Tel E-mail: mehghorbani@ut.ac.ir Research Paper Analysis and Assessment of Water Security Index (WSI) in Neyshabour Plain Watershed 1

* Corresponding Author:

Mehdi Ghorbani, PhD

Address: Department of Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran.

Tel: +98 (26) 32227765 E-mail: mehghorbani@ut.ac.ir

Research Paper

Analysis and Assessment of Water Security Index (WSI) in Neyshabour Plain Watershed

1. PhD Graduate, Department of Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran.

2. Professor, Department of Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran.

3. Professor, Department of Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran.

3. Professor, School of Civil Engineering, University of Tehran, Tehran, Iran.

Maryam Yazdanparast¹, ^*Mehdi Ghorbani², Ali Salajegheh³, Reza Kerachian⁴

The failure and inefficiency of past water resources management policies have led to a movement to review, pathologize, and find ways to increase the efficiency of water resources management and subsequently in- crease water security. Since many factors affect water security, recognizing these factors can improve the performance of sustainable water resources management. Therefore, the purpose of this study is to deter- mine the water security index (WSI) with the help of the watershed security assessment framework at the watershed scale to comprehensively analyze the water crisis and the consequences of this water shortage in the Neyshabour Plain. The statistical population of the study is 125 farmers in the area the sample size was determined using Cochran's formula and people were interviewed by random sampling method. Also, insti- tutional factor questionnaires were completed by snowball sampling method from experts of water-related organizations. The results show that among the 5 main dimensions identified to assess water security, the water economy dimension has had an increasing trend during the 3 statistical periods studied (2012-2013, 2016-2017 and 2019-2020) and in 2019-2020, it has had the highest amount. But in general, the water securi- ty situation in the watershed of Neyshabour Plain has been decreasing over the past 10 years and is in a weak status. In this regard, if stakeholders in water resources management pay attention to the factors affecting the concept of water security, by using and implementing the framework presented in this study, it is possible to improve the compatibility capacity and develop effective operational plans with correct and timely pathology and achieve more stable and comprehensive management of water resources in the country's watersheds.

A B S T R A C T

Key words:

Water Economy, Water Security, Neyshabour Plain, Adaptive Capacity, Water Resource Management

Received: 27 Mar. 2022 Accepted: 17 Sep.2022

Extended Abstract 1. Introduction

ater is the most important factor in human life as a strategic resource for

sustainable economic and social development and as an important factor in creating divergence or convergence between governments and countries. Water and water governance in recent years has attracted much attention as a political concern. In response to the growing under- standing of the water crisis, the literature on water gover-

W

Citation: Yazdanparast, M., Ghorbani, M., Salajegheh, A., & Kerachian, R. (2023). [Analysis and Assessment of Water Security Index (WSI) in Neyshabour Plain Watershed (Persian)]. Journal of Rural Research, 14(1), 116-135, http://dx.doi.org/

10.22059/jrur.2022.340867.1730

: : http://dx.doi.org/ 10.22059/jrur.2022.340867.1730

Use your device to scan and read the article online

Copyright © 2023, Journal of Rural Research. This is an open-access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-noncommer- cial 4.0 International License which permits copy and redistribute the material just in noncommercial usages, provided the original work is properly cited.

nance has grown rapidly over the past two decades. The concept of water governance encompasses the full com- plexity of regulatory processes and their interactions that pave the way for water management. Therefore, sustain- able management of water resources and increasing water security, first of all, is a governance challenge. The con- cept of water security has become increasingly popular in both research and practice over the past decade. As a re- sult, improving water security is rapidly becoming a key issue in the national and international policy and develop- ment agenda. In this regard, the purpose of this study is to determine the water security index (WSI) with the help of the assessment framework of watershed security status in the watershed scale in order to comprehensively analyze the water crisis and the consequences of water scarcity in the region.

2. Methodology

In the present study, which in terms of research method is a combination of descriptive and analytical methods, statistics and information required were collected from various organizational sources, libraries, as well as face- to-face interviews and questionnaires of experts from water-related departments and farmers of 9 villages that formed the key research community. The sample size was determined using Cochran's formula and taking into ac- count the area of arable land and a total of 125 question- naires were completed by farmers in target villages. Also, 28 questionnaires of institutional factors were completed by snowball sampling. Finally, in order to determine the water security index, in accordance with the boundaries of the studied system and the climatic situation and socio- economic conditions of the Neyshabour Plain watershed, the water security assessment framework was used.

3. Results

The results show that the highest frequency of the age of farmers is related to the age group over 55 years, which constitutes 47.2% of people. Also, the highest frequency is related to the level of primary education and the low- est is related to the level of post-diploma. The results of the age group of experts of organizations related to water resources management show that the highest frequency is related to the age group over 55 years, which constitutes 46.43% of people. Also, the highest frequency is related to the bachelor's degree level and the lowest is related to the doctoral level.

The results of the study of dimensions and indexes show that the only growing dimension during the 3 statistical periods studied was the water economy dimension. Also,

the watershed health dimension indicates the decline of this index during the statistical period. Moreover, the re- sults obtained from the scores obtained in the dimension of water availability indicate a decrease in this dimension during the statistical period. The results of the governance factor also do not show a favorable situation in Neysha- bour Plain watershed.

4. Discussion

The study findings are reflective that the majority of farmers in the watershed of Neyshabour Plain are in the middle and old age group.

The finding of the analysis of the results of growing in the water economy dimension can be due to review- ing laws and legal mechanisms such as increasing water prices, increasing agricultural production prices, and in- stalling meters and smart wells in the region. In addition, decrease in the watershed health dimension can be due to factors such as population growth and subsequent land use changes to meet infrastructure needs and subsequent food security.

Based on the finding of the governance factor, it is necessary to pay attention to the drivers of change and planning to go through the stages of change and reach an appropriate level of national and local harmony. In this regard, stakeholders must pay attention to the dimension affecting the concept of water security and improve the capacity for adaptation and formulate effective action plans to improve the potential to deal with future changes.

5. Conclusion

In this research, with the help of the water security as- sessment framework, the factors affecting water security were identified and the water security index (WSI) was determined at the watershed scale. The results of the stud- ied dimensions and indexes show that in general, the wa- ter security index in the watershed of Neyshabour Plain during the 3 statistical periods under study has a down- ward trend and is in a weak and unsafe status and the study area in line with the results of Su et al. (2019) and Jensen and Wu (2018), is facing many problems in the field of water resources and the management and governance of water resources in this area should be fundamentally reviewed. Therefore, the implementation of general pro- pulsion policies and cross-sectoral institutional approach- es for sustainable management of water resources in this basin is needed.

Given that the watershed is the main unit in the inte- grated management of water resources and the conditions governing the six watersheds of the country are differ- ent, it is necessary that the new laws, and comprehensive studies take into account the conditions and challenges of each watershed separately and be compiled and adjusted according to the results of cultural and social studies in each of the mentioned areas.

Acknowledgments

This paper was extracted from the PhD thesis of the first author in Department of Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran.

Conflict of Interest

The authors declared no conflicts of interest

:لوئسم هدنسیون * ینابرق یدهم رتکد .یناتسهوک و کشخ قطانم ءایحا هورگ ،یعیبط عبانم هدکشناد ،نارهت هاگشناد ،جرک :یناشن +98 )26( 32227765 :نفلت mehghorbani@ut.ac.ir :یکینورتکلا تسپ یارب ییاه هار نتفای و یسانش بیسآ ،یرگنزاب یارب یتکرح ات هدش بجوم بآ عبانم تیریدم هتشذگ یاه تسایس یدمآراکان و یماکان

