودنه موهفم ی

نار ی و اهدرکراک ی اتررسوا نوتم رد نآ یی

هتخادرپ و اهنرد ی

،ت ناعم ی

« ترررسار ی

» و

« مظن » ارب ار ی نآ

نعم و هترررسنادن برررسانم ی

لک ی

« مظن ک ی ناه ی

» ار ارب ی نآ

پی داهنش هداد تسا . ژ . و ی و ( 1385 باتک رد ) طاسا

ی ر

،رصم

هروطرررسا اه

ی ررررصم ی ار زا رمز ۀ نهک رت ی ن ناترررساد اه ی

طاس ا ی ر ی م ناهج ی دناد ادخ مامت مان و ی

نا رص م ی وحن و ۀ

پی اد ی ش و وخ ی راکش ی ب ار اهنآ ی نا هدرک لوص ف رد .تس ا

سب ی را ی هب عجار تعام ار نآ شقن و هتفگ نخس رد

طابترا

اب ادخ ی

،نا هعماج و نارررسنا ب ی نا هدرک ترررسا . ارارررس ا ی زل

( نوترررسناج 1394

باتک رد ) دمآرد

ی رب د ی ن اه ی ند یا ی

ناترررساب هب

رات ی خ د ی ن اه ی ادخ و ناترررساب ی

،نا و گنهرف

تنررس اه ی د ین ی .تررسا هتخادرپ ناتررساب رررصم رد دوجوم

ناگدنراگن نینچمه لارررس رد هناگادج یرثا رد هلاقم نیا

1401 ناونع اب

« ناتررساب رررصم رد تعام موهفم و هاگیاج »

هدرک حرطم ناتس اب رص م رد تعام باب رد ار یتاحیض وت .دنا وا ب رد ی ن ا ی ن ادخ ی نا موهفم هب تعام

هب لزنم ۀ عم ی را

رررشب لامعا شجنررس ی

مکحم و ۀ هلا ی دعب ناهج رد ی

و

م ادا ۀ م کحم ۀ مز ین ی هرارررشا م ی

؛دن ک ازا ی ن

،ور مه ی ن رما

ناتساب رصم رد داعم هب داقتعا بجوم دش

.

،هشا ک مظن ی ناه ی دزم رد ی انس

ربانب رظن خرب ی زا

،نادنمشناد رواب

هب نوناق هشا سب ی را

پی ش رت زا جاور د ی ن دزم ی نس ی رد ا ی نار لکش هتفرگ

؛تسا

(8)

74 /

ی نع ی دن ه هک نام ز نآ ناو

و ا ی نار ی نا رد حاون ی رررسآ یا ی

زکرم ی م ی ز ی دنتس و گدنز ی نابش ی

؛دنتشاد ازا ی ن

،ور نکمم

هاگآ زا هتفرگرب هرررشا موهفم ترررسا ی

اه ی ا ی ن زا ناناپوچ

برض گنهآ اه ی دنوشرارکت ۀ

گدنز ی وب( دشاب ی

،س 1393 :

99 .) تش درز رد

ناهاگ زا هش ا س ب ی را ی دا هدرک

؛تس ا اما

حلاطصا هشا

هو ی هتش Aša-vahišta( )

« رتهب ی ن تسار ی

» ن ی ز

رد ناهاگ هب راک هتفر ترررسا د رد هک ی ن ترررشدرز ی مود ی ن

زورف ۀ هروهاادزم قلت

ی هدش و هورگ رد نادنپس اش ما سپ

زا

هن موهو ( Vohu-manah رارق )

هت فرگ ترررسا ( Boyce,

1998: 389 .)

هش ا لجت ی درخ و مانرب ۀ لزا ی هروها دازم رد

رفآ ی شن ناهج رد رظن هتفرگ م ی دوررش رادهاگن نآ رد هک ی

ن ناهج ظفح و ی

ز م و نکمم هش ا اب ی

رس م ی

؛دوش رد ع ی ن

،لاح اقب ی اس و ناسنا ی

ر ن ناهج تادوجوم ی

ز هشا دوجو اب

مضت ی ن م ی دوش .

رد باب انعم ی ناگژاو ی ررسب بحابم هررشا ی

را ی دوجوم

ترررسا

؛ اما زونه انعم ی قد ی ق ی ارب ی ا ی ن هدرررشن هئارا هژاو

هک تس ا مه

ۀ نارگش هوژپ قافتا نآ رد

رظن هتش اد ش اب دن .

