The effect of contact time, extractant type, and soil/extractant ratio on gypsum determination by Acetone method

(1)

Iranian Journal of Soil and Water Research ISNN: 2423-7833 Homepage: http://ijswr.ut.ac.ir

The effect of contact time, extractant type, and soil/extractant ratio on gypsum determination by Acetone method

Mostafa Marzi¹, Karim Shahbazi^², Leila Esmaeilzadeh³, Mehdi Beheshti⁴

1. Soil and Water Research Institute, Agricultural Research, Education, and Extension Organization, Karaj, Iran, [email protected]

2. Corresponding Author,Soil and Water Research Institute, Agricultural Research, Education, and Extension Organization, Karaj, Iran, [email protected]

Article Info ABSTRACT

Article type: Research Article

Article history:

Received: Oct. 25, 2021 Received: May. 10, 2022 Accepted: May. 11, 2022 Published online: June. 22, 2022

Keywords:

Electrical conductivity, Gypsiferous soils, Gypsum dissolution, Salt solutions

Gypsum is spread in soils of arid and semi-arid regions and controls the soil physiochemical properties when it exists as the main soil component. Due to the undesired effects of gypsum in agriculture and plant growth, the accurate determination of its concentration is very important for soil classification and land use management. In this study, the parameters affecting the gypsum determination by the acetone method, namely contact time, extractant to soil ratio, and different extractants were investigated. Results revealed that the gypsum dissolution reaction was fast and most of the gypsum was dissolved in less than 0.5 h. Gypsum extracting with high extractant to soil ratios (1:200) had led to underestimation in the gypsum concentration. So that, the measured gypsum at 0.5 h extraction in soils with 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, and 100% gypsum was underestimated by -1, 3.5, 9.6, 11.0, 22.4, 29.3, 39.6, 47.5, and 87.8% (according to the actual content) respectively. Decreasing the extractant to soil ratio to 1:400, overestimated (10 to 50%) the gypsum in the samples containing less than 50% gypsum. NaCl, KCl and MgCl2 solutions increased the gypsum solubility eliminated the underestimation in gypsum determination especially in 1:200 ratio. However, the use of salt solutions as extractants in the natural soils had led to overestimate at the higher extractant to soil ratios (1:400). The critical electrical conductivity (EC) in the measuring of gypsum by the Acetone method was 1000 µS/cm. According to the results, use of deionized water as the extractant, 0.5 h contact time, and variable soil to water ratio according to the soil gypsum content and to reach the EC of lower than 1000 µS/cm were the optimum condition for determination of soil gypsum by the acetone method which is recommended.

Cite this article: Marzi, M., Shahbazi, K., Esmaeilzadeh, L., & Beheshti, M. (2022). The effect of contact time, extractant type, and soil/extractant ratio on gypsum determination by Acetone method. Iranian Journal of Soil and Water Research, 53 (4), 701-713.

DOI: http//doi.org/10.22059/ijswr.2022.332920.669111

(2)

Homepage: http://ijswr.ut.ac.ir

یسررب ریثأت

هراصع عون ،سامت نامز هراصع هب کاخ تبسن و ریگ

ریگ هزادنا رد چگ رادقم یریگ

ب شور ه

نوتسا

یزرام یفطصم ،1

یزابهش میرک

2

، لیعامسا لایل

3هداز ، یتشهب یدهم

4

1 ،ناریا ،جرک ،یزرواشک جیورت و شزومآ ،تاقیقحت نامزاس ،بآ و کاخ تاقیقحت هسسوم . [email protected]

2 . ،لوئسم هدنسیون ،ناریا ،جرک ،یزرواشک جیورت و شزومآ ،تاقیقحت نامزاس ،بآ و کاخ تاقیقحت هسسوم

[email protected]

3 ،ناریا ،جرک ،یزرواشک جیورت و شزومآ ،تاقیقحت نامزاس ،بآ و کاخ تاقیقحت هسسوم . [email protected]

4 تاقیقحت هسسوم . ،ناریا ،جرک ،یزرواشک جیورت و شزومآ ،تاقیقحت نامزاس ،بآ و کاخ

[email protected]

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون یشهوژپ ةلاقم

رات ی خ رد ی تفا : 3 / 8 / 1400

رات ی خ یرگنزاب : 20 / 2 / 1401

رات ی خ ذپ ی شر : 21 / 2 / 1401

رات ی خ راشتنا : 1 / 4 / 1401

هژاو :یدیلک یاه

،چگ للاحنا کاخ ،یچگ یاه

لولحم ،یکمن یاه

یکیرتکلا تیاده کاخ رد چگ

هب کشخ همین و کشخ یحاون یاه ناونع

یلصا ءزج کاخ زا یخرب راتفر یاه ییایمیش و یکیزیف خ

کا

ار تحت ریثأت رب یفنم تارثا لیلد هب و هداد رارق هزادنا ،هایگ دشر و یزرواشک یضارا

یارب نآ تظلغ قیقد یریگ

ضارا تیریدم هزادنا رب رثوم لماوع یخرب یهاگشیامزآ یشهوژپ یط نیاربانب .تسا تیمها زئاح رایسب یچگ ی

گ یری

لماش نوتسا شور هب چگ سامت نامز

هراصع و بآ هب کاخ تبسن ، ریگ

هک داد ناشن جیاتن .دندش هعلاطم فلتخم یاه

کاخ رد چگ للاحنا جوم چگ هدمع تمسق و هدوب عیرس یشنکاو یعونصم یچگ یاه

رتمک ینامز تدم رد هنومن رد دو

زا 5 / 0 هراصع .دش لح تعاس تبسن رد چگ یریگ

( بآ هب کاخ یلااب یاه 200:1

مک ثعاب ) هزادنا رد دروآرب چگ یریگ

هزادنا چگ رادقم هکیروطب .دیدرگ نامز رد هدش یریگ

5 / 0 هنومن رد تعاس یاه

10 ، 20 ، 30 ، 40 ، 50 ، 60 ، 70 ، 80 و

100 بیترت هب چگ دصرد 1

- ، 5 / 3 ، 6 / 9 ، 0 / 11 ، 4 / 22 ، 3 / 29 ، 6 / 39 ، 5 / 47 و 8 / 57 چگ یعقاو رادقم هب تبسن دصرد

