Journal of Water and Sustainable Development تاحفص ،1399 ،1 هرماش ،متفه لاسرادیاپ هعسوت و بآ هیشرن 2020, Vol.7, No.1, Pages
:هلاقم عون Article Type:
12 ات 1 1 to 12
یاهروشک همه رد ثحابم نیرت یساسا زا اذغ و بآ تینما لاح رد ناریا رد بآ دوبمک یفرط زا .دوش یم بوسحم ناهج ار نآ أشنم نارظن بحاص و تسا یلم نارحب کی هب ندش لیدبت رد بآ عبانم هنیهب ریغ تیریدم و یمیلقا تارییغت دعُب ود رد یاه شنت شیازفا اب هدنیآ رد هک یروط هب .دننک یم ناونع روشک هک دش دهاوخ هجاوم یرت گرزب شلاچ اب یلخاد دیلوت ،یبآ .ددرگ ییاذغ داوم تادراو هب ترشیب یگتسباو هب رجنم دناوت یم هب ًاساسا هدنیآ رد یبآ مک هک تسا لمأت لباق هتکن نیا اما ،نیناوق رد فعض لیلد هب هکلب ،دوب دهاوخن بآ دوبمک لیلد زا یزیر همانرب نودب هدافتسا و بولطمان یاه یراذگ تسایس هب ناریا رد بآ ییاورمکح ،ساسا نیا رب .تسا بآ عبانم بآ تاضراعت ،بآ دوبمک شیازفا ٔهنیمز رد یدیلک ینارگن کی هدش لیدبت ،یناهج ییاوه و بآ تارییغت و یزرم و یلحم ینیمزریز یاه هرفس تفا و یبآ یاه هضوح ندیکشخ .تسا یلعف طیاشر رد عومجم رد .تسا ییاورمکح نیا درواتسد تیعضو تحت رادیاپ ییاذغ داوم دیلوت نیمضت تهج ناریا یزاسدننماوت اب هارمه ات تسا مزلا ،دشر هب ور یبآ دوبمک اب طبترم یاه هنیمز رد اه نآ شناد یایحا و یموب عماوج بوخ ییاورمکح ،یبآ عبانم زا هنیهب یرادرب هرهب و تظافح نمض ،هعلاطم نیا رد نیاربانب .دریگ رارق هجوت دروم ،زین بآ تینما رد نآ شقن و بآ ییاورمکح فلتخم داعبا هب تنخادرپ رد ییاورمکح یراکتبا یاه شور نایب هب ،ییاذغ تینما و بآ هچراپکی تیریدم موسرم یاه شور هب تبسن بآ تینما ٔهنیمز .دوش یم هتخادرپ ،بآ عبانم ،ییاذغ تینما ،بآ تینما ،بآ ییاورمکح :یدیلک یاه هژاو .بآ عبانم هچراپکی تیریدم
نیمأت رب نآ راثآ یبایزرا و بآ ییاورمکح اذغ و بآ تینما
یدباع هنماس
.یئابطابط هملاع هاگشناد ،داصتقا هدکشناد رایداتسا E-Mail: [email protected] 98/04/30 :تفایرد خیرات 98/10/22 :شریذپ خیرات
Food and water security are one of the most critical sub- jects in all countries. Water deficiency is turning to a na- tional crisis in Iran, due to climate change and non-opti- mal management of water resources. Due to the increase in water tensions, the national production will encounter major challenges which will lead to more dependency on importing foodstuff. It is notable that in the future, water deficiency will not be due to water shortage, but could be the consequence of the weakness in the regulations, inap- propriate policies, and unplanned use of water resources.
Accordingly, water governance in Iran has become a cru- cial concern in the context of increasing water deficiency, local and border water conflict, and global climate chang- es. Drying of water basins and the decline of groundwater is the result of the aforementioned regulations. Altogether, in the current situation of Iran, in order to guarantee the production of sustainable food products, considering the worsening state of water shortage, it is necessary to notice good governance, along with the empowerment of indig- enous communities and the revival of their knowledge in areas related to the conservation and optimal utilisation of water resources. In this study, while addressing different dimensions of water governance and its role in water and food security, the innovative water governance methods have been described in the field of water security com- pared to conventional methods of integrated water re- sources management.
Keywords: Water governance, Water security, Food security, Integrated water resources management.
هدیکچ Abstract
Water Governance and Evalu- ation of its Impacts on Water and Food Security
S. Abedi
Assistant Professor of Faculty of Economics, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
E-Mail: [email protected] Received: 21-07-2019 Accepted: 12-01-2020
یرورم
Review
همدقم شرب قوقح نیرت یداینب ناونع هب هدترسگ داعبا رد تینما ثحب ههجاوم رد مهم نیا .تسا هدوب لللما نیب عماوج همه هجوتدروم ریاخذ زا یرادرب هرهب دیدشت و ینونک دشر هب ور تیعمج اب و بآ تینما دعب ود رد صاخ تروص هب ،ریذپاندیدجت و دودحم .دنک یم ادیپ یترشیب تیمها ،اذغ تلع هب ،یتآ یاه ههد رد هک دهد یم ناشن یناهج یاه ینیب شیپ اضاقت ،میلقا تارییغت و ینیشنرهش ،یداصتقا هعسوت ،تیعمج دشر نیا رد .تفای دهاوخ شیازفا یهجوت لباق روط هب نیریش بآ یارب بآ یاه هنیزه لک عومجم زا دصرد 70 هب یزرواشک شخب ،نایم مهس زا ،شخب نیا رد ات تسا مزلا اذل ،دراد زاین یناهج نیریش لصاح نانیمطا ییاذغ تینما نیمأت و ییاذغ داوم دیلوت یارب بآ شیازفا رثا رد یزرواشک بآ فصرم یرادیاپ دیاب ،لاح نیعرد .دوش 60 ،2050 لاس ات تسا یلاح رد نیا .دبای شیازفا ییاذغ تینما بسانتم هک تسا زایندروم ناهج هیذغت یارب ترشیب یاذغ دصرد دبلط یم یزرواشک تلاوصحم دیلوت یارب زین یترشیب بآ نآ اب شلاچ و موهفم کی ،بآ تینما ،رگید یوس زا .)2014 ،FAO(
تیفیک و رادقم هب دماتعا لباق یسترسد« ینعم هب روهظ لاح رد هزورما هک تسا »دیلوت و تشیعم ،تشادهب یارب ،بآ لوبق لباق تسا هتفای شیازفا ،ییاذغ تینما شیازفا رد نآ تیمها و شقن یبایتسد ناکرا نیرت یلصا زا بآ تینما ،یعیبط عبانم نایم رد و زا اراکان یرادرب هرهب ور نیازا .دور یم رماش هب رادیاپ هعسوت هب یداصتقا هعسوت فیعضت ،یبآ ریاخذ ندش یهت ببس ،بآ عبانم ییاذغ تدمدنلب تینما یارب یدج یدیدهت هب تیاهنرد و هدش ددعتم تارثا قیرط زا بآ هک تسا یلاح رد نیا .دوش یم لیدبت یروآرف و یزرواشک تلاوصحم دیلوت ،هیذغت و تملاس رد نآ دنک یم افیا ییاذغ تینما رد ار یدیلک و مهم شقن ،ییاذغ داوم دودحم عبانم هنیهب صیصخت هب طوبرم لئاسم .)1396 ،یدباع(
