لع(
– یم )یشهوژپ
Evaluation of Different Models for Estimating Reference Evapotranspiration (ETo) in Aleshtar Plain
ARYAN HEIDARI MOTLAGTH 1, ALI HAIDAR NASROLAHI*1, MAJID SHARIFIIPOUR1, SHADMAN VEYSI2 1. Water Engineering Department, Faculty of Agriculture, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
2. Soil and Water Department, Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research and Training Center, Kurdistan, Iran.
(Received: Feb. 13, 2021- Revised: March. 17, 2021- Accepted: Apr. 10, 2021)
ABSTRACT
Accurate estimation of reference evapotranspiration (ETo) in each region is necessary due to its significant contribution to water resources management and proper irrigation planning. Since direct (ETo) measurement methods are time consuming and costly, therefore, in many cases, experimental and mathematical models are used for this purpose. These models, however, can’t be used unless they are validated and verified using lysimetric data. A various methods can be used to estimate evapotranspiration; but the performance of these equations are varied from one climatic condition to another. Therefore, in the present study, lysimetric data have been used to evaluate 15 ETo estimation models in Aleshtar region. The data required in different (ETo) estimation models were collected from Aleshtar synoptic station. According to the statistical evaluation results, the Jensen- Haise (RMSE = 1.14) and Turk (RMSE = 1.42) models from the radiation group and the Hargreaves–Samani (HS) model (RMSE = 1.72) from the temperature group were found to be the most accurate ETo estimation models in the study area. On the other hand, Meyer (RMSE = 4.78) and WMO (RMSE = 4.73) models from mass transfer group were found to be the least accurate ETo estimation models, respectively.
Finally, taking into account the significance of the FAO Penman-Monteith model in evapotranspiration calculations, comparing lysimetric data with the values estimated by this model showed that the FAO-Penman- Monteith model (RMSE = 5.83 and R2= 0.10) has the least accurate to estimate ETo in the region.
Keywords: Evapotranspiration, Lysimeter, Validation, Reference Plant.
*Corresponding Author’s Email: [email protected]
لدم یبايزرا عجرم قرعت و ريخبت دروآرب فلتخم یاه
(
ETo
رتشلا تشد رد )
قلطم یرديح نيرآ ،1
یلع یهلارصن رديح
1
یفيرش ديجم ،* 1روپ
یسيو نامداش ،
2
1 بآ یسدنهم هورگ . ،
،یزرواشک هدکشناد ،ناتسرل هاگشناد
مرخ ،دابآ ناریا .
2 . ناتسدرک یعیبط عبانم و یزرواشک شزومآ و تاقیقحت زکرم ،کاخ و بآ شخب ناریا ،ناتسدرک ،
.
:تفایرد خیرات(
25 / 11 / 1399 - :یرگنزاب خیرات 27
/ 12 / 1399 - :بیوصت خیرات 21
/ 1 / 1400 )
هديکچ
عجرم قرعت و ریخبت رادقم قیقد دروآرب (
ETo
همانرب و بآ عبانم تیریدم رد نآ تیمها هب هجوت اب هقطنم ره رد ) یزیر
تقو هب هجوت اب .تسا یرورض یرما یرایبآ حیحص هنیزه و ریگ
شور ندوب رب هزادنا میقتسم یاه
( یریگ
ETo
یسب رد اذل ،) یرا
لدم زا دراوم زا یم هدافتسا روظنم نیا یارب یضایر و یبرجت یاه
لدم نیا زا نانیمطا همزلا هک ددرگ تحص اه
و یجنس
هداد زا هدافتسا اب اهنآ یبایزرا شور .تسا یرتمیسیلا یاه
درکلمع اما ؛دراد دوجو قرعت و ریخبت نیمخت یارب یفلتخم یاه
.تسا توافتم نوگانوگ یمیلقا طیارش رد تلاداعم نیا قیقحت نیا رد ور نیا زا
15 قرعت و ریخبت دروآرب تهج فلتخم لدم
زاین دروم تاعلاطا .دنتفرگ رارق یبایزرا دروم رتشلا هقطنم رد یرتمیسیلا جیاتن هب هجوت اب عجرم لدم
تهج فلتخم یاه
دروآرب (
ETo
) کیتپونیس هاگتسیا زا رتشلا
.دش هیهت لدم داد ناشن یرامآ یبایزرا جیاتن نسنج یاه
هورگ زا کروت و زیه
( اب بیترت هب یعشعشت 14
/ 1
RMSE=
( و ) 42 / 1
RMSE=
یلیم ) زویرگراه لدم و رتم –
( اب ییامد هورگ زا یناماس 72
/ 1
=
)RMSE
یلیم رتم قد نیرتشیب ( دروآرب تهج ار ت
ETo
لدم رگید فرط زا .دنتشاد هعلاطم دروم هقطنم رد ) و رییم یاه
WMO
( اب بیترت هب مرج لاقتنا هورگ زا 78
/ 4
RMSE=
) و ( 73 / 4
RMSE=
یلیم ) .دندوب رادروخرب ینییاپ رایسب تقد زا رتم
وئاف لدم تیمها هب هجوت اب تیاهن رد -
نمنپ - هب طوبرم تابساحم رد ثیتنام یرتمیسیلا ریداقم نیب هسیاقم ،قرعت و ریخبت
لدم هک داد ناشن لدم نیا طسوت یدروآرب ریداقم و وئاف
- نمنپ - ( ریداقم اب ثیتنام 83
/ 5
RMSE=
یلیم ) ( و رتم 10 / 0
=
R2
رادقم دروآرب رد ینییاپ تقد( ETo
.دراد هقطنم رد
هژاو یاه یديلک
:
ریخبت و
،قرعت سیلا ی تم تحص ،ر هایگ ،یجنس عجرم
.
همدقم هدافتسا ،بآ نارحب اب هلباقم یاهراکهار زا یکی تیریدم و بسانم
قیقد نییعت بآ عبانم هنیهب تیریدم همزلا .تسا بآ عبانم هنیهب هفلؤم اه یم هقطنم ره رد بآ نلایب ی ( دشاب
Feng et al., 2017
.)