همولوتراب رد

گنهرف ا ی نار ی ناترررساب ارب

ی ژاو ۀ هرررشا ا ی ن

ناعم ی ار رکذ هدرک تسا : تسرد ی

، تسار ی

، قح ی تق ( 1904:

.)229 هکنانچ اب تررسا دوهررشم همولوتر

و هب ررسأت ی زا وا

د ی رگ ناققحم برغ ی

، ملک اب هجاوم ماگنه رد ۀ

هرررشا

، یا هب

نعم ی ظفل ی نآ افتکا هدرک دنا ی ا دوخ هژاو ار هب راک هدرب دنا .

رد م ی نا نارگررشهوژپ ا

ی نار ی ن ی ز مه ی ن مررسر لومعم هدوب

تس ا و خرب ی زا اهنآ ش وک ی هد دنا ض وت ی تاح ی ار ارب ی ا ی ن

هژاو ب ی

؛دنروا ارب ی لاثم

، لج ی ل تس ود تس ود( هاوخ ،هاوخ

1389 : 919 ) رد باب هشا نچ ی ن هتشون تسا :

« انعم ی شرازگ رد ار هررشا اه

ی فلتخم ناهاگ ،دنه رد

ا و اپورا ی

،نار تس ار ی

،

،قح قح ی

،تق رگداد ی

، ناماس

،قافآ

نوناق دب ا ی رفآ ی

،شن مظن و برت ی ت لم اک و بعت ی اه ر ی

د ی رگ ی زا ا ی ن تررسد هتررشون

؛دنا ا اب ی ن لاح

، ررسک زونه ی

فرح و هدزن ار رخآ هتس ناوتن

رعت تس ا ی

ف عنام و عماج ی

ا زا ی ن لررصا و حلاطررصا ناهاگ

ی هب تررسد دهد ...

هررشا

هب تروررص هآ

ی

،هتخ ی ک ی زا لوررصا ررساررسا ی و مهم د ی ن تس رپادزم

ی هب( اتس وا رس ارس رد هک تس ا و

ی هژ ناهاگ رد

جنپ )هناگ هراومه نادب م هرارررشا ی دور م و ی ناوت تفگ مه ۀ

هار اه ی راگتسر ی هب هشا م ی پی ددنو

» .

ربان ب ا ی ن موهفم رد هرررشا ،رظن دوخ

دن رادربرد ۀ

م ه ۀ

ن تافرررص ی

ک رررسا ت هک رد رهوگ ی م ی ون ی لجت ی م ی ی دبا .

،عومجمرد ا

ی ن ن تافص ی ک هراومه ی ک عطق رما ی و تسا

راگترررسر نآ ی

ترررسا . نچمه ی

،ن هرررشا ی ک ی زا هزورف اه ی

هروها تررسادزم و

هکنانچ رب هزورف ناونع زا م

ی آی

،د رون و

انش ور یی ا تس . ادج زا ا ی ن بعت ی

،ر رد مه ۀ آ یی ن اه یی رد هک

رات لوط ی خ رررشب ی ت هتررشاد دوجو ن دامن ،دنا

ی ک ی

، ای

،نادز

شنک و اه لام عا ن ی ک نهذ بل اق رد ی

قلاخا و ی

، و رون

انرررشور یی .ترررسا هدوب رب

اپ ۀی نچ ی ن ل دترررسا ی

، هب رظن

م ی دسر لداعم

« انشور یی راگتسر ی

» ارب ی ژاو ۀ هشا بسانم

.دررشاب نامدرم ی هک اب هررشا هارمه دنوررش

َا(

نَوررش رتهب ،) ی ن

شاداپ دنهاوخ ار اه ی

تفا ترررسرد هار و ی

رد وا وترپ رد ار

دنهاوخ ی تفا و ظو ی ف ۀ ورد اب هلباقم اهنآ ترررسا

هک رد

لباقم هش ا رارق دراد . نَوش َا پ(

ی ور )هش ا نی ای ش اه ج هب ار ا

م ی دروآ ات دناوتب ا ی ن نامرف اور یی تررشهب ی ار بب ی دن و شهار

ار هم ادا ده د ه(

ی

،زلن 1398 : 72 - 73 .) رد اه دوررررس ی

تشترز راشا ۀ قتسم ی م ا هب ی ن هتکن ردپ ادزم هک دراد دوجو

و تس ا ای ن وگ یا ی هام ی ت دوجو ی هش ا تس ا دمآرب هک ۀ

شخب ی ادزم رهوگ زا

، ی نع ی ب درخ ی صقن ا .تسوا ی ن طبار ۀ

دن زرف و ردپ ی

، ب ی نا دن نک ۀ رفآ طاب ترا ی

هدن ن رفآ و ی هد و

مه رهوگ ی .تررساهنآ اب

ا هب هجوت ی هکن هروها ادزم ر ی هررش و

لصا

« تسار ی

» و دوخ

« قلطم قح

»