تخانش ،تسا راذگریثأت بآ تینما رب یدایز لماوع هکاجنآزا .ددرگ زاغآ بآ تینما شیازفا نآ لابند هب و بآ عبانم تیریدم ییاراک شیازفا بآ تینما صخاش نییعت ،شهوژپ نیا زا فده ور نیازا .دشاب راذگریثأت بآ عبانم یایاپ تیریدم درکلمع یاقترا رد دناوت یم لماوع نیا یاهدمایپ و بآ نارحب هلئسم عماج لیلحتو هیزجت روظنم هب زیخبآ هزوح سایقم رد بآ تینما تیعضو یبایزرا بوچراهچ کمک اب )^WSI( اب هنومن مجح هک تسا هزوح نازرواشک زا رفن 125 هعلاطمدروم یرامآ هعماج .تسا روباشین تشد زیخبآ هزوح رد یبآ مک نیا زا یشان شور اب زین یداهن لماع یاه همان شسرپ نینچمه .دیدرگ هبحاصم دارفا اب یفداصت یریگ هنومن شور اب و نییعت نارکوک لومرف زا هدافتسا هدش ییاسانش یلصا رایعم 5 نیب رد دهد یم ناشن جیاتن .دیدرگ لیمکت بآ اب طبترم یاه نامزاس ناسانشراک زا یفرب هلولگ یریگ هنومن دنور )1399-1398 و 1396-1395 ،1391-1390( هعلاطمدروم یرامآ هرود 3 لوط رد بآ داصتقا رایعم ،بآ تینما یبایزرا تهج رد یلک بآ تینما تیعضو دنور یلکروط هب اما .تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار رادقم نیرتشیب 1399-1398 یبآ لاس رد و هتشاد یشیازفا یاه نامزاس هجوت تروص رد ،نیاربانب .دراد رارق فیعض تیعضو رد و هتشاد یشهاک دنور هتشذگ لاس 10 یط روباشین تشد زیخبآ هزوح نیا رد هدش هئارا بوچراهچ یزاس هدایپ و یریگ هرهب اب ،بآ تینما موهفم رب راذگرثا یاهرایعم هب بآ عبانم تیریدم رد راکردنا تسد عماج و رتایاپ تیریدم هب ،رثؤم یتایلمع یاه همانرب نیودت و یراگزاس تیفرظ یاقترا ،عقوم هب و حیحص یسانش بیسآ اب ناوت یم ،شهوژپ .تفای تسد روشک زیخبآ یاه هزوح رد بآ عبانم

:اه هژاودیلک

،بآ تینما ،بآ داصتقا تیفرظ ،روباشین تشد عبانم تیریدم ،یراگزاس بآ

1401 نیدرورف 07 :تفایرد خیرات 1401 رویرهش 26 :شریذپ خیرات

همدقم رشب تایح رصنع نیرت یروحم و نیرت مهم ناونع هب بآ و یداصتقا رادیاپ هعسوت یارب کیژتارتسا عبنم کی تروص هب ییارگاو داجیا رد دنمشزرا و مهم لماع کی ناونع هب و یعامتجا دنک یم ینیرفآ شقن اهروشک و اه تلود نیب ییارگمه ای و زا تیامح رد یساسا شقن نینچمه .(Ghorbani et al., 2015)

بآ نیمأت .دراد دلوم و رادیاپ ،هنلاداع یاه متسیسوکا و عماوج ،ایاپ تسیز طیحم کی نتشاد یارب بآ تیریدم و همه یارب ملاس یددعتم یاه شلاچ اب هک تسا ناهج رساترس رد کرتشم یفده یاه ماظن نتشاد ،فده نیا ققحت یارب ریسم اهنت .تسا ور هبور رد یرگن عماج هب یبایتسد دیلک اریز ،تسا بآ بولطم ینارمکح یزاس گنهامه یارب یزاسدنمناوت و تاررقم ،تسایس شخب هس

(Ghorbani, دوش یم بوسحم بآ عبانم تیریدم فلتخم فادها

ار یدایز هجوت ریخا یاه لاس رد بآ ینارمکح و بآ .²⁰¹⁸⁾ خساپ رد .تسا هدرک بلج دوخ هب یسایس ینارگن کی ناونع هب ینارمکح هب طوبرم تایبدا ،بآ نارحب زا دشر هب ور کرد هب تسا شیازفا لاح رد تعرس هب هتشذگ ههد ود لوط رد بآ .(Woodhouse & Muller, 2017)

یراذگ نوناق یاهدنیارف لماک یگدیچیپ ،بآ ینارمکح موهفم دزاس یم مهارف ار بآ تیریدم یارجا هنیمز هک اه نآ یاه لماعت و و هعسوت هک تسا یعامتجا یشقن ،بآ ینارمکح .دریگ یمرب رد ار هعماج فلتخم حوطس رد بآ تامدخ نیمأت و بآ عبانم تیریدم طیارش زارود هب بولطم یتیعضو یوس هب ار عبانم و دنک یم میظنت تسیز طیحم و ناسنا یاهزاین هک یوحن هب درب یم شیپ بولطمان و بآ عبانم ایاپ تیریدم ور نیازا .دوش فرطرب تساکو مک یب تسا ینارمکح شلاچ کی زیچ ره زا شیب ،بآ تینما شیازفا

.ناریا ،جرک ،نارهت هاگشناد ،یعیبط عبانم هدکشناد ،یناتسهوک و کشخ قطانم ءایحا هورگ ،یرتکد هتخومآ شناد -1 .ناریا ،جرک ،نارهت هاگشناد ،یعیبط عبانم هدکشناد ،یناتسهوک و کشخ قطانم ءایحا هورگ ،رایشناد -2 .ناریا ،جرک ،نارهت هاگشناد ،یعیبط عبانم هدکشناد ،یناتسهوک و کشخ قطانم ءایحا هورگ ،داتسا -3 .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،نارمع یسدنهم هدکشناد ،داتسا -4

روباشین تشد زیخبآ هزوح رد )

^WSI

( بآ تینما صخاش یبایزرا و لیلحت

4نایچارک اضر ،³هقجلاس یلع ،²ینابرق یدهم^* ،¹تسرپ نادزی میرم

للم نامزاس ،ور نیازا .(Pahl-Wostl, 2015; Ghorbani, 2018)

رادیاپ هعسوت فده هدفه زا یکی ناونع هب ار بآ تینما نیمضت .(Gain et al., 2016) تسا هتخانش تیمسر هب ¹)^SDG( و یشهوژپ هنیمز رد مه هتشذگ ههد فرظ بآ تینما موهفم ثحب رد ییاه شنت .تسا هتفای ینوزفازور تیبوبحم لمع رد مه یریگ بلاق کی لباقم رد عماج و هدرتسگ یموهفم زا تیامح یاه روشک یاه زادنا مشچ ،هنارظن گنت و دودحم یتایلمع مولع یریگ بلاق ،هعسوت لاح رد یاه روشک لباقم رد هتفای هعسوت یحیجرت یاه لح هار و یعامتجا مولع لباقم رد یعیبط /یسدنهم نیا رد اذل .دراد دوجو دنزادرپ یم بآ تینما یاه شلاچ هب هک زرا مه تیفیک و تیمک زا یرادروخرب ار بآ تینما فوداس و یرگ ،اتسار نیمأت روظنم هب تامدخ زا یلوبق لباق حطس هئارا یارب زایندروم کسیر نازیم نینچمه و دیلوت و متسیسوکا ،تشیعم ،تملاس تسیز طیحم ،مدرم یارب بآ هب طوبرم تارطخ زا یشان یقطنم یاه یبایزرا ،نیاربانب .(Ghorbani, 2018) دنا هدومن فیرعت داصتقا و و ناراذگ تسایس یاهزاین اب ًلاومعم ،بآ دوبمک زا یتنس یناسنا داعبا هب و تسین راگزاس بآ عبانم اب طبترم ناراکردنا تسد ماغدا .دوش یم یمک هجوت یداهن و یعامتجا یاه تیفرظ دننام شیازفا ،لاثم ناونع هب( بآ عبانم رب یناسنا و یعیبط یاهراشف زاین کی ،)ینیشنرهش شیازفا و اوهو بآ رییغت ،یناهج تیعمج