تبسن هب بآ هب کاخ تبسن شهاک .دش دروآرب رتمک هنومن رد 400:1

شیب ثعاب نیب دروآرب 10

- 50 رد چگ دصرد

هنومن زا رتمک چگ اب یاه 50

لولحم .دیدرگ دصرد یکمن یاه

،NaCl

وKCl MgCl2

چگ تیللاح و هداد شیازفا ار

مک ناربج ثعاب هزادنا رد دروآرب

تبسن رد صوصخب چگ یریگ 200:1

لولحم .دندیدرگ تبسن رد یکمن یاه

نییاپ

( بآ هب کاخ 400:1

کاخ رد ) شیب ثعاب یعیبط یاه چگ رادقم دروآرب

( یکیرتکلا تیاده .دندش )EC

µS/cm

1000

ناونعب ییاهن لولحم رد هزادنا رد ینارحبEC

یگ رطقم بآ زا هدافتسا ،هدمآ تسدب جیاتن ساسارب .دمآ تسدب چگ یر

هراصع ناونعب سامت نامز ،ریگ

5 / 0 لوصح یارب چگ یاوتحم ساسارب ریغتم بآ هب کاخ تبسن و تعاس زا رتمکEC

µS/cm

1000 هزادنا یارب هنیهب طیارش ناونعب یم هیصوت نوتسا شور هب چگ یریگ

.ددرگ

دانتسا : یزرام ، لیعامسا ؛میرک ،یزابهش ؛یفطصم

؛لایل ،هداز و

،یتشهب یدهم ( 1401 ).

یسررب ریثأت هراصع عون ،سامت نامز هراصع هب کاخ تبسن و ریگ

ریگ هزادنا رد یریگ

نوتسا شور هب چگ رادقم ناریا کاخ و بآ تاقیقحت هلجم.

، 53 ( 4 ،) 713 - 701 .

DOI: http//doi.org/10.22059/ijswr.2022.332920.669111

.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم :رشان .ناگدنسیون©

(3)

همدقم ( چگ ای میسلک تافلوس

2O

4.2H

یاراد )CaSO

6 / 32 ( میسلک دیسکا دصرد ،)CaO

5 / 46 یرت دصرد ( درگوگ دیسکا

SO3

و ) 9 / 20 ینامتخاس بآ دصرد

(

2O

یم )H

دشاب (

Kuttah & Sato, 2015

) دودح ات رفص زا امد شیازفا اب . 65

هجرد یتناس چگ ،دارگ 5 / 1 لوکلوم زا ددع دوخ نامتخاس بآ یاه

ار زا

تسد م ی دهد ( تیناساب یناک لیکشت هب رجنم و هداتفا قافتا چگ نامتخاس رد زین یرصتخم رییغت ًلاامتحا و

2O .0.5H CaSO4

1) یم امد شیازفا اب .دوش

دودح ات 95 یتناس هجرد گ

لوکلوم مامت ،دار ( تیردیهنا هب یناک نامتخاس و هتفر تسد زا بآ یاه

CaSO4

2) یم ادیپ رییغت دنک

(

Klein, 1993; Omran,

)2016

هیلا زا چگ نامتخاس . هورگ یزاوم یاه

( تافلوس یاه

- 42

نوی اب ًایوق هک )SO

( میسلک یاه

Ca2+

هتفای دنویپ ) دنا

هیلا نیا .تسا هدش لیکشت ، اه

هقرو طسوت لوکلوم زا ییاه

هقرو اب یفیعض روطب هک بآ یاه هتفای دنویپ دوخ رواجم یاه

یم ادج ،دنا دنوش

(

Klein, 1993

) چگ ،ییاوه و بآ ظاحل هب .

کاخ رد شخ یحاون یاه کاخ رثکا و دراد شرتسگ کشخ همین و ک

میژر رد یچگ یاه کیرز یتبوطر یاه

کیتسوی ،3

کیدیرا و4

یم تفای5

دنوش

(

Omran, 2016

) کاخ ناریا رد . یچگ یاه

کیسپیج قفا یاراد( 6

رد 7

100 یتناس هدرتسگ )کاخ یناقوف رتم کاخ نیرت

یدیرا هدر یاه لوس

8اه

یم دنشاب دودح و 3 / 17 ( راتکه نویلیم 18

هداد صاصتخا دوخ هب ار روشک یضارا زا )دصرد دنا

(

Roozitalab et al., 2018

) دیسپیجولپاه . بلاغ9

نیرت

کاخ هورگ دودح و هدوب ناریا یچگ یاه

13 نویلیم کاخ زا راتکه تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار روشک یاه

(

) .

یامد رد یبآ لولحم کی رد صلاخ چگ تیللاح 25

هجرد اب ربارب دارگیتناس ی 5

/ 30 یلیم ای رتیل رب نلااو یکا 64

/ 2 یروش هک تسا رتیل رب مرگ

اب ربارب 2 / 2 یسد رگا .دیامن یم داجیا رتم رب سنمیز

Ca2+

و

- 42

زا کرتشم نوی رثا لیلد هب دنشاب هتشاد دوجو لولحم رد چگ زا ریغ یعبنم زا SO

دنهاک یم چگ تیللاح (

Poonia & Bhumbla, 1973

).