،تسا ن هشا ی ز رفآ هک ی د ۀ

رتهب ،تس وا ی

ن تس ار ی انعم هب ی

« رهاظ قح هدش

رد ملاع

»

دهاوخ ا زا .دوب ی ن هنموهو رگا ،رظنم لجت

ی درخ هروها ادزم

رد ملاع پ ی اد یی و سفنا

،تسا هشا سپ لجت ی هروها ادزم رد

گ یت ی و پ ی اد یی هب قافآ رد وا رامرررش

م ی دور . هب ب ی نا د ی

،رگ

نامه هنوگ ش قن هنموهو شقن هک ی

پ رد ی دنو ،تس ا سفنا اب

ررشقن هررشا ی

اب هطبار رد قافآ

؛دراد ی نع ی م ی جنا ی رفآ ی شن

،ملاع هدن راده گن و

دن رورپ ۀ نآ

؛ترررسا ازا

ی ن

،ور هرررشا

دننکرهاظ ۀ بوبر تفرررص ود ی

ت قلاخ و ی ت ترررسا دنوادخ

(9)

/ 75

Mills, 1899: 38-39( .)

هررشا ولج ۀ داد اروها یی

؛تررسا

ی نع ی هچنآ اب ی د هب ررشم ی ت دنوادخ ی بعت ی ر دوررش . اوتحم ی

شم ی ت اروها یی ا ی ن تسا هک ره سک دوس و ز ی نا و تن ی ج ۀ

اهراک ی دوخ ار م ی بی دن . هروها ادزم هب مدرم دازآ ی زگ ی شن

یا تخا ی را هداد تررسا هک ره سک اب باختنا درخ و

،نادجو

هار دوخ ار زگرب ی دن و رادش ه هداد تس ا ره دنا ی

،هش راتفگ

و رادرک ی ربارب ی اب نوناق

،هشا تن ی هج ا ی ار هب لابند دهاوخ

تشاد و ا ی ن تن ی ج ۀ لامعا غت یی ذپر ی ر ن ی

؛تس لو ی زگ ی شن و

مرررصت ی م گ ی ر ی هب دارفا طابترا دراد و شزرا اه ی قلاخا ار

هب تروص قلطم هب تس د م ی دهد Boyce, 1986: 389-(

)390 .

هشا ؛جورد و هشا

هو ی هتش د و ی و ا ی هردن Indra«

»

ای هردن ی ک ی زا ادخ ی نا اودنه ی نار ی تررسا هک مه رد تنررس

ادو یی و مه رد تنررس تررشترز ی رابتعا دوخ ار ظفح هدرک و زا

اج ی هاگ س ب ی را او یی رادوخرب تس ا . ای هردن رد تنس ادو یی هب

ادخ ی رپ تبلارررص گنج

لدب

؛درررش رد لاح ی هک رد تنرررس

تش ترز ی

، ر َس زا وا د ی ناو ی ا د ی ناو هدرکرس ا ی تس ا هک و مظن

گدنز ناماس ی

ار م لتخم ی دنک ،راگزومآ(

1391 : 339 .) رد د ی ن

تشدرز ی

، جورد ی ا ورد طقن ۀ هشا ِلباقم قلت

ی هدش تسا

؛ رد اما

( هتِر ِلباقم رد دنه ṛta-

)