و بوطرم کاخ ای بآ حطس زا ریخبت لماش هک قرعت و ریخبت زا یکی تسا یهایگ ششوپ حطس زا قرعت مهم
رت و نی
نیا رب هولاع .تسا هقطنم ره رد بآ نلایب یازجا نیرتراذگریثأت همانرب و تیریدم روظنم هب ناهایگ یبآ زاین نییعت بسانم یزیر
زا قرعت و ریخبت نازیم هب هتسباو یرایبآ یهایگ ششوپ حطس
تافلت شهاک رد ییازسب ریثأت نآ قیقد دروآرب تروص رد هک تسا هرهب شیازفا و یرایبآ ( دراد یزرواشک رد بآ یرو
Tabari et al ,.
;2012 Laaboudi et al., 2012; Wen et al., 2015
.) خبت ری و
ره حطس زا قرعت گ ششوپ
(یهای
ETC
) زا یفلتخم لماوع عبات
یلقا طیارش هلمج یتیریدم لماوع ریاس و هایگ عون ،هقطنم یم
و ریخبت نییعت ،نآ رادقم دروآرب رد ماگ نیلوا هک تسا یعارز ( عجرم قرعت
ETo
یم هقطنم یمیلقا طیارش رگنایب هک هدوب ) دشاب
:لوئسم هدنسیون* [email protected]
(
Allen et al., 1998
عجرم هایگ قرعت و ریخبت فیرعت قبط .)
گ زا هدیشوپ هعرزم کی هک یبآ نازیم زا تسا ترابع یصاخ های
دیامن فرصم صخشم ینامز هرود کی رد )هجنوی ای نمچ ریظن(
هب روط ی هجاوم بآ دوبمک اب دشر هرود لوط رد هعرزم نیا هک
دوشن (
Allen et al., 1998
.)
رد یلک روطب شور
میقتسم یاه هبساحم
ETo
عاونا لماش
یسیلا و اهرتم شور تبوطر نلایب ی
کاخ
، هب یلو لااب تقد دوجواب
لیلد هب زاین ،دایز نامز و هنیزه فرص طیارش ره رد
ناکما ی یارجا
نآ یمن ایهم اه دشاب
. ریغ یاهشور زا هدافتسا هزورما ور نیا زا
لدم هلمج زا میقتسم ناوارف هدافتسا دروم یضایر و یبرجت یاه
یم رارق .دریگ لدم یددعتم یاه ارب
ی هبساحم خبت ری قرعت و
ضرف هب هجوت اب مادکره هک دراد دوجو عجرم تای
هداد و یاه
سانشاوه ی فلتخم ی م رظن رد هک ی
،دنریگ اتن بلغا جی توافتم ی ب ه
م تسد ی دنهد (
Grismer et al., 2002
.) لدم رب یبرجت یاه
هورگ هس هب زاین دروم یوج طیارش و تاعلاطا ساسا لدم
یاه
یترارح یبیکرت و یعشعشت ، میسقت
یم یدنب ( دنوش
Djaman et
al., 2015
لدم نیا .) لکشم ود یاراد هدافتسا یگداس نیع رد اه
دنتسه هدمع یروطب
هک
ًلاوا ره یارب دیاب و هتشادن تیمومع
هب ،دنوش یجنس تحص و یجنساو هقطنم طیارش رد رگید ترابع
هتفای هعسوت صاخ دنا
و مود هکنیا لدم نیا زا یخرب هب زاین اه
ا یدایز تاعلاط دنراد
هک هزادنا ناکما اج همه رد دوجو اهنآ یریگ
لدم یجنساو یارب .درادن قرعت و ریخبت دروآرب تهج فلتخم یاه
ًلاومعم هقطنم ره رد بسانم لدم نییعت و عجرم زا
تاعلاطا
یسیلا رتم ی ای و وئاف لدم - نمنپ - عجرم لدم ناونع هب ثیتنام
یم هدافتسا درادناتسا و دوش
(
Liu et al., 2017
.)
لدم یبایزرا و هسیاقم نازیم دروآرب تهج فلتخم یاه
ETo
یاهشور اب و فلتخم قطانم رد هجوت دروم هراومه توافتم
.تسا هتفرگ رارق ناققحم
(
Sabziparvar et al., 2008
) قیقحت رد
نسنج ینعی ،عجرم هایگ قرعت و ریخبت لدم راهچ دوخ زیه –
نسنج ،هدش حلاصا وئاف ،زیه –
- نمنپ ار کامریا و ثیتنام –
نمچ هنازور عجرم قرعت و ریخبت نیمخت یارب
o) ET
میلقا رد (
هک دنتفرگ هجیتن و دنداد رارق یبایزرا دروم کشخ همین و درس نسنج لدم -
لدم ریاس اب هسیاقم رد زیه رادقم ،اه
ETo
یتقد اب ار
وئاف لدم زا رتهب -
نمنپ کشخ همین و درس میلقا رد ثیتنام–
یم دروآرب نادمه .دیامن
(
Fooladmand and spaskhah, 2005
)
تشک طیارش رد ککشوک و مرهج ،هاگجاب هقطنم هس رد داد ناشن هحاو ریخبت هبساحم ،امرگ یقفا نایرج دوجو تلع هب ناریا رد یا
وئاف شور هب قرعت و -
نمنپ درادن ار مزلا ییاراک ثیتنام –
و
یم هئارا تیعقاو زا ار یرتمک نیمخت شور ضوع رد و دنک
نسنج - .تسا هتشاد یرتهب ییآراک زیه (