شور هزادنا یارب یفلتخم یاه یم هتخادرپ هصلاخ روطب اهنآ زا یخرب هب همادا رد هک دراد دوجو چگ یریگ

.دوش راب نیلوا یارب

(1948) Bower

and Huss

هزادنا یارب ار نوتسا شور نوی دوجو هک داد ناشن جیاتن .دندرک یحارط کاخ رد چگ یریگ

هزادنا رد یرثا لولحم رد فلتخم یاه گ یریگ

چ

رادن د یساتپ تظلغ هک یدراوم رد طقف و زا م

10 یلیم یکا نلااو ب هزادنا رد دروآرب شیب ثعاب دوش رتشیب رتیل ر یم چگ یریگ

.دوش

(1965) Lagerwerff

et al.,

کی و یمک همین شور کی

هزادنا یارب یمک شور عابشا هجرد نییعت لماش دوب یمک همین هک لوا شور .دندومن داهنشیپ کاخ رد چگ یریگ

شور حلاصا تقیقح رد هک مود شور .دوب چگ هب تبسن کاخ

(1948) Bower and Huss

هداد بوسر نوتسا هلیسوب کاخ رد دوجوم چگ ،دوب

یم چگ یاجب لولحم رد دوجوم تافلوس رادقم قوف یاطخ عوقو زا یریگولج روظنم هب .دش هزادنا

یم یریگ دش .

(1978) Nelson et al.,

دیدج یشور

هزادنا یارب کاخ رد چگ یریگ

زا ساسارب شور نیا .دنداد داهنشیپ یچگ یاه تسد

یامد رد نداد امرگ رثا رد چگ یلاتسیرک بآ نداد 105

هجرد

یتناس .تسا راوتسا دارگ

(1983) Mahmoodi

اب هزادنا یارب نوتسا و هنژوردیه نیزر شور هسیاقم یریگ

نیزر شور هک دیسر هجیتن نیا هب چگ

هزادنا رد یرتلااب ییاناوت هنژوردیه .دراد چگ یریگ

قفا یضعب رد مکارترپ طاقن تروصب ای و کاخ سیرتام زا ادج تروص هب ای تخاونکی تروص هب تسا نکمم چگ دشاب هتشاد دوجو کاخ یاه

(

Porta, 1998

).

رب ینوگانوگ دنیاشوخان تارثا چگ ،لااب ًاتبسن تیللاح تلع هب زا شیب تظلغ .دراد هایگ دشر و یزرواشک یضارا

10 چگ دصرد

تمحازم زا شیب هب چگ دصرد هک یماگنه .دراد بآ یرادهگن تیفرظ و تمواقم ،نامتخاس لثم یکاخ تایصوصخ رد یهجوت لباق یاه 25

دصرد

یم شیازفا یم یریگولج هایگ بسانم دشر زا رگید ،دبای

دیامن (

Omran 2016

) میسلک یناک کی ناونعب چگ . نویتاک بذج زا راد

،نهآ ،زنگنم ،یور یاه

یم ییاذغ رصانع نیا دوبمک هب رجنم و هدرک یریگولج هایگ رد رفسف و سم کاخ یلدابت تیفرظ چگ روضح رد .دوش

یاربانب و هتفای شهاک اه شهاک ن

تیدودحم تسا نکمم چگ ددجم بوسر .تشاد دهاوخ یپ رد ار کاخ یزیخلصاح بآ و هشیر یارب ییاه

یم و هدرک داجیا یلااب رد ار یروش دناوت

تخس دهد شیازفا چگ هیلا (

) یگ هیذغت و کاخ یمیش رد چگ تمیها هب هجوت اب . شور زا تسا مزلا ها

هک اکتا لباق یاه

یم هئارا بسانم تحص و تقد اب یجیاتن کاخ رد چگ تظلغ و هدافتسا دنیامن

هزادنا اه نیرتجیار )نوتسا شور( رواب شور هکنیا لیلد هب .ددرگ یریگ

هزادنا یارب هدافتسا دروم شور شور نایم زا( چگ یریگ

هزادنا یارب دوجوم یاه وف رد هک چگ یریگ

هاگشیامزآ رد )دندیدرگ رکذ ق ناریا بآ و کاخ یاه

یم .دیدرگ باختنا نآ یاطخ عبانم یبایزرا و رتشیب هعلاطم یارب شور نیا ،دشاب هک تسا نآ زا یکاح جیاتن یسررب

نیا ار چگ رادقم شور ب

صوصخ ه

کاخ رد لااب تظلغ اب یاه دیامن یم دروآرب یعقاو رادقم زا رتمک

یرعت مدع لیلد هب و رد اطخ نیا هب ندرب یپ ناکما جیاتن لرتنک یارب یرایعم ف

هزادنا رب رثوم لماوع یسررب فده اب رضاح قیقحت نیاربانب .درادن دوجو هاگشیامزآ هنیهب و اطخ عبانم نییعت و نوتسا شور هب چگ یریگ

س شور نیا یزا

یمطا( سامت نامز ریظن ییاهرتماراپ روظنم نیمه هب .دیدرگ ارجا و یحارط لولحم ،)هنومن رد دوجوم چگ لماک للاحنا زا نان

یاراد( فلتخم یکمن یاه

1Bassanite

2Anhydrite

3Xeric

4Ustic

5Aridic

6Gypsids

7Gypsic horizon

8Aridisols

9Haplogypsid

(4)

هراصع للاحنا تردق شیازفا روظنم هب )کرتشم ریغ نوی تبسن و ،ریگ

.دنتفرگرارق یبایزرا دروم کاخ هب بآ فلتخم یاه

شور و داوم اه

هنومن هدامآ و یرادرب هنومن یزاس

هنیهب یارب ود ادتبا نوتسا شور یزاس

یگژیو اب کاخ لودج رد هدش رکذ )روشریغ و روش( توافتم یاه

1 رد توافت و چگ دوجو مدع .دیدرگ باختنا

یگژیو کاخ باختنا یلصا یاهرایعم ناونعب تفاب و میسلک تانبرک ،یکیرتکلا تیاده لثم ییایمیش و یکیزیف یاه ش هتفرگ رظن رد اه

دیلوت روظنم هب .د

هنومن ،چگ صخشم دصرد اب ییاه کمن فلتخم ریداقم یباختنا یاهکاخ هب

2O

4.2H

طولخم و هفاضا )یهاگشیامزآ رایع اب(CaSO

دصرد اب ییاه یاه

لماش چگ فلتخم 0

، 10 ، 20 ، 30 ، 40 ، 50 ، 60 ، 70 ، 80 و 100 کاخ( دش هیهت دصرد چگ لماک طلاتخا و یتخاونکی روظنم هب .)یعونصم یچگ یاه