« تسار ی

، مظن

» تروص فنم ی

،نآ ی نع ی

anṛta-

« تس اران ی

، ب ی مظن ی

» م رارق ی گ ی در . هولاع رب نعم ی داس ۀ

،جورد ارب ی نآ لئاق هب نعم ی لک ی

« راکنا مظن نامسآ ی

» و

« راکنا

نآ چ ی ز ی هک ن ی ور ی سدق م ار رد دوخ دراد

» ن ی ز دن ترررسه

رفعج(

ی

، 1383 : 177 .) رد نوتم ترررشدرز ی

، ا ی هردن دروام ه

هشا هو ی هتش هب رامش هدمآ تسا لصا شقن . ی

ا ی هردن هک تسا نآ

دنا ی هررش رفآ رکف و ی ناگد هروها اهراک ماجنا زا ار ادزم ی

ن ی ک زاب

؛دراد تح ی تسُک عنام ی اهنآ نتسب دوشب نامه . درا هک روط ی

تشهب

تررسار و مظن دامن ی

تررسا

، ای هردن مظن دررض دامن و

برت ی ت و

تسار ی ا .تسا ی هردن دنا ی ش ۀ رفآ ی ناگد اهراتفر زا ار ی

هرپ ی هناراکز

م زاب ی دراد ماگنه و ی اظو رد دارفا هک ی

ف د ین ی و لامها دوخ

م تلفغ ی

،دننک م داش ی دوش ب و ی رتش هب د دادترا حور ناونع ین

ی

ررصوت ی ف رخآ رد .تررسا هدررش

، درا ی

،تررشهب ا ی هردن ار دربن رد اهن

یی م تسکش ی دهد نشهدنب( دنب ، 182 .)

اهدرکراک و دربراک ی

هشا

هشا ا و ی نادز

ای

،نادز مان ی ک هتش رف زا هتس د اه

ی آ یی ن تش ترز ا دن

ناگترشرف هب هک هک

ی ن .دنراد ترهرش لداعم

ژاو ۀ رسراف ی

ای دز ات رررسوا رد ی

ی هت ز yazata( هب ) ان عم ی

« روخرد

اتس ی ش

» ولهپ رد و ی

َی دز yazad( ) تسا سراف رد . ی

ا ی ن

انعم هب هژاو ی

رفآ و دنوادخ ی

راگد نعم و تررسا ی

هتررشرف

درادن رابرد . ۀ اج ی هاگ ا ی نادز ی ا آ رد ناگتشرف یی

ن تشترز ی

،

ا داقتعا ی ن تس ا هک ا ی اهن تادوجوم ی نامس آ ی دنا هک دعب زا

مود ماقم نادنپررساررشما ار

رد هروها دزن ادزم

اد دنر . دادعت

اهنآ رامش رپ تس ا ود هب و شخب م ی ون ی ناهج و ی س قت ی م

م ی دن ورررش هروها . ا سأر رد ادزم ی

نادز م ی ون ی .دراد رارق

،عقاورد ا هب داقتعا ی

ن ا ی نادز داس شرگن ،فلتخم ۀ

نامدرم

اه دومن هب ی

بط ی تع .ترررسا دب

ی ن ترت ی

،ب ره ی ک زا

اهدومن ی بط ی تع اراد ی ا ی دز و ی هژ تررسا

؛ دوت رادنپ هتبلا ۀ

قح زا مدرم ی

تق ا ی ن ک ی ش ترررسادج

؛ رد نوچ ناه اگ

نخررس ی ا زا ی نادز م هب ی نا ن ی هدما رد .تررسا گ

ناها زا طقف

ی ک م هدرب مان ادخ ی

دوش نآ و

« هروها ادزم

» ی تسه ی شخب

و اناد ی ( ترررسا گرزب Kent, 1952: 115

ناهاگ رد .) ،

ز تاع فد هب هرررشا ی

دا ی ( رتآ اب )ātar ای دز هارمه شتآ

م ی دوش زا تشترز . هب رذآ

تاجن ناونع دنهد

ۀ تسه ناهج ی

ماررن م ی درب وا زا و م ی دررهاوخ رهرررش ربارب رد

رری نارا

ورد رپ تس ماح ی هانپ و وا ا .دشاب ی ن هک رکفت هشا رذآ و

م طاب ترا رد ار ی

هت رررسناد

،دن ا ارررش ی د زا و شتآ طاب ترا

ررشروخ ی د ررشان ی هدررش دررشاب ا هب هجوت اب . ی

هکن ار شتآ

امن ی دن ۀ قتس م ی م ش روخ ی د ور ی مز ی ن م ی دنتس ناد و عولط

و بورغ ش روخ ی د ،دندوب روص تم هش ا مظن ساس ارب ار

بط ی ع ی ن ار شتآ دوب ی

ز ن اب ی ور ی ک ی ناه ی دن نادب طبترم

وب(

ی

،س 1393 : 91 نچمه .) ی

،ن بترا طا و ی هژ ا ی ب ی ن و هررشا

َای ر

َی نم Airyaman( )

ای دز تس ود ی ش خبافش و ی

، دوجو

درا رد هک دراد ی

تش هب ی تش غ .تس ا هتفر نخس نآ زا ی

ر

زا اَی ر

َی

،نم ا ی نادز ی ( شوررررس نوچمه Sraoša

مارهب ،) یا

(10)

76 /

( هنغرثرو VṛƟraγna

َن ،) ی ر ی ههگنس و Nairyōsangha(

،)

چ ی اتررس Čistā( ) پ رهم و ی اهدنو یی .دنتررشاد هررشا اب ای

ن

ای نادز هب ناونع ی ناروا هررشا ی دا هدررش دنا ( پی دا ۀ ،راررسهوک

1386 : 82-83 Boyce, 1998: 189-390 ؛ .)