تیریدم و یسترسد ،لترنک یاه شور ،بآ یرو هرهب شیازفا ،یبآ یلاح رد نیا .دراد یدایز تیمها ،فلتخم ناعفن یذ طسوت بآ و دمآراک تیریدم لئاسم اب دیاب قوف لئاسم یسررب هک تسا .)2014 ،FAO( دریگ رارق هجوتدروم نامز مه روط هب ،بآ رثؤم هناگدنچ درکلمع نیب نشور یاهدنویپ دوجواب ضراح لاح رد اما )هدنکارپ( هراپدنچ تروص هب حوطس ماتم رد ،بآ عبانم هزورما ،بآ ،تموکح حطس رد بآ اب طبترم یاه تیلوئسم .دوش یم تیریدم حطس رد ،رثؤم یگنهماه اذل ،هدش هدنکارپ داهن نیدنچ نیب بلغا .درادن دوجو ییارجا یاهداهن حطس رد مه و یریگ میمصت ،بآ اب طبترم لئاسم لح یارب ریخا یاه ههد رد تسا رکذ هب مزلا ،نآ ییاورمکح داعبا تنفرگ رظن رد نودب یتیریدم لئاسم رب ًاتدمع زایندروم بآ ییاورمکح رب ترشیب زکرتم نیاربانب .تسا هدش زکرتم ترمک ،لئاسم لح یارب ،بآ یاهنت تیریدم ،وس کی زا ،اریز ؛تسا و ییاذغ داوم ،بآ دننام یلئاسم رگید یوس زا و تسا دمآراک
،دنتسه هتسباو مه هب ،اهنآ اب طبترم یاه شخب نینچمه و یژرنا نیا رد .دشاب ازجم یرگید زا دناوت ینم یشخب چیه هک یروط هب یلم نارحب کی هب ندش لیدبت لاح رد ناریا رد بآ دوبمک نایم عبانم ۀنیهبان تیریدم ،بآ نارحب رب رثؤم لماوع زا یکی .تسا هکارچ ،تسا روحم ناسنا ًلاماک ،هلئسم نیا هک تسا روشک رد بآ یداضتم ًاضعب و هناگدنچ فادها هراومه یبآ عبانم تیریدم رد تیریدم لباقم رد هضرع تیریدم هک نیا هلمجزا ،هدوب حرطم لباقم رد یداصتقا داعبا ،بآ تیفیک لباقم رد بآ تیمک ،اضاقت شهاک اب فده کی یزاس هنیشیب و یطیحم تسیز-یعماتجا داعبا .)1394 ،ناراکمه و راتات( تسا هدوب هارمه یرگید تلاکشم اب هلباقم تهج هار اهنت ،بآ تیریدم ،هتشذگ نرق نایاپ ات هک تسا یلاح رد نیا .تسا هدوب ،لح هار تنفای یارب شلات و بآ هداد تسدزا ار دوخ یاهدرکراک دسر یم رظن هب درکیور نیا هزورما .تسا هدش ییاه تیدودحم راچد ،اه نارحب زا یرایسب لح رد و اب هلباقم یارب مهم یموهفم کی ناونع هب بآ عبانم ییاورمکح اذل روهظ ،یداصتقا هعسوت و ییاذغ تینما رظنزا یهجوت لباق یاهدمایپ ،اهدنیآرف هب بآ ییاورمکح ،نآ ساسا رب .)2014 ،FAO( تسا هدرک و هعسوت یارب یریگ میمصت رد ریگرد تاسسؤم و ناراکردنا تسد یاه هزوح لماش ،بآ تامدخ لیوحت یارب و بآ عبانم تیریدم و یمسر یاه هناماس اب هارمه یداصتقا و یعماتجا ،یرادا ،یسایس لماع کی ناونع هب و دراد هراشا ،ریگرد یاه مسیناکم و یمسرریغ و Bakker( تسا هدش هتخانش بآ عبانم تدمزارد یرادیاپ رد مهم شور زا یریگ هرهب اب هعلاطم نیا رد نیاربانب .)2013 ،Morinville نآ شقن و بآ ییاورمکح فلتخم داعبا هب تنخادرپ نمض ،یلیلحت ییاورمکح یراکتبا یاه شور نایب هب ،ییاذغ تینما و بآ تینما رد هچراپکی تیریدم موسرم یاه شور هب تبسن بآ تینما ٔهنیمز رد .دوش یم هتخادرپ ،بآ عبانم قیقحت هنیشیپ و یرظن ینابم هک دنتسه یصصخت میهافم تموکح و ییاورمکح یاه هژاو ییاورمکح اما ؛دنور یم راکب رگیدمه یاجب ،موهفم زا غراف ًاضعب رد ار اهزیچ ای و ندرک ییمانهار ،ندرک تیاده زا تسا ترابع رب تللاد تموکح موهفم هک یلاحرد .تسا تنشاد هگن مه رانک اذل .تسا هتشاد یراذگ تسایس ۀفیظو ماجنا یارب یسایس دحاو نایفیشر( تسا ییاورمکح رت گرزب متسیس زا یشخب تموکح هرادا ۀوحن ینعی ییاورمکح هیرظن ،نیاربانب .)1380 ،یناث .مدرم و تلود نیب لماعت یگنوگچ و یریگ میمصت هویش ،روشک رد مهم تاعوضوم زا یکی هب ییاورمکح ریخا یاه ههد رد دنیآرف ناونع هب نآ زا نینچمه .تسا هدش لیدبت ،هعسوت نماتفگ ناعفن یذ ۀمه ،نآ بجوم هب و دوش یم فیرعت هعسوت یتکراشم
یارب ار یتادیهتم یندم ۀعماج و یصوصخ شخب ،تموکح لماش ۀندب زا یرادیاپان عفر نآ ۀجیتن هک دننک یم مهارف تلاکشم لح ،یزیر همانرب ،یتیریدم یاهداهن هندب زا اه یرادیاپان عفر ،هعسوت و روما ۀرادا رد ترشیب یریذپ تیلوئسم ،تیریدم یزاسدمآراک یلحم ناعفن یذ ریاس هب اه تیحلاص و فیاظو ،تردق ضیوفت یدلایم 1990 ۀهد یط ییاورمکح .)1386 ،روپ هللا( دوب دهاوخ و یسایس مولع ،یعماتجا مولع یروحم یاه هژاو زا یکی هب یعون ییاورمکح نیاربانب .تسا هدش لیدبت یناسنا یایفارغج یاهزرم نآ رد هک تسا هرادا متسیس ای شور رد رادتقا لماعا رگیدکی ۀیاس رد یصوصخ و یمومع یاه شخب و ،اه نامزاس نیب هب ار دوخ عفانم فلتخم ناعفن یذ نآ ۀیاس رد و دنوش یم وحم ار دوخ تادهعت ،دننک یم یریگیپ ار دوخ قوقح ،هدز دنویپ مه ،ناراکمه و راتات( دننک یم لح ار دوخ تافلاتخا و دنروآ یم اجب رد یصوصخ شخب و یندم ۀعماج ،تلود صرنع هس .)1394 هب داهن هس نیا هک نازیم ره هب .دراد دوجو ییاورمکح اب هطبار لمع نزاوتم تاروتسد یارجا رد دنناوتب و دنوش رت کیدزن مه دش دهاوخ ارجا یبوخ هب مه ییاورمکح هزادنا نماه هب ،دننک .)1396 ،هداز هعمج ماما و نایرفص(
عماجم راک روتسد رد یداصتقا دعب رد ادتبا بوخ ییاورمکح ۀژاو زا هعسوت یاه کمک طشر شیپ ناونع هب و تفرگ رارق یلللما نیب ریقف و هعسوت لاحرد یاهروشک هب یلام یلللما نیب تاسسؤم بناج یاهرایعم ساسا نیا رب .)1394 ،ناراکمه و راتات( دیدرگ حرطم تحت و تفرگ رارق هجوتدروم نیققحم یوس زا بوخ ییاورمکح هدش حرطم 1»بوخ ییاورمکح« یاه هصخاش و اهرایعم ناونع طباور یرارقرب بوخ ییاورمکح .)2002 ،UN- HABITAT( تسا شخب و یندم ۀعماج ،تلود نیب ِناراکمه و هدننک تیماح ،لباقتم هب هتسباو یاه نامزاس فرط زا هنیمز نیا رد .تسا یصوصخ تشه بوخ ییاورمکح یارب وکسنوی نوچمه دحتم للم نامزاس ،وگخساپ ،فافش ،ریذپ تیلوئسم ،روحم عماجا ،یتکراشم مهم یگژیو اب گنهماه و روحم نوناق ،ریگ همه و هنافصنم ،اراک و شخبرثا تیمها زئاح بآ ییاورمکح نایم نیا رد .تسا هدش ملاعا تموکح هب ًاتدمع ،یلللما نیب یاه نامزاس هاگدید زا بآ ییاورمکح .تسا ،یتسیز طیحم ،یداصتقا ،یعماتجا ،یسایس یاه هناماس شقن تظافح و یرادرب هرهب ،هعسوت رد هک یمسرریغ و یمسر یاهداهن اذل .)2011 ،OECD( دوش یم قلاطا ،دنراد شقن تلم کی بآ زا یداصتقا ،یرادا رادتقا لماعا دنیآرف بآ عبانم رادیاپ ییاورمکح زین و ناعفن یذ ۀیلک و ناراذگ تسایس شزومآ قیرط زا یسایس و یواست و یقلاخا تاظحلام و اه همانرب هیهت رد مدرم تکراشم هب طوبرم یاه تسایس یزاس هدایپ و میظنت ،یحارط رد دارفا هافر یارب عبانم ریاس و کاخو بآ گنهماه تیریدم و بآ عبانم یاه متسیسوکا یرادیاپ تنخادنا رطخ هب نودب ،یداصتقا و یعماتجا بآ ییاورمکح تیمها .)1396 ،ناراکمه و یمیاق( تسا یتایح نامزاس ناسر سلاجا رد 1992 لاس رد یرادیاپ هب یبایتسد یارب
یناهج سلاجا 2002 لاس رد و تفرگ رارق هجوتدروم دحتم للم .درک زاغآ ار »بآ رثؤم تیریدم دروم رد وگتفگ« ،رادیاپ هعسوت رد ار یدایز شلات ،1997 لاس رد بآ 2یناهج یراکمه نامزاس داهن نیا .تسا هداد تروص ینارمكح ۀلئسم ندرك هنیداهن ٔهنیمز رد قفوم تنسب راك هب یارب مانهار 50 زا لكشتم »یرازبا هبعج«