دیبوک یبوخ هب هلصاح طولخم ،کاخ اب کلا زا و ه

10 .دش هداد روبع شم

لودج 1 - )چگ فلتخم یاهدصرد اب کاخ هیهت( چگ کیتنیس یسررب یارب هدافتسا دروم یاهکاخ یمومع تایصوصخ

/kg)

CEC (cmolc )^%( چگ ^{OC (%)} ^{CCE (%)} _(%)^SP ^{EC (dS/m)} ^pH تفاب یرادربهنومن لحم هرامش

8 /

10 زیچان 0/57 46/0 53 60/8 7/31 یسر هدگع یلع-ناتسزوخ 1

0 /

22 زیچان 0/89 10/9 44 0/91 7/75 مول جرک-زربلا 2

رگنایب :SP ،عابشا دصرد لآ نبرک :OC

EC ،ی ،یکیرتکلا تیاده : ینویتاک لدابت تیفرظ :CEC

CCE و : سلک تانبرک می

لداعم کاخ

دادعت نینچمه 29

زا یعیبط یچگ کاخ هنومن ناتسا( ناریا فلتخم قطانم

)ناجنز و یزکرم ،زربلا ،نیوزق ،نلایگ ،دزی ،رهشوب ،سراف یاه

هنومن کلا زا ندش هدیبوک زا سپ و هدش کشخاوه ،یرادرب 10

لودج( دندش هداد روبع شم 2

هنومن هیلک رد .) اه

وEC

عابشا هراصع ردpH

(

Rhoades,

)1996

رتمیسلک شور هب لداعم میسلک تانبرک ، (

Page, 1965

) ید روضح رد رت نویسادیسکا شور هب یلآ نبرک ، میساتپ تامورک

(

Walkley &

Black, 1934

) یرتموردیه شور هب تفاب ، (

Bouyoucos, 1962

) ( ینویتاک لدابت تیفرظ و هلحرم هس شور هب زین کاخ )CEC

یا

(1952)

Bower et al.,

هزادنا .دیدرگ یریگ

چگ للاحنا کیتنیس کاخ چگ رادقم ،هاگشیامزآ طیحم رد یکیتنیس شیامزآ کی رد )چگ رادقم یبایزاب( چگ تیللاح رب نامز رثا یسررب یارب هزادنا یعونصم یاه

گ یری

هراصع ناونعب رطقم بآ زا شیامزآ نیا رد .دندش بآ هب کاخ تبسن ود رد چگ للاحنا کیتنیس و هدافتسا ریگ

200:1 و 400:1 شیامزآ .دیدرگ یسررب

تبسن باختنا .تفرگ رارق هعلاطم دروم روشریغ کاخ رد طقف چگ للاحنا کیتنیس 200:1

هب ناکما یسررب روظنم هزادنا یریذپ

مک هنماد رد چگ یریگ

تبسن باختنا و دایز ات 400:1

( چگ لماک للاحنا زا نانیمطا تهج 5

/ 2 راصع رد )تسا چگ تیللاح لداعم هک رتیل رد مرگ تبسن رد .دندش باختنا ه

200:1 رادقم 5 / 0 و نیزوت رظن دروم یاه کاخ زا مرگ 100

یلیم تبسن رد و دیدرگ هفاضا نآ هب رطقم بآ رتیل 400:1

اب شیامزآ نیا 25

/ 0 کاخ مرگ

نامز تدم هب هلصاح نویسناپسوس .دش ماجنا یاه

5 / 0 ، 1 ، 2 ، 4 و 8 ناکت کی زا هدافتسا اب تعاس کت ینارود هدنهد

نامز زا دعب .دش هداد نا قوف یاه

تدم هب هنومن 5

تعرس اب هقیقد 2000

( یفاص ذغاک زا و ژویفیرتناس هقیقد رد رود

chm (CHMLAB group), F1005 grade

سپس .دش هداد روبع )

20 یلیم و لقتنم ژویفیرتناس هلول هب هدمآ تسدب هراصع زا رتیل 20

یلیم درگ هفاضا نآ هب نوتسا لولحم رتیل تدم هب هنومن .دی

5 کی زا هدافتسا اب هقیقد

سپس و هدش هداد ناکت یتشگرب و تفر هدنهدناکت 10

تدم هب هنومن سپس .دوش لیکشت بوسر ات دش اهر دوخ لاح هب هقیقد 5

تعرس اب هقیقد 2000

هدنامیقاب بوسر هب و هیلخت لماک تقد اب یئور عیام .دیدرگ ژویفیرتناس هقیقد رد رود 10

یلیم تدم هب ًاددجم و هفاضا نوتسا رتیل 5

زا هدافتسا اب هقیقد

سپس و هداد ناکت رکیش 10

ترارح هجرد اب نوآ کی هب بوسر یواح بویت و هیلخت یمارآ هب یئور عیام .دیدرگ اهر دوخ لاح هب هقیقد 50

هجرد

یتناس هنومن لخاد نوتسا یمامت ات )زاب همین تلاح رد نوآ برد( دیدرگ لقتنم دارگ سپس .دوش ریخبت

40 یلیم هدز مهب و هفاضا نآ هب رطقم بآ رتیل

ز ره رد هدش لح چگ رادقم هطوبرم نویساربیلاک رادومن زا هدافتسا اب و تئارق هلصاح لولحم یکیرتکلا تیاده .ددرگ لح ًلاماک بوسر ات دش م

هبساحم نا

دیدرگ (

Bower & Huss, 1948

).