(Gain et al., تسا ناسنا و بآ یاه ماظن عماج کرد یارب یساسا

داجیا لاح رد یطیحم - یناسنا یاه ماظن مأوت تاعلاطم .²⁰¹⁶⁾ ،یطیحم یاهدنیارف نیب دروخزاب و لماعت زا یمومع کرد کی دوبهب ار بآ تیریدم درکلمع دناوت یم هک تسا یعامتجا و ینف دروخزاب هعلاطم ثحابم نیا .(Baldassarre et al., 2019) دشخب زا یا هدرتسگ فیط رد ار بآ و یناسنا یاه ماظن نیب هفرطود فلتخم یاه هنیمز رد و ناهج فلتخم طاقن رد هک ییاه هدیدپ .(Gober & Wheater, 2014) دریگ یمرب رد ،دنوش یم رادیدپ عوضوم تایبدا رب يرورم دنا هدش هدینت مهرد تدش هب رشب تشونرس و بآ تینما ناسکی ینامز و یناکم عیزوت مدع و بآ دوبمک هلئسم هک یروط هب لیدبت رضاح نرق ياه شلاچ نیرت گرزب زا يکی هب یبآ عبانم روظنم هب یبآ عبانم تیریدم رد ییایاپ هب ندیسر و تسا هدش تایرورض زا یکی یطیحم - یناسنا یاهزاین نیمأت و یبایتسد ثحابم عوضوم نیا هجیتنرد ،دور یم رامش هب یناهج بآ تینما و یراگدای .تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار یرایسب تاقیقحت و ،یداهن هعسوت لیلحت بوچراهچ زا هدافتسا اب )2018( ناراکمه ینامزاس تیریدم و اه تسایس ،نیناوق هفلؤم هس رد ار بآ داهن درکلمع نینچمه .دندادرارق یبایزرا دروم بآ شخب یرادا و زین ار تلادع و یداصتقا ،یلام ،یکیزیف داعبا رد بآ شخب یاه هفلؤم نایم زا هک دندیسر هجیتن نیا هب و دندومن یبایزرا

1. Sustainable Developement Goal

شخب یرادا و ینامزاس تیریدم یشخبرثا ،بآ داهن هدنهد لیکشت تسا بآ شخب یاه تسایس و نیناوق یشخبرثا زا شیب بآ ار ققحت نازیم نیرتلااب یکیزیف درکلمع هک دندرک نایب نینچمه .تسا اراد تلادع و یداصتقا ،یلام یاه هفلؤم ریاس اب هسیاقم رد هک بآ ینارمکح زا عماج یفیرعت هئارا رب هولاع ،)2018( ینابرق ،یسایس یاهداهن زا معا هعماج یاهداهن درکلمع« زا تسا ترابع بآ تامدخ و عبانم تیریدم یارب یداصتقا و یقوقح ،یعامتجا فرطرب تساکو مک یب تسیز طیحم و ناسنا یاهزاین هک یوحن هب هتسناد رادیاپ یا هعماج نتشاد طرش شیپ ار بآ ینارمکح ؛».دوش لح رد نآ شقن هب ،بآ ینارمکح ترورض و تیمها حیرشت اب و .تسا هتخادرپ یرادیاپ هلئسم لح تیاهنرد و بآ لئاسم طبترم یاه ینارگن ییاسانش اب )2016( ناراکمه و ²زمیس نیا عفر یگنوگچ یسررب و بآ عبانم یلعف تیریدم متسیس اب ،زیخبآ هزوح یتکراشم ینارمکح تمس هب تکرح اب اه ینارگن هقطنم یارب بآ یتکراشم ینارمکح هب لین تهج یبوچراهچ .دنداد هئارا ایبملک GCAM لدم زا هدافتسا اب )2019( ناراکمه و ³ولیتساک یعامتجا داصتقا و بآ ،یژرنا ،نیمز ،میلقا هطبار یزاس لدم هب رد بآ تینما ییانبریز یاهزاین و اهریسم نییعت روظنم هب ،هقطنم لکشم دندرک نایب و دنتخادرپ بیئاراک و نیتلا یاکیرمآ حیحص تیریدم مدع ،لکشم هکلب ،تسین بآ یکیزیف دوجو مدع .تسا دشر هبور یاضاقت تیریدم مدع و قطانم نورد رد بآ یعامتجا تینما یبایزرا اب )2018( ناراکمه و نایئانیب یریذپ تشگرب هک دندیسر هجیتن نیا هب ،هاشنامرک یاه ناتسهد هجرد نیرتلااب یاراد یلاسکشخ اب هلباقم تیفرظ و یتخاسریز عومجمرد و دراد بآ یعامتجا تینما موهفم یریگ لکش رد تیمها هقطنم یاه ناتسهد رد بآ یعامتجا تینما حطس هک دندرک نایب .تسا نییاپ هعلاطمدروم بلق ،بآ هک درک تفایرد ناوت یم بآ تینما هنیمز رد نیاربانب یداصتقا هعسوت ،ناسنا یاقب یارب نآ تیمها .تسا رادیاپ هعسوت ،متسیس ره رد .تسین راکنا لباق ملاس متسیسوکا و یعامتجا – یژرنا و تعنص ،یزرواشک ،یگناخ دننام بآ فرصم یاه شخب هدننک فرصم مه هتسویپ مه هب یاه شخب نیا .تسا هتسویپ مه هب تهج هب ور نیازا .دنوش یم نآ یگدولآ ببس مه و دنتسه بآ دیاب بآ عبانم ،يداصتقا فراصم و مدرم يارب بآ عبانم نیمأت رد تعرس هب ،بآ تینما دوبهب ،هجیتنرد .دنوش هرادا يرادیاپ اب و یراذگ تسایس همانرب رد یدیلک هتکن کی هب ندش لیدبت لاح نیا زا فده اتسار نیارد .تسا یللملا نیب و یلم حطس رد هعسوت بوچراهچ کمک اب ⁴)^WSI( بآ تینما صخاش نییعت ،شهوژپ

2. Simms 3. Castillo

4. Water Security Index

روظنم هب زیخبآ هزوح سایقم رد بآ تینما تیعضو یبایزرا نیا زا یشان یاهدمایپ و بآ نارحب هلئسم عماج لیلحتو هیزجت .تسا هقطنم رد یبآ مک بآ تینما یاه صخاش و اهرایعم ناونع یلصا رایعم 3 رد ار بآ تینما داعبا ناوت یم یلکروط هب .(McNeill et al., 2017) ییایاپ و لوصو تیلباق ،یسرتسد :درک ریسفت و تسا یرایعم دنچ و ایوپ بآ تینما موهفم هکاجنآزا اما و موهفم ندش نشور هب )یزاس یمک( یددع تروص هب بآ تینما روظنم هب یددعتم یاه صخاش و داعبا .دنک یم کمک ماهبا شهاک فلتخم ناققحم .تسا هدش داجیا بآ تینما موهفم یزاس یمک :زا دنا ترابع هک دنا هدرک فیرعت توافتم ار بآ تینما یاه هفلؤم ،یتسیز طیحم نایرج ،یزرواشک تلاوصحم دیلوت ،یساسا یاهزاین ،یرهش ،داصتقا ،یگناخ فراصم ،للاقتسا ،کسیر تیریدم اه صخاش .بآ زا یشان عیاجف ربارب رد تمواقم و تسیز طیحم رارق هدافتسادروم هباشم فادها یارب هک یرگید یاه سیدنا و شنت صخاش ،ناسنا زاین یساسا صخاش :زا دنا ترابع دریگ یم صخاش ،بآ نیمأت صخاش ،زیخبآ هزوح یرادیاپ صخاش ،بآ هک (Thapa et al., 2018) بآ رقف صخاش و بآ تینما تیعضو سایقم و حطس یارب بآ تینما یاه صخاش و داعبا زا مادکره هک تسانعم نادب نیا .دنتسه یدربراک و هدافتسا لباق یصخشم تسا نکمم یلم سایقم رد صاخ رایعم کی هب هجوت اب روشک کی هتفرگ رظن رد یلحم سایقم رد رگا اما دشاب نمیا بآ رظنزا

