The reasons for the occurrence of war for the sake of God in the geographical territory of the Ghaznavid government based on
'Beyhaqi's History'
Marjan Badiee Azandahi1| Rasul Afzali2 | Jahangir Moini Alamdari3 | Atefeh Golfeshan4
1. Corresponding Author, Assistant Professor of Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: [email protected]
2. Associate Professor of Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: [email protected] 3. Associate Professor of Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: [email protected] 4. Doctoral student of Political Geography, University of Tehran, Tehran, Iran. Email: [email protected]
Article Info. Abstract Received:
2022/07/30 Accepted:
2023/01/04
Primary Chinese sources are considered important for studying Parthian history. The Parthian Empire came to power almost simultaneously with the Han Empire and had political, economic, ... relations with it. Therefore, this government has been considered by Chinese sources. The geographical scope of this government, especially in the eastern regions, is one of the issues addressed in these sources, and due to the lack of resources in this period, it can be very useful in explaining this issue and completing the report of Western sources. In the present study, the main question is what range of territory do Chinese sources draw for the Parthians, and what was the Parthian share in this illustration? Our study shows that information from Chinese sources about the Parthian territory is valuable, especially for the eastern borders. The Parthians, on the other hand, seem to have sought to portray their territory as larger than it was in the eyes of the Chinese by defining themselves as the sole superpower of the West, while excluding the Romans from international political and economic relations.
Keywords:
Parthian Empire, Chinese Sources, Han Empire, Indo- Parthian State, Balkh, Kushan Empire.
How To Cite: Badiee Azandahi, Marjan; Afzali, Rasul; Moini Alamdari, Jahangir; Golfeshan, Atefeh (2023). The reasons for the occurrence of war for the sake of God in the geographical territory of the Ghaznavid government based on 'Beyhaqi's History'. Journal of Iranian Studies, 12(2), 159-182.
Publisher: University of Tehran Press.
10.22059/JIS.2022.346521.1142 doi
Research Paper
Vol. 12, No. 2, Autumn & Winter 2022-2023, 159-182
نایونزغ تموكح ییایفارغج ورملق رد ادخ هار رد گنج زورب لیلاد ساسارب
یقهیب خیرات
یهادنزا یعیدب ناجرم
1
یلضفا لوسر|
|2
یرادملع ینیعم ریگناهج
|3
ناشفلگ هفطاع
4
1 . ؛لوئسم ۀدنسیون ،نارهت هاگشناد ،ایفارغج ۀدکشناد ،یسایس یایفارغج هورگ رایداتسا
،نارهت ناریا :همانایار . [email protected]
2
،نارهت هاگشناد ،ایفارغج ۀدکشناد ،یسایس یایفارغج هورگ رایشناد .
،نارهت ناریا :همانایار . [email protected]
3
،نارهت هاگشناد ،یسایس مولع و قوقح ۀدکشناد ،یسایس مولع هورگ رایشناد .
