ment of Water Resources in the Villages of Iran

Journal of Water and Sustainable Development تاحفص ،1398 ،2 هرماش ،مشش لاسرادیاپ هعسوت و بآ هیشرن 2019, Vol.6, No.2, Pages

:هلاقم عون Article Type:

38 ات 27 27 to 38

هدش بجوم خیرات لوط رد ناریا نیمزسر رد بآ تیدودحم یارب ار یا هنادنمشوه ریبادت زابرید زا نایناریا هک تسا یارب ار دمآراک و قیقد یاه شور و دنشیدنایب بآ تیریدم بآ تفررده زا هک یا هنوگ هب ؛دننک عادبا بآ عیزوت و میسقت یارب نایناریا یموب شناد .دوش تیاعر تلادع و هدش یریگولج نیرت هتفشریپ زا دوخ نامز و عون رد یزرواشک بآ تیریدم شاکنک هک تسا هدوب یزرواشک بآ زا یرادرب هرهب یاه ماظن یزورما تلاکشم زا یرایسب لح یارب ار هنیمز دناوت یم نآ رد هلاقم نیا فده .دنک مهارف یزرواشک رد بآ تیریدم یاهاتسور رد بآ عبانم زا یتنس یرادرب هرهب تیریدم یسررب نایم رد بآ عبانم تیریدم داعبا یسررب و رورم .تسا ناریا یزرواشک رد بآ تیریدم هک تسا هداد ناشن ناریا نازرواشک نیا رد .تسا یگنهرف و یعماتجا ،یخیرات رما کی روشک نیا ناییاتسور نایم رد بآ تیریدم ماظن ءزج هبءزج یسررب هلاقم و عیزوت تیریدم ،بآ نیمأت تیریدم شخب هس رد ناریا تیعقوم رد .دش ماجنا بآ زا یرادرب هرهب تیریدم و میسقت بآ فصرم نازیم نیترشیب و بآ دوبمک اب روشک هک ینونک یتاکن دناوت یم یسررب نیا جیاتن ،تسا هجاوم یزرواشک رد ماتم رد ،ناییاتسور هب بآ عبانم تیریدم لاقتنا یارب دنمشزرا .دیانم هئارا ،یزرواشک بآ تیریدم یاه شخب یزرواشک ،یموب شناد ،یتنس یرایبآ ،بآ :یدیلک یاه هژاو .بآ تیریدم ،یتنس

رد بآ عبانم زا یتنس یرادرب هرهب تیریدم ناریا یاهاتسور

3تخبکین رفعج ،²یبوقعی رفعج ،^*1ولفجن اسیرپ

رایشناد -2 .ناجنز هاگشناد ،یزرواشک شزومآ و جیورت هتشر یترکد عطقم یوجشناد -1 رایشناد -3.ناجنز هاگشناد ،یزرواشک هدکشناد ،ییاتسور هعسوت و تاطابترا ،جیورت هورگ .ناجنز هاگشناد ،یزرواشک هدکشناد ،بآ یسدنهم هورگ )E-Mail: najafloo.parisa@znu.ac.ir ،لوئسم ی هدنسیون(*

97/12/02 :تفایرد خیرات 98/02/18 :شریذپ خیرات

Water restriction in Iran through history has led Irani- ans to think for a long time about smart measures for water management and they devise accurate and effi- cient methods for water distribution and division in such a way as to prevent water loss and to maintain jus- tice. Iranians indigenous knowledge for agricultural wa- ter management was one of the most advanced agricul- tural systems in its time, which can be used to problems solving of water management in modern agriculture.

The purpose of this paper is to study the traditional uti- lization management of water resources in the villages of Iran. Reviewing and analyzing the dimensions of wa- ter resources management among Iranian farmers has shown that water management in this country is a his- torical, social and cultural issue. This article investigates the component of water management system among villagers of Iran in three sections: water supply man- agement, distribution and division management and water utilization management. In the current situation where the country is facing water scarcity and high wa- ter consumption in agriculture. The results of this study can provide valuable tips for transferring water resourc- es management to villagers in all sectors of agricultural water management.

Keywords: Water, Traditional Irrigation, Indige- nous Knowledge, Traditional Agriculture, Water Management.

هدیکچ Abstract

Traditional Utilization Manage- ment of Water Resources in the Villages of Iran

P. Najafloo^1*, J. Yaghoubi², J. Nikbakht³

1- Ph.D. Student of Agricultural Extension and Education, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Iran. 2- Associate professor, Department of Extension, Com- munication and Rural Development, Faculty of Agriculture, University of Zanjan, Iran. 3-Associate professor, Department of Water Engineering, Faculty of Agricul- ture, University of Zanjan, Iran.

*)Corresponding Author Email: najafloo.parisa@znu.ac.ir(

Received: 21-02-2019 Accepted: 08-05-2019

یسانش شور Methodology

همدقم اهنآ دورو و دیدج یاه یرواّنف دشر تازاوم هب ،ینونک صرع رد یرایبآ یاه یرواّنف ،ناریا هلمج زا هعسوت لاح رد یاهروشک هب هب یزرواشک شخب رد بآ عبانم زا یرادرب هرهب یارب نیون ور هبور هدمع تیدودحم هس اب اه یرواّنف نیا .دش دراو روشک نیلوا .)1390 ،تایب و هتخارفا ؛1392 ،یناطلس و یرافغ( دنتسه نیون یاهرازبا هب اهنآ یلااب شیارگ ،هنیمز نیا رد تیدودحم ،یعماتجا یاهوگلا اب کدنا یراگزاس ،تیدودحم نیمود .دشاب یم یتنس تیریدم یاه ماظن لوح رد هتفرگ لکش نیناوق و یقوقح یعیبط طیحم اب نیون یرایبآ یاه یرواّنف مک قابطنا .تسا بآ اذل .دشاب یم تیدودحم نیموس زین ناریا روشک فلتخم قطانم و یقوقح ،یعماتجا ظاحل هب هک ییاه یرواّنف نینچ زا هدافتسا تدم هاتوک رد دیاش ،دنا هتفاین قباطت رظن دروم هقطنم اب یفرع هارمه هب بولطم جیاتن تدمدنلب رد یلو ،دشاب زیمآ تیقفوم یاهرازبا یدمآراکان .)1390 ،تایب و هتخارفا( تشاد دهاوخن یرایبآ دیدج یاه هناماس رد لااب یژرنا فصرم و نیون یرایبآ براجت و یموب شناد هب هجوت مدع اب هک دنتسه یتلاکشم زا ناریا رد بآ عبانم تیعضو ندش رت ینارحب ببس ،یلحم هعماج .)1391 ،یفطلریم و روپ هعمج( تسا هدش یموب شناد بلاق رد نازرواشک ،یدماتم یاه نامز لوط رد و یلاسکشخ هدیدپ اب هلباقم تهج ار یددعتم یاه شور ،دوخ تسا ملسم هچنآ .دنا هداد هعسوت و عادبا نآ زا یشان یاهدمایپ تیریدم رد مهم یرازبا ناونع هب اه شور نیا تیمها هب هجوت اب یموب شناد ات تسا مزلا ،ییاتسور فلتخم قطانم رد بآ عبانم و ییاضر( دریگ رارق یدج هجوت دروم هزوح نیا رد نازرواشک ،یتنس دیلوت یاه ماظن و یموب شناد رد شاکنک .)1390 ،ناراکمه یناریدم ،ناناقهد هک یا هشیلک ی هشیدنا نیا ات تسا هدش ببس ماترحا یلحم مدرم یارب هک دوش یا هشیدنا هب لیدبت دنا فیعض ،طیحم لابق رد ناشلماعا و اه هدیا هک یمدرم .تسا لئاق یترشیب یموب شناد زا تنسج هرهب .تسا یموب یراگزاس یاراد و رادیاپ یریگراک هب رانک رد ،ییاتسور بآ عبانم ِیتنس تیریدم براجت و دناوت یم ،یتکراشم هاگدید بوچراچ رد نیون یرواّنف و زور شناد ار ییاتسور یاضف هژیو هب ،هقطنم یداصتقا و یعماتجا تایح هب ار ییاتسور یاه هژورپ و اه همانرب و هدرک لوحتم و یزاسزاب .)1391 ،یفطلریم و روپ هعمج( دزاس کیدزن ناشبولطم فادها هکلب ،درادن ضقانت و ضراعت یمسر شناد اب اهنت هن یموب شناد لباق ،سترسد لباق ،یموب شناد .دشاب دناوت یم زین نانآ لمکم یهافش زین نآ لاقتنا ی هقیرط و تسا نازرا و دمآراک ،مهف نطب رد و هدش هدیدبآ ،نامز یط و هدوب ایوپ ،شناد نیا .تسا و یموب طیاشر اب و هتفای لماکت یلحم ِیعماتجا و یعیبط طیحم .)1393 ،یدرکهد یمرک و یرباص( تسا راگزاس ًلاماک یا هقطنم رگید لسن هب یلسن زا یراتفگ و یهافش روط هب هک شناد نیا

