یناهبهب دیحو یهقف هیرظن رد عفنلا مدع تراسخ زا یشان نامض
یریبش یتدحو نسح دیس
1
( اقم تفایرد خیرات :هل
8/
7/
93 ـ :هلاقم شریذپ خیرات 30
/3 / 95 )
هدیکچ
خ زا یشان نامض رب شلاچ ثحابم زا عفنلا مدع تراس
.تسا یملاسا هقف رد زیگنا
؛تسا نامض مدع ،رخأتم ناهیقف نایم روهشم
و تسین قداص نآ رب ررض ناونع هک ارچ
یا اب .درادن دوجو یررض هنوگره ناربج موزل رب یلیلد ،دشاب قداص رگا یناهیقف لاح ن
نایم رد مدع تراسخ هک دنتسه هیماما یاملع قادصم ،یورغص ظاحل زا ار عفنلا
"
ررض
"
لدا ،هدرک یقلت ۀ
یم یمازلا ار تراسخ ناربج هک تانامض نآ لماش ،دنک
یم اهنت هن هک دراد هدیقع یناهبهب دیحو .دنناد
"
ررضلا
"
،فلاتا رانک رد
و بیبست
یلع ب هناگادج یانبم ،دیلا
؛تسا یندم تیلوئسم و نامض یار
تیلباق ثیدح نیا هکلب
ار تانامض باب رد لقتسم دانتسا دراد تللاد ثیدح نیا .دراد زین
زا یررض ره هک
.دوش کرادت دیاب عفنلا مدع تراسخ هلمج
یدیلک ناگژاو تراسخ:
، ،نامض یناهبهب دیحو ،عفنلا مدع
1 . شناد رای صوصخ قوقح هورگ ی
هاگشناد مق ؛
Email: [email protected]
و لهچ لاس مهن
، ۀرامش مود ، ناتسمز و زییاپ 1395
صص 356 ـ Fiqh va Mabani-ye Hoghugh-e Eslami 343
Vol. 49, No. 2, Autumn & Winter 2017
راتفگشیپ مهم زا تانامض ا یهقف ثحابم نیرت
نآ هب هقف عبانم زا یهجوت لباق شخب و تس
هب ثحابم نیا .تسا هتفای صاصتخا
رد و هدش حرطم یهقف نوتم رد هدنکارپ تروص
همه زا یشخب .تسا هدش هتخادرپ تانامض هب طوبرم لئاسم هب ،شیب و مک هقف باوبا
ناونع اب تاید باتک رد رگید شخب ،بصغ باتک رد هدش دای لئاسم
"
مضلا تابجوم نا
"
یم مشچ هب صاصق باب رد مه یتمسق و .دروخ
ثداوح هاگ و هدرک ادیپ هعسوت تدش هب یژولونکت و تعنص هک زورما یایند رد یم دراو تسیز طیحم و نادنورهش هب یگرزب تاراسخ ،هدیچیپ زا ثحب تیمها ،دنک
رتشیب ،یهقف طباوض زا هدافتسا اب هزات لئاسم لصف و لح یگنوگچ و تانامض عورف هولج یم رگ یتاعوضوم هلمج زا .دوش لح رد یناوارف ریثأت نآ یهقف مکح تخانش هک
یاپ نازیم و دادرارق تشونرس و دراد زورما تلاکشم دنویپ نادب دادرارق فارطا یدنب
هلأسم ،تسا هدروخ
"
عفنلا مدع تراسخ
"
یم نآ زا یشان نامض و مدع نامض رگا .دشاب
هنماد ،دوش هتفریذپ عفنلا
ئسم یم شیازفا داد رارق رد دهعتم تیلو تسا روبجم وا و دبای
نآ یارب یاپ ،دزادرپن دوخ فرط هب یرتشیب غلابم هک هب و دشاب دادرارق طیارش هب دنب
.دناشوپب لمع هماج ار شیوخ تادهعت عقوم 1 موهفم )
"
عفنلا مدع تراسخ
"
هژاو
"
تراسخ
"
اد نداد تسد زا و یهابت ،بیسآ یانعم هب تغل رد رد و هدمآ قح ای ییار
ةژاو رتشیب یهقف نوتم
"
ررض
"
هب ار یاج
"
تراسخ
"
یم راک هب
،ناهیقف .دنرب
هب هراومه
موهفم هب ار یشخب ررضلا ةدعاق زا ثحب ماگنه
"
ررض
"
نوگانوگ قیداصم و هداد صاصتخا
یم رارق یسررب دروم ار نآ تسا مهم تهج نیا زا ررض قیقد یانعم نتسناد .دنهد
ژاو هک ۀ
لدا زا رگید یخرب و ررضلا ثیدح رد روبزم ۀ
تانامض 8]
ج ، 29 ص ، 241 و هتفر راک هب[
.دراد میقتسم ریثأت نامض ورملق تخانش رد نآ موهفم تخانش
"
ررض
"
رد و ردصم مسا
ربارب
"
عفن
"
یم دشاب 3]
ج ، 3 ص ، 360 ؛ 27 ج ، 2 ص ، 77 ؛ 4 ج ، 8 ص ؛ 44 . [
نیا رد هطبار هک مادک تعفنم و ررض نیب کی
تبسن زا قافتا ،تسا یقطنم یاه
هتسناد هکلم و مدع لباقت ار ود نآ ةطبار یخرب .درادن دوجو یرظن نآ اریز ،دنا
عفن هچ
ییاج رد ار عفنلا مدع و تسا ررض ،دشابن یم نآ رد عفن روصت هک
تشاگنا ررض دیاب ،دور
1]
، ص 381 ؛ 24
، ص 130 هطبار مه رگید یخرب .[
تسناد داضت ار اهنآ نایم ه
هک ارچ .دنا
،ناج رد ناصقن زا تسا ترابع ررض ؛دنتسه یدوجو رما ودره تعفنم و ررض
ای لام
هطساو هکلب ،تعفنم هن و دشاب ررض هن یزیچ تسا نکمم رگید فرط زا .وربآ نآ نایم یا
تسناد داضت ةطبار ار تعفنم و ررض نایم هطبار دیاب بیترت نیدب .دریگ رارق ود 32]
ص ،
49 ؛ 9 ، ج 2 ، ص 308 . [
تسا ییاج رد هکلم و مدع اریز ،دراد حیجرت ریخا هاگدید هطبار هک
و بلس ،زیچود
یلاح رد .دشاب باجیا نایم هطساو و تسین باجیا و بلس ،تعفنم و ررض ةطبار هک
نآ اه