ینارمكح ٔهنیمز رد و هداد هئارا بآ عبانم هتسویپ مه هب تیریدم .تسا هدرك رازگرب ار تسشن 40 ،روشك 30 تكراشم اب بآ رد رثؤم و یرادا یاه هناماس دنمزاین بآ رد بوخ ینارمكح ،داهن نیا دید زا اب هك هدوب هتسویپ مه هب تیریدم شور هب رثؤم یعماتجا - یداصتقا ار یطیحم تسیز و یناسنا یاهزاین ،فافش و یتكراشم یاهدنیآرف .)1383 ،یماغضر و نایناکدرا( دیانم یم فرطرب ،2001 لاس رد نیریش بآ اب هطبار رد ،زین نُب یلللما نیب سنارفنک رد .تسناد یلصا یاه تیولوا زا یکی ار بآ ییاورمکح شلاچ نارحب« هک دش ملاعا یلکروط هب ،بآ یناهج شرازگ هخسن نیلوا تینما هتیمک ،وئاف رد نینچمه .تسا »یتموکح نارحب ًاساسا بآ هب ار بآ ییاورمکح هب طوبرم لئاسم تیمها 3یناهج ییاذغ .تسا هتخانش تیمسر ناوت یم اه نآ زا هلمجزا .تسا یفلتخم داعبا یاراد ،بآ ییاورمکح بآ ییاورمکح ،ینیمزریز بآ ییاورمکح ،یرایبآ ییاورمکح هب همادا رد هک ،دونم هراشا بآ تیفیک تیریدم و یگدولآ لترنک یارب .دوش یم هتخادرپ اه نآ حشر هب یزاس هزینردم یاه تیلاعف و اهرازبا لماش یرایبآ ییاورمکح یارب ناعفن یذ ریاس و یتلود یاهداهن زا تیماح یارب یرایبآ ههجاوم یارب ینامزاس یاه هزاس تیوقت و بسانم طیحم داجیا شیازفا نآ یلصا فده .تسا یرایبآ تیریدم یاه یگدیچیپ اب یارب لح هار کی ناونع هب یزرواشک یرایبآ رد بآ یرو هرهب تاحلاصا لماش هنیمز نیا رد تامادقا هلمج زا .تسا بآ دوبمک و تیریدم بوچراچ یحارط ،یزرواشک هزوح رد یتسایس بآ ناگدننک فصرم یارب یتراظن و یشزیگنا تامادقا ،ینامزاس ،رازاب دوبهب ،یزرواشک دنمفده یاه یراذگ هیامسر ،یزرواشک یاه شور دوبهب ،یضرا تاحلاصا ،نویسازیناکم ،نویسازینردم ،نآ هجیتن هک تسا هریغ و یلام عبانم هب یسترسد ،هعرزم تیریدم ،ییاذغ تینما ،نازرواشک تشیعم دوبهب هلمجزا ییایازم داجیا بآ فصرم رد ییوج هفصر هوقلاب ناوت و یداصتقا هدزاب شیازفا ییاورمکح داعبا رگید زا ینیمزریز یاه بآ ییاورمکح .تسا و دوبهب یارب یتامادقا بوچراچ داجیا بلاق رد هک تسا بآ ،اه نآ زا تظافح نینچمه و ینیمزریز عبانم تیریدم تیوقت و نابیتشپ هعسوت لماش همانرب نیا یلصا یازجا .دوش یم فیرعت .دشاب یم ،ینیمزریز یاه بآ رب مکاح راتفر رب ینتبم ینوناق دانسا دعب زا هک تسا یناهج یاه شلاچ زا رگید یکی زین بآ تیفیک بآ تیفیک ییاورمکح .تسا طبترم یزرواشک اب بآ یگدولآ
نیمأت ار هعماج رد اذغ یداصتقا و یکیزیف یسترسد هک دنتسه ییاورمکح یا هعلاطم رد )1383( یماغضر و نایناکدرا .دننک یم هک دندادرارق یسرربدروم ار بآ عبانم هتسویپ مه هب تیریدم رد یزیر همانرب تایبدا لیلحت و یدنب هتسد ،یسررب زا سپ نآ رد رد و هتخادرپ ییاورمکح عوضوم هب ،بآ عبانم هتسویپ مه هب نآ هدنیآ یاه تسایس و ناریا رد بآ نامزاس دشر هوحن تیاهن تیریدم دنچره ،هدش ماجنا هعلاطم ساسا رب .تسا هدش یسررب ،رت شلاچ رپ ۀصرع نكل ،تسوربور یلام عبانم شلاچ اب هضرع یا هزاسریغ یاه شور همه یارجا هك تسا اضاقت تیریدم یورین یزاس تیفرظ ،فصرم یوگلا حلاصا ،شزومآ دننام تیریدم نیا .دوش یم لماش ار ناعفن یذ تكراشم و یناسنا هیلك هتسویپ مه هب تیریدم دركیور رب ینتبم یتسیاب یم نامأوت هب تاررقم و نیناوق حلاصا اب و هدوب بآ اب طبترم یاه شخب هب هجوت اب نیاربانب .دیانم تكرح بآ رد رثؤم ینارمكح تمس ،بآ عبانم تیریدم یاه همانرب تیقفوم رد رثؤم ینارمكح شقن اب ،ناریا نیمزسر رد بآ رد ینارمكح یاه هفلؤم یلیصفت نیودت یاه تسایس و اه همانرب زین و دوجوم یتیریدم یاهراتخاس هب اكتا .تسا تروضر كی ،ور شیپ یدبرهار ناونع اب یا هلاقم رد )2016( Neto زین یجراخ تاعلاطم رد یارب ور شیپ یاه شلاچ هب ،یرهش صرع رد بآ ییاورمکح یاه هنیمز رد بآ تسایس یلعف یاه هویش یاه نیزگیاج داجیا .دراد هراشا ،ینیشنرهش ۀدش نوگرگد ناهج یگنهرف و یعماتجا و ینارحب تلاکشم زا ییاه هنونم نایب نمض هعلاطم نیا رد نیرترثؤم هئارا ٔهنیمز رد یددعتم جیاتن ،هناروآون یاهدرکیور یرهش یاه تسایس و بآ تیریدم رب یراذگرثا یارب اهدرکیور هئارا ،هعلاطم فادها رگید زا .تسا هدش هئارا ،یلحم حطس رد تیریدم و یرهش هعسوت هب طوبرم یاه هیصوت زا یا هعومجم یاه لدم رد یرگنزاب زا تیماح و جیورت نینچمه و بآ و )ارگ تاررقم و نییاپ و لااب زا( یتنس یزیر همانرب یموهفم دوجوم یعقاو یاه شلاچ اب هلباقم یارب اه نآ ندوب یفاکان هیاپ رب هعلاطم نیا رد تیاهن رد .تسا یرهش قطانم رد هچراپکی تیریدم و رادیاپ یرهش بآ عبانم تیریدم میهافم ناونع تحت دیدج یموهفم بوچراچ کی ،یرهش تیریدم و Lalika .تسا هدش داهنشیپ ،یرهش هچراپکی بآ تسایس و هضوح زا تظافح یاهدرکیور یسررب هب ،)2015( ناراکمه اینازنات رد یناگنپ هناخدور هضوح رد بآ تیمکاح یاه شلاچ یژتاترسا ،یلحاس یاه اتسور ظفح داد ناشن جیاتن .دنتخادرپ .تسا رادیاپ بآ نایرج و بآ هضوح زا تظافح یارب بسانم لماش بآ عبانم تیریدم رد دوجوم یاه شلاچ نینچمه دماتعا لباقریغ یلام تیریدم و دمآراکان ینامزاس یاهراتخاس بآ ناگدننک فصرم نمجنا تیفرظ داجیا نیاربانب .تسا بآ تیریدم و اهزیخبآ زا تظافح یارب یتبثم جیاتن دناوت یم
دقاف ای ،درادن دوجو بلغا هک ،تسا هدیچیپ رایسب عوضوم کی یاهدرادناتسا( اهرازبا هعسوت هنیمز نیا رد .تسا تردق و لوصا تارثا یبایزرا ،تفایزاب یاه لمعلاروتسد ،بسانم تیفیک تاررقم تیوقت و )هریغ و تراظن و یریگ هزادنا ،یطیحم تسیز ،بآ یگدولآ لترنک و تیفیک تیریدم یارب یداهن تاحلاصا و هک وئاف تیلاعف هب ناوت یم هنیمز نیا رد .تسا یروضر و مزلا نامزاس تسیز طیحم همانرب هژیو هب ،ناعفن یذ اب یراکمه لماش یاتسار رد هک دونم هراشا 5یناهج تشادهب نامزاس و 4دحتم للم لباق هنیمز نیارد .)2014 ،FAO( تسا هدوب روکذم تامادقا فیرعت و صرانع ،لماوع رد هک ییاه تهابش مغر یلع تسا رکذ ره رد نکیل ،دراد دوجو فلتخم یاهروشک رد بآ ییاورمکح .دنک یم لابند ار یتوافتم فادها بآ ییاورمکح یروشک روشک لخاد رد یدودحم رایسب تاعلاطم بآ ییاورمکح ٔهنیمز رد ،)1396( ناراکمه و یمیاق هب ناوت یم هلمجزا ،تسا هدش ماجنا ییاورمکح یموهفم لدم هئارا قیقحت نیا زا فده .دونم هراشا یزاس تیفرظ و شزومآ رب دیکأت اب بآ عبانم تیریدم رد رادیاپ جیاتن ،یلللما نیب فلتخم یاه هاگدید رورم اب هعلاطم نیا رد .تسا زا لماک و عماج موهفم کی ،بآ یناهج یاه سنارفنک و اه سلاجا رب دیکأت اب بآ عبانم هتسویپ مه هب تیریدم رد رادیاپ ییاورمکح لکشتم هدش هئارا یوگلا .