،نارهت ناریا :همانایار . [email protected]
4 صصخت یرتکد یوجشناد . ،نارهت هاگشناد ،ایفارغج ۀدکشناد ،یسایس یایفارغج ی
،نارهت ناریا :همانایار . [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
رات ی خ رد ی تفا :
08 / 02 / 1401
رات ی خ ذپ ی شر :
14 / 10 / 1401 مهم زا یکی خیرات لوط رد ینماان و گنج موادت
هغدغد نیرت اموکح یااه
یااهورولم رد ناامدرم و ااه
گ هدوب ییایفارغج نوگانو هب گنج . سا
ااب رازرااک یاانام هاب ،مماسا نید ۀناگهد عورف زا یکی ،داهج ۀباثم
نآ یگریچ زا ساره ای ممسا شرتسگ یارب ناوت نیرتشیب زا هدافتسا و نانوشد دها و ساه
ا قح ف هانابلط
لادع و نادب لیلد نیوه هب ؛دراد هناهاوخ
« سدقم داهج »
یم ا یکی .دنیوگ هانوون ز
وراولم رد گانج یااه
یمزاب نایونزغ ۀرود هب ممسا ناهج یسایس یایفارغج یشکرکشل .ددرگ
نیطماس یااه هاب ،یوانزغ
ههایو
رااش ریز ،دووحم
« نید رطاخ هب گنج »
ب هیلع و یم ماجنا یدنه ناتسرپ یلااحرد ، افرگ
زا فداه هاک
نآ .دوب یگنج مئانغ ندروآ گنچ هب ًموع اه قم نیا فده
،هداش مااجنا یالیلحت ا یفیصوت شور اب هک هلا
هب دانتسا اب نایونزغ موکح ییایفارغج ورولم رد گنج زورب لیلاد ییاسانش یقهیب خیرات
هالاقم نایا . سا
سج اب رد وجو یقهیب خیرات یم ناشن
یادایپ رد هداوع لایلد هاس داهد
« وراولم رد اداخ هار رد گانج
نایونزغ ییایفارغج »
دوب راذگریثأت ه : سا 1 . ؛یسابع فمخ داهن رب مکاح یسایس عاضوا 2
. ناید دااهن ریثأت
؛نایونزغ لوفا و روهظ رد 3
. قایقحت نایا ،نیانچوه .رگیدکی زا یسابع فمخ و نایونزغ لباقتم یاوح
چیه هک هداد ناشن گنج زا مادک
قادصم ،یونزغ ۀرود یاه
« ادخ هار رد گنج »
هدوبن یام اقف . سا ناوات
م دراوم رد یقیداصم ساسارب ار نایشروش اب گنج یدودا یقهیب خیرات
نتام هانرگو ، افای یاقهیب خیراات
یم یهاوگ گنج نیا رتشیب دهد ناامدرم راب روز و ه لاس لااوعما ،توراث اسک ،تردم یبثت فده اب اه
یم ماجنا هتشادن داهج و گنج ۀرابرد یممسا ماکحا هب یطابترا و هدش . سا
هژاو اه یدیلک ی :
،اداااخ هار رد گااانج وراااااولم ،دااااااهج ااموکح ،ییااایفارغج .یقهیب خیرات ،نایونزغ
:هلاقم نیا هب دانتسا ناشفلگ ؛ریگناهج ،یرادولع ینیام ؛لوسر ،یلضفا ؛ناجرم ،یهادنزا یایدب
، هفطاع ( 1402 .) زورب لیلاد
ساسارب نایونزغ موکح ییایفارغج ورولم رد ادخ هار رد گنج یقهیب خیرات
نلصف . هوهپ ۀما یسانشناریا یاه ،
12 ( 2 ،) 159 - 182 .
:رشان .نارهت هاگشناد تاراشتنا ۀسسؤم
یملع ۀلاقم -
یشهوژپ ۀرود
12 ۀرامش ، 2 ناتسمز و زییاپ ، 1401
، 159 - 182
همدقم هزات هورگ ،ناناقهد هاروه هب ،نایناماس لود رد نیمز زا یا
دمآ راک یور ناراد نیا .دن
هک دندوب یناممغ اه
شوخ هار زا یاخرب زا باپ هاک دواب نیاگتتللا ناانآ زا یکی .دندوب هدمآرد یماظن فارشا فیدر رد یتمدخ
یتویممان یب و اه
یرهم دید یناماس ناگرزب زا هک اه
« هاب اکرح و نااسارخ رات رد ار یوخ حمص
سناد داهج و ازغ ناونع هب دنه یوس »
،ینازورف(
1399 : 51 لاس هب و ) 351
ینیاشنریما شدوخ یارب ق
دواب نیاگتبلا داماد و رادرس هک نیگتکبس یو زا بپ .درک سرد
« ماک و داد شرتاسگ ار شوراولم ماک
ناینب دیدرگ نایونزغ نامدود راذگ »
،نارگید و یکسوتنارگ(
1359 : 199 ناایونزغ الود ،راگید نایب هب .)