هب هک یتخرد لاثم .تسا روصت لباق یم لوصحم مرگولیکدص ،لومعم روط
هب رگا ،دهد
،دهد رمث نازیم نامه هطبار سپ .یدایز هن و دراد دوبمک هن هتشذگ لاس هب تبسن
نآ ای یدام تسا نکمم ررض :دراد ینوگانوگ ماسقا ررض .دوب دهاوخن هکلم و مدع ،اه
هب تسا نکمم مه یدام ررض .دشاب یونعم
شهاک ای لام نیع نتفر نیب زا تروص
نک هولج عورشم قح هب همدص ای تعفنم نتفر نیب زا ای نآ شزرا .د
نانادقوقح هزورما دنچره
"
عفنلا مدع
"
ار ییاج رد هتفر تسد زا عفن هک
ملسم هتشاگنا نآ ماسقا زا یکی و ررض قادصم دشاب لوصحلا زونه یهقف ظاحل هب یلو ،دنا
یراظتنا دروم عفانم زا ندش مورحم ،عفنلا مدع زا دوصقم .دراد دوجو ییاهدیدرت تسا هثداح ،عوقو مدع تروص رد هک ایز
ناهاوخ هب یداد رارق دهعت یارجا ای رابن
یم شیوخ یگدنز ،لااک شورف قیرط زا هک ار یرجات یتقو ،لاثم ناونع هب .تسا هدیسر
یم هرادا ار یم عنم دوخ یاهلااک شورف زا ،دنک
،دنک ادیپ لزنت رازاب تمیق ات دوش
یم ققحت عفنلا مدع تراسخ .دیاب
2 نامض اب هطبار رد روهشم هاگدید ) عفنلا مدع
نآ لیلد .تسین نامض بجوم عفنلا مدع تراسخ هک دنرواب نیا رب رخأتم ناهیقف رتشیب نادقف و یوربک لاکشا یخرب رظن رد و یورغص و یعوضوم لاکشا ،یخرب رظن رد زین یم نامض رب لیلد .دشاب
2 ـ 1 یورغص لاکشا ) فنلا مدع رب تسا دندقتعم اهقف زا رگید یهورگ و یغارم حاتفریم یمن قدص یلام ررض ،ع
.دنک
یم یصخش رگا لاثم اما ،دزاسب نامتخاس و تخرد نآ رد و دنک دابآ ار شیوخ نیمز دهاوخ
یم راک نیا ماجنا زا عنام یرگید قادصم یعنم نینچ ،دوش
"
لام رد ررض
"
یلام اریز ،تسین
م هک تسا یلام کلام یصخش رگا بیترت نیمه هب .دوش دوبمک راچد ات درادن دوجو ی
دهاوخ
یم نآ شورف زا عنام یرگید و دشورفب تمیق نیرتلااب هب ار نآ طوقس لام تمیق ات دوش
یم زا لصاح دوس رب و تسا دوجوم وا لام نیع هک ارچ ،هدرکن دراو یو هب یلام ررض ،دنک
دیآ مزلا ررض ،نآ نادقف زا ات تسین قداص لام ،هلماعم ققحت زا لبق ،شورف 9]
ج ، 1 ص ،
310 ؛ 32 ص ، 50 ؛ 33
، ص 270
؛ 10 ج ، 2 ص ، 522 و 560 ؛ و 11 ص ، 417 . [
،ربارب رد تراسخ ناربج موزل رب یهقف لیلد دوجو رد رگا هک دنراد هدیقع یخرب
مدع
،عفنلا یدیدرت یاج ،نآ رب ررض و تراسخ یفرع قدص رد ،دشاب یدیدرت یاج
اب لوصو ضرعم رد عفن و لماک ،تعفنم یضتقم رگا نانآ رظن هب .تسین انعم نیدب دش
هب ار یعفن هک تسا نانچ روما یداع لاور هک یم صخش هب ملسم روط
،دناسر یریگولج
یم هتشاگنا ررض و تراسخ ،فرع رظن زا عفن ندیسر زا دوش
[ 16 ج ، 5 ص ، 395 . [
یمن ام رظن هب نانچ .تسناد ررض قادصم ار عفنلا مدع قیداصم ةمه ناوت
راکنا هک
زین عفنلا مدع رب ررض قدص نآ نودب یلومعم درف کی یهاگ .تسین شریذپ لباق
هک
دارا ،دشاب هتشاد یروآ دوس فده ۀ
هدزلد دوخ یلااک زا هک ارچ ،هدرک شیوخ لام شورف
قادصم دشاب هارمه نآ تمیق طوقساب دنچره ،شورف زا یصخش نینچ عنم ؛تسا هتشگ لااک شورف و دیرخ وا یلومعم لغش هک رجات کی رگا اما .تسین ررض نیا زا دوس بسک و
،تسا قیرط
طوقس نودب ای دوش هجاوم تمیق طوقس اب وا یاهلااک و دوش تراجت زا عنم
یضاق ،نیاربانب .تسا هتشگ ررضتم یفرع هاگن زا کش نودب ،دنام زاب دمآرد بسک زا تمیق دراد لوذبم ار یفرع تقد و دهد رارق یلومعم ناسنا کی هاگیاج رد ار دوخ دروم ره رد دیاب .
2 ـ 2 یوربک لاکشا ) هدرک راکنا ار عفنلا مدع نامض هک ناهیقف رتشیب نخس زا یم رب نینچ دنا
تلع هک دیآ
هک انعم نیدب .تسا یتراسخ نینچ هب تبسن لومش زا تانامض ةلدا روصق ،رما نیا نیا رب ینبم یلک یاربک لیسو هب و دوش ناربج دیاب یررض ره هک
ۀ ،ددرگ کرادت لام
ربتعم لیلد هدعاق نینچ رگا تسا دقتعم رهاوج بحاص .درادن یهقف
ررضلا ثیدح زا یا
یم مزلا دیدج هقف ،دوش طابنتسا هقباس هقف رد هک دوش مزتلم یعورف هب دیاب هیقف و دیآ
تسا هتشادن 31]
، ج 37 ص ، 40 . [
بحاص و یلیبدرا ققحم نوچ یناسک خساپ رد ناشیا
هلأسم رد هک ضایر
"
بسک بوسک ّرح
"
لد هب لی
"
ررضلا
"
ناودع و ملظ یفن تایآ و
هدرک دانتسا یم نینچ دنا
:دیوگ « نم هرکذ امم اهریغ و رارضلا و ررضلا یفن ةدعاق نأ
...ادیدج اهقف تبثلأ ضرفلا لمشت هجو یلع نامضلا تضتقإ ول تایلآا .»