تسا هدش هئارا ،یزاس تیفرظ و شزومآ تکراشم رایعم ،اه نآ نیب رد هک دوب صخاش 52 و رایعم 9 زا بسک ار زایتما نیترشیب ،یزاس تیفرظ و شزومآ صخاش و یمدرم ًلاماک ،یداهنشیپ یموهفم لدم ،دهد یم ناشن قیقحت جیاتن .دونم .تسا حرطم نونکا مه هک تسا یرادیاپ ییاورمکح اب قبطنم ،یمدرم تکراشم یدیلک رایسب شقن هب رادیاپ ییاورمکح رد دنیآرف رد ناعفن یذ و ناراذگ تسایس هیلک یزاس تیفرظ و شزومآ راتات نینچمه .تسا هدش دیکأت اه یزیر همانرب و یریگ میمصت ییاورمکح هطبار نییبت هب یا هعلاطم رد )1394( ناراکمه و یزرواشک بآ عبانم ۀنیمز رد داضت تیریدم یانبم رب بوخ یاه هاگدید نایب و تایبدا رورم اب روظنم نیدب .دنا هتخادرپ داضت تیریدم اب نآ طابترا و بوخ ییاورمکح ۀرابرد فلتخم ییاورمکح نییبت روظنم هب یداهنشیپ ییوگلا ،یزرواشک بآ عبانم بوچراچ نیا رد .تسا هدش هئارا داضت تیریدم ریسم زا بوخ ،یصوصخ ،یتلود یاه شخب زا عفن یذ یاه هورگ ناگدنیانم دننک یم هلخادم داضت لح دنیآرف رد یلحم و یندم تاعماتجا یدابآ هاش .دوش یم مهارف بوخ ییاورمکح رارقتسا یارب هنیمز و ییاذغ تینما رب ییاورمکح ریثأت یسررب هب ،)1393( ناراکمه و هعسوت لاحرد بختنم و تفه هورگ هتفای هعسوت یاهروشک یاه هفلؤم دوبهب اب دهد یم ناشن هدمآ تسد هب جیاتن .دنتخادرپ دشر و دیلوت شیازفا یارب دعاسم یطیحم ناوت یم ییاورمکح و هناسر دمآرد ،لاغتشا شیازفا هک دونم مهارف اهروشک یداصتقا یلماوع هلمج زا اهریغتم نیا دوبهب و دراد یپ رد ار مروت شهاک
اه یژتاترسا ،داد ناشن هعلاطم جیاتن ،ساسا نیا رب .دشاب هتشاد رب دیاب یکیژولوردیه تامدخ نایرج دوبهب یاه تسایس و ناراکمه و Franks .دشاب زکرمتم ،یلحم عماوج هافر دوبهب رد هتشذگ لاس 40 رد ار بآ عبانم تیریدم هعسوت )2013(
یسررب اینازنات یبرغ بونج رد وگناسوا تشد ینمایک هضوح تیریدم رییغت یگنوگچ یسررب نمض هعلاطم نیا رد .دندونم هژیو هب بآ صیصخت رد تارییغت هب ،نامز لوط رد بآ عبانم یاه تخاسریز و بآ تیریدم یاه نامزاس ،بآ قوقح دروم رد عبانم هعسوت داد ناشن جیاتن .تسا هدش هتخادرپ زین یکیزیف رد و هدوب زیمآ تیقفوم دراوم زا یرایسب رد ینمایک رد بآ یاهرایعم دوبهب اب ناربراک زا یرایسب یارب عبانم نیمأت ،هجیتن یخرب اب اه تفشریپ نیا ،لاح نیااب .تسا هدوب هارمه یتشیعم یسترسد یژتاترسا نیا ساسا رب هکارچ ،هدوب هارمه یفنم جیاتن تسد نییاپ یاه نایرج و هتفای شهاک ناربراک رگید یارب بآ هب زاین زا یکاح جیاتن نیاربانب .تسا هتفرگرارق دیدهت دروم یاه تخاسریز زا نانیمطا و یداهن زادنا مشچ یلک هشقن یحارط ماگنه رد ار یداهن یاه قفاوت هک تسا یا یکیزیف نینچ هکارچ .دهد ناشن ،بآ تینما شیازفا یارب تلاخادم و حیحص طباور یارب یهجوت لباق جیاتن دناوت یم یتلاخادم Goswami و Lele .دشاب هتشاد بآ ناربراک نایم رد تردق یسررب هب ،یناهج تایبرجت زا ییاه هنونم زا هدافتسا اب )2013(
.دنتخادرپ یژرنا و بآ ،ییاذغ تینما رب بوخ ییاورمکح رثا اب ههجاوم جیاتن و اهداهن ،اه تسایس باختنا ،داد ناشن جیاتن ،حطس ره رد ییاورمکح تیهام و عون هب ،ور شیپ یاه شلاچ نمض ،)2011( ناراکمه و Pahl-Wostl نینچمه .تسا هتسباو اه تیقفوم ،بآ تینما یارب تیمکاح یلصا یاه شلاچ یسررب جیاتن .دنا هدونم یسررب ار ییاورمکح یاه شور یاه تسکش و نانیمطا مدع شیازفا ،اه شلاچ یگدیچیپ ،داد ناشن هعلاطم یاه شلاچ نیرت مهم هلمجزا ،بسانم یرادا تیفرظ نادقف و .تسا ،تیمکاح یلصا اه شور و داوم یسررب اب یرورم و یا هناخباتک شور زا هدافتسا اب شهوژپ نیا و تلااقم ،یلللما نیب یاه شرازگ زا یریگ هرهب و دانسا ،عبانم هبرجت ادتبا اتسار نیا رد .تسا هتفرگ تروص ،یتنترنیا یاه هاگیاپ ییاورمکح اب طبترم یاه همانرب اب هطبار رد اهروشک زا یخرب همادا رد .دوش یم یسررب رادیاپ هعسوت هب یبایتسد رد بآ رد نآ شقن و بآ ییاورمکح فلتخم داعبا هب تنخادرپ نمض رد ییاورمکح یراکتبا یاه شور ،ییاذغ تینما و بآ تینما هچراپکی تیریدم موسرم یاه شور هب تبسن بآ تینما ٔهنیمز .دوش یم نایب ،بآ عبانم بآ ییاورمکح اب هطبار رد یتایبرجت یسررب
رد تیریدم زا تیماح یارب اه شلات ،هتشذگ یاه لاس لوط رد طسوت ،هطبار نیا رد حرط نیدنچ و هدش دیدشت بآ شخب اه نآ حشر هب همادا رد هک هدش جیورت یلللما نیب یاه نامزاس :)2014 ،FAO( دوش یم هتخادرپ نامزاس هعسوت همانرب کترشم راکتبا ؛6بآ رب مکاح تلایهست -1 تفشریپ دبرشیپ یارب ،8ملهکتسا بآ یلللما نیب هسسؤم و 7دحتم للم زایندروم ینف ینابیتشپ و کمک ،اهروشک زا یخرب بآ تیریدم رد ،یزرم یاه بآ ،بآ عبانم هچراپکی تیریدم دننام ییاه هنیمزرد ار .دنداد هئارا ،یمیلقا تارییغت اب قابطنا ،تشادهب و بآ نیمأت و »بآ رثؤم تیریدم« میهافم صوصخ رد یناهج کناب -2 تیریدم بوچراچ رد ،»بآ رب مکاح نیناوق بسانم تیریدم«
لاس رد هک یروط هب .تسا هدرک تیلاعف ،بآ عبانم هچراپکی یارب ییوگخساپ :ترشیب یبایمک« دروم رد ار یا هعلاطم ،2007 دونم شرتنم »اقیرفآ لماش و هنایمرواخ رد بآ تیریدم ترهب جیاتن یزرواشک بآ تیریدم هب طوبرم لئاسم یتایح تیمها نآ رد هک .تسا هتخاس نشور ار ییاورمکح اب هطبار رد 9هعسوت و یداصتقا یراکمه نامزاس -3 ریغ نلااعف و یصوصخ ،یمومع ناراکردنا تسد زا یا هکبش ،بآ قیرط زا بآ شخب رد ترهب ییاورمکح زا تیماح یارب ار وجدوس ،نایاتمه اب وگو تفگ و یلیلحت راک ،هبرجت یراذگ کاترشا هب و اه هویش ،بآ ییاورمکح یاهرازبا زا یتسرهف و هدونم داجیا .تسا هدرک یزادنا هار ار طبترم یاه لمعلاروتسد جیورت و شناد تفشریپ هب تاراکتبا نیا هچرگا تسا رکذ هب مزلا ار یرثؤم طابترا اما ،دنک یم کمک بآ ٔهنیمزرد رترثؤم تیریدم .دنک ینم داجیا ییاذغ تینما و یزرواشک ،بآ نایم نایم کترشم راکتبا ،ینیمزریز یاه بآ ییاورمکح همانرب -4 یلللما نیب نمجنا ،10وکسنوی یکیژولوردیه یلللما نیب همانرب ،وئاف یناهج تلایهست و یناهج کناب ،11اه تسیژولوئژوردیه فده .دنا هدش گنهماه وئاف طسوت هک تسا 12تسیز طیحم ظفح یارب زایندروم تیریدم هک تسا نیا روکذم همانرب یلصا نارحب زا یریگولج و ینیمزریز یاه بآ یداصتقا یعماتجا یایازم لاس زا همانرب نیا .دریگ رارق ناریگ میمصت راک روتسد رد ،بآ یتآ رد ینیمزریز بآ ناعفن یذ اب یتروشم دنیآرف کی هلیسو هب 2011 زادنا مشچ کی داجیا یارب نینچمه .تسا هدش ارجا ،ناهج سراسر رب »مادقا ۀمانرب« بلاق رد یلوصا ،ینیمزریز یاه بآ هنیمز رد و یداهن تلایهست و اه تسایس ،دوجوم یاه هبرجت ،شناد ساسا .تسا هدش نیودت یراذگ هیامسر رد یاه شلاچ هب شنکاو رد ،13وئاف بآ دوبمک همانرب -5 ،طبترم ینوناق یاه نامزاس اب قیقد تروشم رد و روهظ لاح شقن یبایزرا یپ رد ،صاخ روط هب همانرب نیا .تسا هدشداجیا