Ghamarnia et al.,
) 2013
اب ریخبت یاه لدم یجنساو و
هب هجوتاب عجرم هایگ قرعت
ریثأت یتابساحم هرود داد ناشن
دن رد هدش حلاصا نمنپ لدم
هرود یمامت اب ار عجرم هایگ قرعت و ریخبت رادقم ،یتابساحم یاه
یرتلااب تقد میلقا یارب
کشخ همین یاه یم ینیب شیپ
و دنک زین
ینعم ریثأت ،یتابساحم هرود لوط شیپ تقد رب یراد
لدم ینیب -
یمن داجیا قرعت و ریخبت یاه دنک
(. Babamiri and Scholar,
) 2014
اب شور راهچ هسیاقم ریخبت نیمخت
و رد عجرم هایگ قرعت
هیمورا هچایرد زیربآ هضوح وئاف شور اب
- نمنپ - شور ود ،ثیتنام
زویرگراه و رکانیل هعلاطم دروم هقطنم رد شور نیرتهب ناونع هب ار
.دندرک یقرعم (
morshedi, 2015
دنچ اب قرعت و ریخبت یبایزرا هب)
بآ یلم دنسو یضایر لدم هداد هب تبسن
تشد رد رتمیسیلا یاه
هک داد ناشن شهوژپ نیا زا لصاح جیاتن .تخادرپ درکرهش عفترم لدم نیرتهب زویرگراه بیترت هب هنازور ینامز هزاب رد اه
- ،یناماس
نسنج - یم رتمیسیلا هب تبسن کروت و زیه .دنشاب
(
Nazari and
kaviani, 2015
) شور یبایزرا هب پ قرعت و ریخبت یاه
و لیسنات
تشد رد کشخ همین میلقا کی رد رتمیسیلا ریداقم اب ریخبت تشت یبایزرا جیاتن .دنتخادرپ نیوزق
یبرجت شور داد ناشن یرامآ یاه
ریخبت دروآرب یارب شور نیرتهب ییامد هورگ زا یناماس زویرگراه .تسا نیوزق تشد رد لیسناتپ قرعت و (
Raouf and
azizimobser, 2018
) یقیقحت رد ریخبت لدم هدجیه
و قرعت
لیبدرا تشد ییاوه و بآ طیارش رد عجرم هداد اب
یرتمیسیلا یاه
صخاش ساسا رب و دندش یبایزرا و هسیاقم یرامآ فلتخم یاه
لدم اه ی ناراکمه و ینازاوار ،لدیرک ینلاب و
لدم بسانم Rn
نیرت
لدم و اه ی سازتنایلاو و کامریا فیعض
لدم نیرت .دندوب اه
(
Keykhamoghaddam, 2018
) هب لدم یبایزرا ریخبت یاه
و
کشخ و مرگ میلقا یارب عجرم هایگ قرعت و دنتخادرپ
اهنآ جیاتن
هکداد ناشن
ETo
م زا هدش هبساحم لد
یاه دیانشا ،ر ،زویرگراه
کروت نوتلاد و اطخ دصرد نیرتمک اب هب تبسن ار دروآرب نیرتهب
شور وئاف - نمنپ - ثیتنام دنداد ناشن (.
Bahmani and kaviani,
) 2020
هسیاقم رد لدم
هداد و یبرجت فلتخم یاه یتادهاشم یاه
رد یرتمیسیلا 10
رد هک دنداد ناشن ،ناریا کیتپونیس هاگتسیا
همین و کشخ قطانم زویرگراه شور کشخ
- قطانم رد و یناماس
اب تچیربلآ شور بوطرم و لدتعم یلیم کی زا رتمکRMSE
رتم
زور رد یم عجرم قرعت و ریخبت دروآرب شور نیرتهب .دنشاب
(
Djaman et al., 2016
) یسررب اب 16
دروآرب لدم خبت
قرعت و ری
عجرم جیاتن اب ار وئاف لدم
- نمنپ - تنام لاگنس هناخدور هرد رد ثی
لدم .دندومن یبایزرا و لدنکسا ،وکننام ،تربارت ،سازتنایلاو یاه
هلداعم ار رگنیرهام ب یبسانم یاه
یفرعم هعلاطم دروم هقطنم یار
دندرک . (
Liu et al., 2017
) یبایزرا هب 16
و ریخبت دروآرب لدم
یسیلا اب قرعت زا یکاح اهنآ جیاتن هک هتخادرپ نکپ رد ینزو رتم
شیب همه یدروآرب ی
16 یسیلا جیاتن هب تبسن لدم .دوب رتم
(
2019 ., et al Jiang
) هک دندرک شرازگ
ETo
نیرتشیب تیساسح
هب بیترت هب ار امد رثکادح ،یبسن تبوطر
، امد لقادح و
تعرس
نیا رب هولاع و هتشاد داب تیساسح
ETo
رد یمیلقا یاهریغتم هب
دشر لصف لوط لدم زا هدافتسا رد اذل دنراد ناسون
فلتخم یاه
.درک هجوت هلئسم نیا هب دیاب و عجرم قرعت و ریخبت دنور یسررب
نآ رب رثوم لماوع داد ناشن یزلام زا یقطانم رد
لقادح شیازفا هک
شیازفا یلصا لیلد امد
ETo
و هدوب قطانم نیا رد نییعت یارب
هقطنم ره یارب بسانم لدم 15
و ریخبت هبساحم یبرجت لدم
صخاش زا هدافتسا اب عجرم قرعت هسیاقم دروم فلتخم یرامآ یاه
یم رارق دریگ (
Hadipour et al., 2020
).