هشا و رفآ ی شن

رد تس ه ی س انش ی ،تش ترز هلس لس

بتارم ی ملاوع زا

دوجو دراد . نادنپررساررشما آ مکح رد

یی هن ا ی دنتررسه هک

ورررصت ی ر هچنآره ملاع رد ترررس اب ار

سکعنم م ی دننک و

عقاورد لحم لجت ی نآ وصت ی دنر . رد هلسلس بتارم ملاع اب

هلررصاف نتفرگ زا أررشنم لزا ی و قح ی تق قلطم

،راون ارون

س ی ر لوزن ی هب هنوگ ا ی ط ی م ی دوش هک هتفر هتفر زا نارون ی ت

،ملاوع هترررساک و

،لباقمرد ناملظ رب

ی ت دام و ی ت هدوزفا

م ی دورررش دب . ی ن ترت ی

،ب ملاع ره ی بترم رد هک ۀ

رت اب ی زا

رون رارق

،هت فرگ هب لد ی ل دزن ی ک ی ب ی رترررش هب عبنم

،رون

فافش ی ت ب ی رتش اقح ی ق روما رد نآ لاثم ی ارب ی ملاع اپ یی ن رت

پ اب هک تس ا ی

ور ی قبطنم و نتخاس دوخ اب نآ م ی دناوت هب

بترم ۀ ملاع رت اب لاعت و دوعررص ی

دررشاب هتررشاد

؛ ازا ی ن

،ور

اغ ی ت و فده گدنز ی و ح ی تا تقوم ند ی و ی ره ناس نا ی

،

گنهامه نتخارررس مظن

مکاح رب ا ی ن ملاع اب مظن سدقم

ک ی ناه ی هرررشا رد ملاع رت اب ده اوخ دوب . ذوفن ن ی اه ور ی

رها ی نم ی و هاپس رش رد ا ی ن ملاع اب رخت ی ب و رب مه ندز

مظن مکاح رب گ یت ی رفآ .تررسا هارمه یی

دن ۀ مظن و تررسار ی

هروها ا و هدوب ادزم ی

ن رد مظن رساترس تسه ی راشتنا ی هتفا

ترررسا .

،لباقمرد رها

ی نم ارب ی پ ی راک دوبان و ی ن ی اهور ی

خ ی ر ترررسار و ی

،

« ورد

» ار م ی رفآ ی دن هک انامه مهرب دننز ۀ

مظن و بزا ی ن دنرب ۀ تررشترز ناررسنا .تررسا نآ ی

پ رد ی راک

مئاد ی م ی نا ن ی اهور ی خ ی ر و مظن رارقتس ا و عافد اب ،رش و

ترررسار ی رها ترررسکرررش و ورد اب هزرابم و ی

،نم و مظن

قح ی تق واج ی ناد ک ی ناه ی ترررسه ررررساررررس رب ار ی

مکاح

م ی دنک .

،عقاورد ا ی ن شلات ،مظن رارقتررسا رد تررسد

ی با ی هب

نامرآ رهررش ی دهاوخ دوب هک پ ی دنهددنو ۀ مز ی ن نامررسآ و

دب و تررسا ی

ن

،ناررس رفآ ماجرف ی

،شن ی نع ی زاب ی با ی ح ی تا لزا

ی م و ی ون ی م ققحم ی دوش ابتجم(

یی

، 1352 : 30 - 31 .)

هشا و نامرآ رهش

نامه روط هک هرشا هافم ی م مظن ناهج ی

،

،قلاخا نوناق و

ترررسار ی ار رد رب م ی گ ی

،در رد ا ی داج تک لمم نام رآ ی مه

درکراک ناوارف ی دراد ابتجم(

یی

، 1352 : 96 .) هکنانچ هتفگ

ک دش ی ناه سانش ی م رب رد ار بلطم ود ی

گ ی در تسخن :