هدش سیسأت 2010 لاس رد ،بآ هب طوبرم یاه تیلاعف و وئاف یارب کیژتاترسا سیون شیپ کی همانرب نیا یط نینچمه .تسا تیهام و فادها ،تیمها ۀدننک سکعنم هک هدشداجیا بآ .تسا وئاف نامزاس تیرومأم رد بآ یتاذ لباقتم بآ دوبمک اب هلباقم عماج همانرب 2013 و 2012 لاس ود لوط رد بآ دوبمک عفر یارب اهروشک زا تیماح ،نآ فده .تسا هدشزاغآ بآ یرو هرهب دوبهب یارب اه نآ تیفرظ تیوقت و یزرواشک رد هلمجزا ،هناخدور ۀضوح و یلم حطس رد یزرواشک یاه هناماس درکیور کی همانرب نیا رد .تسا یزرم بلاضاف و بآ یاه هناماس ءاقترا ،اضاقت تیریدم ات بآ هیفصت زا ،بآ دوبمک یارب هچراپکی تراظن و یبایزرا یارب هتفایدوبهب یاهدرکیور و یتیریدم و یروآ نف لیلحتو هیزجت وئاف نامزاس نینچمه .تسا هدش نیودت ،بآ عبانم رب یاهروشک رد بآ هب طوبرم یرادا و یداهن ،ینوناق بوچراچ رد عماج همانرب درکیور تسا رکذ هب مزلا .دهد یم ماجنا ار بختنم زکرتم اب و )وئاف( یزرواشک و اذغ نامزاس یرگنزاب یژتاترسا بوچراچ داجیا و یا هناسردنچ یاه شور ءاقترا ،یا هقطنم یاه تیولوا رب یعیسو فیط هک یروط هب .تسا هتفرگرارق هجوتدروم ،تکراشم داجیا دننام ،کیژتاترسا بوچراچ اب طبترم یدیلک یاه تیولوا زا هاگدید داجیا و هدنزاس و رادیاپ تلایش و یراد لگنج ،یزرواشک فلتخم یاه هناماس سراسر رد رادیاپ یزرواشک و اذغ یارب کترشم هولاع .تسا هدش هداد ششوپ همانرب نیا طسوت ،یزرواشک دیلوت و ییاذغ تینما ،رقف شهاک دننام یرگید فلتخم بناوج نآ رب .تسا هتفرگرارق هجوت دروم عماج همانرب رد زین تملاس هب تشگزاب همانرب ،بآ تیریدم ٔهنیمز رد اه همانرب نیرت مهم زا یکی هنونم یارب .تسا اقیرفآ لماش و کیدزن رواخ رد 14یا هقطنم بآ دوبمک هناروآون یطیحم تسیز تیریدم یارب ار یکترشم یراکمه یژتاترسا نیا زا تیماح یارب یا هقطنم تکراشم و اذغ تینما یارب رادیاپ دنیآرف .تسا هدرک فیرعت ،یتکراشم یژتاترسا یارجا رد اهروشک ،روکذم ۀمانرب یشیامزآ هلحرم لوط رد اکشر و اهروشک اب یتروشم درکیور رب دیکأت اب بآ تیمکاح داعبا شیازفا هب زاین هدنهد ناشن و کیژتاترسا یزیر همانرب -1 یاه هنیمز رد هدش لماعا یلیلحت دوبهب -3 ،حوطس ماتم رد ییاورمکح حلاصا و دوبهب -2 ،اه تسایس و هدمع یزرواشک یاه هناماس رد بآ تیریدم یرو هرهب و ییاراک ددجم هدافتسا قیرط زا بآ ۀضرع تیریدم -4 ،ییاذغ هریجنز رد -6 ،یمیلقا تارییغت یراگزاس -5 ،فراعتمریغ یاه بآ تفایزاب و ،کاخ یروش و یگدولآ ،ینیمزریز یاه بآ رب زکرتم اب راتخاس یرادیاپ یزاس هنیهب و یرو هرهب دروم رد یهد شرازگ و تراظن ،یبایزرا -7 هطبار رد وئاف یاه تیلاعف ریاس .)2014 ،FAO( تسا ،بآ فصرم :زا دنا ترابع بآ ییاورمکح اب 2014 لاس رد وئاف همانرب تاعوضوم نیرت مهم زا یکی ییاورمکح - هیزجت رد یدیلک ناعفن یذ و اه تلود هب FAO .تسا 2017 ات یارجا و یحارط یارب ییاورمکح یساسا یاه شلاچ لیلحت و یرگ لیهست شقن اب نینچمه .دیانم یم کمک ،رثؤم یاه تسایس
رب ینتبم یریگ میمصت زا تیماح یارب ار یدروم تاعلاطم دوخ .دهد یم هئارا یتموکح یاهراکوزاس تیوقت یارب ،دهاوش عبانم تیریدم یارب ار یموهفم یاهدرکیور ،وئاف نامزاس - هک یروط هب .تسا هداد شترسگ زیربآ هضوح هلمجزا یعیبط تمایمصت یارجا یارب ار یدمآراک ییاهرازبا روکذم یاهدرکیور رد .دنهد یم هئارا فلتخم یاه شخب رد اهدنیآرف یزیر همانرب و هضوح اب طبترم یاهدرکیور تیزکرم رد بآ ییاورمکح نایم نیا .دراد رارق بآ تیریدم یارب یعیبط زیربآ هضوح ای هناخدور ییاذغ تینما رد بآ ییاورمکح شقن شیازفا ،ییاوه و بآ تارییغت ،تیعمج دشر هب هجوت اب هزورما دیلوت یارب بآ ،یطیحم تسیز لئاسم هب هجوت و بآ یارب تباقر اب .دوش یم بوسحم یلصا عوضوم کی ناونع هب ییاذغ داوم اهنت هن نآ تینما ،دوش یم هدهاشم بآ عبانم تیعضو رب یرورم هک یروط هب ؛تسا رطخ ضرعم رد ناهج سراسر رد هکلب ناریا رد شیازفا رفن درایلیم ود 2050 لاس ات ناهج تیعمج ،دور یم راظتنا دیدش راشف تحت ناهج تیعمج دصرد 47 نآ ساسا رب هک دبای نامزاس تاعلاطا ساسا رب اریز .درک دنهاوخ یگدنز ،بآ نارحب یزرواشک و رابراوخ نامزاس و هعسوت و یداصتقا یاه یراکمه ،یزرواشک ،ناسنا فصرم یارب نیریش بآ زا هدافتسا ،دحتم للم هک یلاحرد ،دش دهاوخ ربارب شش اه هدافتسا ریاس و تعنص ،یدباع( تسا شیازفا لباقریغ تشک لباق یاه نیمز و بآ رادقم کی ،نآ تیفیک یاه تیدودحم و بآ دوبمک نیاربانب .)1396 هکاجنآزا صوصخ هب ،تسا هدنیآ ییاذغ تینما یارب هدمع شلاچ عبانم هدننک فصرم نیرت گرزب ناونع هب یزرواشک دور یم راظتنا یاضاقت نآ رانک رد و دنابم یقاب ناهج طاقن ماتم رد نیریش بآ رب هولاع .دشاب شیازفا لاح رد تعسر هب زین یلخاد و یتعنص رد هجوت لباق دوبهب نودب یزرواشک بآ هضرع زا نانیمطا ،نیا .تفای دهاوخ شهاک ،یراذگ هیامسر و بآ تیریدم یاه تسایس هارمه بآ دوبمک تلاکشم و یتباقر یاه شخب دیدش تباقر رب راشف ثعاب ،یزرواشک بآ هضرع نانیمطا تیلباق شهاک اب تینما یارب ینارگن ثعاب نانچمه و هدش ییاذغ داوم هضرع اب دوخ یزرواشک شخب هک تسا یلاح رد نیا .دوش یم ییاذغ و ترشیب یاذغ دیلوت هلمجزا هدیچیپ یاه شلاچ زا یا هعومجم کی ندرک مهارف ،دیلوت دحاو رد ترمک بآ زا هدافتسا اب تیفیکاب ،دوجوم ییاه تصرف و عبانم اب ییاتسور مدرم یارب لماس یگدنز نیمضت ار تسیز طیحم یرادیاپ هک کاپ یاه یروانف زا هدافتسا دوبهب یارب رثؤم و اراک شور کی هب یبایتسد نینچمه و دنک تشاد هجوت هتکن نیا هب دیاب .تسا هجاوم ،یلم و یلحم داصتقا قیرط زا دیاب و دنتسه رییغت دنیآرف ره هتسه رد نازرواشک هک