نامه یم ناشن فلتخم تاقیقحت جیاتن هک روط لیلدب دهد
لدم هک یدایز تافلاتخا و تیعطق مدع دروآرب رد فلتخم یاه
لدم زا هدافتسا همزلا دنراد قرعت و ریخبت نازیم فلتخم یاه
دروآرب یارب یبرجت
ETo
زا هدافتسا اب اهنآ یبایزرا هقطنم ره رد
هداد شور ای یعقاو یاه نام درادناتسا یاه
وئاف دن - نمنپ - ثیتنام
وئاف شور دوخ هک ییاجنآ زا .تسا -
نمنپ - یرایسب رد زین ثیتنام
زین شور نیا دوخ تسه مزلا اذل هتشادن یقیقد جیاتن قطانم زا هداد زا هدافتسا اب هقطنم ره یارب )میقتسم شور( یرتمیسیلا یاه
زا یخرب یبایزرا قیقحت نیا زا فده ور نیا زا .ددرگ یبایزرا پ لدم نیرتدربراکر وئاف شور هلمج زا قرعت و ریخبت یاه
- نمنپ -
نیرتهب باختنا و ینادیم یعقاو تاعلاطا زا هدافتسا اب ثیتنام شور یم رتشلا تشد رد عجرم قرعت و ریخبت دروآرب یارب اه .دشاب
شور و داوم اه
هعلاطم دروم هقطنم اب رتشلا تشد .تسا هتفرگ ماجنا رتشلا رهش رد رضاح شهوژپ دودح تعسو
1900 عافترا اب عبرم رتمولیک 1600
هک حطس زا رتم
رد 48 و هجرد 15 و یقرش لوط هقیقد 33
و هجرد 54 هقیقد
یلامش ضرع هقطنم نیا .تسا هدش عقاو ناتسرل ناتسا لامش رد
عم یناتسبات اب بوطرم همین یمیلقا رظن زا درس یناتسمز و لدت
یم .دشاب دودح هقطنم نیا هنایلاس شراب هعومجم 515
یلیم رتم
یم .دشاب )رهم ات دادرخ( ههام جنپ ینامز زاب رد رد هنیمک یامد
هنماد 5 / 2 ات 9 / 25 هجرد سویسلس هنماد رد هنیشیب یامد و
27 ات
8 / 38 هجرد سویسلس عافترا رد داب تعرس تارییغت .تسا ریغتم
یرتم ود زا نیمز حطس زا 8
/ 2 ات 1 / 9 یبسن تبوطر و هیناث رب رتم
هنماد رد طسوتم
16 ات 5 / 55 .دوب ریغتم دصرد لکش(
1 تیعقوم )
نم ییایفارغج یم ناشن ار هعلاطم دروم هقط
.دهد
لکش 1 - ناريا و ناتسرل ،رتشلا یيايفارغج تيعقوم
آرب ميقتسم شور هب قرعت و ريخبت درو
یعاز لاس رد قیقحت نیا 99
- 1398 ههام جنپ ینامز زاب رد
زا نمچ عجرم هایگ قرعت و ریخبت دروآرب تهج )رهم ات دادرخ(
شکهز رتمیسیلا هاگتسد هس هناوتسا راد
رطق اب یا 50
یتناس رتم
عافترا و 80 یتناس رتم ماجنا رتشلا تشد رد نلیتا یلپ سنج زا
هدمع حطس هاتوک نامز رد و مکارتم یهایگ نمچ .دش نیمز زا یا
یم ششوپ ار نآ عافترا نتشادهگن هاتوک و یرادهگن ناکما و دهد
هداس هایگ ناونع هب قیقحت نیا رد ،نیاربانب ،تسا هجنوی زا رت
ب رد قیقحت نامز رد نمچ عافترا .دش باختنا عجرم هزا
10 ات 15
یتناس یم یرادهگن رتم رتمیسیلا بصن تهج .دش
لادوگ اه یاه
رتمیسیلا داعبا زا رتگرزب رتمیسیلا و دیدرگ رفح اه
نآ لخاد رد اه
رارق رتمیسیلا فک .دندش هداد بیش تروص هب اه
هب اهتنا رد و راد
هلیسو هلول هز ات دیدرگ لصتم جراخ هب کبشم یا بآ
لحم هب اه
زادنا ه هیلا ،یشکهز رد تلوهس روظنم هب .دنوش تیاده یریگ زا یا
تماخض هب نش 10
یتناس .دش هتخیر رتمیسیلا فک رد رتم
رتمیسیلا بیترت نتفرگ رظن رد اب لادوگ رفح لحم کاخ اب اه
هیلا .تسا هدیدرگ هدرشف تبون نیدنچ رد و رپ کاخ لیفورپ یاه
ب تشک تایلمع ماجنا زا لبق کاخ میکحت تهج رتمیسیلا یور ر
زا سپ و دش هداد بآ رتمیسیلا لخاد کاخ هب تبون دنچ رد رپ کاخ اب رظن دروم حطس ات رتمیسیلا اددجم لماک تسشن .دیدرگ یارب هزادنا کاخ تبوطر تارییغت یریگ روسنس راهچ زا
روسنس لباک .دش هدافتسا فلتخم قامعا رد )یچگ کولب(
زا اه
رارق نوریب رتمیسیلا لخاد هب روسنس ندرک لصو اب و هدش هداد
یرایبآ زا لبق هاگتسد تئارق .دش تبوطر نییعت هب مادقا هاگتسد یم ماجنا تفرگ هیلا تبوطر ساسارب و لخاد کاخ فلتخم یاه
.دش هفاضا زاین دروم بآ مجح ،نآ هریخذ بآ قیقد هبساحم یارب
یسیلا کاخ ،هدش هب اهرتم
راهچ رد و هدش یدنب میسقت هیلا
و .دیدرگ بصن یچگ کولب کی هیلا ره طس هزادنا یارب
یریگ
ینامز هرود رد راد شکهز رتمیسیلا طسوت یهایگ قرعت و ریخبت ( کاخ یبآ نلایب هطبار زا ،نیعم 1
تدم یط رد .دش هدافتسا )
میقتسم روط هب عجرم هایگ قرعت و ریخبت هنازور تروص هب شهوژپ یبآ نلایب هلداعم قیرط زا و طبار
( ه 1 ) .دیدرگ دروآرب
هطبار(
1 )
𝐸𝑇 = 𝐼 + 𝑃 − 𝐷 ± ∆𝑆
، نآ رد هک ( قرعت و ریخبت ET