یم ناشن لاکشا نیا ره ناربج موزل رب ار ثیدح تللاد رهاوج بحاص هک دهد
هتفریذپ یررض هدز زابرس نآ یاهدمایپ لیلد هب ،طابنتسا نیا ساسا رب ءاتفا زا یلو ،
یم رظن هب .تسا هب بولطم ان جیاتن یخرب لیلد هب ار ررضلا ثیدح هک زین هویش نیا دسر
یم .تسین هدیدنسپ میراذگب رانک یلک رد و داد اوتف ثیدح قلاطا ساسا رب ناوت
ییاج یدروم رد نآ فلاخ رب عطاق لیلد هک ثیدح ساسا رب ءاتفإ زا ،تشاد دوجو صاخ
.درک یراددوخ ررضلا لاکشا داریا اب رگید یخرب
،ثیدح تللاد رب یاه
باب رد ار ررضلا هب للادتسا ناکما
هداد رارق هشدخ دروم تانامض لاکشا نیا .دنا
یم زاب یلصا دروم ود هب اه نأش :ددرگ
؛مکح عضو هن تسا مکح عفر ،ررضلا ثیدح
"
لا
"
رد .هیفان هن تسا هیهان ررضلا ترابع
ررضلا ثیدح زا مکح عضو هدافتسا :فلا یتروص رد ررضلا ةدعاق ساسا رب عفنلا مدع نامض هب مکح
تسا ریذپ ناکما دعاق هک
ۀ
نیا رب هولاع روبزم هنماد هک
یم دودحم ار نیتسخن ماکحا ؛دنک مکح عضو دناوتب دنک
وم یعرش مکح نادقف ییاج رد رگا ینعی رد .دنک تابثا ار مکح نآ ،دوش نایز بج
نیا تسا تروص
یم هتخانش نماض ،عفنلا مدع تراسخ لیلد هب نایز لماع هک لاح .دوش
نآ یم طقف ینعی ،تسا مکح یفن ،هدعاق ناسل هک مکح ،یملاسا تعیرش رد هک دناسر
درادن دوجو یررض 32]
، ص 55 . [
،تسین لمأت دنمزاین نادنچ لاکشا نیا هب خساپ تسا نآ ررضلا ثیدح دافم اریز
رد هک
نوناق طیحم نآ ،یراذگ
یم نایز بجوم هچ یم ام و درادن دوجو ،دوش
نامه میناد هک هنوگ
زین نوناق لعج مدع و توکس ،دشاب رابنایز هعماج ای درف یارب تسا نکمم نوناق کی لعج یمارگ ربمایپ ،رگید ریبعت هب .دنک مهارف ار نایز تابجوم تسا نکمم نخس رد )ص(ملاسا
نیا هاوخ ،درادن دوجو ندیناسر نایز و نایز ،ملاسا یقوقح ماظن رد هک هدرک ملاعا شیوخ دعاق ،بیترت نیدب .دشاب نآ دوبن زا یشان ای مکح کی دوجو زا یشان نایز ۀ
رب هولاع ررضلا
نآ یم ،دراد هدنرادزاب شقن هک نوچمه یمکح و دریگ هدهع رب زین هدنزاس شقن دناوت
"
نامض
"
.دنک تابثا ،تسا یعامتجا طباور رد للاتخا و نایز بجوم نآ دوبن هک ار
ةملک زا دوصقم :ب
"
"لا ررضلا ترابع رد
رگا
"
لا
"
تللاد ررض داریا یفیلکت تمرح رب اهنت ،دشاب یهن ةزیگنا هب ررضلا ترابع رد
نیا اب .درک دهاوخن تابثا ار تسا یعضو مکح کی هک نامض و هتشاد
،لاح ملک لولدم ۀ
"
لا
"
نیا نآ یانعم و تسا یفن )رارضلا و ررضلا( تمسق ودره رد تسا
هن و نایز هن هک
غلابا زا معا )ص(یمارگ ربمایپ نوئش نوچو تسین ملاسارد مادکچیه ندیناسر نایز هزوح ودره رد هدشدای ترابع ،تسا یعامتجا و یدرف طباور رد نآ یارجا و تعیرش یم نایرج نیدب .دبای
و تسا هدشن لعج یررض مکح ،یملاسا تعیرش رد لاوا هک انعم
یمن هزاجا یملاسا مکاح ناونع هب ربمایپ ایناث رگیدکی هب دارفا وا تموکح ورملق رد دهد
.دنناسرب نایز ملک ،بیترت نیدب
ۀ
"
لا
"
،ررضلا ترابع رد
ترابع رد و یقیقح یفن
"
ارضلا ر
"
زیگنا هب ییاعدا یفن ۀ
وب دهاوخ یهن [ د
17 ص ، 150 ] یم ناشیا :دیوگ
« نا
هلمجب ثیدحلا ررضلا
هلمجب و یررضلا مکحلا لعج یفن یلع لدی رارضلا
یلع لدی
و اجراخ هنع دصلا عیرشت و رارضلإا میرحت اعوضوم دراوملا ضعب یف هعفر
.»