هماع دیاقع و گنهرف ،اهزاوآ ،اه ناتساد لماش تسا هدش لقتنم ،یلحم نیناوق ،موسر و بادآ ،تاداقتعا ،یگنهرف یاه شزرا ،مدرم هنیمز رد هژیو هب یتنس شناد .دشاب یم یلحم یاه شیوگ و نابز ،UNDP( تسا رادروخرب یلمع تیهام کی زا ًاتدمع ،یزرواشک ،یداصتقا هفصر اب ِشناد عاوـنا زا یـكي یموـب شناد .)2018 ناگدننكديلوت و نازرواـشك یارـب كـسير لقادـح اـب و رادـياپ یـعيبط عبانم زا تظافح یارب بسانم یهار هک تسا یياتسور .)2004 ،Makhura( دـيآ یـم رماش هب یعماتجا ،یخیرات رما کی ناریا رد بآ زا یرادرب هرهب یاه ماظن تیدودحم .)1393 ،هداز یلعمتسر و ایکزا( تسا هدوب یگنهرف و زابرید زا نایناریا هک تسا هدش بجوم ناریا نیمزسر رد بآ یرادرب هرهب ،هریخذ ،ندروآ تسد هب یارب ار یا هنادنمشوه ریبادت ار دمآراک و قیقد یاه شور و دنشیدنایب بآ بسانتم فصرم و تفر رده زا هک یا هنوگ هب ؛دننک عادبا بآ عیزوت و میسقت یارب .)1393 ،مدقم یروصنم( دوش تیاعر تلادع و هدش یریگولج بآ ثرکا رد یزرواشک لاعف یاه هورگ تروص هب هک ¹اه هنب دوجو ًلاثم رب و دنا هدوب لوغشم عرز و تشک رما هب ناریا ییاتسور قطانم رگناشن ،دنا هدرک یم یرادرب هرهب بآ زا مزلا و نیعم طباوض ساسا تسا نیمز و بآ تیریدم و یرادرب هرهب رما ندوب دننموناق یاه ماظن تیمها هب هجوت اب .)1390 ،ناراکمه و راگتسر حلاف(

یاه تیدودحم و طیاشر اب اهنآ یراگزاس و بآ زا یتنس یرادرب هرهب زا هدافتسا و اه ماظن نیا هب هجوت هزورما ،ناریا روشک بآ عبانم هکلب ،دشاب دیفم دناوت یم اهنت هن دوجوم یتنس و یموب براجت اب .تسا روشک بآ عبانم تیریدم رد ریذپان بانتجا یتروضر یاه ماظن لیلحت فده اب ضراح هلاقم ،قوف تروضر هب تیانع .تسا هدش نیودت یرایبآ یموب و یتنس تیریدم بآ زا یتنس یرادرب هرهب یاه ماظن رد یرایبآ و بآ نامزاس خیرات تمدق هب ناریا یرایبآ خیرات زا یمسر و یبتک یهاگآ نیلوا دسر یم ینونک خیرات زا لبق لاس 5000 دودح ینعی ناتساب ناریا رود یاه هتشذگ زا یرایبآ یاه ناوید .)1393 ،مدقم یروصنم(

،یرادا تموکح ،نایناساس هرود رد .تسا هتشاد دوجو ناریا رد بآ میسقت و تیکلام رب هک تشاد یرایبآ ناوید مان هب یناوید هک هتشاد دوجو یناوید زین یرجه مهد نرق رد .درک یم تراظن نازیم و تسا هدوب بآ ناکلام زا یلوصو جارخ تبث نآ هفیظو هدرک یم شرازگ زین ار بآ ناکلام مان رییغت ای و شهاک ،شیازفا یرادرب هرهب تیریدم زا یا هنونم ،ییاهب خیش فورعم راموط .تسا یاه ماظن نیرت هتفشریپ زا دوخ عون رد هک تسا بآ عبانم زا یتنس یدزی یلپاپ( تسا هدوب دوخ نامز رد یزرواشک بآ زا یرادرب هرهب .)1377 ،یکیناخ فابل و

و لاقتنا ،هریخذ ،لاصحتسا رما رد هک دندوب ینامدرم نایناریا هتشاد زیراک ای تانق نوچمه ییاه یروآون و تاراکتبا بآ فصرم نیدنچ هکنیا دوجو اب .تسا هدش هتخانش ناریا مان اب ناهج رد هک زا هدافتسا شور نیا مه زونه ،درذگ یم تانق عاترخا زا لاس رازه یزرواشک و ینوکسم قطانم و اهاتسور زا یمهم تمسق رد ،بآ ناکرا زا یکی یتح و تسا لوادتم و لومعم روشک یرادماد و ،یسابع و این مازرف( تسا کشخ یحاون رد عرز و تشک یلصا .)1390 ،ناراکمه و راگتسر حلاف ؛1390 یدنبراتخاس ،ناریا رد یرایبآ یتنس ماظن یاه یگژیو نیرت مهم زا رب سترسد لباق بآ عبانم عقاو رد .تسا بآ زا یرادرب هرهب ماظن یانبم ای و هدوب هدش هتخانش فرع رد هک یتاررقم و دعاوق ساسا تراظن نامزاس و دش یم عیزوت ،تسا هتشاد بوتکم و ینوناق و دعاوق نآ ساسا رب و تقد اب ار بآ عیزوت تیریدم یرایبآ رب هدوب صخشم ،بآ عبنم ره روخبآ یضارا .تشاد هدهع رب تاررقم و یراد هگن ترفد کی رد ار اتسور ره ی هباقح نازیم ²نایفوتسم و و یهورگ ،بآ عیزوت و نیمأت تیریدم نینچمه .دندرک یم تبث رب و تشاد نارادرب هرهب هدارا و رظن هب یگتسب فصرم تیریدم رد ،یتنس راک و تشک ماظن ساسا رب و نانآ لماعت همادا یانبم رد و یدارفنا ای و یعمج تروص هب نآ ریاظن و هنب ،ارحص بلاق .)1390 ،ناراکمه و داژن یکلم( تفرگ یم ماجنا یصاصتخا عرازم یبرغ هقطنم رد هک تسا هداد ناشن روشک رد یرایبآ لئاسم رورم ،تسا ینارابرپ هقطنم یبسن روط هب هک یلماش یاه شخب و روشک هقطنم هک ناریا قشر رد و هدوب هداس یرایبآ لئاسم و طباور ،لکش دوجو عقاو رد .تشاد دوجو هدیچیپ طباور ،تسا یریوک و کشخ یمجح و ینامز ددعتم یاه شجنس ،ننس و بادآ ،اهشرق و اه هورگ یروآ عمج رد تاراکتبا و تاعادبا و یرایبآ یتنس یاه هویش ،بآ دراد ناریا یقشر هقطنم رد بآ تیمها زا ناشن ،ییوج هفصر و ناریا رد یرایبآ قیقد و یتنس ماظن یعون .)1368 ،داژن یفص(

3هیاپ یبد و اه هناخدور یبآ طیاشر اب قبطنم ًلاماک هک تشاد دوجو طرفم یاه یلاس کشخ و یبآ مک یوگخساپ یبوخ هب و هدوب اه نآ دهاوش ساسا رب .)1388 ،روپرظن و ابیکش( تسا هدوب روشک رد ،تخاس یارب ناریا رد نازرواشک و ییاتسور مدرم تکراشم ،یخیرات رد .دراد ینلاوط یا هقباس یرایبآ تاسیسأت زا یراد هگن و یرادرب هرهب هرود رد یزرواشک رد بآ عبانم زا یرادرب هرهب تیریدم یتنس ماظن اه هناخدور زا یتنس راهنا داجیا ،تاونق ثادحا ،یتیعر و بابرا ماظن بسانت هب اه نآ یبوریلا و یراد هگن و هعرزم سر ات زیراک رهظم و نازیم تبسن هب نازرواشک و ناناقهد .دوب تیعر و بابرا هدهع رب و راگتسر حلاف( دنتشاد تکراشم اه تیلاعف نیا رد ،دوخ یبآ مهس یرادرب هرهب تیریدم و یرایبآ ماظن یلک روط هب .)1390 ،ناراکمه ،بآ نیمأت تیریدم زیماتم حطس هس رد ناریا یاهاتسور رد بآ زا ماجنا بآ فصرم تیریدم تیاهن رد و عیزوت و لاقتنا تیریدم .)1389 ،دنودمحا و ییازریم( تسا هدش یم بآ نیمأت تیریدم -1

یوس هب عبانم زا بآ لاقتنا دنیارف لماش بآ نیمأت تیریدم لصاح بآ و بلایس هلمج زا یحطس یاه بآ هریخذ ،اهاتسور بآ تیکلام هوحن هب طوبرم لئاسم نینچمه و فرب و ناراب زا عونت ،یمیلقا توافت یاراد ناریا روشک فلتخم قطانم .تسا ببس اه توافت نیا .تسا یرادماد و یهایگ شیور و تلاوصحم رظن زا هک هدش فلتخم یاه شزرا و اهراجنه و اه تنس داجیا ،یمیلقا توافتم طیاشر هزادنا هب ،یریگ میمصت و یزیر همانرب یتوافتم یاه هویش فلتخم قطانم رد هدش ببس هک دراد تیمها رد .)1386 ،یدبع( دشاب هتشاد دوجو بآ نیمأت تیریدم رد بآ عبانم شخب ود رد کیکفت هب بآ نیمأت تیریدم همادا .دوش یم حیشرت بآ تیکلام و اهاتسور اهاتسور بآ عبانم - لماش ناریا یاهاتسور لک رد یتنس یرایبآ عبانم یلک روط هب نونک ات هتشذگ زا .دنتسه ینیمزریز و یحطس بآ عبانم اهراس همشچ ،اه تانق قیرط زا ینیمزریز یبآ عبانم زا یرادرب هرهب یحطس بآ عبانم زا یرادرب هرهب یارب .دریگ یم تروص اه هاچ و ،بآ فارحنا یاهدنب و اهدس ،ینزخم یاهدس زا ،)اه هناخدور(