دنوش تیاده و قیوشت ،یتموکح یاه هویش و بسانم یاه هزیگنا تارثا و دوش ظفح اه نآ یتسیز عونت و یعیبط یاه متسیسوکا ات قیرط زا اهنت هن فده نیا .دناسرب لقادح هب ار اه نآ رب یفنم ریذپ ناکما اه شرگن رد رییغت و بسانم یاه تسایس هب یبایتسد یزاسون رد دنمفده یاه یراذگ هیامسر دنمزاین هکلب ،تسا ینف یاه تیفرظ یاقترا و ینامزاس یزاسزاب ،ییانبریز یاه هزاس .تسا بآ ناریدم و نازرواشک درکلمع رب نلاک داصتقا یاهریغتم ریاس و ییاورمکح یراذگرثا یسترسد رب رثؤم یاه هفلؤم نیرت مهم زا یکی ناونع هب ،یزرواشک یاه هفلؤم نیرت مهم ،هناسر دمآرد ،مروت ،لاغتشا ،اذغ هب یکیزیف یعیسو وحن هب یداصتقا تایبدا رد ،اذغ هب یداصتقا یسترسد ،ناراکمه و یدابآ هاش( تسا هتفرگرارق نانادداصتقا هجوتدروم ییاورمکح ریثأت یا هعلاطم رد )2013( Goswami و Lele .)1393 .دندونم یسررب دنه و نیچ روشک رد ییاذغ تینما رب ار ،ییاذغ تینما نیب یقیمع طابترا هک تسا نآ زا یکاح جیاتن و Azmat .دراد دوجو ییاورمکح یاه صخاش اب یژرنا و بآ یزرواشک شخب رد ار بوخ ییاورمکح زین )2005( Coghill ییاورمکح یرارقرب داد ناشن جیاتن .دندونم یسررب شدلاگنب یسترسد و هدش یزرواشک شخب رد یتاحلاصا داجیا ثعاب بوخ داوم دیلوت دوبهب هجیتن رد و دیلوت لماوع هب نازرواشک ناسآ رد .تشاد دهاوخ هارمه هب ار ییاذغ تینما یاقترا و ییاذغ رادیاپ تیریدم و ییاذغ تینما یارب زین وئاف نامزاس هنیمز نیا دیکأت بآ رب ،طبترم حوطس ماتم رد یزرواشک رد یعیبط عبانم کیژتاترسا یاه یراکمه قیرط زا ار راک نیا هک یروط هب .دراد زا و دهد یم ماجنا عفن یذ یاه هورگ و یلللما نیب تاسسؤم اب ،دوش یم ماجنا یدیلک یاه یریگ میمصت نآ رد هک مهم عماجم یاه همانرب و اه تیلاعف نامزاس نیا هنونم یارب .دنک یم هدافتسا یراکمه اب ار رادیاپ یزرواشک و ییاذغ تینما ٔهنیمز رد دوخ نامزاس نیا یاه همانرب رگید زا .دهد یم ماجنا ،دحتم للم نامزاس نامزاس ینزیار ،بآ ییاورمکح ،هب ناوت یم بآ دوبمک دروم رد یناهج شرازگ و بآ رد 15رادیاپ هعسوت فده یارب دحتم للم و اه هداد هکنیا هب هجوت اب نینچمه .دونم هراشا ،بآ هعسوت ،وئاف نامزاس ،تسا یروضر بآ ییاورمکح یارب یفاک تاعلاطا یاه شلات زا و هدرک ظفح ار بآ یناهج تراظن تیفرظ رب زکرتم ،هدنیآ رد بآ رادیاپ هعسوت فادها رب تراظن ٔهنیمز رد یناهج .دنک یم ینابیتشپ یمومع تینما یارب هکلب ییاذغ تینما یارب اهنت هن ،بآ نیاربانب تسا نکمم نآ دوبمک هک یروط هب ؛تسا تیمها زئاح زین هعماج تینما رگید ترابع هب .دوش یعماتجا یریگرد و یمارآان هب رجنم هجوت نآ هب یبایتسد یارب و هدوب رادیاپ هعسوت تامازلا زا ییاذغ شقن هب همادا رد ساسا نیا رب .تسا ریذپانراکنا یبآ تینما هب .دوش یم هتخادرپ یبآ تینما رد ییاورمکح بآ تینما رد بآ ییاورمکح شقن
هب تسا مزلا ،بآ تینما رد ییاورمکح شقن هب تنخادرپ زا لبق .دوش هتخادرپ هچراپکی تیریدم و بآ تینما موهفم توافت نایب ،یعماتجا مولع یاه هتشر زا یا هدترسگ فیط رد بآ تینما موهفم یدیلک میهافم ،بآ تینما .تسا هتفرگ رارق یکشزپ و یعیبط و Hering( دراد 16بآ عبانم هچراپکی تیریدم میاداراپ اب ار یکترشم رب بلغا ،بآ عبانم هچراپکی تیریدم اتسار نیا رد .)2012 ،Ingold بآ تینما نارادفرط هک یلاحرد ،دراد دیکأت عماج تیریدم تیمها نیریش بآ یاه هناماس )لترنک ییاناوت و( دروم رد نانیمطا مدع رب رب ار دوخ هجوت ،بآ تینما زادنا مشچ ،نیا رب هولاع .دنراد دیکأت ،ییاوه و بآ یاه کوش( تارطخ هب خساپ و ینیب شیپ ،ییاسانش ،بآ تینما زادنا مشچ .دنک یم زکرمتم )جوا هطقن ای و تادیدهت رد یطیحم تسیز و یعماتجا یاه هناماس یریذپ فاطعنا زا غراف تینما درکیور .دنک یم دیکأت زین اه هناتسآ تیمها رب ،اه کسیر ربارب حوطس و هناتسآ ،عقاو رد ؛دنک یم یدنب تیولوا ار اه هناتسآ ،بآ رد .تسا یطیحم تینما ۀرابرد ثحب نیرت مهم ،رطخ لوبق لباق یترشیب دیکأت ًلاومعم بآ تینما ،بآ عبانم هچراپکی تیریدم لباقم »نمیا یتایلمع یاضف« ناونع تحت ناراکمه و Ostrom هچنآ رب .)2013 ،Morinville و Bakker( دراد ،دندیمان تیشرب یارب هک دهد یم ناشن بآ عبانم هچراپکی تیریدم زادنا مشچ کی نیمز هدافتسا تمایمصت عاعشلا تحت تسا نکمم بآ یاهزاین ،یعماتجا تلادع نیب هحلاصم روحم رب ،نیا رب هولاع .دریگ رارق ،لباقم رد .دراد دیکأت یداصتقا دشر و یطیحم تسیز یگچراپکی ،دراد دیکأت بآ زا تظافح ندوب رترب رب بآ تینما هاگدید کی لوبق لباق حطس ،هناتسآ )ثرکادح ای( لقادح رب دیکأت اب بلغا هک هحلاصم ،مود هاگدید زا .تسا هارمه یریذپ بیسآ شهاک و رطخ نیا یموهفم زیاتم ساسا رب .تسین بولطم ای ریذپ ناکما هشیمه یتح ای لمکم جیردت هب دناوت یم بآ یتینما یاه هاگدید ،موهفم ود و Bakker( دوش بآ عبانم هچراپکی تیریدم یاه شور نیزگیاج تینما یاهدرکیور هک تسا نیا رگید زیاتم .)2013 ،Morinville کی ناونع هب هک یروط هب ،دراد زاین 17قابطنا تیریدم هب ،بآ یریذپ فاطعنا و شهاک ار یریذپ بیسآ دناوت یم وگخساپ درکیور World Commission( دهد شیازفا ،نانیمطا مدع ٔهنیمز رد ار هک یلاحرد .)1987 ،on Environment and Development تیمها رب بلغا ،بآ عبانم هچراپکی تیریدم یاه هاگدید و اه متسیسوکا زا تظافح نیب عفانم ٔهنیمز رد عماج تیریدم بآ تینما یاهدرکیور ،لباقم رد .دنراد دیکأت یداصتقا هعسوت تیریدم یارب فراعتم لترنک و نامرف یاهدرکیور زا تاداقتنا اب ییاورمکح متسیس هک تسا هاگدید نیا یاراد بلغا ،متسیسوکا ،یکیزیفویب یاه هناماس اب هک تسا هدیچیپ متسیس کی بآ .)1996 ،Meffe و Holling( دراد لماعت یعماتجا و یروآ نف
یارب یقیبطت تیریدم درکیور کی ذاختا یاهدمایپ تسا مزلا اما عبانم هچراپکی تیریدم فلاخم درکیور کی ناونع هب( بآ تینما مزلتسم یقابطنا تیریدم ،هک تسا نیا لوا رثا .دوش صخشم )بآ فیط نآ رد هك تسا تموكح رد 18یزکرمدنچ زا یرتلااب هجرد اه یریگ میمصت رد یتلودریغ یاهداهن و نلااعف زا یرت هدترسگ دوبهب هب یزکرمدنچ ییاورمکح ،تیمها رظن زا .دنراد شقن ناراکردنا تسد تلاخد ترشیب عونت قیرط زا یعماتجا یریگدای یزکرمدنچ .دوش یم رجنم ،یریگ میمصت و تیریدم یاهدنیآرف رد ،اذل ؛تسا هناگدنچ یاه سایقم رد رگیزاب دنچ تلاخد یانعم هب دنچ تیریدم رب دیکأت ،بآ تینما درکیور رد مود هناروآون هبنج زا یرایسب رد یحطس دنچ یتیریدم یاهدنیآرف .تسا یحطس ،لماش اه نآ زا هلمجزا ،دوش یم زاغآ فلتخم لیلاد هب اه هزوح هچراپکی تیریدم و یحطس یاه بآ تیریدم رب دیکأت شیازفا طبترم تادیدهت تاریثأت و للع زا یهاگآ ،یطیحم تسیز لئاسم ،بآ عبانم یارب اوهو بآ رییغت یاهدمایپ دروم رد ینارگن و بآ اب .)2013 ،Morinville و Bakker( تسا داعبا زا موس هناروآون هبنج ،یحطس دنچ ییاورمکح دروم رد یعماتجا تردق لئاسم هب طوبرم بآ تینما صوصخ رد تیمکاح ،یطیحم تسیز و یشرب یتینما تادیدهت هب هجوت اب .تسا یاه یریگرد عوقو لماتحا هب هجوت اب بآ یتینما یاه ثحب زاین ،تافلاتخا نیا دوجو .تسا حرطم یتنوشخریغ و زیمآ تنوشخ و یزکرمدنچ ییاورمکح و یحطس دنچ ،دنتمردق یاه مسیناکم هب تافلت شهاک یارب هک دنک یم نایب ار یعماتجا یریگدای یاهدنیآرف و دنا هدش یحارط اه تلود و اه شخب ،ناربراک نیب فلاتخا لح و ییاورمکح یداهن و یسایس یاه هبنج ،یعماتجا لئاسم هب هجوت زین .)2008 ،ناراکمه و Pahl-Wostl( تسا زایندروم زین بآ تیریدم یاهدرکیور و بآ تینما هسیاقم ،هصلاخ روط هب تیمکاح دعب هس لقادح هک دهد یم ناشن ،بآ عبانم هچراپکی لوبق دروم ترشیب هک دراد دوجو بآ تینما یوگلا رد هناروآون یتاذ تیعطق مدع رب بآ یتینما یاه هاگدید ،هکنیا لوا .تسا دننک یم دیکأت یطیحم-یعماتجا هدیچیپ یاه هناماس تیریدم رد دننک یم ینیب شیپ ار راگزاس تیریدم میاداراپ کی نیاربانب و رد و( یعماتجا یریگدای ثعاب یزکرمدنچ تیریدم نآ رد هک رب بآ یتینما یاه هاگدید ،مود .دوش یم )یوق یراگزاس هجیتن .دنراددیکأت زیربآ هضوح زا جراخ و لخاد رد هناگدنچ تاطابترا طیاشر عاونا رد ،یعماتجا تردق تیروحم رب بآ تینما ،موس ۀرکاذم رد ،)یلمارف ات یلحم زا( سایقم و )ینوناقریغ و ینوناق(