یعامتجا طباور رد ررض یقیقح یفن ،ربمایپ دوصقم اعطق تسا دقتعم ینوت لضاف یب رد اریز ،تسین یم هدهاشم نور
یم ررض یرگید هب ناملسم مینک رهاظ ،نیاربانب ؛دنز
تسا نآ یفن ،دوصقم و تسا ریدقت رد ثیدح ترابع رد ررض ةملک یارب یتفص هک
تسا یررض دنامب یقاب ناربج نودب یعرش ماکحا بسح رب هک
26]
، ص 193 . [
ناشیا
ن ررضتم ار تئارب لصا نایرج طیارش زا یکی زا نارگید ندش
یم لصا یارجا
؛دناد رد یو
یم ررضلا ثیدح هب للادتسا ماقم :دیوگ
« هنلأ ،هتقیقح یفن یلع لومحم ریغ ررضلا یفن ذا
عرشلا بسحب ناربج ریغ نم ررضلا یفن هب دارملا نأ رهاظلا لب ،یفنم ریغ
» 32]
، ص 55 .[
ررقم تلهم رد ار لته کی نامتخاس هک دنک دهعت یراکنامیپ رگا لاثم ناونع هب هتخاس
ررقم دعوم زا یتدم و هدز زاب رس شیوخ دهعت یارجا زا سپس و دهد امرف راک لیوحت و یم فرع ،دنک ریخأت ارچ ؛تسا هتشگ ررضتم و هدمآ دراو تراسخ راک بحاص هب دیوگ
یم وا هک تروص ریخأت هک یتدم رد تسناوت
تسد هب یعفانم نارفاسم ناکسا اب هتفرگ
عراش رگا ،تقیقح رد .دروآ نیا رد
لماع و دنک افتکا یفیلکت تمرح هب اهنت ،دراوم هنوگ
یب رظان ،دسانشن تراسخ ناربج لوئسم ینوناق ظاحل هب ار نایز یتیعض و نینچ ،فرط
یم یملاسا تعیرش رد رارِض و ررض یفن رب ینبم نیشیپ ملاعا ضقان ار .دنیب
نیا زا هب للادتسا رب هدش دای تلااکشا هک ضرف هب ،هتشذگ اه رب ررضلا ثیدح
دوجو مه یرگید تایاور و تسین روبزم ثیدح هب رصحنم نتمض لیلد ؛دشاب دراو نامض یم هک دراد نآ هب ناوت
ریسم هب سکره هک هدمآ ربتعم ثیدح رد لاثم .درک للادتسا اه
وهف نیملسملا قیرط نم ئیشب َّرَضأ نم( تسا نماض ،دنک دراو تراسخ ناناملسم روبع
نماض هل 8]
، ج 29 ص ، 241 ترابع نیا نمضتم تایاور رد هک یقیداصم ةنیرق هب .[
یم هدمآ یراگنا لهس رثا رب نانآ یتملاس ای مدرم لاوما هب هک یتراسخ ره :تفگ ناوت
یم دراو رورم و روبع ریسم رد دارفا هب تیاور نیا زا .تسا نماض ،تراسخ لماع ،دوش
یم یبوخ ونع نامض عوضوم هک درک هدافتسا ناوت
نا
"
رارضإ
"
نادنورهش روبع هار و تسا
ناج و لام فلاتا تروص هب هاوخ ،لکش ره هب ندیناسر نایز ،نیاربانب .درادن یتیصوصخ .دش دهاوخ تیلوئسم بجوم ،لوصحلا ملسم عفانم زا یریگولج تروص هب ای دشاب 3 یناهبهب دیحو هاگدید ) :تسا دقتعم یناهبهب دیحو هملاع
"
رارضإ
"
لقتسم ببس دوخ یم نامض یارب
رد و دشاب
ناهیقف ،یو رظن هب .دراد دانتسا تیلباق بیبست و فلاتا نوچمه ،بابسا ریاس ضرع مه فلاتا و بصغ ةلأسم رد یتح و هتسناد تانامض باب رد یلصا ببس ار رارضا ،نیشیپ ار نامض رب لیلد
"
رارضإ
"
هدرک یقلت :دنا
« یف ارصحنم سیل نامضلا ببس نأ یفخیلا
لاتلاا و ررضلا :)ص(هلوق یلا ادانتسا ،رارضلإاا ببسب نامضلاب نومکحی امبر مهناف ،ف فلاتلاا و بصغلا لثمب نامضلا باب یف نورکذیلا نیثدحملا و اهنئاهقف ءامدق و )رارِضلا
ثیدحلا اذه یوس .»
37]
ص ، 614 ات ص 618 میقلا یلعا نامض یناهبهب دیحو هاگن زا[
م لام ای یمیق لاوما بصغ رد یمن تفای نآ لثم هک یلث
ثیدح زج هب یلیلد چیه ،دوش
نیا رب ینبم ررضلا ثیدح دافم و درادن ررضلا زا و دوش کرادت دیاب یررض هنوگره هک
.دراد ار تانامض اب طبترم باوبا ةمه رد دانتسا تیلباق ،ددرگ فرط رب هدید نایز م داجیا هقف رظنم زا تانامض باب رد یقیمع لوحت هاگدید نیا ی
زا یرایسب و دنک
یم رارق ششوپ تحت ،تسا حرطم یندم تیلوئسم قوقح رد هزورما هک ار یعورف زا .دهد
هلمج یسک .تسا یونعم تراسخ ،دراوم نیا ای وربآ هب دوخ رابنایز راتفر ای نخس اب هک
یم همطل نارگید یراجت ترهش يب ناسنا کی هجوتم ار یجنر و درد ای دنز
یم هانگ ،دنک
عف رب وا ل
"
رارضإ
"
.دنکن قدص نآ یتنس موهفم هب بیبست و فلاتا دنچره ،تسا قداص
همزلا تسا نآ یناهبهب دیحو نخس مکح ،نایز لماع راتفر عون اب بسانتم دیاب مکاح هک
.دنک ناربج هب نانچ همزلا هک فورعم هلأسم رد نامض هب یاوتف یناهبهب دیحو نخس
"
ّرح سبح
بوسک
"
هلأسم نیا رد .تسا و تراجت هب هزور ره هک ار یلغاش درف ،راکاطخ صخش ،
نیا دننام یم عنام راکرس هب نتفر زا هتشاد لاغتشا اه
هک لیلد نیا هب اهقف روهشم .دوش
ناونع
"
لام
"
،رگتعنص ای رجات لمع رب
هدیقع ،تسین قداص
هدعاق ةرتسگ هک دنراد
يمن نآ لماش بیبست و فلاتا نانچ ،دوش
رگتعنص لمع هک دی تحت یو سبح اب
یمن هدعاق ات دیآ
"
دیلا یلع
"
مدع هب اوتف لیلد نیمه هب و دبای نایرج نآ هب تبسن
هداد نامض دنا
25]
، ج 2 ص ، 328 ؛ 31 ج ، 37 ص ، 40 ؛ 15 ، ص 21 . [
،روهشم رظن هب
نآ زا لبق رگتعنص لمع رارق صاخشا هراجا لثم یضواعم دقع عوضوم هک
،دریگ یفرع رظن زا
"
لام
"
ین
،تسین لام هک یزیچ هنوگچ هک دوش لاکشا رگا .تس
عوضوم
یم رارق یدقع تسا نآ خساپ ؛تسا هلماعم دروم طرش تیلام هک دریگ
نیضوع تسین مزلا هک
هلماعم عوقو زا لبق
"
لام
"
دروم ات تسا یفاک ،دوش ققحم تیلام ،دقع داقعنا اب رگا هکلب ،دنشاب
دوش یقلت نانآ ضارغا اب قفاوم و لاقع رابتعا 5، ]
ج 1 ، ص 36 ؛ 12 ج ، 2 ص ، 34 . [
نیا رب ینبم یناهبهب دیحو هاگدید راثآ هلمج زا هک
"
رارضإ
"
باب رد لقتسم ببس
،تسا بصغ و بیبست ،فلاتا رانک رد تانامض
نامض رازاب رد تمیق شهاک زا یشان
یم یناهبهب دیحو .تسا :دسیون
« هب یطحق و ینارگ نامز رد اسب هچ مدنگ نم کی تمیق
یم رانید رازه نآ و دسر
یم روز هب میتی ناکدوک زا مدنگ نم رازه یملاظ هاگ رد و دریگ
یم شورف هب یطحق رازاب نیا زا و دناسر
یم گنچ هب ار یدایز لاوما قیرط دروآ
نآ زا .