(5)

لودج 2 - کاخ یمومع تایصوصخ هنومن یچگ یاه

روشک فلتخم قطانم زا هدش یرادرب

SP (%) EC (dS/m) pH OC (%) CCE (%) چگ

)%( کاختفاب یرادربهنومن لحم ناتسا(

-

)ناتسرهش هرامش

53 4/3 8/1 0/74 41/0 25 /8 *یچگ جنخ-سراف 1

33 7/9 8/0 0/40 47/5 19 /1 ینش مول ناتستشد-رهشوب 2

44 13/7 7/7 0/46 45/0 18 /8 یتلیس مول ناتستشد-رهشوب 3

41 49/4 7/7 0/46 40/0 24 /5 یتلیس مول ناتستشد-رهشوب 4

27 5/7 7/5 0/90 17/0 18 /9 یمول نش زیرهم-دزی 5

60 2/8 7/6 0/30 6/8 58 /1 یچگ ناجنز-ناجنز 6

66 3/0 7/7 0/10 6/6 71 /0 یچگ ناجنز-ناجنز 7

67 3/4 7/8 0/10 3/7 60 /9 یچگ ناجنز-ناجنز 8

46 2/7 7/5 0/10 8/0 45 /0 یچگ ناجنز-ناجنز 9

46 2/8 7/6 0/10 9/0 47 /0 یچگ ناجنز-ناجنز 10

56 4 /3 7/5 0/10 4/40 59 /6 یچگ ناجنز-ناجنز 11

43 0/7 7/5 0/85 33/0 0 /17 یتلیس مول نیوزق-نیوزق 12

44 2/5 7/7 0/9 38/0 0 /39 یتلیس مول نیوزق-نیوزق 13

40 1/2 7/0 0/63 15/0 0 /58 مول جرک-زربلا 14

45 0/9 7/3 0/81 21/0 0 /24 مول یتلیس جرک-زربلا 15

33 2/0 7/1 0/7 20/1 4 /5 ینش مول جرک-زربلا 16

35 2/8 8/0 0/51 25/1 10 /7 یمول نش تلاحم-یزکرم 17

37 2/9 8/0 0/72 16/8 3 /0 یمول نش تلاحم-یزکرم 18

35 3/1 8/0 0/35 12/0 6 /5 ینش مول تلاحم-یزکرم 19

40 2/8 8/0 0/20 1 /25 64 /1 یچگ لیجنم-نلایگ 23

39 2/6 8/0 0/24 1/72 65 /8 یچگ لیجنم-نلایگ 24

38 6/2 8/1 0/18 2/0 62 /3 یچگ لیجنم-نلایگ 25

41 3/0 8/1 0/18 2/9 64 /6 یچگ لیجنم-نلایگ 26

43 2/6 8/1 0/26 4/4 56 /7 یچگ لیجنم-نلایگ 27

37 2/5 8/1 0/09 <0/5 46 /0 یچگ لیجنم-نلایگ 28

38 2/5 8/1 0/00 2/5 29 /8 یچگ لیجنم-نلایگ 29

قوف لودج رد رگنایبSP

،عابشا دصرد لآ نبرک :OC

EC ،ی یکیرتکلا تیاده : CCE و

رگنایب سلک تانبرک می

لداعم یم کاخ .دشاب

کاخ هب هراشا تفاب*

هدنکارپ زا دایز چگ دوجو تلعب هک دراد یچگ یاه یم یریگولج نوگلاگ لولحم طسوت کاخ تارذ یزاس

یارب .دیامن هزادنا

گ یری

کاخ نیا رد نش و تلیس ،سر تارذ دصرد یچگ تروصب کاخ تفاب و تسین لومعم هاگشیامزآ رد هک دوش هتسش کاخ زا چگ تسا مزلا اه

یم شرازگ .دوش

هراصع عون رثا هزادنا رب ریگ

چگ یریگ

هراصع عون رثا هعلاطم روظنم هب هزادنا چگ رادقم رب ریگ

چگ رادقم ،هدش یریگ کاخ رد دوجوم

هراصع طسوت یعونصم یچگ یاه فلتخم یاهریگ

هراصع طسوت هدش یبایزاب چگ رادقم ،نوتسا رد چگ بوسر اب تیاهن رد و جارختسا هزادنا فلتخم یاهریگ

هراصع .دیدرگ یریگ ریگ

باختنا یاه ترابع ی

لولحم و رطقم بآ زا دندوب یاه

،KCl

وNaCl MgCl2

ره هک)یهاگشیامزآ رایع اب(

تظلغ ود رد مادک 01

/ 0 و 1 / 0 رارق هدافتسا دروم و هیهت رلاوم

هراصع تبسن رثا یسررب روظنم هب نینچمه .دنتفرگ هراصع کاخ هب ریگ

لولحم اب یریگ هراصع هب کاخ تبسن ود رد قوف یاه

ریگ 200:1 و 400:1

هزادنا .دیدرگ ماجنا هنومن رد چگ یریگ

گ للاحنا کیتنیس شخب دننامه زین اه هراصع نیرتبسانم تیاهن رد .دیدرگ ماجناچ

زاب ظاحل هب اهریگ رادقم یبای

نآ ییاناوت و باختنا چگ هزادنا و جارختسا رد اه

کاخ رد چگ یریگ .تفرگ رارق هسیاقم و یبایزرا دروم یعیبط یاه

(6)

چگ هب تبسن ییاهن هراصع عابشا هجرد شجنس هراصع زا هدافتسا اب

رطقم بآ ریگ

انیمطا یارب رتماراپ زا تسا هدیسرن عابشا تلاح هب چگ هب تبسن چگ نییعت یارب هدافتسا دروم ییاهن لولحم هکنیا زا ن

هک یتروص رد .دش هدافتساEC

تئارق یارب هک یلولحم( ییاهن لولحم یم رارق هدافتسا دروم چگ هبساحم وEC

هزادنا ،دشاب عابشا چگ هب تبسن )دریگ رجنم لولحم نیا رد چگ یریگ

مک هب هزادنا رد دروآرب یم چگ یریگ

هراصع هک تسا مزلا و دوش تبسن رد چگ یریگ

علاطا تهج یرایعم نییعت یارب .دریگ ماجنا بآ هب کاخ رتمک یاه

زا چگ هب تبسن هراصع عابشا هجرد زا کاخ روظنم نیا هب .دش هدافتساEC

چگ رادقم اب یعونصم )روش ریغ و روش( یچگ یاه 20

باختنا دصرد .دندش

ریداقم 2 / 0 ، 5 / 0 ، 1 ، 5 / 1 ، 2 و 3 کاخ زا مرگ نآ هب و نیزوت اه

100 یلیم هراصع دنیارف .دیدرگ هفاضا رطقم بآ رتیل لولحم هیهت و یریگ

هچنآ دننامه اه

تمسق رد

"