دوش یم هدافتسا اه بلایس یروآ عمج یاهرختسا و اهدنب بآ یحاون یاهراز مید یارب ناراب بآ زا هدافتسا .)1382 ،یسورگ(

یناتسهوک قطانم زا یدودحم یحاون و روشک لماش یلحاس زا هدافتسا .تفرگ یم تروص سرگاز یاه هنماد و یزکرم تلاف نودب هتشذگ رد هک ییاه هناخدور و اهدور ،اهراس همشچ بآ رایسب زین دش یم هدافتسا یرایبآ تهج بآ لاقتنا تادیهتم ناریا یاهاتسور یلصا بآ عبانم .)1386 ،یدهاز( تسا دودحم بآ رادقم هک ینامز یلو ؛دندوب یراج یاهدور و اه تانق ًامومع رفح هب مادقا کترشم تروص هب نارادماهس ،دوبن یفاک عبانم نیا و هداد دنویپ تانق بآ هب ار هاچ بآ و دندرک یم قیمع یاه هاچ .)1368 ،داژن یفص( دیسر یم ⁴قسن بحاص دارفا یرادرب هرهب دروم حطسم نیمز هک ییاهاتسور ،ملایا ناتسا برغ ناویا رد لاثم یارب دندوب فظوم ،دندوب هناخدور ترواجم رد و دنتشاد رایتخا رد رهن بآ هک ییاج ات ًاتیاهن .دننک ادج رواجم هناخدور زا ییاهرهن .)1393 ،مدقم یروصنم( دنتفای یم دادتما اهرهن تشاد ششک ینتبم یاه هویش روشک رد یتنس یرایبآ نونف نیرت یمیدق زا یکی ییاهراکوزاس زا هدافتسا اب هک تسا یحطس یاه بآ یریگراک هب رب خرچ لثم ییاه یروانف و رهن ثادحا ،دنب ،دس ،)Gowl( لگ نوچ یناتساب یاه هزاس .دریگ یم تروص رختسا ثادحا ای و بلاود ،بآ نمهب دنب ،رک هناخدور رد شویراد دنب لثم هتشذگ زا هدنام اج هب اجنیا رد .)1386 ،یدهاز( دراد عوضوم نیا زا ناشن ... و سراف رد .ددرگ یم یفرعم یتنس یاه هزاس نیا زا یخرب

بآ عبانم زا یرادرب هرهب و تظافح یارب یتنس یشور لگ :لُگ • یکچوک یتنس و یکاخ رختسا هب لگ .تسا ناریا رد کچوک یرادرب هرهب و اه تانق و اه همشچ بآ راهم تهج هک دنیوگ یم ینلاوط رایسب تدق یاراد هزاس عون نیا .ددرگ یم ثادحا نآ زا فلتخم داعبا اب یلادوگ ،هزاس عون نیا ثادحا تهج .تسا تبسن ،نآ فک کاخ ندیبوک اب و هدرک رفح ینیمز هعطق رد رد هزاس نیا .دوش یم مادقا نآ ندرک ریذپانذوفن و تخس هب و ،هتشاد جاور دشابن یئماد بآ عبانم هب یسترسد هک یقطانم .تشاد مدرم نیب رد ییلااب رابتعا و شزرا یناتسهوک قطانم رد ندوب دابآ و لاعف لیلد ،هقطنم کی رد ناوارف یاه لگ دوجو یرادماد و یعارز مهم یاه تیلاعف زا ناشن هک هدوب هقطنم نآ کی تیکلام رد لگ هزاس نینچمه .تشاد هقطنم نآ رد راد هشیر و تلاصا رگنایب و هداوناخ ییاناوت زا ناشن ،هداوناخ لیلد هب لگ یاه هزاس .دوب هقطنم رد لیماف و هفیاط نآ ندوب یریذپ تکراشم رظن زا ،دنتشاد یلحم و یموب تیهام هکنآ هب ،هتشادن یلکشم هنوگ چیه هقطنم نانکاس فرط زا لوبق و و )اه هباقح( یقوقح لئاسم هک دش یم هدافتسا نآ زا یوحن تیاعر نآ هب طبترم یعماتجا لئاسم و )ننس و بادآ( یگنهرف و یرجم ،حارط اه هزاس نیا ثادحا و شیادیپ رد مدرم .دش یم رثؤم و یرایتخا ،یلمع ًلاماک تکراشم نیا و دندوب رادرب هرهب اشوک نآ یراد هگن و ظفح رد دندوب نآ دلوم دوخ نوچ و هدوب .)1386 ،یدبع( دندوب ،یروآ عمج رد یتنس یاه هزاس زا رگید یکی قدنخ :قدنخ • بونج رد هیوقرج ناتسهد رد .تسا یعارز بآ یراد هگن و هریخذ تکراشم هب قیمع یاه لادوگ ،تانق رب هولاع ناهفصا رهش یقشر و هدش تفس کهآ و گنس اب نآ فک هک دش یم رفح نارادماهس نیا .دوب ترم یتناس 10 رطق هزادنا هب یگنس لد زا نآ جورخ لحم هناهد .دش یم رپ ناراب اب راهب رد و فرب شراب اب ناتسمز رد قدنخ زاب دعب هب هام نیدرورف زا و دش یم دودسم ناتسمز رد هرفح تشادرب هک یهام هس دودح یارب زین قدنخ بآ تیریدم .دش یم تراظن تایلمع بآریم .دوب بآریم هدهع رب تفرگ یم تروص بآ .)1368 ،داژن یفص( تشاد هدهع رب ار بآ میسقت و راهباچ هقطنم یموب مدرم جیار یاه شور زا یکی زین راگد :راگَد • یا هچضوح راگد .دوب بلایس زا یرادرب هرهب یارب ناتسچولب رد ینیمز اب و ترم 1/5 زا ترمک هاتوک یاهراوید اب یکاخ و شوگراهچ راهباچ یاه تشد هنادزیر و حطسم یضارا رد راتکه 25 ات 1 نیب یبلایس تشک و بلایس راهم تهج هک هدوب ناسنا تسد هتخاس و زا شیب هب و تسین صخشم هناماس نیا تمدق .دش یم هدافتسا یلعف ناکلام هب دادجا زا ثرا تروص هب اهراگد .دسر یم لاس رازه و یدرف ای اهراگد تیکلام .دوبن جیار نآ شورف و دیرخ و هدیسر یتکراشم ،یدرف تروص هب اه نآ زا یرادرب هرهب و هدوب عاشم ای ،بلایس تنفرگ رد مدقت و تیولوا .تسا هدوب یراک هفصن ای و رد بآ ذوفن ،لیس تنفرگ .دوب قلعتم تسدلااب یاهراگد هب ًافرع

و یرادهگن ،یشاپرذب ،مخش تیلباق ،کاخ تبوطر شهاک ،نیمز ًامومع .تسا راگد هناماس رد یزرواشک لحارم لوصحم تشادرب راگد یور رب راک قیرط زا اهراوناخ هنلااس دمآرد دصرد 90 ات 10 .)1392 ،ناراکمه و یلعوب( دش یم لصاح جیار ناتسچولب و ناتسیس رد شور نیا :باشوخ ای راسدنب • یاه تلاپ .تفر یم راک هب یعارز تلاوصحم تشک یارب و هدوب شخب هک دش یم کیکفت شخب ود هب عبرمترم 5000 ات 1000 هتفرگ رظن رد اه بآ ناور یروآ عمج یارب ریگبآ ناونع هب رت گرزب .دش یم هداد صاصتخا تعارز یارب رت کچوک شخب و هدش و مدنگ لثم یتلاوصحم تشک یارب کشخ قطانم رد باشوخ لیدعت باشوخ ثادحا زا یلصا فده .تشاد یدایز دربراک وج زا راک و تشک تهج بسانم یضارا هب یخلاگنس و ینش یضارا اه هزاس نیا تخاس .دوب یجیردت یراذگ بوسر و یریگ لیس قیرط تروص هقطنم کاخ یریگراک هب اب و هاک و گنس زا هدافتسا اب یا هصرع ،هناخدور ای ههاربآ رانک رد هک بیترت نیا هب .تفرگ یم ،هارمه تابوسر بسک و نآ لخاد هب بآ فارحنا اب و هدش هدامآ هب مادقا ،زیخ لصاح و یتفربآ کاخ لوصح و بآ ذوفن نمض فلتخم یاه تمسق عقاو رد .دش یم یعارز ناهایگ تشک ای زیرسر ،یکاخ دنب ای هراوید ،مید نیمز زا لکشتم باشوخ ای دازام هیلخت لحم ،یفارحنا رهن ،نیچ هکشخ ،یجورخ هزاورد .)1392 ،ناراکمه و یلعوب( دشاب یم هلپ و رگ ،هچیرد بآ تیکلام - عون هس ،دندوب یهدبآ عبنم تاونق هک یرایبآ یاه ماظن رد نیمز زا ادج بآ تیکلام ،نیمز اب بآ تیکلام لماش تیکلام رد گرزب نارادماهس هک یتاونق رد .دوب موسرم یفقو یاه بآ و بآ تیکلام و دوب نیکلام هدمع هب قلعتم تانق ،دنشاب تیثرکا هدش میسقت نیمز تبسن هب بآ مهس و دوبن مه زا ادج نیمز و ماظن نیا رد .دوب )⁵یدنب قات( زور و بش رادم رب میسقت ماظن و بآ یدراوم رد یتح و تشادن یگدیچیپ بآ تیریدم و هرادا .دش یم هرادا مدرم یرایدوخ قیرط زا ،هتشادن یصاخ لوئسم ره و هدوب جیار یکلام هدرخ تاونق رد نیمز زا ادج بآ تیکلام دوب بآ ماهس نیدنچ ای کی یاراد ،یلام ییاناوت هب هتسب سک ماهس یاراد ،دنتشادن یزرواشک نیمز هک یدارفا یتح یهاگ و هدرخ تانق رد .)1369 ،یهلا بناج ؛1384 ،داژن یفص( دندوب بآ یتح و دوب راوتسا هیناث و هقیقد رب بآ میسقت ماظن ،یکلام بترم و مجسنم تیریدم هب نوچ و دندش یم هبساحم اه هیناث نیمه هب و تشاد رارق بآریم ،بآ میسقت سأر رد ،تشاد زاین زین یبآریم تانق ،اهاتسور زا یخرب رد یکلام هدرخ تانق هب لیلد فقو تروص هب هفوقوم یاه بآ هب زین هفوقوم ماهس .دش یم هتفگ .)1369 ،یهلا بناج( دش یم هتفگ ماع و صاخ