نیگتکبس هب سخن ار یوخ یوها و تردم ( دووحم ،یو رسپ هب بتس و
387 ا 421 . اسا نوهرم )ق
لاس هب یناماس لود 389
و رهنلارارواام راساترس هاک رات ریااشع ۀیداحتا رگناریو یورین راشف ریز ق
فه ( نایناخارم لود و هدروآرد فرصت هب ار یمرش ناتسکرت و بآ 382
ا 608 زا ،دندوب هداد لیکشت ار )ق
.دیشاپ مه
« یناماس طوقس زا داب کلیا سد هب ...نا
نوحیج ،ناخارغب ۀدازردارب ،یناخارم یلع نب رصن ناخ
دیدرگ نییات نایناخارم و نایونزغ نایم زرم »
،هدازراتس(
1396 : 24 .)
هرامش ۀشقن 1
. یرجه مراهچ نرم رد یونزغ دووحم روهظ
،یموجلس نارود ات ممسا روهظ زا ناریا یخیرات بلطا عبنم(
1390 : 81 )
نایونزغ ناوید هاگتسد هب هیکت نوض ناممغ یماظن فارشا زا هک رت ناظفاحم و یروشک یرلااس
هتبلا ؛دنروآ دیدپ یدنمورین و زکروتم موکح دنتسناوت ،دندوب
« ینایرکشل زا هتشذگ دوخ رکشل رد دووحم
یم لیکشت رت ناممغ زا هک هب هک ینابلطواد زا ،دندش
ناید هار نازراابم یانای یزااغ ناوانع هداناوخ
یم یم هدافتسا ،دندش درک
» ،روکشم(
1353 : 185 .)
تایلام نوزفازور یازفا نینچوه و ، سایس نیا نآ لوصو درومرد یرگدادیب لاوعما و اه
هان ،اه ااهنت
هب ،نیمز ناکلام زا یتوسم ًانوض .دناشک یگتسکشرو هب ار یرهش مدرم هکلب ،ناناقهد لادوائف ههیو
یااه
یبم زا یناریا یویدم ناقهد ل
یدونشخان .دندوب دونشخان دووحم سایس نیا زا ،یرهش نارگناوت یتح و اه
رارم درگیپ ریز نایونزغ ۀلیسو هب یتخس هب مایم نیا اما ،دش رهاظ نای مرم مایم شرتسگ نوض ناناقهد ،نارگید و یکسوتنارگ( فرگ 1359
: 200 .)
یعر و نایعا و یداع مدرم مه دراوم یخرب رد م زا اه
ااب درابن یاراب یوانزغ اموکح ناوت و ترد
هب ا نانوشد تردام زا یریگوالج یاراب ار اموکح نایا روضح و دندوب دونشخ ا نید نانوشد صوصخ
نآ بوکرس و نانوشد نتفرگ یم وینغ اه
.دنتسناد
و داییوگب اسار و دیرادم مرش ؟ سا هلوج هچ رب یاغ نیا ات ام تریس فگ ار یر نایعا ]دواسم[
اباحم هتسر ناولید متس و مب زا ات .داب زارد دنوادخ یناگدنز :دنتفگ .دینکم هاک رزاب لود نیا مان و میا
هتسشن ام رب داب هشیوه هدونغ نما باوخ رد سا
زاع ا دزایا هاک هتشادرب اعد هب سد زور و ش و میا
یم شوخ نونکا ،هچ ؛دنکن رود ام زا ار دنوادخ لدع و وحر ۀیاس ا هرکذ یروخ
یم شوخ و م رب و میبسخ
،یقهیب( میدوبن ناولید راگزور هب هک مینویا مما و عایض و مرح و لام و ناج 1390
: 56 .)
« زا ًابیرقت یقهیب 416
یلا 441 ناوید ریبد ، فرگ هرانک نایونزغ مدخ زا هک یلاس ینای اش ۀناخ
دوب یونزغ یپایپ ریما »
و(
لا ،نمد 1397 : 68
« .) یاقهیب صواصخم ۀفیظو هخاسن ،
ۀایلک نتام زا یرادراب
همان ،اهدادرارم هلوجزا ،دوب یسایس تابتاکم نیا رثکا .نیناوم و اه
یم نیودت دوخ ناوید حاص ار اه دوون
»
( ناوه : 69 .)