،)mm
،یرایبآ بآ قمعI
یگدنراب رادقمP
( ،)mm
یشکهز رادقم D
( )mm
و تارییغت ∆S
کاخ بآ هریخذ (
)mm
سا .ت لک تارییغت ره رد هدش هریخذ بآ
زا هدافتسا اب هیلا هطبار
( 2 ) .دش هبساحم
هطبار(
2 )
∆S = S2− S1 =∫0Lθ dz ≃∑ni=1θ ∆z = θL
S1
هرود یادتبا رد کاخ رد هدش هریخذ تبوطر ،
،ینامز ی
S2
هرود یاهتنا رد کاخ رد هدش هریخذ تبوطر ینامز ی
θ ،
تبوطر کاخ بآ ، هیلا ره تماخضL
و دادعت n
هیلا اه یم .دنشاب
لکش 2 - زا یيامن تشک رتميسيلا نمچ هدش
لدم قرعت و ريخبت دروآرب یاه ميقسم ريغ شور هب عجرم
:
(لودج 1 لدم هدنرادرب رد ) نیا رد یبایزرا دروم یبرجت یاه
یم شهوژپ عاونا زا تسادیپ لودج نیا زا هک روط نامه .دشاب
لدم لماش هک قرعت و ریخبت دروآرب یبرجت فلتخم یاه
ییامد زویرگراه(
-
،یناماس لاب
ن ی رک )یترب و لدنکسا ،لدی ،
یعشعشت ،گنیککم ،کروت ،زیه نسنج(
رپ یلتسی - ت و رولی
،)وئاف یعشعشت یبیکرت
وئاف(
- نمنپ - )کامریا و ثیتنام لاقتنا و
و رییم ،رگنیرهام ،وکننامور( مرج .تسا هدش هدافتسا )WMO
لدم نیا هلداعم ( لودج رد اه
1 .تسا هدیدرگ هئارا )
ت و ریخبت دروآرب تهج ریغ شور هب عجرم هایگ قرع
یسانشاوه یاهریغتم زا میقتسم لماش هنازور
ترارح هجرد
رثکادح و لقادح ترارح هجرد
( Tmin
و Tmax
] ) C
֯
،[
تبوطر
بسن ی رثکادح و تبوطر یبسن لقادح (
Rhmin
و Rhmax
،) شبات
یدیشروخ
( )N
1] d- 2
Mj m-
، [
رتم ود عافترا رد داب تعرس ( ی
)WS
1] ms-
هک دش هدافتسا ههام جنپ ینامز هزاب رد منبش هطقن و [
زا زاین دروم تاعلاطا .دیدرگ ذخا رتشلا کیتپونیس هاگتسیا
سپ
هداد یتاعلاطا کناب لیکشت زا رد اه
حم ی ط مرن یرازفا
،لسکا
رادقم خبت ی ر و قرعت اب زا هدافتسا ره
ی ک زا لدم یاه رظندروم
هبساحم دش
.
رد هدش هئارا طباور رد لودج
( 1 )
ETo
هنازور قرعت و ریخبت
1( mm.day-
،)
عابشا راخب راشف بیش D
1( kPa C-
) ، Rn
عشعشت
لوصحم حطس رد صلاخ
1( d- 2
MJm-
) ، Ra
یعقاو عشعشت
-( MJm
1
d-
،)2
کاخ ییامرگ لدابت راش G
1( d- 2
MJm-
) ، Tmean
یامد عافترا رد هنازور نیگنایم
5 / 1 ات 5 / 2 نیمز حطس زا یرتم (
֯C
،)
u2
م عافترا رد هنازور داب تعرس نیگنای ود
رتم
1( ms-
،) es
راشف
بشا راخب عا
kPa( ،) ea
یعقاو راخب راشف
kPa( ،) ea a-
دوبمکe
راشف
ابشا راخب ع
( ،)kPa Tmax
نازور هنیشیب یامد ه
( ֯C ،) Tmin
یامد
هنازور هنیمک
( C
،)֯ RH
هنازور یبسن تبوطر طسوتم دصرد
( دصرد ،)
Rs
اب یدیشروخ عشعشت اتوک جوم لوط
ه
1( d- 2
MJm-
،)
ثg
یتبوطر تبا
1( kPa C-
،)
ایرد حطس را لحم عافتراZ
( )m λو
یامد رد بیرض 20
هجرد سویسلس ربارب
45 / 2
1( d- 2
MJm-
)
یم .دنشاب
لودج 1 - لدم قيقحت رد دانتسا دروم عجرم قرعت و ريخبت دروآرب یبرجت یاه
فیدر لدم
هلداعم
1 FAO- Penman-Mantith (1998)
𝐸𝑇0=0.408∆(𝑅𝑛− 𝐺) + 𝛾 900
𝑇+273𝑢2(𝑒𝑠− 𝑒𝑎)
∆ + 𝛾(1 + 0.34𝑢2)
Hargreaves 2
&
Samani (1985) 𝐸𝑇0= 0.0023𝑅𝑎(𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛+ 17.8)(𝑇𝑚𝑎𝑥− 𝑇𝑚𝑖𝑛)0.5
3 Meyer(1962)
𝐸𝑇0= (0.375 + 0.0502𝑢2) ⋅ (𝑒𝑆− 𝑒𝑎)
4 Irmak
et al. (2003) 𝐸𝑇0= 0.149𝑅𝑠+ 0.079𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛− 0.611
5 Priestly-teylor(1972)
G
ET Rn
1.26 .
0
6 Radiation(1977)
a b Rs
ET0 .
7 Berti et al. (2014)
𝐸𝑇0= 0.408 ∗ 0.00193𝑅𝑎(𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛+ 17.8)(𝑇𝑚𝑎𝑥
− 𝑇𝑚𝑖𝑛)0.517
8 Schendel (1967)
𝐸𝑇0= 16𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛 𝑅𝐻
9 Blaney and Criddle (1950)
𝐸𝑇0= 𝑃(0.46𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛+ 8.17)
10 Oudin et al. (2005)
𝐸𝑇0= 4.5 (𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛 25 + 1)
2
(1 −𝑒𝑎 𝑒𝑠)
11 Mahringer (1970)
𝐸𝑇0= 0.15072√3.6𝑢2(𝑒𝑠− 𝑒𝑎)
12 WMO (1960)
𝐸𝑇0= (0.1298 + 0.0934𝑢2)(𝑒𝑠− 𝑒𝑎)
13 Jensen-Hayes (1963)
𝐸𝑇0= 𝐶𝑇(𝑇 − 𝑇𝑥)𝑅𝑆
14 Makkink (1957)
12 . 45 0 . .2 61 .