، أشنم

رفآ ی شن مود و

، م تبسن ی نا .طورشمان و طورشم ناهج ود

فلت ی ق ا ی ن هاوخ بلطم ود لئررسم هاوخان

ۀ رفآ ی گدنن ی عادبا و

رررصرع رد ۀ

عامتجا ماظن ی

م هب ار ی نا م ی دروآ و رد پ ی

،نآ

عقاو نتخاررس ی

ت م تروررص نآ هب ی

ون ی هک دوجو ناهج رد

هتش اد ا تس دب . ی ن ترت ی

،ب دنا رد ی ش ۀ ا ی نار رهش ی

، زا سپ

اج هکنآ ی هاگ تس ه رد ناس نا ی

بت یی ن دش

، هب دوجوم ناونع ی

دام ی اب ی د ترررسد هب رفآ ی گدنن ی عامتجا ماظن رد ی

؛دز هب

روط ی هلسلس اب هک م ناهج بتارم

ی ون ی گزاس را ی هتشاد مات

رازبا .دشاب ی

دنا رد هک ی ش ۀ ا ی نار رهش ی ارب ی نچ ی ن مادقا ی

هدررش هتفرگ رظن رد

، ا رد ،تلادع .تررسا تلادع موهفم ی

ن

رررسم ی

،ر تلرررصخ ی ک ی ناه ی م ی ی دبا اب هک ی د بتارم ققحت اب

وخ ی ش راک ی

، عماج ۀ س ی سا ی ا هب لداع ناغمر ب ی دروا . راگنا ۀ

وخ ی ش راررک ی دراد رارق تررلادررع موهفم زکرم رد

؛ ز ی ار

اهدرکراک ی عامتجا ی م صخشم ار هن داع ی

دنک اضعا و ی

عماج ۀ س ی سا ی م ناشن ی دنهد هلسلس مادک رد اج بتارم

ی

ئابتجم( دنراد ی

، 1352 : 50 رظن ًارررسارررسا .) ۀی

رد تلادع

ای نار ناتس اب اب ار ی د تس ج هش ا موهفم رد ا .درک وجو

ی ن

ک مظن ی ناه ی

، ناسنا عامتجا ن ار اه

ی ز تاقبط هب ی سقت ی م هدرک

تس ا

؛ ز ی ار ناماس دنم ی وگلا ساس ارب ناهج ی

اب هش ا ی د

دومن ی ع ین ی عقاو و ی عقاورد .درررشاب هت رررشاد

، تاق بط

عامتجا ی

، ع ین ی رت ی ن هولج هلسلس هاگن هاگ بتارم

ی ناهج هب

دادملق م ی دنوررش هقبط هررس هب هعماج ،نآ ساررسا رب هک

س قت ی م م ی دوش : 1 نامرف . اور ی نا د و ی ن

؛نادرم 2 . هاپس ی نا

و 3 زرب . ی نارگ تاقبط ماظن رد . ی

عماج ۀ ا ی نار ی ساررسارب و

هلا نوناق ی عامتجا تاقبط مره سأر رد هارررش ،هرررشا ی

و

لص ا ی رت ی ن دنا رازگراک ی

ش ۀ ا ی نار رهش ی نومن و ۀ ع ین ی و

مز ین ی هروها م ناهج رد ادزم ی

ون ی ا .تسا ی ن نامه صخش

(11)

/ 77

نامرآ هاررشداپ ی

ا ی نار ی نا هب هک تررسا ررسو

یل ۀ پ وا ی دنو م ی نا

مز و نامسآ ی

ن ب ر م رارق ی دوش هلا تموکح و ی

ور ی مز ی ن

م ققحت ی ی دب ا مز مظن ترررسا فظوم وا . ین

ی مظن اب ار

ک ی ناه ی بطت ی ق عماج و دهد ه

هولج هب ار ا

ی نامرآ زا رهرررش

دبت ی ل متسر( دنک دنو

ی

، 1388 : 53 - 55 .)