چگ للاحنا کتینیس

"

ریداقم رادومن تیاهن رد .تفای همادا دش هداد حیضوت نینچمه و کاخ هیلوا نزو هب تبسنEC

و میسرت چگ رادقم

هزادنا یارب بسانم بآ هب کاخ تبسن ناونعب طخ بیش رییغت هطقن .دش هتفرگ رظن رد چگ یریگ

هزادنا کاخ رد چگ یریگ یعیبط یاه

هراصع ییاراک هسیاقم یارب هزادنا رد اهریگ

کاخ رد چگ یریگ ،یعیبط یاه

29 ظاحل هب یعیسو تارییغت هنماد یاراد هک یعیبط کاخ هنومن ریاس و چگ

لودج( باختنا دندوب ییایمیش و یکیزیف تایصوصخ 2

هراصع ود اب اهنآ چگ رادقم و ) هزادنا یباختنا ریگ

جیاتن یریذپرارکت یبایزرا یارب .دیدرگ یریگ

هراصع زا هدمآ تسدب شیامزآ یمامت ،اهریگ

ره یارب یبسن رایعم فارحنا و رایعم فارحنا ریداقم و ماجنا رارکت هس رد اه هراصع

ساحم کاخ هنومن و ریگ هب

شزارب یمامت .دیدرگ مرن زا هدافتسا اب اهرادومن مسر و ینویسرگر یاه

رازفا

GraphPad Prism 8

.دش ماجنا

ثحب و جیاتن چگ للاحنا کیتنیس لکش رد چگ للاحنا رب سامت نامز رثا 1

عیرس یشنکاو چگ للاحنا یلک روطب ناشن جیاتن .تسا هدش هداد ناشن زا شیب( چگ هدمع تمسق و هدوب

95

زا رتمک ینامز تدم رد هنومن رد دوجوم )دصرد 5

/ 0 ( یرصتخم شیازفا سامت نامز رتشیب شیازفا .دیدرگ لح تعاس 1

- 5 چگ نازیم رد )دصرد

هراصع لکش .تشاد هدش یریگ 1a

بآ هب کاخ تبسن رد چگ للاحنا کتینس 200:1

یم ناشن ار شن لکش رد هک روطنامه .دهد

تسا هدش هداد نا

یمن هدهاشم چگ للاحنا رد یسوسحم تارییغت نآ زا دعب و هدیسر لداعت هب هیلوا تعاس مین رد چگ للاحنا مک لکش نیا رد لمات لباق هتکن .دوش

دروآرب

هنومن رد چگ رادقم زا رتلااب چگ دصرد اب یاه

40 یم دصرد مک نیا .دشاب و چگ للاحنا تیدودحم هب طوبرم دروآرب

هراصع لولحم ندش عابشا تبسن ریگ

یم چگ هب بآ هب کاخ تبسن رد .دشاب 400:1

شیب زا ناشن جیاتن هزادنا چگ رادقم دروآرب

هنومن رد هدش یریگ تظلغ اب یاه

50 و تشاد رتمک و دصرد

شیب نیا شیازفا ثعاب سامت نامز شیازفا لکش( دیدرگ دروآرب

1b

چگ للاحنا شیازفا رادقم هک دنچ ره .) نامز زا دعب

5 / 0 و دوبن هجوت لباق تعاس

هنومن راتفر .دیسر لداعت هب ًاتبسن شنکاو زا رتلااب چگ دصرد اب یاه

60 هنومن هیقب زا توافتم دصرد اب هنومن هک یروطب دوب اه

60 زا شیب چگ دصرد 10

شیب دصرد هزادنا یلو داد ناشن دروآرب

( چگ صلاخ هنومن رد چگ رادقم یریگ 100

گ دصرد مک نیا .تشاد دروآرب مک )چ سامت نامز شیازفا اب دروآرب

نامز رد هک یروطب دیدرگ دیدشت 8

زا شیب تعاس 18

مک دصرد مک نیا هک یلاح رد دیدرگ هدهاشم هنومن نیا رد دروآرب نامز رد دروآرب

( هیلوا یاه 5

/ 0

طقف )تعاس 5

/ 7 یاراد هنومن .دوب دصرد 70

هباشم یراتفر ًابیرقت چگ دصرد هنومن

زا رتمک چگ دصرد اب یاه 50

شیب( تشاد چگ دصرد شیازفا اب دروآرب

یاراد هنومن هکیلاح رد )نامز 80

مک ًاتبسن چگ دصرد هزادنا چگ رادقم یلک روطب .داد ناشن دروآرب

هنومن رد هدش یریگ یاه

10 ، 20 ، 30 ، 40 ، 50 ، 60 ،

70 ، 80 و 100 نامز رد چگ دصرد 5

/ 0 اب ربارب بیترت تعاس 5

/ 10 ، 5 / 20 ، 1 / 32 ، 7 / 37 ، 6 / 47 ، 6 / 64 ، 4 / 69 ، 6 / 77 و 5 / 92 هکیلاح رد دمآ تسدب دصرد

نامز نایاپ رد 8

هزادنا چگ رادقم تعاس اب ربارب بیترت هب هدش یریگ

9 / 11 ، 1 / 23 ، 5 / 33 ، 4 / 44 ، 8 / 51 ، 6 / 72 ، 0 / 70 ، 6 / 78 و 6 / 81 .دوب دصرد