0 0
Rs
ET
15 Turc(1961)
𝐸𝑇0= 0.013 𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛 𝑇𝑚𝑒𝑎𝑛+ 15
23.88𝑅𝑠+ 50 𝜆
هرامآ یاه لدم یبايزرا اه
هب یبایزرا روظنم تقد
و ییاراک لدم یاهرایعم زا ،اه نیگنایم
قلطم یاطخ (1
،)MAE
هشیر نیگنایم تاعبرم اطخ
2) RMSE
،(
( یبسن یاطخ قلطمردق طسوتم
AARE3
نیگنایم تبسن ، )
4( شن بیرض ،)MR )
NS
و (
بیرض ( نییبت R2
هب) تروص ریز
هدافتسا ش .د
هطبار(
3 )
𝑅𝑀𝑆𝐸 = √𝑁1∑𝑁𝑖=1(𝑋𝑖− 𝑌𝑖)2
هطبار(
4 )
𝑀𝐴𝐸 =∑ =1|𝑋𝑛𝑖 𝑛𝑖−𝑌𝑖|
هطبار(
5 )
𝐴𝐴𝑅𝐸 =1𝑛∑ |𝑥𝑖−𝑦𝑖|
𝑦𝑖 𝑛𝑖=1
1 MAE: Mean Absolute Error
2- Root Mean Square Error
هطبار(
6 )
𝑀𝑅 =1𝑛∑ 𝑥𝑦𝑖
𝑖 𝑛𝑖=1
هطبار(
7 )
−∞ ≤ 𝑁𝑆 ≤ 1
و
𝑁𝑆 = 1 −∑∑𝑁𝑖=1(𝑋(𝑋𝑖−𝑌𝑖)2
𝑖−𝑌̅𝑖)2 𝑁𝑖=1
هطبار(
8 )
0 ≤ 𝑅2≤ 1 𝑅2=[ ∑𝑁𝑖=1(𝑋𝑖−𝑋̅)(𝑌𝑖−𝑌̅) و
√∑𝑁𝑖=1(𝑋𝑖−𝑋̅)2∑𝑁𝑖=1(𝑌𝑖−𝑌̅)2]
2
رد طباور
،لااب
Yi
و
Xi
و یتابساحم ریداقم بیترت هب
یتادهاشم رد
ماگ ینامز
،ماi
دادعت N
ماگ یاه ،ینامز و X
زینY
هب بیترت نیگنایم ریداقم یتادهاشم و
یتابساحم یم
.دشاب
نیب فلاتخا و یعقاو یاطخ دصرد هراومه قلطم یاطخ نیگنایم
3 -Average Absolute Relative Error 4 -Mean Ratio
لدم یم ناشن ار رظن دروم لدم و انبم و دهد
نآ یلااب رادقم
هرامآ .تسا رظن دروم لدمرتشیب یاطخ فرعم نیگنایم هشیر
تسا ینامز درکلمع تلاح نیرتهب و هدوب تبثم هراومه تاعبرم طسوتم هرامآ تبثم رادقم .دوش کیدزن رفص هب رادقم هک نایب یبسن یاطخ قلطمردق یسررب دروم لدم هک تسا نآ رگ
ریخبت - دروآرب رتشیب ار عجرم قرعت رگنایب نآ یفنم رادقم و هدرک
یم دروآرب رتمک ار قرعت و ریخبت رادقم لدم هک تسا نآ و دنک
.تسا رتلااب تقد زا یکاح دشاب کیدزن رفص هب نآ رادقم هچره شیب روظنم هب نیگنایم تبسن صخاش مک ای یدروآرب
یدروآرب
لدم هزادنا رادقم هب تبسن اه .تفرگ رارق هدافتسا دروم ،هدش یریگ
یم کی ات تیاهنیب یفنم زا شن بیرض رادقم تلاح نیرتهب دشای
کیدزن کی هب نآ رادقم هک تسا ینامز صخاش نیا ساسا رب رت
.دشاب یرادقم هک تسا نیمخت تقد رگناشن نییبت بیرض صخاش
و + تملاع هک دراد کی تبثم و کی یفنم نیب هراومه رگنایب–
ناشن دشاب کیدزن کی هب هچره و تسا یفنم ای تبثم یگتسبمه هولاع .دراد یتابساحم و یتادهاشم ریداقم نیب رتشیب یگتسبمه زا کحم رب نازیم یسررب روظنم هب ،هراشا دروم یرامآ یاه
لدم جیاتن یگتسبمه ( نمریپسا یگتسبمه بیرض زا اه
)R
.دش هدافتسا
ثحب و جياتن
شور هسياقم دروآرب یبرجت یاه
( ETo
) یرتميسيلا شور اب
صخاش ریداقم یاه
،RMSE ،MAE R2
، وAARE ،MR
و NS
لدم نمریپسا بیرض یسررب دروم یاه
تبسن هب رد رتمیسیلا
لودج ( 2 ) هدش هدروآ .دنا
ساسا رب صخاش
اه یرامآ ی
RMSE ،
وMAE
هبAARE
هدمآ تسد لدم زا
اب زیه نسنج یاه 14(
/ 1
=
، RMSE
07 / 1
= و MAE
12 / 0
= )AARE
1(
mm.day-
) کروت ،
اب 42(
/ 1
=
، RMSE
35 / 1
= وMAE
18 / 0
= )AARE
- (
mm.day
)1
و یناماس زویرگراه اب
72(
/ 1
=
،RMSE
61 / 1
= و MAE
21 / 0
= )AARE
1 (
mm.day-
) هب تبسن درکلمع نیرتشیب یاراد
لدم ریاس هدوب اه
لدم لباقم رد .دنا اب رییم یاه
78(
/ 4
RMSE=
،
71 / 4
= و MAE
72 / 3
= )AARE
1(
mm.day-
) و ابWMO
73(
/ 4
=
،RMSE
7 / 4
= و MAE
7 / 3
= )AARE
1(
mm.day-
) یاراد
فیعض لدم ریاس هب تبسن درکلمع نیرت .تسا هدوب یبایزرا دروم اه
بیرض ساسا رب لدم زین NS
( زیه نسنج یاه 46
/ 0
NS=
،)
( یناماس زویرگراه 40
/ 0 ( کروت و )NS=
36 / 0 )NS=
بسانم نیرت
هب تبسن قرعت و ریخبت دروآرب رد لدم سیلا جیاتن
ی یرتم -یم
دنشاب لدم هک یلاح رد . و رییم ،یترب یاه