بآ میسقت و عیزوت تیریدم -2 رادم و بآ میسقت و لاقتنا دنیارف لماش بآ عیزوت تیریدم اهاتسور حطس رد یرایبآ یاه نامزاس طسوت هک تسا بآ شدرگ هس رد بآ میسقت و عیزوت تیریدم تیعضو .دش یم تیریدم یاه نامزاس و بآ شدرگ رادم ،بآ میسقت یانبم لماش ازجم شخب .دوش یم هداد حیضوت کی ره همادا رد هک دشاب یم یرایبآ بآ میسقت یانبم - دحاو یانبم رب میسقت ،بآ عیزوت و میسقت یتنس یاه ماظن رد نیا زا کی ره یریگراک هب .تسا هدوب نامز ای و مجح ،نیمز بآ نازیم و ییایفارغج تیعضو هب یگتسب بآ میسقت یاه هویش بآ و دوب مک بآ نازیم هک یقطانم رد .تشاد هقطنم رد دوجوم .دش یم هدافتسا بآ میسقت یارب نامز دحاو ،تشاد ییلااب شزرا ،دوب ناوارف بآ و تشاد دوجو نیمز تیدودحم هک یقطانم رد یراج بآ هک یقطانم رد .دوب نیمز یانبم رب بآ یدنب میسقت یانبم یمجح یاهدحاو ،دوب اتسور ای و هعرزم دنچ هب قلعتم یاهرهن ِباعشنا یاه لحم رد تلاح نیا رد .دوب یدنب میسقت ،لکش یبعکم یاه گنس ،بآ یلصا عبانم زا اهاتسور ای و عرازم دوش یریگ هزادنا نآ مجح ساسا رب رهن ره هباقح ات هداد رارق روبع گنس لخاد ریسم زا نامز دحاو رد هک بآ زا یمجح و ،مدقم یروصنم( دشاب اهرهن زا کی ره مهس هدننک نییعت ،دنک یم .)1384 ،یسوواط ؛1393 هتبلا هک دوب ناجنف ،اهاتسور رد بآ یریگ هزادنا ینامز دحاو هتفگ زین ماج و هجسر ،هسر ،هلایپ نآ هب قطانم یخرب رد دوب یکچوک یسم فرظ اهاتسور زا یخرب رد ناجنف .دش یم رد و تشاد یترمیتناس 15 رطق و نزو ولیک مین و کی هک رد ار ناجنف نیا .دوب هدش هیبعت یزیر خاروس نآ یاهتنا رطق ترم یتناس 40 و مرگولیک 3 نزو هب بآ زا رپ گرزب فرظ بآ ،نآ ریز خاروس و ناجنف نزو رطاخ هب .دنداد یم رارق قرغ ناجنف هک ییاج ات هدرک ذوفن مک مک ناجنف لخاد هب هک دشک یم لوط هقیقد 3 نامز تدم نیا .دش یم بآ رد ربارب بآ تعاس ره و دندیمان یم ناجنف کی ار نامز نآ اهاتسور یخرب رد هلیسو نیا هزادنا هتبلا .دوب ناجنف 20 رپ نامز تدم ،اتسور زا یخرب رد هک یا هنوگ هب ؛دوب توافتم یاتسور دننام اهاتسور یخرب رد .دوب هقیقد 30 هجسر ندش ضوع اهرایبآ طسوت اه هسر ینعی اه هلیسو نیا ،زنطن رد زرب ای راد هسر .دش یم هداد یرگید راد هسر هب یراد هسر زا ،هدش هشیمه هک هسر زا هنونم کی اب ار اه هسر ًلاومعم رایبآ نماه ناحتما ،دراد مان نیباو هک درک یم یرادهگن دوخ تسد رد تروص هسر نماتخاس رد یبلقت هک دوش ئنمطم ات درک یم .)1368 ،داژن یفص( دشاب هتفرگن یخرب .تفرگ یم تروص هلایپ نماه ای ناجنف رد اه بلقت یخرب

دور ورف بآ رد یرت ینلاوط تدم رد ناجنف هکنیا یارب تاقوا ناجنف ندشرپ یدنُک یارب ای و دندرک یم روش بآ زا رپ ار تشت هک یسک مه یهاگ هتبلا .دندرک یم برچ ار ناجنف خاروس یور یگیر و هدرک هدافتسا لیک تلفغ زا دوب وا هب قلعتم یدعب ماهس هتبلا .دور ورف بآ رد رت عیسر ناجنف ات دنداد یم رارق ناجنف رد دوخ ،داب لاثم یارب .دوب ییاهاطخ یاراد مه ناجنف شور دوخ هاتوک و ناجنف ندش رپ رت عیسر ببس داب شزو ؛دوب اطخ لماع .)1377 ،یکیناخ فابل و یدزی یلپاپ( دوب یرایبآ نامز ندش ،تشدبامرگ هناخدور رواجم یاهاتسور رد ،ناتسلگ ناتسا رد ار هناخدور رد دوجوم بآ میسقت یریگ هزادنا و شجنس دحاو شش لوط هب یراولا هعطق کرد .دنتفگ یم )کچوک رد( کرد مین یواسم هناهد 12 هب و هدش یلقیص و فاص هک دوب ترم لحم رد هدش زارت تروص هب سپس .دش یم میسقت )ناک( یترم هناهد ره یور رب .دش یم تیبثت تلام و گنس اب بآ میسقت رد )هنابز-ماک( ترم مین لوط هب لیطتسم یبوچ هحفص کی قلاطا گنس اب ناک نآ هب هک دش یم مکحم و تباث راولا لخاد رگید یاهاج یخرب رد و تریل 13/3 ربارب بآ گنس کی .دش یم .)1390 ،ناراکمه و ینیسح( دوب یهدبآ هیناث رد تریل 14 و یباتفآ تعاس زا نامز شجنس تهج ،ینامز شجنس دحاو رد یاهرازبا نیرت لومعم زا یبآ تعاس .دش یم هدافتسا یبآ تعاس دلایم زا لبق لاس 1400 هب نآ تمدق هک تسا یریگ هزادنا ،لاکنف یلحم یاه مان یاراد ناریا فلتخم قطانم رد و دسر یم هتبلا .)1394 ،یریما و میدن( دوب ... و تشت ،وبس ،هنشت ،لاگنپ نییعت رد زین یزرواشک نیمز ییایفارغج تیعقوم شور نیا رد ،یسوواط( دش یم هداد رارق رظندم رادماهس ره یرایبآ تبون رد دیشروخ عولط و هیاس رب ،اهاتسور زا یخرب رد .)1384 هیاس ندیسر لاثم یارب .دش یم هیکت یرایبآ نامز یدنب میسقت رگیدکی هب بآ لیوحت نامز ،صخاش گنس ای و هپت ،هوک هب هواق رمس یاتسور هلمج زا رگید یاهاتسور زا یخرب رد .دوب .دندرک یم لیدبت ینامز دحاو هب ار ینزو دحاو ماج تبرت رد بآ( نم مین ،)زور هنابش کی بآ( نم لماش ینامز یاهدحاو 36( ریس کی و )زور هنابش مراهچ کی( ریس 10 ،)تعاس 12 دودح هک دوب یبآ مجح ربارب عقاو رد ریس کی .دوب )هقیقد زین ناهفصا دابآ گتی یاتسور رد .دیانم یرایبآ ار راتکه 0/15 هدافتسا ینامز شجنس دحاو زا هقطنم رد بآ دوبمک لیلد هب نامز تدم قاط زا روظنم .دوب قاط بآ میسقت دحاو و دش یم عولط ات دیشروخ بورغ ای و دیشروخ بورغ ات دیشروخ عولط ،زور هنابش کی ینعی قاط تفج کی لداعم و تسا دیشروخ هلایپ زا زین نآ زا رت کچوک یاهدحاو یارب .دش یم هتفگ زرو هدافتسا دوب جیار یمجح شجنس شور رد هک ناجنف نماه ای .)1368 ،داژن یفص( دندرک یم

بآ شدرگ رادم - ،یزرواشک نیمز یرایبآ رد هباقح تبون ود نیب ینامز هلصاف هب یاراد قطانم زا یخرب رد هتبلا هک ؛دوش یم هتفگ بآ شدرگ رادم دابآ گنی یاتسور رد لاثم یارب .)1368 ،داژن یفص( دوب یلحم یماسا ناونع هب و دوش یم دای رادم هملک ففخم ناونع هب راد زا ناهفصا راد ،مود راد ،راد :دوش یم هدافتسا بآ شدرگ رادم یاهزور دنوسپ دندیمان یم زلک ای ثلک زین ار رادم شدرگ زور نیرخآ .... و موس یاهزاین ریثأت تحت اهاتسور رد بآ شدرگ رادم .)1384 ،یسوواط(