ییاذغ یژرنا و بآ تاطابترا رد اه شنت زا یشان هک ییاه یریگرد .دنک یم دیکأت ،تسا ییاذغ داوم و کی ناونع هب ار یدشر هب ور تیباذج یگزات هب یقابطنا ییاورمکح هک صراعم عبانم تیریدم یاه هنیمز یارب هدننکراودیما یژتاترسا نیا .تسا هدروآ تسد هب ،دنراد نانیمطا مدع و یگدیچیپ هصخشم نامز مه روط هب هک یناهج یمیلقا تارییغت دروم رد هژیو هب عوضوم
ناهج نیریش بآ عبانم دننام تدمدنلب و تدم هاتوک عبانم یرادیاپ یقابطنا ییاورمکح بوچراچ رد .دور یم راک هب ،دنک یم دیدهت ار ،یعماتجا یریگدای و یزکرمدنچ ییاورمکح ینورد موهفم ود کی ناونع هب ،یزکرمدنچ ییاورمکح .)2003 ،Bakker( دنراد رارق ناراکردنا تسد و لقتسم زکرم نیدنچ لماش یریگ میمصت درکیور یاه هناماس نارادفرط .)2009 ،Pahl-Wostl( تسا هدش فیرعت نانیمطا مدع و تارییغت هب یخساپ ار نآ ،یزکرمدنچ ییاورمکح یاه هناماس هب تبسن یترشیب یریذپ فاطعنا اریز ،دنناد یم ترهب .)2009 ،ناراکمه و Huitema( دراد یزکرم کت ییاورمکح حطس رد یا هدنیازف تروص هب یتیریدم یاه تیلوئسم بیترت نیا هب نایم رد یریگ میمصت تردق ددجم عیزوت اب نینچمه و یلحم .دیآ یم دوجو هب ،یعماتجا ناراکردنا تسد و فلتخم یاه سایقم دنک یم نایب نینچمه یزکرمدنچ ییاورمکح ،دراوم زا یرایسب رد ییاورمکح رد )هعماج هژیو هب و( یتلودریغ ناراکردنا تسد هک دننک یم افیا هتشذگ هب تبسن ار یمهم شقن یطیحم تسیز .)2013 ،Morinville و Bakker(
هک تسا نیا ،19کیترنس یلپ ییاورمکح هدمع یایازم زا یکی رجنم دوخ هبون هب نیا هک دبای یم لیهست یعماتجا یریگدای نازیم نیا رد .دوش یم بآ تینما شیازفا و یریذپ فاطعنا ءاقترا هب ،تیعطق مدع دوجواب اه تسایس یارجا هب زاین هب هجوت اب نایم هزوح اب طابترا رد عماج شناد دوبمک و ندوب ینیب شیپ لباقریغ یفاشتکا دنیآرف کی ناونع هب 20»یعماتجا یریگدای« ،بآ تیریدم نآ رد هک دوش یم فیرعت )لمع اب یریگدای( هدنوشرارکت و و اه تیدودحم فذح یارب ار اه هدیا و تایبرجت ناراکردنا تسد ،ناراکمه و Pahl-Wostl( دنراذگ یم کاترشا هب هدیچیپ لئاسم لح اطخو نومزآ دنیآرف کی ناونع هب بآ تیریدم ،رگید ترابع هب .)2011 دهد یم هزاجا دروخزاب یاه هقلح نآ قیرط زا هک دوش یم فیرعت شزومآ ،هدشارجا ًلابق هک ییاه تسایس جیاتن قیرط زا متسیس هک ناشن )2007( ناراکمه و Pahl-Wostl ،لاثم ناونع هب .دنیبب دناوت یم بآ یزکرمدنچ یتیمکاح تاراکتبا زا یخرب هک دنهد یم تیوقت ار یسدنهم و یعیبط ،یعماتجا یاه هاگدید یزاس هچراپکی .دماجنا یم یعماتجا یریگدای هب هجیتن رد هک ،دنک ار ییاورمکح یاه هناماس یراگزاس تیفرظ ،یراکمه شیازفا نیاربانب دهاوخ یریذپ فاطعنا شیازفا ببس عوضوم نیا هک دهد یم شیازفا ترشیب یراکمه مزلتسم یقابطنا ییاورمکح ،رگید ترابع هب .دش ار ییاه شلاچ یطیحم و یعماتجا یاه هناماس یگدیچیپ اما ،تسا .)2013 ،Morinville و Bakker( دنک یم داجیا یراکمه نیا یارب یاه ثحب یلصا داعبا زا رگید یکی زین یعماتجا تردق نیاربانب یتیریدم یاه میمصت قیرط زا اهنت هن ینماان اریز .تسا بآ یتینما یاهراشف و یفاکان ملع ،زکرمتمریغ ییاورمکح یاهدنیآرف ،فیعض ریغ ای زیمآ تنوشخ( هلباقم ،تردق طباور قیرط زا هکلب ،یطیحم
یداصتقا و یعماتجا ،یسایس عفانم نیب تباقر و )زیمآ تنوشخ تردق نیاربانب .ددرگ یم لصاح ،بآ و نیمز تیکلام هب هجوت اب یارب .تسا بآ ینماان حیضوت رد یدیلک لماع کی یعماتجا هک دهد یم ناشن ،)1990( Ostrom عماج لیلحتو هیزجت ،لاثم هب رجنم دناوت یم یعمج مادقا و یراکمه ،صاخ طیاشر رد ،هباشم روط هب .دوش بآ هلمجزا ،کترشم عبانم رادیاپ تیریدم یزرم یاه هناخدور یاه هضوح دروم رد )1998( Wolfیسررب هنیمز ره رد هک هطوبرم تادهاعم ای تیریدم یاهداهن و تیریدم دراوم رد یراکمه لیسناتپ ۀدنهد ناشن ،هدشداجیا .تسا بآ عبانم کترشم اعدا بآ تینما دروم رد یعماتجا تردق هاگدید کی نینچمه ،ینف لماوع زا هجیتن کی ناونع هب اهنت هن بآ ینماان هک دنک یم و یداصتقا ،یعماتجا تردق طباور زا هجیتن کی ناونع هب هکلب
شهاک یارب شلات هک تسا ینعم نادب نیا .تسا زین یسایس یریگدای ،سایقم هب طوبرم لئاسم طسوت دیاب اهنت هن ،بآ ینماان اب هکلب ،ددعتم ناراکردنا تسد نیب یریگ میمصت ریسفت و یعماتجا Bakker(دریذپ تروص یعماتجا طباور و یعماتجا تردق ییایوپ .)2013 ،Morinville و ،بآ عبانم تیریدم رد ییاورمکح مدع ،عومجم رد نیاربانب تایبدا ساسا رب هک دشاب یددعتم لماوع زا یشان تسا نکمم عبانم رب مکاح یلصا یاه بابح یخرب )1( لودج رد عوضوم ،فاکش ره رد یلصا تاعوضوم نییعت هب و هدش ییاسانش ،بآ یارب نکمم یداهنشیپ تلاخادم نییعت و لئاسم نیا یدنب تیولوا .تسا هدش هتخادرپ ،فاکش ره دوبهب
بآ رب مکاح یاه فاکش یارب یداهنشیپ نکمم تلاخادم نییعت -1 لودج
بآ ییاورمکح فاکش تلاکشم
نکمم تلاخادم
رد شناد و تراهم مدع بآ عبانم تیریدم تراهم هعسوت و شناد لاقتنا یارب یژتاترسا مدع -
)تیمک / تیفیک( برجم نانکراک دوبمک - یعماتجا ،داصتقا ،بآ متسیس( هضوح زا مک یهاگآ - )یطیحم و باذج یراک طیحم داجیا -
نانکراک بذج و ظفح یارب یشزیگنا مسیناکم داجیا - تاعلاطا راشتنا و یراذگ کاترشا هب ،شزادرپ ،یروآ عمج -
هعسوت عماج همانرب نادقف هضوح یارب یناسنا عبانم یزیر همانرب بوچراچ نادقف -
هبرجت دوبمک- یارب هچراپکی عماج حرط یناسرزور هب / یزاس هدامآ -
اه هضوح
هدافتسا هعسوت رد یسایس فاکش ییاوه و بآ تارییغت ،نیمز زا
بآ عبانم تیریدم هب طوبرم اه یراذگ تسایس رد بآ و نیمز طابترا دوبن -
اه هضوح تیریدم رد یگنهماه دوبن - یارب هچراپکی عماج حرط یناسرزور هب / یزاس هدامآ -
اه هضوح
بسانمان یلام مسیناکم بآ تایلام دمآراکان متسیس -
هجدوب دوبمک - یتلود هجدوب هب یگتسباو - اه هدننک هدولآ / ناربراک طسوت لماک تخادرپ لماعا -
هنیزه تخادرپزاب دمآراک متسیس یحارط / یزاس هدایپ - یهاگآ یاه نیپمک داجیا -