اب بیترت هبWMO
بیرض ریداقم ،NS
03 / 0 ، 053 / 0 و 05 / 0 رد جیاتن اب هسیاقم
سیلا ی لدم نیب رد ار جیاتن نیرت فیعض ،یرتم تشاد اه
دن . هجوت اب صخاش ریداقم هب
ک دش صخشمMR
شش اب زیه نسنج لدم ه
مک دصرد هن اب یناماس زویرگراه لدم و دصرد ریداقم یدروآرب
دروآرب یرتمیسیلا شور هب تبسن ار عجرم هایگ قرعت و ریخبت هدرک یگتسبمه زا ناشن نمریپسا یگتسبمه نومزآ جیاتن .دنا
همه راد ینعم لدم ی
شور هب تبسن یبایزرا دروم یاه
م زا هک دراد یرتمیسیلا لدم نای
لدم فلتخم یاه نسنج یاه
بیارض اب بیترت هب یناماسزویرگراه و کروت ،کنیککم ،زیه یگتسبمه 79
/ 0 ، 70 / 0 ، 67 / 0 و 65 / 0 اب ار یگتسبمه نیرتشیب
هزادنا شور هتشاد ار عجرم قرعت و ریخبت میقتسم یریگ
.دنا
وئاف شور هسياقم -
نمنپ - یرتميسيلا شور اب ثيتنام
درکلمع یسررب رد وئاف لدم
- نمنپ - عجرم لدم ناونع هب ثیتنام
لدم یبایزرا رد انبم لدم کی ناونع هب هک ایند رسارس رد یاه
جیاتن تسا هدش هتخانش عجرم قرعت و ریخبت فلتخم یبرجت ریداقم هب تبسن ینییاپ تقد زا یتاعلاطم هقطنم نیا رد داد ناشن هداد هدوب رادروخرب عجرم قرعت و ریخبت یعقاو یاه یروط هب تسا
ریداقم نیرتشیب یاراد هک (
1
mm.day-
5/83
= RMSE
،(
(
1
mm.day-
5/54 MAE=
و (
(
1
mm.day-
0/89 AARE=
تبسن(
صخاش ساسا رب .تسا هدوب یعقاو رادقم هب لدم MR
وئاف -
نمنپ - اب ثیتنام 47
دصرد یارب ار جیاتن نیرتدب یدروآرب مک
و ریخبت هبساحم جیاتن اب هسیاقم رد ،قرعت
سیلا ی یرتم هتشاد
صخاش ساسا رب نینچمه و تسا ثیتنام نمنپ لدمNS
رادقم اب
097 / 0 - و ریخبت هبساحم یارب ار جیاتن نیرتدب هسیاقم رد ،قرعت
سیلا جیاتن اب یرتم
.تسا هتشاد یگتسبمه بیرض هب هجوت اب
لدم نمریپسا وئاف
- نمنپ - ثیتنام هب تبسن ینییاپ یگتسبمه زا
هداد ریداقم اه
عجرم قرعت و ریخبت یعقاو ی .تسا هدوب رادروخرب
یسررب هطبار نیا رد یاه
(
Sabziparvar et al., 2008
) و
(
Fooladmand and spaskhah, 2005
) لدم جیاتن هک داد ناشن
هداد هب تبسن نمنپ وئاف رادروخرب ینییاپ تقد زا یرتمیسیلا یاه
.دراد تقباطم رضاح شهوژپ اب هک تسا هدوب یبايزرا شور درکلمع یکيفارگ دروآرب فلتخم یاه
(
ETo
) رب
لدم عون ساسا اه
لدم درکلمع یکيفارگ یبايزرا یعشعشت یاه
رادومن لکش یاه (
3 ریداقم شنکارپ رادومن هدنهد ناشن )
لدم ساسا رب یتابساحم یتادهاشم ریداقم ربارب رد یعشعشت یاه
یم رادومن نیا ساسا رب .دشاب تبسن زیه نسنج لدم اه
ریاس هب
لدم ریداقم شنکارپ اریز هتشاد ار درکلمع نیرتهب یعشعشت یاه زاسمین عبر طخ لوح یتابساحم ریداقم هب تبسن یتادهاشم
( )X=Y
.تسا زکرمتم یم هدهاشم نآ رب هولاع
لدم هک ددرگ
زیه نسنج زا یبسانم درکلمع رثکادح و لقادح ریداقم دروآرب رد
داقم هک یروط هب هداد ناشن دوخ ریداقم هب کیدزن ینیمخت ری
.دنتسه یعقاو لدم یتاعلاطم هقطنم رد نینچمه
هیاپ رب یاه
لدم ریاس هب تبسن یلوبق لباق درکلمع زا یعشعشت رادروخرب اه
لدم درکلمع یکیفارگ یبایزرا .تسا ییامد یاه
رادومن لکش یاه (
4 ریداقم شنکارپ رادومن هدنهد ناشن )
لدم ساسا رب یتابساحم یاه
یتادهاشم ریداقم ربارب رد ییامد
یم رادومن نیا ساسا رب .دشاب هداد شنکارپ هچ ره اه
طخ لوح اه
تبسن لدم رتهب درکلمع زا یکاح دشاب هتفرگ رارق لوا عبر زاسمین هداد هب زویرگراه لدم .تسا یعقاو یاه -
ریاس هب تبسن یناماس
لدم شنکارپ اریز هتشاد ار درکلمع نیرتهب ییامد یاه ریداقم
زاسمین عبر طخ لوح یتابساحم ریداقم هب تبسن یتادهاشم لوا
.تسا زکرمتم یم هدهاشم نآ رب هولاع
لدم هک ددرگ زویرگراه
-