یاهزاین زا روظنم .دوب یسایس تیکلام و تردق لماعا ،هقطنم هیلوا .دوب تشک عون و قسن بحاص یاهراوناخ دادعت ،هقطنم هیلوا هطساو هب ناناقهد زا یخرب هک دوب نیا تردق لماعا زا روظنم یرایبآ متسیس یدام تلاکشم لح یازا هب ،لااب یلام ییاناوت تنشاد زین یسایس تیکلام رد .دندرک یم تفایرد روکذم عبنم بآ زا یمهس تفایرد عبانم زا بآ مهس ،یسایس روز ای و تردق هطساو هب دارفا ریثأت تحت بآ شدرگ رادم هک تسا رکذ هب مزلا هتبلا .دندرک یم رادم یسررب زا ناوت یم ار عوضوم نیا .دوبن ییایفارغج تیعقوم یاهاتسور هک یا هنوگ هب ،تفایرد مه رواجم یاهاتسور بآ شدرگ بآ شدرگ رادم زا ناسکی ییایفارغج تیعقوم یاراد و مه رواجم .)1368 ،داژن یفص( دندرک ینم تیعبت ناسکی یعارز لاس زاغآ رد ار بآ شدرگ رادم لوط روشک طاقن زا یخرب رد ینقم رفن کی ار بآ مجح قطانم زا یخرب رد .دندرک یم صخشم نز مقر ًلاومعم هک درک یم هبساحم ،دوب هدمآ اتسور جراخ زا هک داد یم ماجنا بآریم ار تایلمع نیا قطانم یخرب رد و تشاد مان یاتسور اب بآ شدرگ رادم لوط اتسور ره رد .)1368 ،داژن یفص(

.دوب فلتخم تاعوضوم هب هتسباو هلئسم نیا و دوب توافتم رگید ناریا یاهاتسور رد بآ شدرگ رادم نیگنایم و لومعم روط هب اما .)1368 ،داژن یفص ؛1384 ،یسوواط( دوب زور 12 تروص لصف رییغت اب هطبار رد بآ شدرگ رادم لوط تارییغت هدش هدوزفا زور لوط هب هکنیا لیلد هب هراهب تشک رد .تفرگ یم هباقح ره تاعاس و بآ شدرگ رادم لوط ،تفر یم یمرگ هب اوه و ندش هاتوک و اوه ندش دسر لیلد هب هزییاپ تشک رد و هتفای شهاک دش یم رتدایز هباقح ره تاعاس و دایز بآ شدرگ رادم لوط ،زور لوط رب هک تسا یرگید لماع زین لوصحم عون .)1368 ،داژن یفص(

رادم لوط تارییغت .)1386 ،یدهاز( دوب راذگریثأت بآ شدرگ رادم ارحص ،هنب( یتنس یعارز یاهدحاو دادعت تارییغت اب بآ شدرگ زا یخرب ،بآ رادقم شهاک اب یهاگ .تشاد میقتسم هطبار )... و مک اه هنب دادعت و هتسویپ اتسور نانیشن شوخ هب ناقسن بحاص یهاگ .تفای یم شهاک بآ شدرگ رادم لوط هجیتن رد و دش یم شیازفا هدش تشک یعارز یاه نیمز نازیم ،بآ مجح شیازفا اب زین هجیتن رد و هداد شیازفا ار راک یورین هب زاین ،نیا هک تفای یم شیازفا اه هنب دادعت و دنتسویپ یم ناقسن بحاص هب نانیشن شوخ رادم رد تارییغت ببس زین یهد بآ مجح رد تارییغت .دنتفای یم هک دش یم ببس بلغا بآ مجح شیازفا .دش یم یهدبآ شدرگ

اهرهن دادعت هب و دنشاب هتشادن ار بآ رادقم ششک بآ یاه یوج .)1368 ،داژن یفص( دبای شهاک بآ شدرگ رادم لوط و هدش هدوزفا میظنت ییاه همان راموط بآ شدرگ رادم یارب اهاتسور زا یرایسب رد هک یبآ شدرگ یاهرادم رد .دوش یم هتفگ زین همان بآ هک دش یم ره یارب یلحم صاخ یماسا ،دوب زور هنابش ساسا رب یدنب میسقت ،داژن یفص( دش یم رکذ اهراموط نیا رد هک دش یم باختنا زور هنابش یراد قاط ترفد ،همان راموط هب نیئان ناتسرهش یاهاتسور رد .)1368 رد هدش تشک لوصحم عون ساسا رب همان راموط نیا و دش یم هتفگ میسقت ⁶یفیص همان راموط و یوتش همان راموط هتسد ود هب عرازم .دوب یوتش همانراموط زا رت هاتوک ًلاومعم یفیص همانراموط .دش یم شورف و دیرخ دیدج تاعلاطا و دش یم ضیوعت راموط هلاس همه رد نارب هباقح تبون ییاجباج ،اه هیمهس ندش دایز و مک ،یلماتحا راموط نآ زا هخسن هس و دش یم روهمم و تبث یدیدج یاه هخسن همانراموط لاس ره نینچمه .دش یم یراد هگن ینیما صخش دزن شزرا ،دوخ ییارجا شزرا نداد تسد زا دوجو اب هتشذگ لاس .)1384 ،داژن یفص( درک یم ظفح ار دوخ یخیرات اهاتسور حطس رد یرایبآ یاه نامزاس - یکدنا یاه توافت مه اب فلتخم یاهاتسور رد یرایبآ یاه نامزاس هک دوب یدح رد اه یدابآ رد یرایبآ یاه نامزاس تیمها .دنتشاد دح رد یدابآ ره یرایبآ نامزاس تمدق تفگ دیاب دیدرت نودب ،اهاتسور زا یخرب رد .)1386 ،یدهاز( دوب یدابآ نآ دوخ تمدق بآریم .دوب رما نیا لوئسم رفن کی طقف یخرب رد و نت نیدنچ لوئسم ،یلحم فلتخم یماسا اب اهاتسور ثرکا رد هک دوب یصخش هباقح نامز یانبم رب بآ میسقت هفیظو درف نیا .دوب یرایبآ نامزاس یلحم مان اب بآریم زا اهاتسور یخرب رد .تشاد هدهع رب ار عراز ره یلاها دوخ طسوت اهاتسور یخرب رد بآریم .دش یم هدرب مان وای ریم دش یم باختنا اهادخدک و هفیاط ناسر طسوت رگید یخرب رد و .)1393 ،مدقم یروصنم(

رد .درک یم تفایرد نارادماهس زا بآریم ار یرایبآ نامزاس یاه هنیزه قوقح ،ملایا ناتسا برغ ناویا ناتسرهش رد هلمج زا اهاتسور یخرب تخادرپ ،لوصحم تشادرب لصف یاهتنا رد نازرواشک ار بآریم ینعی یزرواشک تلاوصحم دوخ سنج زا ًاتدمع یو قح و دندرک یم دارفا یوس زا لوصحم ینیعم نازیم .دوب هریغ و ترذ ،وج ،مدنگ صخش هب اه نآ تلاوصحم تشکریز حطس بسانت هب نیمز بحاص رد هک دش یم نییعت لکش نیا هب مهس نیا .دش یم تخادرپ بآریم لیوحت بآریم هب مدنگ نم 10 ،نیمز تفج ره یازا هب راک نایاپ ات هام تشهبیدرا لیاوا زا هام جنپ تدم هب بآریم راک لک .دنداد یم یرایبآ نامزاس همحزلا قح .دیماجنا یم لوط هب هام رویرهش یاهتنا زرواشک ره زا ،بآ ناجنف ره یازا هب زین رگید یاهاتسور یخرب رد .)1368 ،داژن یفص ؛1393 ،مدقم یروصنم( دش یم تفایرد