هدش روبجم میتی ناکدوک فرط اسب هچ و دنزادرپب یدایز لوپ دوخ ناج تاجن یارب دنا
نآ تاناویح ای هداوناخ یاضعا هتشگ فلت یگنسرگ زا اه
تسا ینتفریذپ ایآ نونکا .دنا هک
کی هب مدنگ نم رازه ،هدشدای ملاظ ،یداع تلاح هب عاضوا تشگزاب و یطحق عفر زا سپ ب و درخب رانید رادقم نامه طقف ،تسا لثم هب یلثم لام رد نامض هک للادتسا نیا ه
یلاح رد نیا !دناهرب یندم تیلوئسم زا ار دوخ و دهد میتی ناکدوک لیوحت ار مدنگ تسا یم یگدنز هافر رد اهنت هن ناکدوک ،دوبن ملاظ بصغ رگا هک قیرط زا هکلب ،دندرک
رف لاوما هب شیوخ جایتحا رب دازام مدنگ شورف یم تسد زین یناوا
ررض نیمادک .دنتفای
گرزب نیا زا داسف مادک و رتلااب نیا زا هدهع رب یناوارف نوید ،ملاظ لمع رثا رب هک رت
هتشگ فلت نانآ تاناویح و لاوما و هدمآ نامیتی دنا
.»
37]
، ص 618
[
هلأسم رد ،یناهبهب دیحو رظن هب
دوجو ناهیقف نایم یعامجا ،عفنلا مدع تراسخ
رادن رد اهقف روهشم اریز ؛تسین نآ یحلاطصا یانعم هب ،هدش لقن یعامجا رگا و د
للادتسا هدرکن دانتسا عامجا هب شیوخ یاه هتشاد دوجو لوقنم عامجا هک ضرف رب و دنا
نیا ،دشاب نیا و دنزب صیصخت ار ررضلا ةدعاق دناوتب هک
،دنک هیجوت ار نایز و داسف همه
تسا لمأت دنمزاین 37]
، ص 619 . [
وا و تسا لثم نامه ،یلثم لام هب تبسن بصاغ نامض هک دوش لاکشا تسا نکمم یم مکاح یلو ؛دنادرگزاب هدرک بصغ هک مدنگ رادقم نامه دیاب یلام ریزعت ار یو دناوت
بوصغم هب و دریگب تازاجم ناونع هب یو زا یغلابم و دنک تسا نآ خساپ .دزادرپب هنم
هک
همه قافتا دروم یلام ریزعت یم یندب تازاجم هب رصحنم ار ریزعت یخرب و تسین اهقف
دنناد
20]
ص ، 90 نآ و دنک یلام ریزعت هب مکح هراومه مکاح هک درادن دوجو ینیمضت یهگناو ؛[
بوصغم تراسخ لداعم لام نایز هب ار نآ و دشاب هنم
یناهبهب دیحو هچنآ .دنک میلست هدید
یم ا یررض ةزادنا هب بصاغ نامض هب مکح دیوگ تس
رب رازاب تمیق شهاک زا یشان هک
مدع باب رد زین یرگید گرزب ناهیقف ،یناهبهب دیحو زا ریغ .تسا هدمآ دراو هدیدنایز
،عفنلا هداد نامض هب یاوتف هلمج زا دنا
.سردم نسحدیس دیهش و ضایر بحاص 21]
ج ، 2 ،
ص 302 ؛ 34 ص ، 110 ؛ 19 ج ، 78 ص ،بصغ باتک ، 71
یلد ،سردم نسحدیس موحرم .[
ل
یم لقع مکح ار عفنلا مدع نامض رب
،فرع رظن هب .دناد
نیا دراوم رد ار تراسخ لماع هک
یم حیبق ،لقع رظن زا ملظ و تسا ملظ میرامشن نماض ،عفنلا مدع زین یلیبدرا ققحم .دشاب
ءادتعإ ،لثم هب هبقاعم ،ملظ یفن تایآ هب هلأسم نیمه رد :هرقب]
279 :لحن ؛ 126 :هرقب ؛
194 :یروش ؛ 40
) تسا هدرک للادتسا .[
29]
ج ، 10 ص ، 513 . [
4 ماظن رد عفنلا مدع نامض ) برغ یقوقح یاه
متسیس ةمه رد هزورما عفنلا مدع تراسخ ،هتفرشیپ یقوقح یاه
هتسناد نامض بجوم 1
یمن افو شیوخ دهع هب ررقم نامز رد دهعتم هک یدادرارق تادهعت رد هژیو هب ،هدش دنک
تاراسخ اب ار هلدهعتم و یم هجاوم نیگنس
هاگداد ةویش و اهروشک قوقح .دنک نانچ اه
تسا یم موکحم ار دهعتم هک نآ دنک
یتیعضو رد ار وا ات دزادرپب هدیدنایز هب تراسخ ردق
یم رارق نآ رد دقع یارجا زا سپ هک .دناسرب ،تفرگ
دام قباطم ه
252 .ق هبساحم رد ،ناملآ .م
یم یضاق ،تراسخ ب هک ار یعفانم تسیاب
ر
نآ ققحت ،روما یعیبط نایرج ریس و لقع و فرع یانبم رظن رد ،تسا راظتنا دروم اه
تیلوئسم رد ار عفنلا مدع تراسخ زین للملا نیب تراجت و یناگرزاب فرع .دریگب یاه
رق یم نامض بجوم یدادرا هدام .دناد
2 ـ 4 ـ 7 نیب یراجت یاهدادرارق یلک لوصا زا یللملا
هسسؤم هک
ونکی یللملا نیب یصوصخ قوقح تاررقم ندرک تخا
نینچ هدرک میظنت 2
یم ررقم :دراد
« یم هدید نایز فرط هیلک دناوت
هجیتن رد هک ار یتاراسخ
دهعت یارجا مدع
1 . یسیلگنا نابز رد عفنلا مدع تراسخ لداعم
loos of profit
نیتلا نابز رد و
lacram cessans
یم دشاب .