(Cook & Baker, دشاب توافتم رایسب تسا نکمم تیعضو ،دوش

هک دننک یم دیکأت نینچمه )2012( ⁵رکیب و کوک .²⁰¹²⁾ مهم یاه یریگ هجیتن دناوت یم یلم سایقم لیلحتو هیزجت هچرگا تارییغت زا قیقد یاه لیلحت زا عنام اما ،دروآ تسد هب ار یدیفم و بآ تینما یلحم و یا هزوح یاه سایقم رد یعامتجا و یناکم یارب هتفای هعسوت یاه صخاش زا یخرب ،نیا رب هولاع .دوش یم و دشابن بسانم یلحم سایقم یارب تسا نکمم یلم سایقم ساسا رب یلحم تروص هب بآ تینما یاه صخاش ندرک یتایلمع .تسا صقن یاراد ًاساسا یلم سایقم یبایزرا یلصا دحاو و بآ دیلوت یلصا دحاو زیخبآ هکاجنآزا هجیتنرد عبانم زا یرادرب هرهب و تظافح تامادقا یزیر همانرب یارب یراتخاس ناونع هب زیخبآ هب هجوت موزل ،تسا کاخو بآ تیروحم اب یعیبط معا متسیسوکا نیا یازجا همه هب هجوت و هچراپکی متسیسوکا کی ییاه ناسنا و ناروناج ،ناهایگ لماش هدنز تادوجوم ،نیمز ،بآ زا یرما یتیریدم یاه یزیر همانرب رد ،دننک یم یگدنز زیخبآ رد هک رایسب یاه هنومن لاح نیااب .(Sadoddin et al., 2017) تسا یرورض .دراد دوجو یلحم و یا هزوح سایقم رد بآ تینما یبایزرا زا یمک یرورض رایسب بآ تینما موهفم ندرک یلمع یارب یلحم یبایزرا هب ًلاومعم بآ تینما شیازفا دننام یمیهافم یارجا اریز تسا

5. Cook & Baker

.(Babel et al., 2017) دراد زاین »لااب هب نییاپ« درکیور ،بآ تینما صخاش نییعت روظنم هب رضاح شهوژپ رد اذل طیارش و یمیلقا تیعضو و هعلاطمدروم متسیس زرم اب قباطم بوچراهچ زا ،روباشین تشد زیخبآ هزوح یعامتجا - یداصتقا راذگرثا یدیلک یاه صخاش و اهرایعم اب قباطم بآ تینما یبایزرا هدافتسا ریز حرش هب (Babel & Shine, 2018) بآ تینما موهفم رب .دیدرگ بآ ندوب سرتسد رد :لوا رایعم اب هک تسا بآ تینما یساسا رایعم بآ ندوب سرتسد رد یاه تیلاعف عاونا ظفح یارب هضوح رد بآ ندوب سرتسد رد رگید دراوم و یحیرفت ،یراجت ،یزرواشک ،یگناخ لماش یناسنا ،رایعم نیا نداد ناشن یارب هدافتسادروم صخاش .تسا هارمه دوجوم بآ نازیم هب هک ،تسا »زیخبآ هزوح زا رادیاپ یرادرب هرهب«

رادیاپ تروص هب فلتخم یاه تیلاعف ماجنا ات دزادرپ یم هضوح رد و بآ دوبمک -2 سرتسد رد بآ -1 :ریغتم 3 طسوت و دشاب .تسا هدیدرگ نییعت بآ تارییغت -3 بآ داصتقا :مود رایعم دریگ یم رظن رد ار بآ تینما یداصتقا هبنج رایعم نیا هیلک رد هدافتسادروم بآ یداصتقا شزرا ات تسا ددصرد و ،دحاو صخاش کی .دنک یبایزرا ار هضوح رد یراجت یاه تیلاعف هدش صخشم رایعم نیا نداد ناشن یارب ،»بآ یداصتقا شزرا«

عفانم رظنزا ار بآ زا لوقعم هدافتسا یگنوگچ صخاش نیا .تسا دمآرد نازیم -1 :ریغتم 2 طسوت و دنک یم نشور یداصتقا مولع و تلایش ،یزرواشک دمآرد نازیم -2 و یتعنص و یراجت .تسا هدش هبساحم ،بآ فرصم نازیم یازا هب یماد بآ تارطخ :موس رایعم رد هضوح رد یلاسکشخ و لیس راثآ نییعت یارب رایعم نیا ود زا رایعم نیا نداد ناشن یارب ،ور نیازا .تسا هدش هتفرگ رظن »یلاسکشخ لماع« صخاش نیلوا .دوش یم هدافتسا صخاش یارب هدش ماجنا تامادقا و هضوح رد یلاسکشخ راثآ یبایزرا یارب راثآ یبایزرا یارب »لیس لماع« مود صخاش .تسا نآ راثآ شهاک .تسا نآ راثآ شهاک یارب هدش ماجنا تامادقا و ،هضوح رد بلایس -1 :یلاسکشخ صخاش هبساحم یارب هدافتسادروم یاهریغتم تبسن -3 و یلاسکشخ عوقو بوانت -2 یلاسکشخ دعتسم قطانم تحاسم هب هنایوج هفرص یاه شور اب یرایبآ تحت یضارا تحاسم هبساحم یارب هدافتسادروم یاهریغتم نینچمه .تسا یضارا لک و لیس عوقو بوانت -2 لیس دعتسم قطانم -1 :لیس صخاش .تسا لیس رطخ دعتسم قطانم رد نکاس تیعمج دصرد -3 زیخبآ هزوح تملاس :مراهچ رایعم

یسررب ار هضوح رد بآ تینما یطیحم تسیز هیواز رایعم نیا .دوش یم هدافتسا رایعم نیا نداد ناشن یارب صخاش ود زا .دنک یم تیفیک تیعضو هک تسا هضوح رد »بآ عبانم تملاس« لوا دروم مود صخاش .دنک یم یسررب هضوح رد ار ینیمزریز یاه بآ ار یعیبط یهایگ ششوپ تیعضو هک تسا »یهایگ ششوپ«

نیا مود صخاش زا هدافتسا ضرف شیپ .دهد یم ناشن هضوح رد رییغت ،یداصتقا یاه تیلاعف و عیرس ینیشنرهش رصع رد هک تسا .دراد زیخبآ هزوح تملاس رد یهجوت لباق ریثأت یضارا یربراک بآ ینارمکح :مجنپ رایعم هضوح رد بآ عبانم لوقعم تیریدم یارب بآ ینارمکح هچرگا تینما یبایزرا یاه بوچراهچ رد هتشذگ رد اما ،تسا یساسا رما نیا یلامتحا لیلد .تسا هتفرگ رارق هجوتدروم تردن هب بآ ره یبایزرا رد ینمض روط هب بآ ینارمکح هک دشاب نیا دناوت یم ،شهوژپ نیا رد ،لاح نیااب .دوش یم سکعنم بآ تینما رایعم یرایعم و هدش یسررب نشور و حضاو تروص هب مهم هبنج نیا و تلود ییاناوت رایعم نیا .تسا هدش هداد صاصتخا نآ هب ازجم یارب یزیر همانرب و بآ شخب تیریدم رد ار ناراکردنا تسد ریاس ناشن یارب صخاش 3 زا .دهد یم ناشن هدش ینیب شیپ تارییغت یشخبارف تیریدم« ،دروم نیلوا .دوش یم هدافتسا رایعم نیا نداد بآ شخب فلتخم رصانع یلک تیریدم زا یریوصت هک تسا »بآ شجنس یارب هدافتسادروم شور .دشک یم ریوصت هب ار هضوح رد یگنوگچ یبایزرا یارب یا همان شسرپ قیرط زا صخاش نیا هضوح رد بآ اب طبترم مهم تاسسؤم یتیریدم یاه هویش تارییغت اب یراگزاس لیسناتپ« مود صخاش .تسا )یداهن لماع(

یاهراشف اب هلباقم یارب هضوح لیسناتپ نازیم هک تسا »یتآ شور .)یراگزاس لماع( دنک یم یبایزرا ،ار بآ تینما رب هدراو همان شسرپ قیرط زا زین هلئسم نیا شجنس یارب هدافتسادروم هعسوت هب طوبرم یاه تسایس و اه همانرب ایآ هکنیا یسررب یارب دریگ یم رظن رد ار بآ تینما تدم ینلاوط یاه کرحم بآ شخب تکراشم موزل و گنررپ شقن هب هجوت اب نینچمه .تسا ،ریخ ای

موس صخاش ،هزوح رد بآ اب طبترم لئاسم رد یدیلک ناعفن یذ زا زین نآ هک )یمومع تیامح لماع( تسا »یمدرم تیامح«