« سا نآ هب قلاتم یقهیب هک ناریبد ۀقبط
، نهک زا مهم و نیرت نارایا یراابرد تاقبط نیرت
یم بوسحم هدش
سا » ،یناقهد(
1397 : 44 .)
نآ رد ااهنت بااتک نایا یخیراات یوها . سا یسراف بدا و خیرات تک تاهما زا یکی یقهیب خیرات مهم زا یتوسم هک سین شور بااب زا رتشیب هکلب ،هتفای شراگن نآ رد یونزغ ۀرود یسایس ثداوح نیرت
دم و دانسا زا وا ۀدافتسا و ثداوح لقن رد یقهیب مد و لا م حص و ناقتا و فلؤم راک هاک سا یکرا
،افص( دوب هداهن شرایتخا رد وا یرابرد ماقم 2536
: 2 / 891 .)
رد ناایونزغ نداد هوالج راترب یتح ای قحب رد یاس فارظ اب ، شاد هک یریبد و یگدنسیون رنه اب یقهیب هلسلس نیب
،دراد یناریا یاه هکلب
یم هب نایونزغ دیوگ ورنامرف ناونع
ا هاک مماسا شرتاسگ هاب ،یبهذامریغ نای
دوحم ترضح نآ رگزاغآ یم همادا دوب)ص(
.دنهد
« یقهیب به مه ار نایونزغ حضاو روط یون افلخ فیدر
هاب اما ،دناد
یم رظن نآ قن دسر هب ار اه
یم افلخ قن ۀمادا یعون دناد
( » ،نمدلاو 1397 : 130 .) یم یو :دسیون
« دایابب بپ
ا دزیا ریدقت ندیشکرب هک سناد زع
ا کالم نهارایپ ا هرکذ نآ ردانا ،راگید هوراگ رد ندینااشوپ و یاهورگ ز
رم ماع یتحلصم و یدزیا سا یتوکح هدانام زجاع نآ نتفایرد زا نامدرم رد هک ،ار نیمز یور قلخ
اسا »
،یقهیب(
1390 : 119 ) .
« ناشن یبهذم تاراشا نیا لغا یاون نایا زا یاب یاقهیب هاک سا نآ ۀدنهد
داهاوخ
یراذگاو ۀلئسم .دیوگب نخس
"
"کلم ربانب و دنوادخ ساوخ
"
حلصم
"
هایرظن زا یاکی ،مدرم یاسایس یااه
دوب وا ۀنامز »
،نمدلاو(
1397 : 130 ا 131 .) رد هاک سا یدراوم زا زین یونزغ ناوکاح یرواگنج و گنج خیراات
یقهیب نآ تاحوتف یقهیب و هتفرگ رارم هجوت دروم یم ناشتیارد و عاجش رب لیلد ار اه
.دناد
ب رضاح راتشون فده ساسار
یقهیب خیرات سا نیا
هک هب ،نایونزغ دش بس یلیلاد هچ نا لاس ههایو
گنج ،دووحم مان هب ار دوخ یاه
« ادخ هار رد گنج »
هب و صخا روط
« داهج » یاافلخ اراچ و داننک هیجوت
یم یاوح نایونزغ درکلوع زا و دنتخاس یناریا رصانع نیزگیاج ار رت رصانع یسابع هب گنج ات دندرک
اخ هب داهج ای نید رط .دوش یبثت نایونزغ ۀرود رد یسایس ا یماظن دنور کی تروص
قیقحت شور هک سا یلک سرپ نیا ،رضاح قیقحت عوضوم یقهیب خیرات
ۀرود رد نآ فاداها و گنج نایب هب هنوگچ
یم نایونزغ ساسارب ایآ ،هنیمز نیا رد .دزادرپ
یقهیب خیرات یم
گنج هب ناوت نزغ ۀرود یاه
هب( نایو رد ههیو