تبسن رد چگ للاحنا کیتنیس 200:1

ح زا توافتم ًلاماک تلا

400:1 لکش( دوب 1a

هزادنا چگ رادقم .) هنومن رد هدش یریگ

اب یاه رادقم چگ 10 ،

20 و 30 زا رتمک سامت نامز و دصرد 4

شیب نودب( داد هئارا هنومن رد دوجوم چگ رادقم زا یبوخ دروآرب تعاس مک ای دروآرب

چگ رادقم هکیروطب )دروآرب

هزادنا زا رتمک یعقاو ریداقم اب هدش یریگ 10

هزادنا چگ رادقم .تشاد فلاتخا دصرد هنومن رد هدش یریگ

زا رتشیب چگ دصرد اب یاه 40

مک دصرد دروآرب

مک نیا و داد ناشن هزادنا چگ رادقم یلک روطب .دیدرگ دیدشت هنومن چگ رادقم شیازفا اب زین دروآرب

هنومن رد هدش یریگ یاه

10 ، 20 ، 30 ، 40 ، 50 ، 60 ،

70 ، 80 و 100 نامز رد چگ دصرد 5

/ 0 اب ربارب بیترت هب تعاس 1

/ 10 ، 3 / 19 ، 1 / 27 ، 6 / 35 ، 7 / 38 ، 4 / 42 ، 3 / 42 ، 0 / 42 و 2 / 42 شیازفا اب و دوب دصرد

مک رادقم .دادن ناشن یهجوت لباق تارییغت زین سامت نامز هنومن نیا رد دروآرب

اه بیترت هب 1 - ، 5 / 3 ، 6 / 9 ، 0 / 11 ، 4 / 22 ، 3 / 29 ، 6 / 39 ، 5 / 47 و 8 / 57

هراصع لولحم عابشا تلعب رادقم هنومن چگ دصرد شیازفا اب تسا جاتنتسا لباق جیاتن زا هک روطنامه .دوب دصرد روآرب مک ،چگ هب تبسن ریگ

دیدشت د

یم .دوش لکش 1c

هنومن(

زا رتمک چگ دصرد اب یاه 50

و )دصرد 1d

( هنومن یاه چگ دصرد اب تشیب

ر زا 50 دصرد هنومن رد چگ للاحنا کیتنیس هسیاقم )

کاخ تبسن رد یعونصم یچگ یاه بآ هب کاخ یاه

200:1 و 400:1 یم ناشن ار .دهد

دروم یتظلغ هنماد لک رد تسا هدش هداد ناشن هک روطنامه

هراصع هعلاطم تبسن اب یریگ

400:1 هطقن طوطخ(

هب تبسن ار چگ رادقم )نیچ 200:1

)دتمم طوطخ(

یم دروآرب رتشیب هزادنا چگ دصرد .دیامن

هدش یریگ

نامز رد 8 تبسن رد و تعاس 200:1

هنومن رد چگ دصرد اب یاه 10

، 20 ، 30 ، 40 ، 50 ، 60 ، 70 ، 80 و 100 اب ربارب بیترت هب دصرد 3

/ 10 ، 3 / 19 ، 5 / 28 ،

(7)

7 / 35 ، 3 / 41 ، 7 / 42 ، 0 / 42 ، 2 / 42 و 5 / 42 ن رد ریداقم نیا هکنیا لاح .دمآ تسدب دصرد تبس

400:1 اب ربارب بیترت هب 8

/ 11 ، 1 / 23 ، 5 / 33 ، 4 / 44 ، 8 / 51 ،

5 / 72 ، 9 / 69 ، 5 / 78 و 6 / 81 ( هطوبرم لکش روطنیمه هدش شرازگ دادعا زا هک روطنامه .دوب دصرد 1d

یم صخشم ) رد تبسن ود نیب فلاتخا دشاب

هنومن زا رتشیب چگ رادقم اب یاه 60

یم هجوت لباق دصرد .دشاب

هک دنچره تظلغ رد

زا رتمک یاه 50

دنتسه قبطنم مه رب یدودح ات اهرادومن دصرد

لکش(

1c

.)

1 لکش - هنومن رد چگ للاحنا رب نامز رثا توافتم چگ دصرد اب یاه

بآ هب کاخ تبسن )a 200:1

b ، بآ هب کاخ تبسن ) 400:1

c ، رثا هسیاقم )

هنومن رد چگ للاحنا رب نامز اب یاه

زا رتمک چگ دصرد 50

تبسن هسیاقم( دصرد بآ هب کاخ یاه

200:1 و 400:1 لکش یامنهار رد .) a یاه

b و

هب هدش هداد ناشن دادعا کاخ رگنایب دصرد تروص

یم چگ توافتم یاهدصرد اب یاه .دنشاب

وc هنومن رد چگ للاحنا رب نامز رثا هسیاقم )d اب یاه

زا رتشیب چگ دصرد 50

هسیاقم( دصرد تبسن

بآ هب کاخ یاه 200:1

و 400:1 .) لکش یامنهار رد c یاه

d و نزو رگنایب نوا ددع تسار هب پچ زا

یم شیامزآ دروم کاخ رد چگ دصرد رگنایب مود ددع و کاخ تبسن رگنایب نیچ طخ طوطخ نینچمه .دشاب

400:1 تبسن رگنایب دتمم طوطخ و

200:1 یم .دنشاب

مک تبسن رد چگ دروآرب مک یاه

( بآ هب کاخ 200:1

یم ار ) لولحم رد چگ تیللاح .داد طبر چگ هب تبسن یلداعت لولحم ندش عابشا هب ناوت ه

یا

یبآ 5 / 2 تسا هدش نایب رتیل رد مرگ (

Lebedev & Kosorukov, 2017; Omran, 2016

) هب طوبرم دوخ هبون هب نیا هک( تیللاح نیا باستحا اب .