2. unidroit
تسا ییاهررض لماش تاراسخ نیا .دنک تفایرد ،تسا هدش لمحتم هدش دراو یو هب هک
یعفانم و نآ زا هک
تسا هتشگ مورحم اه .»
هدام نینچمه 74
اونک للم نامزاس نویسن
نیب عیب یاهدادرارق روما رد دحتم بوصم لااک یللملا
1980 یم ررقم :دراد
« تاراسخ
هلیسو هب دادرارق ضقن زا یشان
هلمج زا ،نایز ربارب یغلبم زا تسا ترابع ،نیفرط زا یکی
یعفنلا مدع تسا هدش لمحتم ضقن رثا رب رگید فرط هک
1.»
نیب یناگرزاب رد هزورما یللملا
تیلوئسم رد عفنلا مدع نامض ، هب یدادرارق یاه
تروص
تبسن نیفرط رگا هکلب .درادن دقع نتم رد حیرصت هب زاین و هدمآ رد یفرع ینمض طرش رارق نماض عفنلا مدع تراسخ هب تبسن ار دهعتم دنهاوخن و هتشاد یفنم رظن نادب ک ضرف رب ،بیترت نیدب .دننک حیرصت نادب دقع نتم رد دیاب دنهد دعاق تللاد ه
ۀ ررضلا
یم ،دشابن شریذپ دروم هلدا ریاس و فلخت زا یشان عفنلا مدع تراسخ صوصخ رد ناوت
داهن هب دهعت یارجا زا
"
ینمض طرش
"
یداهن ،درک للادتسا گرزب ناهیقف هاگن رد هک
ار تلاماعم راثآ هب طوبرم ماکحا زا یرایسب ناشیا نادرگاش و ینیئان ققحم نوچ یم یجوت دناوت دنک یهقف ه
30]
ج 1 ص ، 407 ؛ 6 ، ج 5 ص ، 178 ؛ 12 ج ، 7 ص ، 377
؛ 14 ،
ج 2 ص ، 211 نآ هب ار نیلماعتم طقف هن دادرارق .[
مزتلم هدمآ دقع دادرارق نتم رد هچ
یم یم نیفرط هکلب ؛دنک همه هب تسیاب
یجیاتن یم لصاح دقع زا فرع قبط رب هک دوش
تسه یدراوم ،رگید ترابع هب .دنشاب دنب یاپ هک
نآ رکذ زا فرط ود لیلد هب دقع رد اه
یم یشوپ مشچ ،هعماج رد نآ ندوب حضاو نآ زا یسک ،ضرف هب رگا یلو ،دننک
لاؤس اه
هب ؟دیتسه مزتلم زین دراوم نیا هب ایآ هک دنک یم تبثم خساپ عطاق روط
دراوم نیا .دنهد
رمز رد و دقع ءزج زین ۀ
یم بوسحم دقع زا یشان تادهعت رکذ مدع و دوش
هب یللخ ،نآ
نآ هب تبسن مازتلا یمن دراو اه
فورعم لیلد هب یفرع ینمض طرش ،نخس رگید هب .دنک
یم بوسحم دادرارق یمازتلا لولدم ،فرع دزن ندوب ماسقا زا یمازتلا تللاد نوچ و دوش
تسا هدمآ دقع نتم رد لامجا هب طرش ایوگ ،تسا یظفل تللاد ـکن]
: 18 ص ، 111 هب
دعب ت اب نونکا .[
یم ،تشذگ هک یحرش هب یللملا نیب و یلخاد فرع هب هجو اعدا ناوت
یفرع ینمض طرش یعون ،عفنلا مدع تراسخ هب تبسن یدادرارق تیلوئسم هک درک .دشابن نیفرط حیرصت دروم دقع نتم رد دنچره ،تسا
داهن هک ضرف رب
"
ینمض طرش
"
یم ،میریذپن ار تیلوئسم صوصخ رد ناوت
،یدادرارق
1. Damages for breach of contract by one party consist of a sun equal to the loss, including
loss of pofit, suffered by the other party as a consequence of the breach.