ا هب هجوت اب ی

هکن نابم رب تانئاک و تقلخ مامت ی

و هش ا

لزا نوناق ی دبا و ی اروها یی ظنت ی م هب هجوت اب و تس ا هدش

ای هکن ررشتآ عبط ربانب هاررشداپ ی

ن توه ی

،شا رف بحاررص

ای دز ی هب و هدررش طررساو

ۀ پ ی رک هناگود ا ی ،هدرک بررسک هک

طس او ۀ ف ی ض م ی نا مز ی ن تس ا نامس آ و

، ،هاش لاوحا لدبت

غت هب یی ر گد و نوگر ی ماج نا ده اوخ تان ئاک مظن رد ی

؛د ات

تح هک اجنآ ی

اب غت یی ر ن ی ت خب نامررسآ ،هاررش ی

ل م ی دوررش و

رک ِررش

، خلت و ح ی تاناو ب ی ثأت ی ر م ی دنوررش . ساررسارب لاعت

ی م

تشدرز ی

، هاش نامرآ ی اب ی د هب ظاحل تافص ناسنا ی و م ی ون ی

رتهب ی ن صخش ور ی مز ی ن دشاب و نوزفا رب

،نآ هدهع هب رد

ا نتفرگ ی ن دب .دشاب اناوت راوشد تلاسر ی

ن ترت ی ب اب هاش ی د

رادروخرب لض ف زا

ی ت اه ی ونعم ی دنا(

ی ش ۀ ن ی

،ک ن راتفگ ی ک

ن رادرک و ی ک و ) نی ز رادروخرب زا

نابم و تامازلا ی

بابسا و

رهش ی را ی دب .دش اب ی ن ترت ی

،ب ربک تحاس یا

یی اروها یی

، اب

ادخ تلزنم ی

ناگ ی امن ی دن ۀ مز رد وا ی

،ن هب تموکح ی نامرآ ی

م ی دناوت متخ دوررش . اب هجوت هب ا ی هکن نامرآ هاررش ی

ررسک ی

رب هک تس ا اپ

ۀی قلاخا مظن بوچراچ رد و هش ا ی

رب مکاح

ک ی ناه م تموکح ی

،دنک لاع ی رت ی ن عجرم ظفح هرررشا رد

مز ی ن هب رامش م ی آی د ( ی فسو ی

، 1385 : 302 - 303 و 308 .)

زا پ راگزور ی ش ررشنماخه زا ی

،نا رد هاررش مان باختنا یا

،ناگدازهاش ژاو

ۀ هش ا / هترا ارب ی مان راذگ ی هب راک م ی هتفر

تس ا تک رد . ی هب ا ی زا رس نمل َش ( موس

Shalmaneser III

؛

تموکح : 859 - 824 ).م.پ زا هدازهارررش ا

ی دام ی زا دپ ی ار

Paddira( )

اب Artasari مان هدرب مان

هدش هک ءزج تس خن

ای ن مان نامه هترَا ی ا هررشا تررسا . اب هجوت هب دماررسب اب ی

ژاو ۀ هش ا رد مان اه ی نارود ش نماخه ی نا هلس لس و اه

ی دعب

نآ زا

، م ی ناوت رب مها ی ت هش ا رد مان راذگ ی ناهاش هحص

تشاذگ . هتشذگ زا مان اه ی روهشم ی دننام شدرا ی ر

*Ṛta-( xšaҫa

)

، مان زا اه ی ار ی ج د ی رگ ژاو اب هک ۀ هتخاس هترا /هشا

هدش

،تسا هب ا ی ن هراشا دراوم م

ی دوش Artaios : (

Ṛtaya

« رررسک ی هک ترررسا هترا قباطم شلمع )»

Artembares ،

( Ṛtam-bara

« دن رب ۀ / هت را لم اح ( )»

Nichols, 2016:

66-67 .)

هشا و تخا ی را

تس خن ی ن لکش رد انبم گ

ی ر ی ناس نا ندوبراتخم ،قلاخا

زاررسدوخ .تررسا ی

کزت و ۀی ذهت و سفن ی

ب قلاخا ی تقو ی

ارب ی م ناررسنا ی رررس اناوت هب دقتعم هک تررسا یی

هب رد دوخ

شزرا و لامک ندروآ ترررسد اه

ی قلاخا ی نامگ و درررشاب

ن شلات دن ک اه

ی ش ب ی اف ی هد ترررسا غت و لم اک ت رد و یی

ر

ب شتش ونرس ی

ثأت ی ر تس ا

؛ ز ی ار ارب ی ناس نا ی هک روبجم هب

ماجنا رما ی دررشاب تخا و ی را ی دوخ تررشونرررس نتخاررس رد

درررشاب هت رررشادن

، هن و رما ی حرطم و اب ندرک ی د اب ن و ی د

ب ی تررسانعم تررسخن سپ . ی

ن و ی گژ ی ت نآ رب تررشترز هک أ

ک ی د

طبار ،تشاد ۀ

صخش ی می نا مه .تسادخ و ناسنا ۀ

اسنا ن اه

لوئس م دوخ لامعا هب تبس ن ا

م هک دن ی نا دب و بوخ ی

ک ی ار

زگرب ی دنن اپ رب و ۀی مه ی ن زگ ی شن پ هک تس ا ی

ور ی ن زا ی ک ی ی ا

دب ی تخا هب ی را ،رنز( تس ا هدش هتش اذگ ناس نا 1378

: 7 .)