.تسا هتفرگ رارق شجنسدروم همان شسرپ قیرط بآ تینما یبایزرا یارب .دومن یمک ار موهفم نیا دیاب ،بآ تینما یبایزرا روظنم هب هدافتسا عیمجت شور زا ،رضاح شهوژپ رد بآ تینما ندرک یمک هدش یریگ هزادنا یاهریغتم ،تسخن روظنم نیدب .تسا هدیدرگ و یقطنم یاهرسک ،عجرم ریداقم زا هدافتسا اب صخاش ره یارب هدافتسا اب سپس .دش لامرن 5 ات 1 هدودحم نیب یسانشراک رظن ریغتم ره هک تسا ینعم نادب نیا .دیدرگ عمج ،ربارب یاه نزو زا عیمجت .تسا مهم هزادنا کی هب دنک یم کمک صخاش کی هب هک تسد هب ار 5 ات 1 هرمن صخاش ره هک دوش یم ثعاب اهریغتم دندش عمج رایعم هرمن نداد ناشن یارب اه صخاش سپس .دروآ صخاش( ^WSI نییعت هب رجنم داعبا مامت ندش عمج ،ماجنارس و یا هرمن نینچمه هک ،)1 هطبار( تسا هدیدرگ )بآ تینما یلک .(Babel & Shine, 2018) دراد 5 ات 1 نیب WSI= (S_Dim1+S_Dim2+S_Dim3+S_Dim4+S_Dim5)/5 1 هطبار هب ^SDim5 ات ^SDim1 و بآ تینما یلک صخاش ^WSI قوف هطبار رد

.دنتسه مجنپ رایعم ات لوا رایعم هب طوبرم تازایتما بیترت ناشن بآ تینما یبایزرا یموهفم لدم 1 هرامش ریوصت رد یاه هداد ندوب دوجوم تیعضو نتفرگ رظن رد اب .تسا هدش هداد شور ،رایعم و صخاش ره رد اهریغتم هبساحم یارب زایندروم لودج رد صخاش ره یارب بختنم یاهریغتم زا کیره هبساحم .تسا هدش هداد ناشن 2 هرامش

1399 ،ناگدنراگن :عبنم .بآ تینما یبایزرا یموهفم لدم.1 ریوصت

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف

قیقحت يسانش شور

هعلاطمدروم هقطنم یفرعم يزکرم ریوک زیخبآ هزوح زا یئزج روباشین تشد زیخبآ هزوح نیا لک تعسو .دریگ یم رارق نآ قرش لامش رد و هدوب ناریا 4300 دودح هک تسا عبرمرتمولیک 7300 دودح هضوح .دهد یم لیکشت تاعافترا ار هیقب و تشد ار نآ عبرمرتمولیک لامش هدودحم رد دولانیب تاعافترا رد هقطنم هطقن نیرتدنلب هضوح برغ تمس رد هقطنم هطقن نیرت نییاپ و هضوح یقرش رد هزوح نیا .(Bagheri, 2011) دراد رارق تشد یجورخ لحم و 35^˚ 40 ییایفارغج ضرع و 59^˚ 30 ات 58^˚ 13 ییایفارغج لوط یمومع بیش .(Sharekian, 2013) تسا هدش عقاو 36^˚ 39 ات کشخ همین هقطنم یاوهو بآ .تسا یبرغ - یقرش روباشین تشد فرعم( راب هاگتسیا هناهام ترارح هجرد نیگنایم و هدوب کشخ ات دابآدمحم هاگتسیا رد و دارگ یتناس هجرد 13 )یناتسهوک قطانم اب .تسا دارگ یتناس هجرد 13/8 )یتشد قطانم فرعم( هشیدف رد هضوح یاوهو بآ ،تشد و تاعافترا نیب امد مک فلاتخا دوجو قطانم رد هک یروط هب ،تسا ریغتم تدش هب نآ بونج و لامش و میلام ناتسبات اب درس ًاتبسن اوه ،تسا یناتسهوک هک یلامش زا یشان دناوت یم هک دوش یم رت مرگ اوه یبرغ و یبونج قطانم لداعم هضوح لک رد یگدنراب طسوتم .دشاب هضوح دایز تعسو .(Hosseinsarbazi & Ismaeili, 2014) تسا رتم یلیم 234 عبانم لماش روباشین تشد رد هدافتسادروم یبآ عبانم هدمع یاه هاچ لماش هک تسا هضوح رد دوجوم ینیمزریز ياه بآ هک تسا تانق هتشر نیدنچ و اه همشچ ،قیمع همین و قیمع تامدخ ،تعنص ،برش ،یزرواشک هلمجزا فلتخم فادها یارب بآ نازیم نیرت شیب نایم نیا رد اما .دوش یم فرصم تشادهب و یزرواشک یاه تیلاعف فرص ینیمزریز بآ عبانم زا یجارختسا نازرواشک رضاح شهوژپ فده هعماج اذل .ددرگ یم هقطنم رد بآ عبنم نیرت مهم نینچمه .دنشاب یم یتاعلاطم هدودحم رد .تسا روباشین روش لاک ،دراد دوجو هقطنم رد هک یحطس رثکا رد اه هناخدور )دولانیب تاعافترا( تشد یلامش ياه تمسق ،تشد یبونج هیشاح رد یلو هدوب هیاپ یبد ياراد لاس تاقوا زاین نیمأت یلکروط هب اذل ،دنتسه یلصف لومعمروط هب اه هناخدور ًامئاد هک ینیمزریز بآ عبانم زا ًاتدمع ،روباشین تشد هدودحم یبآ

(Zeraati Neyshabouri et al., دریگ یم تروص ؛تسا سرتسد رد

.²⁰²⁰⁾ تلاکشم اب هک تسا ییاه هضوح هلمجزا روباشین زیخبآ هزوح تشد ور نیازا ،تسا هدش ور هبور نزخم یرسک و هیور یب تشادرب یاه بآ حطس دیدش تفا تلع هب 1366/10/5 خیرات رد روباشین زا تشادرب رادقم .دش ملاعا هعونمم تشد ناونع هب ینیمزریز یبآ صلاخ زاین ربارب 1/5 ًابیرقت هقطنم ینیمزریز و یحطس عبانم تشادرب هدنهد ناشن هک تسا هقطنم یزرواشک هدمع تلاوصحم ینارحب و دوبمک طیارش رد بآ عبانم زا تراظن نودب و دحزا شیب

.(Shirazi & Sabouhi, 2015) تسا بآ شهوژپ شور یاه شور زا یبیکرت ،قیقحت شور رظنزا هک رضاح شهوژپ رد زا هدافتسا اب یمک تروص هب ،قیقحت عون رظنزا و تسا یفیصوت تاعلاطا و رامآ ،تسا هدش ماجنا یعقاو یاه هداد و همان شسرپ رازبا زا هعلاطمدروم هقطنم رد بآ تینما یبایزرا روظنم هب زایندروم ناسارخ ناتسا یا هقطنم بآ :هلمجزا( ینامزاس فلتخم عبانم یرادناتسا ،یوضر ناسارخ ناتسا یسانشاوه لک هرادا ،یوضر عبانم لک هرادا ،یوضر ناسارخ یزرواشک داهج ،یوضر ناسارخ تسیز طیحم لک هرادا ،یوضر ناسارخ یرادزیخبآ و یعیبط نامزاس ،ناریا بآ عبانم تیریدم تکرش ،یوضر ناسارخ و بآ تکرش ،یوضر ناسارخ ناتسا یزیر همانرب و تیریدم یاه حرط ،یرامآ یاه همانلاس( یا هناخباتک ،)ییاتسور بلاضاف لیمکت و یروضح هبحاصم نینچمه و )...و تلااقم ،یشهوژپ و )یداهن لماوع( بآ اب طبترم تارادا ناسانشراک زا همان شسرپ ،دنهد یم لیکشت ار شهوژپ یدیلک هعماج هک هقطنم نازرواشک ،ینادیم یاه یسررب زا سپ اتسار نیا رد .تسا هدیدرگ یروادرگ رد ییایفارغج بسانم شنکارپ نتفرگ رظن رد اب اتسور 9 دادعت یارب )یناتسهوک و یتشد نایم ،یتشد قطانم( هزوح حطس ،2 هرامش ریوصت .دیدرگ باختنا یمدرم یاه همان شسرپ لیمکت ناشن ار روباشین تشد زیخبآ هزوح رد فده یاهاتسور تیعقوم هدافتسا اب هنومن مجح ،یروضح هبحاصم ماجنا روظنم هب .دهد یم یعارز یضارا تحاسم لماع نتفرگ رظن رد اب و ⁶نارکوک لومرف زا اب راتکه 5 زا رت شیب و دصرد 80/1 یناوارف اب راتکه 5 زا رتمک(