مسیناکم یارب اهراتخاس دوبمک ناصصختم دناوت یم هک یشزیگنا
دنک ظفح ار هبرجتاب بسانم تاناکما و قوقح نادقف -
)راک و یگدنز طیحم(
)دزمتسد و قوقح سایقم( یلعف ینامزاس راتخاس دوبهب - اه تراهم ظفح ،اه هورگ شزومآ ،هورگ نیودت رب زکرتم - اه هورگ رد شناد و
لمعلاروتسد / رازبا دوبمک یارجا یارب شور / فیعض ییارجا لمعلاروتسد -
اه لمعلاروتسد نادقف - اه همان شخب و اه لمعلاروتسد نیودت -
رد یریگ میمصت یارب هک اه هضوح یلاع یاروش داجیا - دنک لمع اه لمعلاروتسد دروم لمعلاروتسد نیودت یارب ناعفن یذ اب یراکمه -
فیعض تاعلاطا تیریدم رهام یناسنا یورین نادقف -
/ تاعلاطا هب اه هداد زا( اه هداد ریسفت تلاکشم - ناربراک هب راشتنا و )شناد راشتنا / تاعلاطا لدابت دوجو مدع - اه هضوح رد تاعلاطا زکرم داجیا -
تیریدم هزوح رد ناعفن یذ یماتم اب یراکمه تیوقت - تاعلاطا یکیژولوردیه تراظن یاه هداد لاقتنا -
اب یراکمه / تاطابترا دوبمک یمومع یهاگآ داجیا و ناعفن یذ ناعفن یذ تکراشم یارب بسانم ترسب دوجو مدع -
ناعفن یذ تکراشم / تاطابترا یژتاترسا مدع - تاطابترا یژتاترسا هعسوت -
یهاگآ داجیا -
ندرک گنهماه دنمزاین اذغ و بآ تینما هب یبایتسد بآ اب طبترم فادها و اهدرادناتسا ترسب رد ناراکردنا تسد لماعا و تراظن و هطوبرم تاررقم و نیناوق قیرط زا هک تسا یاه فاکش یاتسار رد نیاربانب .تسا ریذپ ناکما طبترم یاهزوجم داهنشیپ ریز تامادقا ،فلتخم یاه هزوح رد بآ ییاورمکح یاه هضوح رد بآ شخب لیلحت و هیزجت و یسررب -1 :دوش یم حرط و اوهو بآ یتمواقم داصتقا نایم طابترا یبایزرا -2 ،فلتخم صخشم /تردق بتارم هلسلس نییعت -3 ،دشر تلاوحت لاقتنا ناعفن یذ ییاسانش -4 و طبترم یاه تیلوئسم و زوجم ندرک .اه نآ اب هرواشم و یلصا زین بسانمان یلام مسیناکم زا یشان فاکش عفر یاهداهنشیپ ،دوجوم ناگدنریگ میمصت و مسیناکم ،یلام عبانم یبایزرا -1 لماش یلام عبانم تنفای-3 ،دوجوم یاهدومنهر یبایزرا و ییاسانش -2 یناعفن یذ ییاسانش -4 ،تاسسؤم و ناراذگ هیامسر اب دنویپ ،دیدج یبایزرا -5 و تخادرپ مدع تلع یسررب و دننک ینم تخادرپ هک .تسا یروضر و مزلا ،دوجوم یاه هنیزه تخادرپزاب متسیس شور و اه لمعلاروتسد ،رازبا دوبمک عفر ٔهنیمزرد نآ رب هولاع رد یتراظن یلصا تایلمع ییاسانش -1 هب ناوت یم ،ارجا یارب اه شور ،اه لمعلاروتسد ،اهرازبا زا یتسرهف هیهت -2 ،اه هضوح و عبانم -3 ،یتراظن یاهدرکلمع یارب زایندروم یاه هاگتسد و یاه هناماس و اه شور ،اه لمعلاروتسد ،اهرازبا یاه تیلباق یبایزرا مادقا -5 و یبایزرا و یدوجوم رب ینتبم یاه هیصوت -4 ،دوجوم ،زایندروم یاه هناماس و اه شور ،اه لمعلاروتسد ،اهرازبا هیهت یارب .دونم هراشا ،اه لمعلاروتسد نیودت روظنم هب تاعلاطا عاونا ییاسانش-1 اب دناوت یم زین تاعلاطا تیریدم دوبهب
-2 ،بسانم بآ تیریدم یارب زایندروم یتاعلاطا یاه هناماس و یاه هناماس رد دوجوم تاعلاطا و اه هداد عون یبایزرا و ییاسانش فاکش ییاسانش -4 ،تاعلاطا عبانم ییاسانش -3 ،هدش ییاسانش -6 ،تاعلاطا ناربراک و اهدربراک ییاسانش -5 ،تاعلاطا و اه هداد یاه شور هعسوت -7 و اه نآ یراذگ کاترشا هب و تاعلاطا یبایزرا .دریذپ تروص ،تاعلاطا تیریدم متسیس دوبهب یارب یداهنشیپ اب یراکمه ،تاطابترا دوبمک عفر یاهراکهار هلمجزا نینچمه ناعفن یذ ییاسانش-1 لماش یمومع یهاگآ داجیا و ناعفن یذ اب هطبار رد ثحب یارب همانرب یرازگرب -2 ،اه شلاچ اب طبترم یبایزرا ناکما -4 ،هسلج و هاگراک یهد نامزاس -3 ،زور لئاسم یدنب تیولوا -5 ،یراکمه و طابترا یلعف تیعضو باتزاب و ،تلاکشم ییاسانش -6 دنراد یراکمه هب زاین هک ییاه تیلاعف -8 ،هبحاصم -7 ،ناعفن یذ یبایزرا رد تردق و شرگن ،عفانم تاعلاطم ،عبانم تنفای -9 ،یهورگ یاه ثحب ماجنا و یدنب هشوخ .تسا ،اه یبایزرا و اه یسررب ،هتشذگ بآ عبانم تیریدم رد شناد و تراهم دوبهب و داجیا ٔهنیمز رد ،تسا زایندروم یشناد و تراهم عون هچ هکنیا نییعت -1 زین ،دیدج نادنمراک یارب عبانم یبایزرا -3 ،راک طیحم یبایزرا -2 یژتاترسا یبایزرا -5 ،هدافتسادروم یروانف و تازیهجت یبایزرا -4 متسیس یبایزرا -6 ،ترهب راک طیحم رد یراذگ هیامسر ناکما و یلام ،هبرجت یراذگ کاترشا هب و شناد لاقتنا -7 ،دوجوم شناد لاقتنا و هناخباتک :تاناکما یبایزرا -9 و زایندروم شزومآ یبایزرا -8 .تسا تیمها زئاح ،تاعلاطا یروانف زکرم
اهداهنشیپ و یریگ هجیتن شنت یاراد یاهروشک هورگ رد ناریا هکنیا هب هجوت اب عومجم رد اب یلخاد دیلوت رود نادنچ هن یا هدنیآ رد ،دراد رارق دایز یبآ یگتسباو هب رجنم دناوت یم هک دش دهاوخ هجاوم یرت گرزب شلاچ تسا لمأت لباق هتکن نیا اما .دوش ییاذغ داوم تادراو هب ترشیب هکلب ،دوب دهاوخن بآ دوبمک لیلد هب ًاساسا هدنیآ رد یبآ مک هک .دروخ دهاوخ مقر ،بآ زا یزیر همانرب نودب هدافتسا لیلد هب کی هب ضراح لاح رد ناریا رد بآ ییاورمکح ساسا نیا رب یلحم بآ تاضراعت ،بآ دوبمک شیازفا ٔهنیمز رد یدیلک ینارگن و تسا هدش لیدبت یناهج ییاوه و بآ تارییغت و ،یزرم و نیا درواتسد ینیمزریز یاه هرفس تفا و یبآ یاه هضوح ندیکشخ یاه لح هار و بوخ ییاورمکح صوصخ نیا رد .تسا ییاورمکح بآ ندوب سترسد رد اب هطبار رد اهنت هن ،بآ تینما یارب رادیاپ هکلب ،تسا لماس یگدنز کی یارب هفصر هب نورقم تمیقاب یفاک نیا رب .دزادرپ یم ،زین بآ نیمأت یکیژولوکا یاه هناماس ظفح هب لح هب نامز مه دیاب بآ تینما یارب بوخ ییاورمکح ،ساسا
شیازفا ،موادم یاه یرباربان اب دیاب ،ًلاوا .دزادرپب عوضوم نیدنچ نیا هک .دیانم هلباقم ،بایمک عبانم یارب تباقر و هعسوت فاکش یاهدرکیور ،بوخ یمومع یاه تسایس اب ناوت یم ار لئاسم زا هلمج زا ،ییاتسور یاه تخاسریز رد یراذگ هیامسر و یداهن نیا رد .داد رارق هجوتدروم ،یصوصخ و یمومع تکراشم قیرط افیا ار ییازس هب شقن ،تارییغت نیا داجیا رد یسایس یبرهر ،هنیمز تارییغت هب تبسن ناریا دننام قطانم یخرب ،مود هتکن .دیانم یم و بلایس ،نافوط دننام یثداوح .تسا ریذپ بیسآ ،ییاوه و بآ هعسوت ٔهنیمز رد یشلات ره یارب یدج رایسب دیدهت ،یلاس کشخ مزلا ،تادیدهت نیا هب هجوت اب .دوش یم بوسحم رقف شهاک و زبس دشر ،عماج یاهدبرهار و دبای رییغت هعسوت میاداراپ ات تسا ذاختا یلم هعسوت رد تسیز طیحم اب راگزاس یاهدرکیور ریاس و یارب اذل .تسا بآ زا دمآراکان هدافتسا هب طوبرم موس هتکن .دوش نیمأت یعقاو یاه هنیزه دیاب ،بآ زا هدافتسا رد یرو هرهب ءاقترا یراذگ تمیق یاه تسایس دیاب ،نآ ساسا رب .دوش تخادرپ بآ