ا مدع نامض دادرارق نتم رد امرفراک لاثم .درک رارقرب دقع نتم رد حیرص طرش جرد اب ار عفنل
یم طرش راکنامیپ هیلع هدهع زا دیاب ،دنکن لمع دادرارق هب ررقم نامز رد رگا هک دنک
همه
تراسخ یلیلد دنچره ،تسین عرش فلاخ ،طرش نیا .دیآ رب عفنلا مدع تراسخ هلمج زا اه
دن عفنلا مدع نامض رب یلیلد تانامض باب رد هک تسانعم نیدب لیلد دوبن اریز ؛میشاب هتشا
حیرص جرد اب هک درادن نآ اب تافانم نیا یلو ،میرادن عفنلا مدع تراسخ هب تبسن نامض رب دارا ساسا رب و دقع رد ۀ
ینامض نینچ .ددرگ رارقرب هدشدای نامض ،نیفرط کرتشم
هلدا زا ار شیوخ تیعورشم
دقع هب افو موزل یم طرش و
هلدا زا هن و دریگ
نیدب .تانامض
یمن بوسحم تنس و باتک فلاخم ،اهدادرارق رد عفنلا مدع نامض طرش ،بیترت رد .دوش
و بیبست ،فلاتا لثم یرهق نامض تابجوم یکی :دراد دوجو ببس ود نامض یارب تقیقح دارا مود ؛)نارگید و یناهبهب دیحو رظن ربانب( رارضإ ۀ
دقع نیفرط حیرص یتراسخ هب تبسن
هک
یمن نامض بجوم ار نآ یلوا مکح هب انب عراش ذوفن و تسا حیحص یطرش نینچ .دناد
درادن دوجو نآ ندوب عورشمان رب یلیلد اریز ،دراد یعرش ـکن]
: 35
، ص 272 دعب هب . [
رب دراو تراسخ هب تبسن ار هبراضم دقع رد لماع نامض طرش ،اهقف زا یخرب دنچره لطاب هیامرس هتسناد
،دنا 14]
یب ، ص ،ات 50 تسا نآ رطاخب هن هاگدید نیا یلو [
یلیلد هک
یعرش ریغ ،طرش قیرط زا نامض یرارق رب ،دوبن یلیلد اجکره و درادن دوجو نامض رب هلدا یاضتقم و تسا نیما لماع هک تسا رطاخ نیا هب هکلب ؛تسا یا
نماض ار نیما هک
یمن هبراضم باب صاخ تایاور و دناد 8]
ج ، 19 ص ، 22 دقع رد لماع نامض طرش ،[
نانچ ؛دوش یقلت عرش فلاخ ،هبراضم دی هک زین هراجا باب رد ،ناهیقف نیا هاگدید زا هک
تسا لطاب هرجأتسم نیع هب تبسن یو نامض طرش ،تسا یناما رجأتسم 11]
ص ، 225 .[
م و لماع نامض مدع رب یعرش صاخ لیلد هراجا و هبراضم باب رد ،نخسرگید هب رجأتس
،ثحب دروم عوضوم رد اما ؛دراد دوجو هرجأستم نیعای هیامرس هب تبسن
مدع نامض ینعی
یقلت عرش ماکحا فلاخ رب ،نامض طرش ات درادن دوجو نامض مدع رب یصاخ لیلد ،عفنلا .دوش ـکن]
: 33 ج ، 2 ص ، 646
، هلأسم 4 ص و هبراضم لئاسم زا 600
هراجا عورف زا . [
ض طرش هک ضرف رب ع نام
رب اهدادرارق رد عفنلا مد یم ،دشاب لطاب و عرش فلاخ
ناوت
یارجا زا فلخت تروص رد یدادرارق دهعتم هک درک طرش نینچ هدشدای طرش یاج هب ،بیترت نیا هب .دنک کیلمت هلدهعتم هب ناگیار ار عفنلا مدع تراسخ لداعم یغلبم ،دهعت یمن رظن هب ا .دشاب فلاخم نآ تیعورشم اب یهیقف هک دسر
رد تراسخ قیقد نازیم هتبل
یتسرد هب یللخ ،طرش عوضوم رد لهج زا رادقم نیا یلو ،تسین مولعم یطرش نینچ
یمن دراو نآ نانچ ؛دنک
تخادرپ طرش هب یعارز نیمز هراجا ،تایاور زا یخرب رد هک
دقع ماگنه رد جارخ قیقد نازیم دنچره ،تسا هدش هتفریذپ رجأتسم یوس زا جارخ دشابن مولعم 8]
ج ، 19 ص ، 57 دح ، ثی 24146 ؛ 36 ص ، 170 . [
،لاحرهب یم رب نینچ ةورع بحاص و یمق یازریم نوچ یناگرزب یاوتف زا ،رارضإ هک دیآ
دنچره تسا نامض بجوم ،داد رارق زا جراخ تیلوئسم ای دشاب یدادرارق تیلوئسم رد هاوخ عرازم لماع هک هلأسم نیا رد یمق یازریم .دشابن لام فلاتا قادصم و تعارز هب یگدیسر رد
هجیتن رد و هدرک ریصقت رذب تیبرت
یم ،تسا هدش هتساک ییاهن لوصحم زا ،نآ رگا :دیوگ
نانچ دنیوگب هربخ لها یم یگدیسر فراعتم تروص هب لماع هچ
رادقم زا شیب لوصحم ،درک
دوب هاوخ نماض توافتلا هبام رادقم هب تبسن یو ،دوب یلعف 28]
ج ، 3 ص ، 367 لاؤس ، 170 .[
تسا هداد اوتف لکش نیمه هب زین هورع بحاص 33]
، ص 732 ؛ 22 هرامش ، 401 ص ، 251 .[
،بیترت نیدب
یم هیرظن یارب ناوت
یاواتف زا یتادیؤم ،عفنلا مدع نامض باب رد یناهبهب دیحو
نانچ ،درک هئارا اهقف یم دییأت ار نآ زین ملظ یفن لصا نوچمه ملاسا یقوقح لوصا هک
.دنک
یتن هج یریگ یم تسد هب رضاح شهوژپ زا تیلوئسم رد هزورما هک عفنلا مدع نامض هک دیآ
یاه
شور هب دانتسا اب و یهقف ظاحل هب تسا هدش هتفریذپ و ملسم ،یدادرارق هقف یتنس یاه
یم عفنلا مدع نامض یهقف هیجوت یارب .تسا شریذپ لباق زین هار هب ناوت
فلتخم یاه
فر اب هک یصخش .تسج لسوت یاهدوس زا ار یرگید ،دهع هب یافو کرت ای رابنایز رات
ناونع یو لمع رب ،هدرک مورحم لوصحلا ملسم
"
رارضإ
"
یم ار رارضإ و تسا قداص ناوت
رد نینچمه .دراد رارق بصغ و بیبست ،فلاتإ رانک رد نامض یارب هناگادج یببس یم دهعت یارجا زا فلخت زا یشان تراسخ مدع نامض درک اعدا ناوت
طرش هزورما عفنلا
یم بوسحم اهدادرارق رد یفرع ینمض رب هتفر تسد زا عفانم هب تبسن فلختم و دوش
یم باسح هب لوئسم دهعت یارجا مدع ای ءارجا رد ریخأت رثا نیا نمض .دیآ
یم هک ناوت
لکش هب ار دهعتم تیلوئسم بلاق رد نوگانوگ یاه
"
دقع نمض طرش
"
.درک تباث
عبانم 1] رک نآرق .[ می
2] . [ یناسارخ دنوخآ دمحم ،
مظاک ( 1409 ه لوصلاا ةیافک ،) :لوا پاچ ،
لآ هسسؤم ،رهم ،مق
ثارتلا ءایحلإ )ع( تیبلا .
3] . [ (سراف نبا 1404 ه هغللا سیئاقم مجعم ،)
،مق :لوا پاچ ،
مق هیملع هزوح یملاسا تاراشتنا رتفد .
4] . [
،روظنم نبا
مرکم نبدمحم نیدلا لامج (
1408 ه سل ،) برعلا نا یبرعلا ثارتلا ءایحا راد ،توریب ، .