زا همان شسرپ 125 دادعت عومجمرد و نییعت )دصرد 19/9 یناوارف لیمکت یفداصت یریگ هنومن شور هب فده یاهاتسور نازرواشک تروص هب یداهن لماوع زا همان شسرپ 28 دادعت نینچمه .دش .دیدرگ لیمکت یفرب هلولگ یریگ هنومن و اه صخاش ،اهریغتم ،زایندروم یاه هداد یروآدرگ زا سپ 1 هرامش لودج اب قباطم بآ تینما رب راذگریثأت یاهرایعم

.دیدرگ هبساحم

6. Cochran formula

1399 ،ناگدنراگن :عبنم .یوضر ناسارخ ناتسا رد روباشین تشد زیخبآ هزوح رد فده یاهاتسور تیعقوم.2 ریوصت

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف

1.زیخبآ هزوح رد بآ تینما یبایزرا بوچراهچ .1 لودج رایعم صخاش

ریغتم هبساحم شور

ندوب سرتسد رد زا رادیاپ یرادرب هرهب بآ

زیخبآ هزوح درف ره یارب بآ ندوب سرتسد رد -1

تیعمج ÷ بآ تشادرب نازیم

بآ دوبمک -2 هنلااس تروص هب درف ره یارب سرتسد رد بآ عبانم

بآ تارییغت -3 هتشذگ لاس 40 شراب تارییغت بیرض

بآ داصتقا بآ یداصتقا شزرا

بآ فرصم نازیم یازا هب یتعنص/ یراجت دمآرد نازیم بآ فرصم نازیم ÷یزرواشک ریغ هیلوا صلاخان دیلوت نازیم

زیخبآ هزوح رد یزرواشکریغ

یازا هب یماد مولع و تلایش ،یزرواشک دمآرد نازیم بآ فرصم نازیم

نازیم ÷ یماد مولع و تلایش ،یزرواشک هیلوا صلاخان دیلوت نازیم زیخبآ هزوح رد یماد مولع و تلایش ،یزرواشک بآ فرصم

بآ تارطخ یلاسکشخ لماع

یلاسکشخ دعتسم قطانم -1 هزوح تحاسم ÷یلاسکشخ عوقو تحاسم

یلاسکشخ عوقو بوانت -2 لاسره رد یلاسکشخ عوقو دادعت

یاه شور اب یرایبآ تحت یضارا تحاسم تبسن -3 یضارا لک تحاسم هب هنایوج هفرص یضارا لک تحاسم÷ یرایبآ تحاسم

لیس لماع لیس عوقو دعتسم قطانم -1

لک تحاسم ÷بلایس عوقو تحاسم

لیس عوقو بوانت -2 لاسره رد لیس عوقو دادعت

رطخ دعتسم قطانم رد نکاس تیعمج دصرد -3 تیعمج لک ÷رطخ دعتسم قطانم رد نکاس دارفا دادعت

هزوح تملاس زیخبآ یبآ عبانم تملاس

)^1TDS نازیم( ینیمزریز بآ تیفیک -1 زاجم دح هب تبسن لولحم دماج داوم لک تظلغ

)یروش نازیم( ینیمزریز بآ تیفیک -2 زاجم دح هب تبسن لولحم میدس نازیم تظلغ

یهایگ ششوپ یعیبط یهایگ ششوپ

لک تحاسم ÷یعیبط ششوپ تحاسم

بآ ینارمکح یشخبارف تیریدم

یداهن لماع بآ همان شسرپ

اب یراگزاس لیسناتپ هدنیآ تارییغت یراگزاس لماع

همان شسرپ

یمدرم تیامح یمومع تیامح لماع

همان شسرپ

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف Babel & Shine, 2018 :عبنم 1. Total dissolved solids

اه هتفای

نایوگ خساپ یا هفرح و یدرف یاه یگژیو نازرواشک هعلاطمدروم نازرواشک تلایصحت حطس و ینس هدر جیاتن هک دهد یم ناشن شهوژپ جیاتن .تسا 2 هرامش لودج اب قباطم هک تسا لاس 55 زا رتشیب ینس هقبط هب طوبرم یناوارف نیرتشیب دهد یم ناشن عوضوم نیا .دنهد یم لیکشت ار دارفا زا دصرد 47/2 ینس هدر رد روباشین تشد زیخبآ هزوح رد نازرواشک تیرثکا هک تلایصحت حطس تیعضو نینچمه .دنراد رارق ریپ و لاس نایم ییاناوت یاراد ای و داوس یب دارفا دصرد17 دهد یم ناشن نازرواشک ،ییادتبا تلایصحت یاراد دارفا دصرد 34/4 ،نتشون و ندناوخ و ملپید قوف دصرد 6/4 ،ملپید دصرد16/2 ،لکیس دصرد19 رد .دنتسه رتلااب و سناسیل تلایصحت یاراد دصرد 9 تیاهنرد نیرتمک و ییادتبا حطس هب طوبرم یناوارف نیرتشیب اتسار نیا

.تسا ملپید قوف حطس هب طوبرم یداهن ناسانشراک یاه نامزاس ناسانشراک تلایصحت حطس و ینس هدر جیاتن و ناسانشراک زا نت 28 لماش بآ عبانم تیریدم اب طبترم هب طوبرم یناوارف نیرتشیب هک دهد یم ناشن ینامزاس ناگربخ ار دارفا زا دصرد 46/43 هک تسا لاس 55 زا رتشیب ینس هقبط .دنهد یم لیکشت ناشن یداهن ناسانشراک تلایصحت حطس تیعضو نینچمه دصرد 11 ،سناسیل تلایصحت یاراد دارفا دصرد 13 دهد یم نیا رد .دنتسه یرتکد تلایصحت یاراد دصرد 4 و سناسیل قوف طوبرم نیرتمک و سناسیل حطس هب طوبرم یناوارف نیرتشیب اتسار .تسا یرتکد حطس هب

.نایوگ خساپ تلایصحت حطس و ینس هقبط عیزوت .2 لودج نایوگ خساپ هعلاطمدروم یگژیو

دادعت یناوارف دصرد

نازرواشک ینس هقبط

25 زا رتمک 4

3/2

40-25 23

18/4

55-41 39

31/2

55 زا رتشیب 59

47/2

عومجم 125

100

تلایصحت نازیم داوس یب

21 17

ییادتبا 40

32/4

لکیس 23

19

ملپید 20

16/2

ملپید قوف 8

6/4

رتلااب و سناسیل 11

9

عومجم 125

100

یداهن ناسانشراک ینس هقبط

40-25 6

21/43

55-41 9

32/14

55 زا رتشیب 13

46/43

عومجم 28

100

تلایصحت نازیم سناسیل

13 46/42

سناسیل قوف 11

39/28

یرتکد 4

14/28

عومجم 28

100

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف 1399 ،شهوژپ یاه هتفای :عبنم