نیا یادیپ یبهذم و یسایس و ییایفارغج عاضوا ؟داد داهج ای ادخ هار رد گنج مان ،)دواسم نا لس ۀرود گنج یقهیب یخیرات باتک هب یخیرات دانتسا شور اب و یلیلحت ا یفیصوت ۀویش اب قیقحت نیا ؟ سیچ اه
یم سرپ نیا حرط اب دشوک نیا کیرات یایاوز زا هدرپ ،اه
.درادرب یخیرات ۀرود
قیقحت یموهفم بوچراهچ 1 یماظن و گنج . یرگ
ناکم رد ینماان و گنج هتشاد موادت خیرات لوط رد فلتخم عماوج و اه
ماهم زا یکی و سا یانارگن نیرات
و ااه
موکح تمکشم هب نامدرم و اه
یم راوش فیرات .دور
« گنج » : اسا نیانچ للواکللب یسایس مولع گنهرف رد
« نج هورگ نیب هناحلسم یریگرد ،گ نامزاس یاه
یم روصت هک سا صخشم فادها اب هتفای هاب یاسرتسد دوش
ناکما حلص هار زا فادها نیا نامزاس نیا فادها اب و سین ریذپ
اسا دااضت رد اه »
،نواسناج و یاملیب(
1999 :
337 یماظن ،هنیمز نیا رد .) وقت و ظفح هب نوگانوگ فادها و لاکشلا اب یرگ
هوراگ ،دارفا تردم ی الم ،ااه
،ااه
نیمزرس و اهروشک رد نارادوتسایس و نایماظن ،نایاورنامرف هدرک کوک اه
یمااظن . سا هاب دااقتعا یانای یراگ
مهم زا ،گنج یارب هشیوه یگدامآ و گنج هکنیا یلاع و لم فیاظو نیرت
. سا هماع تامدخ لکش نیرت
سرپ زا ،گنج ۀفسلف هب نتخادرپ یاه
هاشیدنا و یاسایس ۀفسلف رد رادیاپ ۀتاسجرب ناراکفتم یااه
هرود رد یسایس یم بوسحم یخیرات فلتخم یاه
لایلحت و دراکیور ااب یاسایس ۀفسمف زا کی ره .دوش
هار و هداد رارام لایلحت و هامادم دروم ار یرشب ۀاماج رگناریو و شز ۀلوقم نیا دوخ صاخ یاراب ییااه
نورب هدرک داهنشیپ نآ زا فر ،یئابطابط یدوحا( دنا
1399 : 4 .)
هدش هتسناد متس و رش عبنم گنج ،رزلاو و ناک دننام ینافوسلیف هاگن زا اسا
هاب ، یرواط اناک هاک
یم گنج ۀرابرد رزب ،رشب عون لضام نآ ،گنج یاعدا :دسیون
و راش مااوت عبنم ،ناسنا متس و رش نیرت
نیارد . سا بوخ یاهزیچ ۀوه کلهم و یممخا داسف ب
گنج ۀفسلف هب هدرک شمت ،یلزوم ردناسکلا ،هرا
قیمد نایب هب .دزادرتب یرشب ۀاماج رد زیتس و ناسنا ارچ ،رت
یم رگیدکی اب اه هب و دنگنج
هاب راضاح یتحار
مه یک یم یشک رواما مامز نافوسلیف و نازرودرخ ات هک دوب رواب نیا رب نوطمفا ،نامدقتم نیب رد .دنوش
هدهع ار یسایس هداوع تمکشم زا رشب ،دروخن دنویپ یسایس یناروکح اب یفسلف ینمقع و دنوشن راد
یا
، ایانع( داش دهاوخن اهر ا ینماان و گنج هلوجزا ا هدش راچد نادب هک 1351
: 44 ناراکفتم ناایم رد .)