یناماس دوخ زا یبسانم درکلمع رثکادح و لقادح ریداقم دروآرب رد یعقاو ریداقم هب کیدزن ینیمخت ریداقم هک یروط هب هداد ناشن
.دنتسه (
Bahmani and Kaviani, 2020
) و (
Nazari and
Kaviani, 2015
) هک دندیسر هجیتن نیا هب دوخ شهوژپ رد مه
لدم زویرگراه - لدم رگید هب تبسن ار درکلمع نیرتهب یناماس -
هداد اب ییامد یاه شهوژپ اب هک تسا هتشاد یرتمیسیلا یاه
.دراد تقباطم رضاح لدم درکلمع یکيفارگ یبايزرا مرج لاقتنا یاه
ومن راد لکش یاه (
5 ریداقم شنکارپ رادومن هدنهد ناشن )
لدم ساسا رب یتابساحم ریداقم ربارب رد مرج لاقتنا یاه
یم یتادهاشم رادومن نیا ساسا رب .دشاب
زا وکننامور لدم اه
لدم ریاس هب تبسن یلوبق لباق یگتسبمه ریداقم ربارب رد اه
س هب تبسن هک یروط هب تسا هدوب رادروخرب یعقاو لدم ریا
یاه
نیرتمک اب رییم لدم لباقم رد هتشاد درکلمع نیرتهب مرج لاقتنا هداد هب تبسن یگتسبمه فیعض یعقاو یا
نیب رد ار درکلمع نیرت
لدم .تسا هدوب اراد یاه لدم درکلمع یکيفارگ یبايزرا یبيکرت یاه
رادومن لکش یاه (
6 هدنهد ناشن ) ریداقم شنکارپ رادومن
لدم ساسا رب یتابساحم وئاف یبیکرت یاه
- نمنپ - و ثیتنام
یم یتادهاشم ریداقم ربارب رد کامریا زا هک روط نامه .دشاب
رادومن لدم درکلمع تسا هدهاشم لباق اه دروآرب رد یبیکرت یاه
هداد هب تبسن عجرم قرعت و ریخبت درکلمع زا یرتمیسیلا یاه
وخرب ینییاپ کامریا لدم لدم ود نیا نیب نیا زا اما تسا هدوب رادر
وئاف هب تبسن یرتهب درکلمع -
نمنپ - هداد ربارب رد ثیتنام یاه
طخ لوح یتابساحم ریداقم هک یروط هب تسا هتشاد یرتمیسیلا وئاف هب تبسن یرتشیب شنکارپ لوا عبر زاسمین -
نمنپ - ثیتنام
.تسا هتشاد
لودج 1 - دم درکلمع یبايزرا ل
ليسناتپ قرعت و ريخبت یاه
o) ET رتميسيلا اب هسياقم رد(
نمریپسا بیرض MR AARE MAE
(
1
mm.day-
)
RMSE (
1
mm.day-
) لدم فیدر
P-value R Ns
0 0/64 1/33 0/31 0/32 1/93 2/09 رولیت-یلتسیرپ 1
0 0/65 0/91 0/40 0/21 1/61 1/72 یناماس-زویرگراه 2
0 0/58 0/65 0/032 0/40 3/74 4/01 لدیرکینلاب 3
0 0/47 0/68 0/21 0/37 2/51 2/51 وئافیعشعشت 4
0 0/70 1/36 0/28 0/36 1/82 2/02 گنیککم 5
0 0 0 01 / 0
0 0 0 0 0 05 / 0
67 / 0
79 / 0
368 / 0
31 / 0
44 / 0
45 / 0
59 / 0
42 / 0
45 / 0
178 / 0
03 / 1
94 / 0
70 / 1
72 / 1
68 / 1
76 / 0
79 / 0
67 / 0
67 / 0
53 / 0
36 / 0
46 / 0
005 / 0
0053 / 0
15 / 0
13 / 0
26 / 0
003 / 0
18 / 0
097 / 0 -
18 / 0
12 / 0
70 / 3
72 / 3
61 / 0
56 / 0
47 / 0
19 / 3
43 / 0
89 / 0
35 / 1
07 / 1
7 / 4
71 / 4
18 / 3
65 / 2
99 / 1
69 / 4
38 / 3
54 / 5
42 / 1
14 / 1
73 / 4
78 / 4
41 / 3
19 / 4
15 / 2
52 / 4
73 / 2
83 / 5
کروت زیه نسنج
WMO رییم کامریا لدنکسا
وکنامور یترب رگنیرهام
وئاف - نمنپ - ثیتنام
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
لکش 3 - لدم زا لصاح یتابساحم ريداقم شنکارپ رادومن یتادهاشم ريداقم ربارب رد یعشعشت یاه
y = 0.6346x + 1.8414 R² = 0.6349
0 2 4 6 8 10
0 2 4 6 8 10
Turk(mm.day-1)
Lysimeter(mm.day-1) y = 0.7472x + 2.3154
R² = 0.6871
0 2 4 6 8 10
0 2 4 6 8 10
Jensenss(mm.day-1)
Lysimeter(mm.day-1)
y = 0.6662x + 1.8435 R² = 0.5413
0 2 4 6 8 10
0 2 4 6 8 10
Tylr(mm.day-1)
Lysimeter(mm.day-1) y = 0.7049x + 1.5326
R² = 0.5708
0 2 4 6 8 10
0 2 4 6 8 10
Makkink(mm.day-1)
Lysimeter(mm.day-1)
y = 0.6243x + 3.1493 R² = 0.4669
0 2 4 6 8 10
0 2 4 6 8 10
Radiation(mm.day-1)
Lysimeter(mm.day-1)