و تیمها هب یگتسب اهاتسور رد یرایبآ یاه نامزاس یگدیچیپ نامزاس ،اهاتسور یخرب رد .تشاد اتسور رد دوجوم بآ مجح نامزاس نیا رد هک هدوب یئمادریغ و یئماد یاضعا یاراد یرایبآ ،فلؤم دارفا نیا .دندرک یم تفایرد دزم و هدرک هئارا تامدخ هفیظو فلؤم .دشاب یم رگ هریت و نابیوج ،لایک ،رادباسح هدهع رب ار نابیوج و لایک ،رادباسح لزع و بصن ،باختنا قوقح تخادرپ و یرایبآ یاه هنیزه نیمأت نینچمه .تشاد رب زاین دروم یبوریلا نداد بیترت و نامزاس رد وضع دارفا هفیظو ماجنا و هدوب فلؤم رظن ریز رادباسح .دوب فلؤم هدهع و ترفد رد رادماهس ره یارب اه نآ تبث و اه باسح ندرک طبض زا یرایبآ راموط تارییغت و تلااقتنا و لقن هیلک زا ندوب هاگآ شجنس یاه ناجنف شرماش راک زین لایک .دوب رادباسح فیاظو نیا رد .تشاد هدهع رب ار بآ رادقم یریگ هزادنا و یرایبآ ینامز ،لوا رفن راک نامز رد هک دندش یم راک هب لوغشم درف ود هفیظو ضوع درف ود نیا یاج سپس و تخادرپ یم تحاترسا هب یرگید و دندش یم باختنا لایک ای و رادباسح طسوت اه نابیوج .دش یم و رهن ریسم لوط رد بآ زا تظفاحم ندوب راد هدهع اه نآ راک هک دندوب لوغشم رفن هس هشیمه هفیظو نیا رد .دوب اهرابیوج ار بآ زا تسارح و درک یم تکرح بآ ریسم رد هشیمه رفن کی تکرح رهن بآ اب هارمه مادک ره رگید رفن ود و تشاد هدهع رب هدهع رب رگید غاب هب یغاب زا ار بآ ندرک هتسب و زاب راک و هدرک دنزادرپ یم اه بآ ندرک دولآ لگ هب ناتسبات رد اهرگ هریت .دنتشاد یعورزم یاه نیمز رد نآ تابوسر و هدش لح بآ رد اه یلا ات یروصنم( دیانم زیخلصاح ار یعارز یاه نیمز و دنوش نیشن هت رگید یاهاتسور زا یخرب رد .)1368 ،داژن یفص ؛1393 ،مدقم لئاسم هب اه یشاب هد ای هد سر طقف و هدوب رت هداس نامزاس نیا نآ رادماهس دارفا زا یکی ههد هورگ ره یارب .دندرک یم یگدیسر هب یسرباسح لوئسم و دش یم باختنا ههد سر ناونع هب ههد باختنا یگهد سر هب زین رادماهس نیترشیب .دوب دوخ ههد روما اروش سیئر رادماهس نیرت گرزب زین اه ههد سر نیب رد .دش یم .)1368 ،داژن یفص( دوب دارفا یارب و هتفرگ ار دارفا یهاوخ هدایز و یور هدایز یولج اه باریم یارب فلخت تروص رد بلغا و دنتفرگ یم رظن رد ار یتاهیبنت ،یطاخ هب ار لئاسم و دندرک یم مورحم بآ زا ار فلختم درف هرود ود ای کی .دندرک یم شرازگ )نایادخدک و نادیفس شیر( یلحم یاروش تایلمع ناتسلگ ناتسا تشدبامرگ هناخدور یلاوح یاهاتسور رد زا یدرف طسوت اتسور ره مهس نییعت و هناخدور بآ میسقت یراجن داتسا بآ نارادماهس .تفرگ یم تروص نارگدورد هداوناخ یو دادجا و هدوب دایز یراک تمدق و ینلاوط هقباس یاراد هک ار هب یلحم هب دوخ اب ار دندوب هدش هتخانش یراجن ناونع هب زین ماجنا ار راک نیا ات دندرب یم )بآ میسقت یلصا لحم( دنب هاش مان رفن هس طسوت زین بآ میسقت رب ینابهگن و تراظن هفیظو .دهد .تفرگ یم تروص دندوب اتسور دنچ ای کی هدنیانم کی ره هک

تدم ماتم رد یلاوتم روط هب ،دنب هاش نابکرد ناونع هب دارفا نیا ره تشهبیدرا لوا زا هک ناقسن بحاص یضارا یرایبآ هرود رب ار ینابهگن و تراظن راک ،تشاد همادا هامرهم مهدزناپ ات لاس اهاتسور هباقح مهس نازیم نییعت هقطنم نیا رد .دنتشاد هدهع و )قسن( اتسور ره رد یراکیلاش حطس ِلماع ود ریثأت تحت بتارم هلسلس اتسور نیا رد .دوب اهاتسور بابرا ذوفن و تردق تروص هب 1342 ات 1285 یاه لاس دودح زا بآ عیزوت رد دارفا تیاهن رد و تیعر نمجنا ،ازریم ،راکاپ ،ادخدک ،کلام و بابرا .تسا هدوب ذفان و یراج تشدبامرگ هقطنم حطس رد زرواشک .دنتشاد تیلاعف بآ عیزوت هنیمز رد زین یدارفا ،نیب نیا رد اتسور ره بآ میسقت لحم زا تظافح نابهگن و لوئسم نابکرد زا لاقتنا ریسم رد هناخدور بآ ظفاحم و نابهگن ،یرایس .دوب زا بآ لیوحت و میسقت لوئسم ،باریم و یدابآ لوا ات کرد لحم دارفا قوقح .دوب قسن لخاد یضارا و قسن لحم ات یدورو لوا هداد یزرواشک هرود ره رد هدش دیاع لوصحم زا زین هدش رکذ .)1390 ،ناراکمه و ینیسح( دش یم طسوت هک تسا ییاهراک زا یکی نارادماهس یرایبآ تبون نییعت یاتسور رد تایلمع نیا .تفرگ یم تروص یرایبآ نامزاس رد تایلمع نیا .تشاد مان ندرک هجیب ،ماج تبرت رد هواقرمس ،ناراد هباقح نیب رد یشک هعرق اب و دش یم زاغآ یعارز لاس عوشر یخرب رد .دش یم صخشم ،تنفرگ بآ یارب رخؤم ات مدقم تبون نارادماهس هباقح نامز موادم تروص هب هکنیا یارب اهاتسور زا ،دشاب زور و بش زا یبیکرت تروص هب و دتفاین زور رد ای بش رد هداد رییغت یشخرچ تروص هب تارفن یاج هرود ره یاهتنا رد تباث فده و دندیمان یم شدرگ هب شدرگ ار تایلمع نیا .دش یم .)1368 ،داژن یفص( دوب نارادماهس یریگبآ نامز ندنانم لخاد رد ضیوعت ای و بآ شورف و دیرخ اهاتسور بلغا رد و دوب دنسپان یلمع هفیاط زا جراخ رد و هدوب زاجم اه هفیاط هنایفخم و هنامرحم لکش هب تفرگ یم تروص لمع نیا هچنانچ بآ هدنشورف صخش هک تسا رکذ هب مزلا هتبلا .دش یم ماجنا ،داژن یفص( داد یم تسد زا ار دوخ یعماتجا شزرا و هاگیاج زین کی ،ماهس نابحاص ماتم تقفاوم اب تاقوا یهاگ هتبلا .)1368 و دندناسر یم شورف هب شدرگ رادم زا جراخ ار بآ زا زور هنابش هنیزه نآ اب طبترم یاهراک و تانق یبوریلا یارب ار هلصاح دمآرد .دش یم هداد زیخ عرف هلمجزا یلحم یاه مان نآ هب هک دندرک یم بآ دوبمک راچد نارادماهس هک دش یم ماجنا ینامز راک نیا هتبلا .)1368 ،داژن یفص( دش یم هدناسر شورف هب یفاضا بآ و دندوبن دش یم هتفگ روش لیب یفاضا بآ هب ،ملایا ناتسا یاهاتسور رد یاهاتسور یلاها رایتخا رد ادخدک هزاجا اب ار روش لیب نیا و یبآ مک راچد هک یدارفا لکشم ات دنداد یم رارق تسد نییاپ .)1393 ،مدقم یروصنم( دوش لح دنتسه

یهورگ تروص هب هک دوب یتایلمع رگید زا زین یبوریلا تایلمع یراکمه اب یبوریلا تایلمع .دش یم ماجنا راد هباقح دارفا لک طسوت یارب رفن دنچ یعارز دحاو ره زا .تفرگ یم تروص بآ نارادماهس ار رفن کی و دندش یم هداتسرف تانق رهظم سر رب تایلمع ماجنا دنلب بوچ اب بآ ریسم ،هدرک باختنا دوخ نایم زا زیمم ناونع هب ،هدرک یدنب میسقت و هدش یریگ هزادنا دمتعم دارفا مدق ای هتسد ای هچنانچ و دندونم یم یبوریلا ار بآ ریسم زا یتمسق دارفا سپس ،داژن یفص( دندش یم ضیوعت دارفا دیماجنا یم لوط هب یبوریلا یبوریلا هدودحم یدارفا ،یبوریلا راک تنفرگ تروص زا سپ .)1368 بآ تفررده هک دنوش ئنمطم نیا زا ات دندرک یم یسررب ار هدش اه جرف و للخ و دوش یریگولج بآ تشن زا و دشاب هتشادن دوجو رپ یلماتحا یراجم ندرک تفس و گنس و لگ اب ار اه خاروس و یرادرب هرهب و دننک یریگولج رهن زا جراخ هب بآ ذوفن زا ات دندرک یم .)1393 ،مدقم یروصنم( دنناسرب دوخ ثرکادح هب ار بآ زا متسیس رد یبوریلا تایلمع رد لاعف یاه هورگ نیرت گرزب زا یکی تحت ناتسچولب و ناتسیس ناتسا رد بآ عبانم یتنس تیریدم لوصحم تشادرب زا دعب ناتسبات لصف یاهتنا رد .دوب شرح ناونع روبجم ،هباقح یاراد نازرواشک ،دنمریه بآ حطس شهاک اب یعارز یبوریلا لمع یط .دنشاب هتشاد تکراشم یبوریلا رما رد دندوب هس هجرد و ود هجرد راهنا و یلصا یاه لاناک و اهدور یاه هراوید رفن 16000 ات شرح رد هدننک تکشر دارفا .دش یم تمرم یتنس هورگ دارفا دادعت هب هجوت اب ،یخیرات دانسا ساسا رب .دیسر یم زین تروص ناتسیس یاهشرح طسوت هک یراک مجح و نازیم ،یراک هک دش یم ماجنا یگرزب راک هک تفرگ هجیتن ناوت یم ،تفرگ یم ناوت ینم خیرات رد یتحار هب ار یعمج راک عون نیا یاه هنونم تدم رد ار کچوک و گرزب راهنا و دور ،اهدس یاهتنا .درک ادیپ دیدش یاه یراذگ بوسر لیلد هب .دندرک یم یبوریلا هام 3 یلا 2 زاین و دندش یم اجباج ًائماد راهنا ریسم و اه هناخدور ،دنمریه یراذگ بوسر یاه کاخ لیلد نیمه هب ؛دنتشاد یبوریلا هب یدایز ای اه هناخدور فارطا زیر کاخ و تیاده لحاس فارطا هب هدش بلایس زا یریگولج و بآ تیاده هب رجنم هک دش یم تیوقت رهن .)1391 ،یفطلریم و روپ هعمج( دش یم زا یتنس یرادرب هرهب رد بآ میسقت و عیزوت هلحرم رد یلکروط هب هدننک نییعت و یلصا شقن یرایبآ یاه نامزاس ،اهاتسور بآ عبانم تیمها و بآ دوبمک تدش هب اه نآ هزادنا هک اه نامزاس نیا .دنتشاد میسقت و عیزوت هفیظو ،تشاد یمیقتسم یگتسباو اهاتسور رد نآ طبض و تبث و یبوریلا ،بآ شدرگ رادم ،بآ میسقت بلاغ رد ار بآ زا یرایبآ یاه نامزاس رد نیرفآ شقن دارفا .دنتشاد هدهع رب دنیارف نیا .دوب ناییاتسور لوبق دروم لیلد نیمه هب و هدوب یلحم هعماج نطب و دنتشاد دوجوم طیاشر و اتسور زا یفاک تخانش دارفا نیا نینچمه اه یراکمه ،دوب ناشدوخ نایم زا نامزاس نیا نوچ زین اتسور مدرم .دنداد یم زورُب دوخ زا فلتخم یاه تیعقوم رد ار مزلا ماجسنا و بآ زا یرادرب هرهب تیریدم -3