هدس رد یممسا نبا ،هنایم یاه
یارگ نودلخ لرتنک یناسفن یاه
نوخ رد ار یرشب ۀدشن و یزیر
نواشخ
ناسنا یم هتسجرب رایسب رگیدکی هیلع اه ینورب و ینورد نایغط راهم رد لود و نید هک سا دقتام و دنک
هتسجرب قن ،ناسنا .دنراد یا
نبا لود نیب زیتس و گنج ، یبصع ۀیرظن نایب اب نودلخ یراما زاین ار اتکم و تردام نابابرا و اه
بانتجا یم ریذپان نآ ۀجیتن هک دناد
ت مای ر یاشاپورف و یاسایس تردام ندش سد هب سد و یلاو یااه
مهرب و فلتخم هدواب خیراات لوط رد فلتخم للم و لیابم ،ماوما ییایفارغج یاهزرم و ورولم ندروخ
اسا
،یئابطابط یدوحا(
1399 : 5 .)
هشیر هب زین وسور و لا و زباه دننام یسایس نافوسلیف ،رخأتم ۀرود رد هزیتس ۀفسلف ای اه
راشب ییوج
هدرک هجوت ( زباه .دنا
1384 : 158 گنج و نوشخ یلصا لماع ار رشب رورش تاذ ) و
یم زیتس نایا رب وا .دناد
هب هک سا رواب گنج و نابرهمان تاذ لیلد
،) الود لیکشت زا لبم( یایبط یاضو نارود رد یمدآ ۀنابلط
ترارش عاونا ناسنا هب ار اه
یم ماجنا لوع یدازآ بس .دهد
ناایرج رد هوه دضرب هوه گنج ،وا ریبات هب
:ناوه( سا 161
یلاحرد ؛) ( وسور هک
1348 : 73 ،داشاب یمواوع ۀدارا زا یاشان هک ار لود قل م تردم )
یم ینماان و زیتس و گنج یلصا لماع یمووع حلصم فده اب و قحرب هراووه ار یمووع ۀدارا یو .دناد
یم سا دقتام و دناد
« اوه موکح تردم هدش زکروتم نآ رد هک سا مدرم تردم ن
سا .»
سا ینتفگ
یم لکش تروص ود هب ،یفسلف هاگن زا ،کیسمک ۀرود رد حلص ییاپرب تراابع هک دریگ
گانج :زا دانا
یم میسقت یرگید عاونا هب دوخ ،حلص ییاپرب یارب هار ود نیا زا مادک ره .هنلاداعریغ گنج ،هنلاداع دواش
سمف دزن رد نآ زا هک هف
هب رزلاو نوچ یا
« هناریگشیپ گنج »
و )سداقم گنج(
« یافادات گانج »
هتاسد
یم یدنب یم یسایس ثحابم هاگن زا .دوش نیواانع ااب گنج ود نیا زا ناوت
« یوجااهت گانج »
و
« گانج
یافادت » نآ ود ره هک درب مان گنج ۀعووجمریز اه
یواضترم و اقیقح( دنتسه هنلاداعان و هنلاداع یاه
و یدورگنل ،یناوراخ یرماب
1392 : 24 .)
. سا نید هاگدید و هقف باب زا گنج هب رگید هاگن
« ناوانع ااب یمماسا هاقف تاایبدا رد هاک گنج
"
"داهج یم هتخانش هاقف یلاصا باوابا زا یاکی نیارباانب و سا ممسا ناید ۀناگهد عورف زا یکی ،دوش
یم یممسا دشاب
» ،یحریف(
1387 : 131
« .) داهج » وضوم زا یکی رد مهم رایسب تاع
نآرم هاک سا میرک
هزرابم هب ،صاخ یارش رد ا هورگ ای درف زا معا ا نانمؤم هب ،دداتم تایآ رد و هدرک حر م لااتم دنوادخ یم روتسد مجاهم نانوشد اب هلباقم و .دهد
دصیس زا یب رد . سا یممسا روشک لمقتسا و یرح زا عافد یارب ،ناناولسم سدقم گنج ،داهج تایآ زا هیآ نآرم
،نادیهاش ،ناریاسا لایبم زا گانج هب طوبرم روما رگید و داهج هب طوبرم ماکحا ،میرک
هدمآ ...و تاوزغ زا هیآ داتشه دودح رد . سا
نآرم هدراک تواعد داهج هب ار نانمؤم ،لااتم دنوادخ ،میرک
،یهاشمرخ( سا 1377
: 865 .)