بآ تینما یاه صخاش و اهرایعم جیاتن بآ ندوب سرتسد رد :لوا رایعم نیا ،تسا هدش هداد ناشن 3 هرامش لودج رد هک روط نامه بآ تارییغت و بآ دوبمک ،سرتسد رد بآ ریغتم هس طسوت رایعم هرود هس رد هدافتسادروم یاهریغتم هبساحم جیاتن .دیدرگ نییعت رد درف ره یارب سرتسد رد بآ نازیم هک دهد یم ناشن یرامآ تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار رادقم نیرتشیب 91-90 یبآ لاس لااب نینچمه و دعب یاه لاس هب تبسن رتمک تیعمج نآ تلع هک .تسا رگید یاه لاس هب تبسن ینیمزریز بآ تشادرب نازیم ندوب )بآ تارییغت ریغتم( رتمک هلاس 40 شراب نیگنایم دوجو اب اذل سرتسد رد بآ نازیم اما ،99-98 و 96-95 یاه لاس هب تبسن .تسا یبآ یاه لاس ریاس زا رتشیب درف ره یارب بآ داصتقا :مود رایعم طسوت دریگ یم رظن رد ار بآ یداصتقا هبنج هک رایعم نیا دمآرد نازیم -2 و یتعنص و یراجت دمآرد نازیم -1 :ریغتم 2 ،بآ فرصم نازیم یازا هب یماد مولع و تلایش ،یزرواشک هب یرامآ هرود هس لوط رد لوا ریغتم ریداقم .دیدرگ هبساحم 0/56 ،0/36 بیترت هب مود ریغتم و 6/78 و 2/50 ،2/33 ،بیترت 1399 ات 1390 لاس زا دهد یم ناشن جیاتن .دمآ تسد هب 1/33 و ،یزرواشک ریغ و یزرواشک هنیمز ود ره رد بآ یداصتقا شزرا نیرتشیب 99-98 لاس رد و تسا هدوب شیازفا هب ور یلکروط هب .تسا هداد صاصتخا دوخ هب ار ریداقم بآ تارطخ :موس رایعم هبساحم یارب هدافتسادروم یاهریغتم ،4 هرامش لودج قباطم عوقو بوانت -2 یلاسکشخ دعتسم قطانم -1 :یلاسکشخ صخاش یاه شور اب یرایبآ تحت یضارا تحاسم تبسن -3 و یلاسکشخ یاهریغتم نینچمه .تسا یضارا لک تحاسم هب هنایوج هفرص دعتسم قطانم -1 :لیس صخاش هبساحم یارب هدافتسادروم قطانم رد نکاس تیعمج دصرد -3 و لیس عوقو بوانت -2 لیس دعتسم هزوح لک ًابیرقت دهد یم ناشن جیاتن .تسا رطخ دعتسم نیرت کشخ ناونع هب 99-98 یبآ لاس اما .تسا یلاسکشخ عوقو

زین یدیدش لیس ،لاس نامه رد نینچمه و دیدرگ صخشم لاس دصرد ،هدش لصاح جیاتن قبط .تسا هتسویپ عوقو هب هقطنم رد رگید فرط زا و تسا هتفای شیازفا لیس عوقو دعتسم قطانم هب هنایوج هفرص یاه شور اب یرایبآ تحت یضارا تحاسم تبسن .تسا ینوزف هب ور هزوح رد زین یضارا لک تحاسم زیخبآ هزوح تملاس :مراهچ رایعم تینما یطیحم تسیز هاگدید زا هک زیخبآ هزوح تملاس رایعم ششوپ نازیم نتفرگ رظن رد اب ،دنک یم یسررب ار هضوح رد بآ بآ عبانم تملاس تیعضو نینچمه و هزوح رد یعیبط یهایگ یساسا و یلصا شقن هب هجوت اب شهوژپ نیا رد .دوش یم هبساحم بآ تیفیک ،هزوح لک یفرصم بآ نیمأت رد ینیمزریز بآ و ^TDS نازیم :هدش هیصوت یفیک صخاش ود طسوت ینیمزریز لودج رد هک روط نامه اتسار نیا رد .دیدرگ نییعت ،یروش نازیم 10 یط رد دهد یم ناشن جیاتن ،تسا هدش هداد ناشن 5 هرامش صخاش ود یانبم رب هک ینیمزریز بآ تیفیک ،هتشذگ لاس یسوسحم شهاک ،تسا هدش نییعت یروش نازیم و ^TDS یفیک زین هقطنم یهایگ ششوپ تیعضو نینچمه .تسا هدرک ادیپ تحاسم و تسا هتفرگ رارق یضارا یربراک تارییغت شوختسد .تسا هدرک ادیپ شهاک هزوح رد یعیبط ششوپ بآ ینارمکح :مجنپ رایعم لماع صخاش 3 زا ،بآ ینارمکح رایعم شجنس روظنم هب .دش هدافتسا یمدرم تیامح لماع و یراگزاس لماع ،یداهن یرامآ هعماج زا و هیهت هطوبرم همان شسرپ صخاش ره یارب هب طوبرم یاه هیوگ 6 هرامش لودج رد .دیدرگ لیمکت فده لماع( ینامزاس همان شسرپ و یمدرم تیامح لماع همان شسرپ هدش بسک زایتما نیگنایم نینچمه و )یراگزاس لماع و یداهن همان شسرپ رد دهد یم ناشن جیاتن .تسا هدش هدروآ هیوگ ره رد زایتما نیرتشیب و 2 هیوگ هب زایتما نیرتمک یمدرم تیامح لماع تیرثکا تفلاخم هدنهد ناشن هک تسا هتفرگ قلعت 4 هیوگ هب اب اه نآ تیرثکا تقفاوم و هزوح رد اه هاچ پملپ اب نازرواشک .تسا نازرواشک یدمآرد تیعضو قباطم بآ اهب تفایرد

.هعلاطمدروم یرامآ یاه لاس رد ،بآ ندوب سرتسد رد رایعم یاهریغتم ریداقم جیاتن .3 لودج رایعم صخاش

ریغتم هعلاطمدروم یاه لاس

1391-1390 1396-1395

1399-1398

بآ ندوب سرتسد رد هزوح زا رادیاپ یرادرب هرهب

زیخبآ درف ره یارب بآ ندوب سرتسد رد -1

1983/7 1283/8

824/2

بآ دوبمک -2 0

0/24 0/5

بآ تارییغت -3 240

247 257

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف 1399 ،شهوژپ یاه هتفای :عبنم

5 هیوگ دهد یم ناشن یداهن همان شسرپ جیاتن نینچمه هداد صاصتخا دوخ هب ار زایتما نیرتشیب 3 هیوگ و زایتما نیرتمک تظافح هنیمز رد نیناوق دوجو مغر یلع دهد یم ناشن هک تسا نیناوق ارجا هنیمز رد مک رایسب تراظن اما ،بآ عبانم زا تنایص و همان شسرپ جیاتن .دراد دوجو بآ عبانم یگدولآ ثحب رد ًاصوصخ لأخ رگنایب 3 هیوگ هب زایتما نیرتمک صاصتخا اب زین یراگزاس یتیریدم یاه همانرب نیودت رد هدنیآ تارییغت یاه کرحم هب هجوت .تسا تدمدنلب بآ تینما یبایزرا نآ دیاب بآ تینما یبایزرا روظنم هب ،دیدرگ نایب هک روط نامه ره یارب هدمآ تسد هب ریداقم تسخن ماگ رد اذل .دومن یمک ار تازایتما جیاتن .دیدرگ یزاس لامرن 7 هرامش لودج قباطم ریغتم رد هعلاطمدروم یرامآ یاه لاس رد ریغتم ره یارب هدش بسک .تسا هدش هداد ناشن 8 هرامش لودج صخاش ،دعب ره یارب تازایتما عیمجت زا سپ یدعب ماگ رد هرامش ریوصت( دیدرگ نییعت و هبساحم )^WSI( بآ تینما یلک بآ داصتقا ،96-95 و 91-90 لاس رد دهد یم ناشن جیاتن .)3 هدومن بسک ار زایتما نیرتشیب سرتسد رد بآ و زایتما نیرتمک و زایتما نیرتمک زیخبآ هزوح تملاس ،99-98 لاس رد .تسا .تسا هدرک بسک ار زایتما نیرتشیب نانچمه سرتسد رد بآ نییعت 99-98 لاس یارب اهنت بآ ینارمکح لماع هکنیا هب هجوت اب

لماع نتفرگ رظن رد اب تروص ود هب یلک ^WSI ،تسا هدش .تسا هدش نییعت لماع نیا نتفرگ رظن رد نودب و ینارمکح قباطم بآ تینما یلک تیعضو هک تسا نآ رگنایب جیاتن نینچمه یط یلکروط هب و دراد رارق فیعض هدودحم رد ،9 هرامش لودج اب تمس هب لاس هب لاس و تسا هتشاد یلوزن دنور هتشذگ لاس 10 .تسا تکرح رد رت فیعض تیعضو يریگ هجیتن و ثحب .تسا ینادابآ و نارمع رهظم و تایح رصنع نیرت مهم بآ یامیس رد یساسا یتارییغت شخب تایح هدام نیا دوبمک ای روفو اب ریخا یاه ههد رد .دروآ یم دوجو هب تسیز طیحم و تعیبط شلاچ نیرت مهم ناونع هب بآ ،تیعمج دشر یشیازفا دنور اریز .تسا هدش حرطم ناهج کشخ یاهروشک یورارف یسایس لحم رد و بسانم تیفیک اب ،یتایح هدام نیا هب یسرتسد هک ره تفرشیپ و هعسوت یلصا یاه هیاپ زا یکی رظندروم نامز و هک تسا نآ رما تیعقاو ،دوجو نیااب .ددرگ یم بوسحم یروشک هب یروشک زا بآ شخب تلاکشم تدش و تیهام توافت دوجو اب اهروشک زا یرایسب رد بآ نارحب کرتشم هبنج کی ،رگید روشک نیا .دریگ یم تأشن بآ فیعض تیریدم و دمآراکان هدافتسا زا دوبهب اب ناوت یم هک هدروآ دوجو هب ار یراودیما نیا ،تیعقاو رما نیا دنچ ره .دش هریچ دوجوم تلاکشم رب ،بآ تیریدم