ماظن یلصا روحم ،هتشذگ زا یبآ عبانم تیدودحم هکنیا هب هجوت اب ار یتامادقا و اه شور ،بآ زا یرادرب هرهب رد نازرواشک ،هدوب یرایبآ هب بآ تفر رده زا یریگولج و بآ فصرم رد ییوج هفصر فده اب .دوش یم هداد حیضوت همادا رد تامادقا نیا .دنتفرگ یم راک هدافتسا فده اب )عیسر یرایبآ( بآ تعسر و راشف شیازفا - بآ زا هنیهب شهاک اه تانق بآ نازیم یهاگ ،بآ زا نازرواشک یرادرب هرهب رد تیاهن رد و بآ مک تردق و نییاپ مجح هطساو هب .تفای یم ماگنه ناراد هباقح ،یعیبط طیاشر رد بآ دربراک و تعسر تنشادن یا هلیسو اب ار تانق بآ یجورخ هناهد ،دوخ هباقح تفایرد نانآ هباقح بآ زا یمین دودح هک نیا زا سپ ،دنتسب یم یبوچ رد و دندرک یم زاب ار یجورخ هناهد دش یم هتشابنا رختسا رد اب ار بآ ،دوخ هباقح رگید مین زا هدافتسا یارب هدنام یقاب نامز دربراک و تعسر اب بآ هجیتن رد .دندرک یم تفایرد یرتدایز راشف .)1384 ،داژن یفص( دش یم یراج اه نیمز تمس هب یترشیب یتنس یرایبآ یاه شور - یباقرغ یاه شور لماش ناریا یتنس یرایبآ رد یرایبآ یاه شور ،یا هچضوح ای یکتشت ،)یا هتشپ-یوج( ییوراف ای یتشن ،یترک ای .)1382 ،یسورگ( تسا یبلایس ای بآ لیب شور و ییوبس ای یا هزوک هدافتسا ینابایب قطانم یزیلاج یاه تعارز رد یا هزوک یرایبآ شور نیرت یناتساب زا )1 لکش( یا هزوک نماه ای اوارت یرایبآ .دش یم کچوک عرازم یارب هدش هتخانش یرایبآ یاه شور نیرت نازرا و ،لخلختم یسر یاه هزوک زا هدافتسا اب یرایبآ شور نیا .دشاب یم .دش یم ماجنا هایگ هشیر هعسوت هقطنم رد هدش نفد ،باعل نودب تشادرب یارب کاخ شکم یورین زا متسیس نیا حیحص یحارط اب نوریب هب یتعسر اب هزوک زا بآ .درک هدافتسا ناوت یم عبنم زا بآ و هدازدجم( تسا هایگ هشیر بذج ریثأت تحت هک دنک یم تشن تنشاد یتنس یاه شور عون نیا یایازم هلمج زا .)1386 ،مانهر رادیاپ و از نورد هعسوت ،ییاز لاغتشا ،یریذپ لوحت ،یموب یروانف .)1392 ،یناهفصا یقوقح( تسا

یا هزوک یرایبآ زا یا هنونم -1 لکش

یتح و یریوک و کشخ قطانم رد هک یرگید یموب شور هدافتسا نآ زا هناودنه نوچمه یرب بآ تلاوصحم دیلوت یارب هقطنم رد شور نیا .)2 لکش( تسا یا هلاچ شور ،دندرک یم .تسا هدوب جیار ناشاک ناتسرهش لگدیب و نارآ کبنس لاچ و لگدیب قشر لماش یترمولیک 8 دودح کبنس لاچ مید عرازم شناد اب شور نیا .تسا هدش عقاو یداب هسام یاه هپت نیب رد و تسا هتفرگ لکش شیپ لاس 300 دودح زا یلحم یژولوکا نانچمه کبنس لاچ رد میدق نازرواشک مشش لسن زین نونکا .دنا تیلاعف لوغشم هنیمز نیا رد دودحم تروص هب هتبلا و هب ،یبآ یاه هرفس رد یراک تسد یاج هب کبنس لاچ ناعراز اه نآ فارطا هک هدرک مادقا یترم 30 ات 8 ییاه هلاچ حیطست یاراد و ترم 40 ات ریغتم تاعافترا رد یداب هسام یاه هدوت ار یریگولج یارب ناعراز .دنا هتفرگارف هجرد 60 ات ییاه بیش هسام یاه بیش ،یعارز یاه هلاچ فک هب اه هسام موجه زا رد لسلستم یاه ین ندربورف هلیسو هب ار اه هلاچ فارطا یداب .)1394 ،هدازدارم( دننک یم تیبثت اه هسام

یارب هک کبنس لاچ رد هناودنه زیلاج زا یا هنونم -2 لکش .تسا هدش روصحم سنف اب هسام دورو زا تعنمام

دازام بآ زا هدافتسا تهج تشک یوگلا - هب هجوت اب تشک یوگلا ناریا یاهاتسور بلغا رد ناسارخ ناتسا رد لاثم یارب .دش یم میظنت بآ تیدودحم لیلد هب نیعراز ،کرتا یاه هخاشسر یاهاتسور رد ،یلماش هب ،راهب و زییاپ ینعی لاس یاه لصف نیرت بآرپ رد بآ دوجو دوخ ِمهس و هباقح ساسا رب و دندونم یم مادقا تلاغ تشک عون ببس هب نینچمه .دندرک یم یرایبآ ار یضارا تبون 5 ناتسمز رد .دنتشادن زاین بآ ناتسبات و ناتسمز رد ،تشک رد .تفرگ یم رارق ناراد غاب رایتخا رد بآ زین ناتسبات و رد بآ دازام زا هدافتسا یارب روگنا تخرد تشک یوگلا اه یوج رد بآ ،قیمع یاه هتشپ و یوج ثادحا اب ناتسمز زین تاغاب رد یشک تفآ ثعاب خی نیا هک دش یم هریخذ .)1388 ،روپرظن و ابیکش( دش یم مک یبآ زاین اب ناهایگ تشک -