رثکادح زا هدافتسا و نانوشد اب رازراک ،داهج الغت زا فواخ ای ممسا وترپ شرتسگ یارب ورین و ناوت
نآ دها و ساه ا
قح ف لادع و هنابلط نآ هاب یخرب بس نیوه هب و دراد هناهاوخ
« سداقم دااهج »
یام
یوتسر( دنیوگ ،یویهاربا و سن
1394 : 96 .) حلاص ییاپرب ،تایاور و تایآ ساسارب نایهقف ،یهقف هاگن زا
هتسناد نکوم هار هس زا ار یشروش و ناقفانم اب گنج ،یعافد گنج ،ییادتبا گنج :دنا
راه هاتبلا هاک ؛ااه
گنج نیا زا مادک هعووجمریز دوخ اه
یاکیزیف مجااهت زا رایغ یلیلد هب ییادتبا گنج .دنراد یرگید یاه
یم زاغآ نوشد یدازآ گنج هب دوخ و دوش
هاب ناکراشم اب توعد یارب گنج و نایوگروز اب خب رواظنم
مهارف هنیمز نتخاس یم میسقت دیحوت سب یاه
یالخاد و یجراخ یعافد گنج هب دوخ یعافد گنج .دوش
یم میسقت یم تروص ینامز نایشروش اب گنج .دوش
اموکح یزادنارب دصم هاماج رد نایشروش هک دریگ
.دنشاب هتشاد ار یلخاد مارآ فذح و
« اب سدقم گنج توافت ، سا یوها زئاح اجنیا رد هچنآ یلااحرد . اسا دااهج و هانلاداع گنج
هاک
کیدزن هنلاداع گنج هب یموهفم رظن زا داهج یم لکش ینامرآ ۀاماج ییاپرب یارب و سا رت
گانج ،دریگ
بپزاب یارب سدقم نیمزرس یریگ
سدزا یاه یام لکش یدوهی و یحیسم رد هتفر
درایگ » و اقیقح(
،یناوراخ یرماب و یدورگنل یوضترم 1392
: 26 .) هاب ییادتبا داهج ناونع زا یممسا نادنوشیدنا نایم رد
یم هدرب مان هنلاداع گنج یاج ؛سداقم گانج ااب قاراتفا و دانراد ماه اب یکیدزن رایسب قبا ت هک دوش
یلاحرد ناکرشم توعد و یممسا نیمزرس لخاد رد یلقع و یهلا نیناوم ییاپرب ،ییادتبا داهج زا فده هک
شروش اب هزرابم و نآ هب . سین رظن حو م نیمزرس فرصت و سا نای
2 نایونزغ تموكح ییایفارغج ورملق .