نچمه ی

،ن تاقولخم مامت

، هب ناس نا زج

، بط ی تع قلاخا ی ناش

بط نامه ی تع قلاخا ی هروها مه رب و ترسادزم ی

ن ن سارسا ی ز

هداد ماجنا ار دوخ باختنا ناهج رد قولخم اهنت نارررسنا .دنا

ررصخررش باختنا هک تررسا ی

نونک و ی م وا ی دناوت ب لداعت ی ن

نی اهور ی رها ی نم ی رش تس کش و دنز مه رب ار ار

تعرس

دش خب یا خأت هب ار نآ ی

ر ب ی دزادن نمض تم هش ا باختنا سپ .

ناهاگآ شلات ۀ

ات تررسا صخررش زا

ا ی ن رط ی

،ق اوق دناوتب ی

قلاخا ی ار ناهاگ نادنپس اش ما رد هک ی

صخش ت ی هتفا

،دنا رد

وب( دنک ققحم دوخ ی

،س 1388 : 91 .)

هشا و درگشرف

« خاتسر ی ز

»

آ روحم یی ن مدآ تش ترز ی

ن ی

،تس هکلب ا ی ن دنا ی هش و

هراگنا هک تسا مه ۀ رفآ ی ناگد هتسناد یا ادن ن هناقاتشم و هتس

(12)

78 /

وج یا ی ی ک دنمهوکش فده ی

نع ی

« درگش رف

» دن درف . ی هک

شخب ار دوخ یا

ورررضع ی ا زا ی ن لاقت ی ظع ی م کرترررشم

م ی بی دن دحتم ار دوخ و یا

قفتم ی

، چان دنچره ی

ز ب و ی رادقم

هروها اب زم اد ادخ ی م اناوت ی

،درادنپ ا هب ین م اج ی درررسر هک

ناگدنز ی ح و ی تا مها بحاص وا ی

ت ک و ی ف ی ت انعم و تس

ا و ی ن هبدوخ دوخ اررضر ساررسحا ی

دنمت ی دنمتداعررس و ی

م ی دروآ گنا هک ی هز ا ی تررسا ن ی دنمور ذپلد و ی ر ارب ی گدنز ی

ترررشترز .رادفده ی

نا ا رب ی ن دنداقتعا هک رررسپاو زور رد ی

ن

مامت ی نارررسنا لامعا جنرررس

ی هد م ی دورررش . رد ماگنه نآ

هروها رواد ادزم ی اهن یی بوخ رگا .دراد هدهعرب ار ی

لامعا و

نی ک ناررسنا بی رتررش دررشاب وا تررشز و دب لامعا زا

، فک ۀ

وزارت ی بوخ ی گنس ی ن رت م ی دوش و تنرد ی ج ۀ

،نآ روبع لپ زا

چ ی دون

« لپ طارررص

» و ررسر ی ند ارررس هب ی ا هروه ادزم نکمم

م ی

؛دوررش ب وا دب لامعا رگا اما ی

رتررش دررشاب

، طوقررس لپ زا

بوخ رگا .درک دهاوخ ی

دب و ی ی ناررسک دررشاب

، هب خزرب رد

لاعت رد .درب دهاوخ رس ی

م تش ترز درف ره تش ترز ی

ا رب ی ن

رواب دنا قبط هک تررسا ی

هررش ن رادرک و راتفگ و ی

شک شاداپ

د دهاوخ ی د هروها نامرف ربانب . تررشز رد ناراکدب ادزم

رت ی ن

اج ناکم ی پ و تفرگ دنهاوخ ی

ناور رتهب هب هش ا ی

ن اج ی هاگ

ررسر دنهاوخ تلزنم و ی

د ناررسک و ی اهراک هک ی خ ی ر رررش و

اهنآ ی ناسک تسا

،

َه ملاع رد ناگتسِم

« ملاع خزرب ی ا فارعا

»

هاوخ ن مدآ ناور و حور .دنام د ی

پ ی هتسو م دوعص ی دنک هب ات

لاع ی رت ی ن هبترم

، ی نع ی نامتورگ

« شرع دنوادخ

» درررسرب

وب(

ی

،س 1377 : - 150 - 151 - 149 .)

،تعام ا ی دز وناب ی مظن رصم رد ناتساب

س ب ناتس اب رص م گنهرف رد مظن ی

را سدقم و دنمش زرا

دوب

؛ هب روط ی ا و ظفح هک ی

داج دهع هب مظن ۀ

مامت و هعماج

ارررضعا ی نآ دوب و مظن مه رد ۀ ا و لاکرررشا ی

ژولوئد ی اه ی

عرف ی م رهاظ ی دش ا . ی ن س اس ا رص نع ی

گارف ی ر اپ و ی راد رد