نآ راک و تشک هک تسا موگل ناهایگ زا یکی هنادواگ هایگ روشک قشر لماش و برغ ،برغ لماش یحاون رد لبق لاس اه هد هدش هدرپس یشومارف هب هزورما هایگ نیا اما ؛تسا هدوب جیار نارگشهوژپ رظن زا .)1386 ،زور هنهک نابغاب و یلادتعا( تسا )اراکیا( کشخ قطانم یزرواشک تاقیقحت یلللما نیب زکرم تشک هب دنمزاین رادیاپ یعارز هناماس هب ندیسر هزورما یحتف( تسا کشخ قطانم اب راگزاس یا هفولع یاه موگل ناهایگ نیا زا یا هنونم هنادواگ .)1389 ،ناراکمه و ییاضر ناوت یم هزورما هک تسا بآ مک و کشخ قطانم اب راگزاس ار نآ دننام یناهایگ دیلوت یتنس یزرواشک زا تنفرگ وگلا اب یکشخ هب مواقم ناهایگ زا رگید یا هنونم اه نزرا .داد هعسوت کشخ همین و کشخ یاهروشک رگید و ناریا رد هک دنتسه رایسب لیسناتپ اه نزرا .دنراد ینلاوط یخیرات هقباس ناهج قطانم رد مواقم ناهایگ ناونع هب ندش حرطم یارب ییلااب .دنراد ،)ییولیس ای هزات( یا هفولع لوصحم ناونع هب ،کشخ تشک هقباس هک تسا هدش شومارف ناهایگ زا رگید یکی دجنک کشخ قطانم رد ًاتدمع و دسر یم ناتساب ناریا نارود هب نآ هک نیا رب هولاع هایگ نیا .دش یم تشک ناریا کشخ همین و ناتک .تسا زین ییوراد ناهایگ وزج ،تسا ینغور هایگ کی ،هدش شومارف هایگ کی ناونع هب هک تسا یناهایگ زا یکی زین دوجو و دراد کشخ همین و کشخ طیاشر هب ییلااب یراگزاس یراگزاس زا تیاکح یعیبط یاه طیحم رد نآ یشحو یاه هنوگ تشک نازیم نیترشیب .دراد ناریا یکیژولوکا طیاشر اب هایگ نیا زا .تسا هدش شرازگ ناجنز ناتسا رد ناریا رد لوصحم نیا هریز ،سانور هایگ هب ناوت یم یکشخ هب مواقم ناهایگ رگید رد .)1391 ،مدقم یناوضر( درک هراشا هزرفسا و نارفعز ،زبس ترشیب ،یبآ مک هب ناهایگ نیا یلااب یراگزاس لیلد هب هتشذگ هتسد رد ناهایگ نیا هزورما اما ؛دش یم هتخادرپ اهنآ تشک هب .دنتسه هدش شومارف ناهایگ یلاسکشخ اب هلباقم یاه شور - و یلاس کشخ اب هلباقم یارب یموب شناد یاراد نازرواشک نیرت مهم زا یخرب هک دنتسه نآ زا یشان هدترسگ یاهدمایپ اهرهن و اه یوج ندرک دودنا ،بآ هریخذ یاهرختسا لماش اه نآ رد ناتخرد دیدش سره ،یحطس یاه هشیر فذح ،سر کاخ اب ،یرایبآ زا سپ کاخ ندز کسید و ینز هلام ،یلاس کشخ عقاوم ،تاتابن رذب یقمع تشاک ،یرایبآ عقوم رد شلک و هاک زا هدافتسا تلاوصحم تشک ،یتنس یاه شور قیرط زا اوه عضو ینیب شیپ نامز مه تشک ،مخش مک یعارز یاه شور زا هدافتسا ،سردوز ،ناراکمه و ییاضر( دنوش یم ... و یفیدر تشک ،تلاوصحم .)1393 ،یگیب یلع و یملاغ ؛1390

یریگ هجیتن رذگ ی هیاپ رب هک تسا یدنمشزرا و یلم یشناد ،یموب شناد رد تلاح نیرت یدربراک رد و هدش لماک ،هتفرگ لکش نامز زا یئزج هباثم هب دیاب نیاربانب .تسا هتفرگرارق نایموب رایتخا تاعلاطم رورم .دریگ رارق هظحلام و هجوت دروم یلم عبانم یيرگراك هب هك تسا هداد ناشن یموب شناد هزوح رد فلتخم ،هدزابرپ یا هدنيازف روط هب اهروشك زا یرايسب رد شناد نيا ماظن هبرجت .تسا بوـلطم یكيژوـلوكا رظن زا و رادياپ یاه همانرب دنیارف هک تسا هداد ناشن ام روشک یزیر همانرب ،یزیر همانرب هقباس لاس تصش یط روشک ییاتسور هعسوت دبرهار قیرط زا ،یتلود نایرجم و نازیر همانرب طسوت بلغا تروص یزاسون یاه هیرظن زا یریذپریثأت اب و نییاپ هب لااب یعقاو شقن ترمک ناییاتسور اه همانرب نیا رد .تسا هتفرگ افیا ار یزیر همانرب رما رد تکراشم و رادیاپ هعسوت رما رد نودب ارگزکرتم یزیر همانرب ماظن هبرجت اه لاس جیاتن .دنا هدونم تفر رده رگنایب ،اتسور مدرم تکراشم و یموب شناد هب هجوت .تسا ییاتسور هعسوت یزیر همانرب دنیارف تسکش و تاناکما تسا هداد ناشن روشک حطس رد فلتخم براجت رورم عقاو رد اهروشک رگید براجت و اه شور ،اه یروانف تنفرگ هعیدو هک و اه گنهرف ،عماوج نیب یاه توافت تنفرگ رظن رد نودب ولفجن( دوش رجنم عماوج رد رادیاپ هعسوت هب دناوت ینم اه اضف .)1396 ،یبوقعی و و هدرک هبرجت نارود ماتم رد ار بآ دوبمک هراومه ناریا روشک شناد .تسا هدش لیدبت یمهم شلاچ هب هلئسم نیا هزورما ناریا یاهاتسور رد یتنس بآ عبانم تیریدم ماظن رد یموب یارب دیاش هک دراذگب رایتخا رد ار یدنمشزرا تاکن دناوت یم .دوش هدافتسا دناوتب بآ تیریدم و شلاچ نیا اب ندمآ رانک ماتم رد هک داد ناشن بآ عبانم یتنس تیریدم ماظن یسررب میسقت و عیزوت ،نیمأت زا معا یتیریدم یاهدنیآرف ِحوطس و هتشاد ار یلصا شقن همانرب ِناعفن یذ ،یرادرب هرهب و بآ هعماج دوخ زا ییاه هورگ هدهعرب تیریدم روما هیلک ماجنا تیریدم نیا هک تفگ دیاب نینچمه .تسا هدوب ییاتسور رد ناییاتسور یرایدوخ هیاپ رب یتکراشم تیریدم هک یتنس یاه تروضر زا یقیبطت یدروآ تسد ،دوب همانرب داعبا ماتم ِیراتفر و یگنهرف ،یداصتقا ،یعماتجا ،یخیرات ،ییایفارغج دوخ یارب و هعماج نورد زا هتساوخرب ِیموب یتکراشم تیریدم یبآ مک لکشم هب خساپ رد هک ماظن نیا .تسا هدوب هعماج نآ شناد هیاپ رب عقاو رد ،تسا ارگ درکراک ًلاماک و هدش عادبا هباثم هب نامز رذگ رد هک تسا هدوب ناییاتسور یموب یتیریدم و ایاوز ماتم یارب و هدرک لمع همانرب فلتخم بناوج رب لقیص .تسا هداد هئارا ییاه لح هار ،تاییزج تشون یپ

یاه تمس اب ناقهد یدادعت هک تسا یعارز لقتسم دحاو هنب -1 تازایتما رب ینتبم هک یراک میسقت ساسا رب یعماتجا صخشم نیمز هعطق دنچ ای کی رد ،دوب یعماتجا یاه تلزنم و یداصتقا یدادعت هلیسو هب ،ینیعم مخش یورین و بآ یرادقم اب ،صخشم هب یدابآ کی رد یعارز لاس کی تدم هب ،هنب هب قلعتم راک رازبا .)1390 ،یترنلاک( دنتخادرپ یم عرز و تشک نایفوتسم رابرد نارازگراک تاقبط زا یکی هب هیوفص هرود رد -2 روما ماتم و هدوب یضارا رب تراظن نانآ هفیظو هک دش یم هتفگ .)1388 ،هدرکرظن( دش یم یراد-هگن و تبث نانآ طسوت یضارا هیذغت زا یشان هک بلایس نودب طیاشر رد هناخدور دروآ -3 .دوش یم هتفگ هناخدور هیاپ یبد ،دشاب یم راس همشچ ماظن رد هک دش یم هتفگ ینیعارز هب قسن بحاص دارفا -4 هد کلام هب قلعتم یاه نیمز رد تیعر ناونع هب ،یتیعر بابرا میظنت نامز رد ترابع نیا اهدعب .دنتشاد لاغتشا تعارز هب دای یسک ناونع هب عارز هب کلام زا تیکلام لاقتنا یمسر دانسا هدش راذگاو یو هب نیمز و هدرک تفایرد تیکلام قح هک دش .)1373 ،هداز یبن( دوب رب بآ میسقت ماظن رد هک تسا یزور هنابش قات ره زا روظنم -5 صاصتخا نامز تدم قات ره .دش یم یراذگ مان زور /هنابش ساسا ماظن نیا هب زین یدنب قات .تسا نازرواشک زا یشخب هب بآ .دوش یم هتفگ بآ میسقت هناتسبات تلاوصحم هب قلعتم همانراموط هب یفیص همانراموط -6 رد هدش هتشاک تلاوصحم همانراموط هب یوتش همانراموط و .دش یم هتفگ ناتسمز عبانم ماظن یعماتجا یاه هبنج .1393 .و ،هداز یلعمتسر و .م ،ایکزا

.43-11 :)21(12 ،یسانش ناسنا هلجم .ناریا رد یرایبآ یتنس یاه هویش یقیبطت یسررب .1390 .م ،تایب و .ح ،هتخارفا :یدروم هعلاطم( بآ دودحم عبانم زا یرادرب هرهب رد نیون و عبانم تیریدم یتنس شناد یلللما نیب شیماه .)هیداوج یاتسور 2 ،دزی ،یبآ یخیرات یاه هزاس و تانق یلللما نیب زکرم ،دزی ،بآ

https://www.civilica.com/Paper-TKWRM01-TK- .هام دنفسا

WRM01_009.html

هایگ زا ییاززاب و ییازلاک .1386 .ب ،زور هنهک نابغاب و .ف ،یلادتعا Vicia ervilia.ا)willd( هنادواگ هدش شومارف و یمیدق یعارز ،ناریا یملاسا یروهمج یژولونکتویب یلم شیماه نیمجنپ .L سلاجا نلاس ،نارهت ،ناریا یملاسا یروهمج یژولونکتویب نمجنا .هامرذآ 5-3 ناسر