5] . [
،ینیمخ ماما حوردیس
(الله 1421 ه عیبلا باتک ،) راثآ رشن و میظنت هسسؤم ،مق :لوا پاچ ،
ینیمخ ماما .
6] . [ زریم ،یدرونجب ا
،نسح ( 1419 ه ةیهقفلا دعاوقلا ،) یداهلا رشن ،مق :لوا پاچ ،
.
7] . [ یب(یلعدمحم ،یدیحوت ،)ات
ا حابصم ههاقفل هیآ سرد تاریرقت ، ینادجو تاراشتنا ،یئوخ الله
.
8] . [ (نسحدمحم خیش ،یلماع رح 1412
ه ةعیشلا لئاسو ،) تیبلا لآ هسسؤم ،مق :لوا پاچ ،
ثارتلا ءایحلأ .
9] . [ ،یغارم ینیسح (حاتف ریم
1421 ه نیوانعلا ،)
،
،مق :لوا پاچ
یملاسا رکف عمجم .
10] . [ مساقلاوبا دیس ،یئوخ (
1409 لوصلاا حابصم ،) :مشش پاچ ،
یروادلا هبتکم ،دادغب .
11] . [ ــــــــــــــ (
1367 ةورعلا دنتسم ،) هیملع ةعبطم ،مق :لوا پاچ ،هراجا باتک ،
.
12] .[ ــــــــــــــ یب(
،)ات ةهاقفلا حابصم نایراصنا هسسؤم ،مق :لوا پاچ ،
.
13] . [ ــــــــــــــ (
1395 ه حاکنلا باتک ،) جنپ پاچ ،
هیملع هعبطم ،م .
14] . [ ــــــــــــــ (
1408 ه ینابم ،) ةورعلا یقثولا یفطل ،مق :لوا پاچ ،هبراضم باتک ، .
15] . [ الله بیبح ازریم ،یتشر (
1322 بصغ باتک ،) نارهت :یگنس پاچ ،
.
16] . [ ور دیس ،یناح دمحم
( 1416 ه لوصلاا یقتنم ،) :مود پاچ ،
یداهلا ،مق .
17] . [ دیس ،یناتسیس یلع
( 1414 ه ،) ررضلا ةدعاق :لوا پاچ ،
یبرعلا خروملا راد ،توریب .
18] . [ نیسح ،فارص ییامیس (
1380 ینمض طرش ،) لوا پاچ ،باتک ناتسوب :مق ،
.
19] . [ س ،یزاریش دی
دمحم یب(
یب ،ات ،)اج بصغلا باتک ،هقفلا .
20] . [ الله فطل ،یناگیاپلگ یفاص یب(
یب ،ات ،)اج هدودح و هماکحأ ریزعتلا .
21] . [ یلعدیس ،یئابطابط (
1404 ه لئاسملا ضایر ،)
،مق ،یلحر عطق ، لآ هسسؤم ،تسفا پاچ
؛تیبلا
22] . [ (مظاک دیس ،یدزی یئابطابط 1376
باوج و لاوس ،) ققحم یفطصم دیس رتکد مامتها هب ،
:لوا پاچ ،داماد
یملاسا مولع رشن زکرم ،نارهت .
23] . [ یب(ـــــــــــــــــــ ،)ات
ورعلا یقثولاة :مود پاچ ،
یرواد ةبتکم ،مق .
24] . [ دیس و ءایض اقآ ،یقارع یلاخلخ یوسوم یضترم
( 1418 ه ررضلا ةدعاق ،) ،مق :لوا پاچ ،
مق هیملع هزوح تاغیلبت رتفد تاراشتنا .
25] . [
،یلح هملاع
رهطم نب فسوی نب نسح (
1414 ه ءاهقفلا ةرکذت ،)
،مق :لوا پاچ ،
؛تیبلا لآ هسسؤم
26] . [ (ینوت لضاف 1412
،هقفلا لوصا یف هیفاولا،) یملاسلاا رکفلا عمجم ،مق :لوا پاچ
.
27] .[ یف زور یب(بوقعی نبدمحم ،یدابآ ،)ات
طیحملا سوماقلا ،)یکینورتکلا عبنم(
هسسوم
)ع(تیبلا لها فراعم رشن و تاقیقحت .
28] . [ یب(مساقلاوبا ازریم ،یمق ،)ات
تاتشلا عماج
،یوضر یضترم حیحصت اب ، ناهیک تاراشتنا هسسؤم
.
29] . [ (دمحم نبدمحا ،یلیبدرا ققحم 1362
و ةدئافلا عمجم ،) ناهربلا
هسسؤم مق :لوا پاچ ،
یملاسا رشن .
30] .[ یسوم خیش ،یراسناوخ و نیسحازریم ،ینئان (
1421 ه بلاطلا ةینم ،) ،مق :لوا پاچ ،
؛یملاسا رشن هسسوم 31] . [
،یفجن (نسحدمحم خیش 1365
لا رهاوج ،) ملاک هیملاسلاا بتکلا راد ،نارهت :مود پاچ ، .
32] . [ (دمحا لام ،یقارن 1375
مایلاا دئاوع ،) :لوا پاچ ،
یملاسا تاغیلبت رتفد تاراشتنا ،مق .
33] . [ (دمحم یلوم ،یقارن 1380
ماکحلاا قراشم،)
، رگنک ،مق :لوا پاچ ۀ
یقارن تشادگرزب .
34] ( نسحدیس ،سردم .[ 1408
ه یهقفلا لئاسرلا ،) ه
نیمهاجنپ تشادگرزب داتس ،نارهت :لوا پاچ ،
سردم تداهش درگلاس .
35] .[
،یریبش یتدحو
(نسح دیس 1385
یدادرارق یندم تیلوئسم ینابم ،) یقیبطت هعلاطم(
)قوقح و هقف رد یملاسا گنهرف و مولع هاگشهوژپ ،مق :لوا پاچ ،
.
36] ـــــــــــــــــ .[ (
1379 هلماعم دروم ندوب لوهجم ،) اچ ،
تاراشتنا زکرم ،مق :لوا پ
یملاسا تاغیلبت رتفد .
37] .[
،یناهبهب دیحو
رقابدمحم (
1417 ه ناهربلا و ةدئافلا عمجم هیشاح ،) رگنک ،لوا پاچ ،مق ،
ۀ
یلیبدرا سدقم تشادگرزب .