طیارش هدیا یم لآ هراصع هک یتقو )دشاب تبسن اب یریگ

200:1 یم ماجنا ( تسا راظتنا لباق دوش 1

رد هنومن مرگ 200

یلیم شور هک )رطقم بآ رتیل

ات ًاتیاهن دناوتب 8

/ 52 هزادنا ار چگ دصرد هراصع یتقو اما دیامن یریگ

تبسن اب یریگ 400:1

یم ماجنا یم راظتنا دوش رد دوجوم چگ مامت دور

( هنومن 100

هراصع ار )دصرد هزادنا و یریگ

تسا هتفرگ رارق هعلاطم دروم یدایز ناققحم طسوت فلتخم طیارش رد چگ للاحنا کتینس .دیامن یریگ (

Gobran &

Miyamoto, 1985; Kuechler, Noack, & Zorn, 2004; Lebedev, 2015

) جیاتن .

(1985) Gobran and Miyamoto

تیللاح هک داد ناشن

لولحم رد چگ زا رتمک ینامز تدم رد و هدوب عیرس یکمن یاه

5 / 0 یم لداعت هب تعاس جیاتن هک یلاح رد .دسر

(2004) Kuechler et al.

داد ناشن

تبسن رد هک یروطب دراد یگتسب )بآ هب چگ تبسن( چگ هیلوا رادقم هب چگ للاحنا تعرس هک 400:1

رد لداعت 5 / 0 رد یلو دش لصاح هیلوا تعاس

تبسن 133:1 تشذگ زا دعب چگ للاحنا 2

.دیسر لداعت هب تعاس

Raines and Dewers (1997)

لولحم و رطقم بآ رد چگ للاحنا هعلاطم اب یاه

ینوی تردق اب کمن عبنم زا توافتم یاه

یاه وNaCl MgCl2

چگ للاحنا کیتنیس دندرک شرازگ ریثأت

یم ینوی تردق زا یمک تارذ هزادنا .دریذپ

دنتسه لداعت نامز لوصح و چگ للاحنا کیتنیس رد مهم یاهرتماراپ زا بآ هب کاخ تبسن و چگ یاهرولب (

Raines & Dewers, 1997

) نینچمه .

Lebedev and Kosorukov (2017)

ینحنم لکش رب اهرولب نیا لیکشت نوز و )نس( اهنآ رولبت نامز ،چگ یاهرولب تارذ هزادنا هک دندرک شرازگ ه

یا

(8)

زین للاحنا کیتنیس ریثأت

یم .دراذگ

هراصع عون رثا رادقم رب ریگ

هزادنا چگ یریگ

هدش

لولحم زا هدافتسا هب طوبرم جیاتن اه

هراصع ناونعب یکمن ی هزادنا و جارختسا رد ریگ

لکش رد چگ یریگ 2

لکش مسر یارب .تسا هدش هداد ناشن ،اه

کاخ رد دوجوم چگ رادقم رادومن هزادنا چگ رادقم لباقم رد اه

هراصع زا هدافتسا اب( هدش یریگ کی هلصاح طاقن هب و هدیدرگ میسرت )فلتخم یاهریگ

.دش هداد شزارب یطخ هلداعم ( نییبت بیرض هارمه هب طخ هلداعم

R2

لودج رد هطوبرم ) 3

طخ زا .تسا هدش هئارا 1:1

نییعت یارب یرایعم ناونعب

شیب مک ای دروآرب هراصع طسوت دروآرب

هراصع هک یتروص رد .دش هدافتسا فلتخم یاهریگ هب دناوتب یریگ

هراصع ار چگ لماک روط ا و یریگ

هزادن یریگ

محازم دوجو مدع( دیامن ت

یم روبع ًادبم زا و هدرک لیم کی تمس هب هطوبرم طخ بیش )اه یم لیم رفص هب ادبم زا ضرع( دیامن

گید یترابعب ؛)دنک ر

رادومن رب هطوبرم ینویسرگر طخ 1:1

یم قبطنم شیب رگنایب ادبم زا ضرع و بیش رد فارحنا هنوگره نیاربانب .ددرگ

مک ای دروآرب هزادنا رد دروآرب

گ یری

یم چگ اب تبسن رد .دش 200:1

هراصع ریگ 01 / 0 رلاوم

MgCl2

هراصع نیرتهب لولحم نآ زا دعب و هداد ماجنا ار یریگ

1 / 0 رلاوم بیش .دراد رارقNaCl

هراصع ریاس رد رادومن رتمک ریگ

مک دیدشت رگنایب رطقم بآ صوصخب اه ادقم شیازفا اب رگید ترابعب .تسا هنومن رد چگ رادقم شیازفا اب دروآرب

ر رد چگ

هراصع نیا یناوتان ،کاخ هنومن یم دیدشت چگ للاحنا رد اهریگ

لکش( ددرگ 2a

تبسن رد زین روشریغ کاخ رد .) 200:1

لولحم 1 / 0 رلاوم

NaCl

لکش( تشاد چگ یعقاو ریداقم اب ار یناوخمه نیرتهب 2c

.) تبسن رد )روشریغ و روش( کاخ ودره رد 400:1

هراصع ریگ

M NaCl

01 / 0 هب رلاوم نیرت

و رطقم بآ بیترت هب نآ زا دعب و هدومن هئارا ار دروآرب

M KCl

01 / 0 لکش( دنراد رارق رلاوم 2b

و 2d

هراصع هکنیا نمض .) یاهریگ

M NaCl

1 / 0

هنومن رد چگ یعقاو ریداقم اب یلوبق لباق یناوخمه زین رطقم بآ .دنتشاد اه

2 لکش - هراصع رثا یاهریگ کاخ زا چگ جارختسا نازیم رب فلتخم کاخ لک دادعت( روش یعونصم یچگ یاه

اه 10 هراصع تبسن ود رد )ددع یریگ

200:1 a ( و ) 400:1 b ( هراصع رثا و ) کاخ زا چگ جارختسا نازیم رب فلتخم یاهریگ

کاخ لک دادعت( روشریغ یعونصم یچگ یاه اه

10 ود رد )ددع

هراصع تبسن یریگ

200:1 a ( و ) 400:1 b ( لکش یامنهار رد .) هراصع تظلغ رگنایب دادعا قوف یاه

هراصع ییایمیش لومرف فورح و ریگ ار ریگ

یم ناشن .دنهد ناشن زین DI

یم رطقم بآ هدنهد .دشاب