.هعلاطمدروم یرامآ یاه لاس رد ،زیخبآ هزوح تملاس رایعم یاهریغتم ریداقم جیاتن .5 لودج رایعم صخاش

ریغتم هعلاطمدروم یاه لاس

1391-1390 1396-1395

1399-1398

زیخبآ هزوح تملاس یبآ عبانم تملاس

)^TDS نازیم( ینیمزریز بآ تیفیک -1 79

68/5 59

)یروش نازیم( ینیمزریز بآ تیفیک -2 72

65 56/5

یهایگ ششوپ یعیبط یهایگ ششوپ دصرد

61/8 58

47

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف 1399 ،شهوژپ یاه هتفای :عبنم .هعلاطمدروم یرامآ یاه لاس رد ،بآ تارطخ رایعم یاهریغتم ریداقم جیاتن .4 لودج

رایعم صخاش

ریغتم هعلاطمدروم یاه لاس

1391-1390 1396-1395

1399-1398

بآ تارطخ یلاسکشخ لماع

یلاسکشخ دعتسم قطانم 95

95 95

یلاسکشخ عوقو بوانت 0

0 1

یاه شور اب یرایبآ تحت یضارا تحاسم تبسن یضارا لک تحاسم هب هنایوج هفرص 2

10 25

لیس لماع لیس عوقو دعتسم قطانم

45 50

55

لیس عوقو بوانت 0

0 1

رطخ دعتسم قطانم رد نکاس تیعمج دصرد 20

25 30

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف 1399 ،شهوژپ یاه هتفای :عبنم

هویش رد یداینب تارییغت مزلتسم و تسین رسیم یگداس هب

(Saleth & تسا بآ عبانم تیریدم و صیصخت ،هعسوت ینونک

هدیچیپ یدنیارف بآ تینما هب یبایتسد ،نیاربانب .Diner, 2004)

بآ تینما رب رثؤم لماوع هیلک زا یعماج کرد دنمزاین هک تسا رد بآ هاگیاج ،دوش یم ثحب بآ تینما نوماریپ هک ینامز .تسا یناسنا یاه تیلباق رگید ای ،هافر ،رشب تملاس ،یعامتجا دیلوتزاب .(Mascarenhas., 2012) ددرگ یم حرطم یبایزرا بوچراهچ کمک اب رضاح شهوژپ رد اتسار نیا رد تینما صخاش و صخشم بآ تینما رب رثؤم لماوع ،بآ تینما یسررب جیاتن .دیدرگ نییعت زیخبآ هزوح سایقم رد )^WSI( بآ یلکروط هب دهد یم ناشن هعلاطمدروم یاه صخاش و اهرایعم 3 لوط رد روباشین تشد زیخبآ هزوح رد بآ تینما صخاش

فیعض تیعضو رد و هتشاد یلوزن دنور هعلاطمدروم یرامآ هرود زا لصاح جیاتن اب اتسار مه هعلاطمدروم هقطنم و دراد رارق نما ان و ،)2019( ناراکمه و ⁸وس و )2018( ⁷وو و نسنج یاه شهوژپ و تیریدم و تسا هجاوم بآ عبانم هنیمز رد یناوارف تلاکشم اب رارق یساسا ینیبزاب دروم دیاب هقطنم نیا رد بآ عبانم تیمکاح یداهن یاهدرکیور ،نارشیپ یمومع یاه تسایس لامعا اذل .دریگ ساسحا هضوح نیا رد بآ عبانم ایاپ تیریدم یارب یشخبارف .دوش یم

7. Jensen & Wu 8. Su

12.یراگزاس و یداهن لماع ،بآ عبانم زا یمدرم تیامح لماع هب طوبرم یاه هیوگ .6 لودج فیدر یمدرم تیامح لماع هب طوبرم یاه هیوگ

هیوگ زایتما نیگنایم

1

؟دیراد نآ تخادرپ هب لیامت امش دنک تفایرد امش زا یا هنیزه ،بآ عبانم زا تظافح یارب تلود رگا 2/5

2

؟دیتسه ینیمزریز بآ عبانم زا تنایص و تظافح روظنم هب روباشین هعونمم تشد رد دازام ی اه هاچ پملپ قفاوم نازیم هچ هب 1/9

غلبم دیرضاح تاراسخ نیا شهاک یارب امش نازیم هچ هب دنراد یپ رد لیس دننامه یعیبط یایلاب هلاس ره هک یتاراسخ هب هجوت اب 3

؟دینک تخادرپ یرت هفاضا 2/2

؟دیدقتعم دوش نییعت اه نآ دمآرد نازیم و دارفا یعامتجا هقبط هب هجوت اب دیاب بآ یاه هنیزه هک لصا نیا رب نازیم هچ هب 4 )سکعلاب و دننک تخادرپ دوخ یفرصم بآ یارب یرتمک غلبم نییاپ دمآرد اب راشقا لاثم ناونع هب(

4/8

لبقتم دوخ تلود ینعی( ؟دیتسه دراد تیفیکاب بآ نیمأت هک ییاه هنیزه یارب یتلود هنارای تخادرپ قفاوم امش نازیم هچ هب 5 )دوش نیمأت مدرم طسوت اه هنیزه نیا زا یشخب طقف و دوش اه هنیزه

2/8

عبانم و اه هناخدور بآ تیمک و تیفیک شهاک ریظن( بآ عبانم تلاکشم نوماریپ وگتفگ تاسلج رد تکرش یارب امش نازیم هچ هب 6

؟دیراد لیامت )بآ یلحم عبانم ای ینیمزریز بآ 4/4

فیدر یداهن لماع هب طوبرم یاه هیوگ

هیوگ زایتما نیگنایم

1

؟دراد ²)^IWRM( بآ عبانم هچراپکی تیریدم همانرب هزوح نیا ایآ 3/1

2

؟دراد ³)^RBO( هناخدور تیریدم یارب ینامزاس هزوح نیا ایآ 3/7

3

؟تسا هدش هتفرگ رظن رد ینیناوق ،هزوح رد یبآ عبانم زا تنایص و بآ زا تظافح یارب ایآ 3/9

4

؟دوش یم هجوت مه یمومع راکفا هب ،بآ هب طوبرم یاه همانرب نیودت ماگنه ایآ 3/8

5

؟دراد دوجو یگدولآ تافلخت رب تراظن مسیناکم ایآ 2/0

فیدر یراگزاس لماع هب طوبرم یاه هیوگ

هیوگ زایتما نیگنایم

1

؟دراد دوجو بآ هب طوبرم تاعلاطا زا زکرمتم یتاعلاطا کناب ایآ 4/1

2

؟دراد دوجو هقطنم رد هیلوا رادشه متسیس ایآ 3/3

3

؟دریگ یم رارق هجوتدروم )میلقا تارییغت لاثم ناونع هب( هدنیآ تارییغت یاه کرحم ،تدم دنلب یاه همانرب نیودت رد ایآ 2/1

4

؟دراد دوجو نانکراک شناد یاقترا یارب یمسیناکم ایآ 3/9

5

؟دراد دوجو فلتخم ناربراک یارب بآ صیصخت یاه هیمهس رییغت یارب یریذپ فاطعنا ،دشاب زاین نامز ره ایآ 4/1

ییاتسور یاه شهوژپ همانلصف 1399 ،شهوژپ یاه هتفای :عبنم 1. Integrated Water Resources Management

2. River Basin Organization