ورولم ییایفارغج گنج لیلد هب نایونزغ
هدوابن باث هراووه اهزیرگو نیاااب . اسا
یام لااح یاتمو افگ ناوات
لاس رد نیگتکبس 366
،ناایماب ،راداصم ،رواد نیامز داننام فاراطا یحاوان ،دیاسر اموکح هاب نینزاغ رد ق
بوانج رد کاچوک یتلود و دروآرد فرصت هب ار روغ و ناتسراخط رام زا باپ .دراک بیاسأت نارایا یمراش
لاس رد نیگتکبس 387
ار رداپ تافراصتم دوداح ناناجزوج و ناتسجرغ و ناتسیس فرصت اب دووحم شرسپ ،ق
کلیا اب یدادرارم دقع اب هک دیشخب اسو لاوش رد نوحیج دور ،رهنلاراروام مکاح ،ناخ
مرش الود ود دحراس ی
لاس رد ار مزراوخ بتس .دش 408
لاس رد زین ناگرگ و خاس رخسم ق 419
دوااسم شراسپ .داش فرصتم ق
لاس رد مه 425
بونج فرط زا دووحم نا لس .دروآ سد هب ار ناتسربط ق و دیاشکرکشل دانه هب اهراب یمرش
ش و ،فرط کی زا رجنلاک جونم ات و خاس رخسم ار ریوشک و باجنپ یحاون هب
راگید واس زا تاراجگ هرایزج
زا هاک دواب داهاوخ نآ یابرغ ۀخااش و دنس دور ناوه ، وس نیا زا یونزغ لود دحرس ،نیاربانب ... فر یپ یم رواشیپ دودح ناانآ و دواب یولید ۀلودلادضع نانیشناج فرصت رد دووحم نا لس نامز رد ناریا بونج .درذگ
شاد سد رد ار ناتسزوخ و سراف و نامرک هک یام گانج رگیداکی ااب اموکح سک یارب لغا ،دنت
.داندرک
لاس هب ار یر و دش ناریا برغ هجوتم تن لس رخاوا رد دووحم نا لس 420
ار رهاش نیا موکح و فرگ ق
ااسو برغ فرط زا ار دوخ تافرصتم دودح نادوه و نیوزم فرصت اب زین وا .داد دواسم شرسپ هب ناهفصا اب دوااسم رام زا بپ .دیشخب یحاوان و نینزاغ رهاش ،ناایروغ بتاس و نایموجلاس لاباقم رد نانیاشناج ،
بونج لااس هاب نایونزغ ختیاپ نیرخآ ،روهلا طوقس اب بتس و دنداد سد زا ار ناریا یمرش 582
اسد هاب
،ینازورف . .ر( دش هداد هوتاخ هداوناخ نیا موکح هب ،نایروغ 1399
: 76 ا 258 .)
ۀرامش ۀشقن 2
. ایونزغ ورولم ،نارهت هاگشناد یایفارغج ۀسسؤم ،ناریا یخیرات بلطا :عبنم( ن
1350 )
و ناقنادند دربن زا لبم( یونزغ موکح عیسو ورولم یاموم ظاحل زا ،)نایونزغ کلوم ندش دودحم
دوب یتروص هب ییایفارغج ناوراک هاوخان هاوخ هک
یم رذگ نآ زا یراجت یاه تاایلام زا یشان دیاوع و دندرک
راجت رب یم رارم یونزغ موکح رایتخا رد ریگوشچ یتورث ،ت زا روباشین و لباک ،تاره ،خلب یاهرهش .داد
یم راوش هب نایونزغ ورولم رد یتراجت رزب زکارم شروی رذگهر زا هک نینزغ رهش و دندمآ
نیطمس یاه
یوس هب ار هدرب راجت ،دوب هدش یدنه ناگدرب زا یرایسب دادات هاگیاپ دنه هب یونزغ یم لج یوخ
.درک
رد رود رد دوب هتفرگ رارم یزکرم یایسآ و ناتسودنه یتراجت هار رس رب هک خلب رهش ،نایم نیا ۀ
یوانزغ
دیسر دوخ وظع جوا هب ...
یم یونزغ لود ورولم زا ًاوسم هک مشیربا هار نینچوه ناورااک شذگ
یااه
یم کرح نآ رد یویظع لصو هنارتیدم هب ار دنه و نیچ و دوون
یم هار ،مایا نآ رد .دوون زا یرااجت یااه
ناوراک و دوب رادروخرب مزلا ینما هار ریسم رد دابآ ییاهارس
یاراب دواخ دواوحم نا لاس .دنتاشاد رارم اه
هداج حی ست وسم یاه
هدانزرا تامادما دوخ ورولم زا ییاه ناورااک رد .دواب هداد مااجنا یا
زا هاک ییااه
هار غ نیمزرس رد عماو یراجت یاه یم روبع نایونز
،ناایونزغ اکلوم یلاصا واسم زا ییاهلااک ،دندرک
یم هلدابم ماش و رصم ،قارع ،ناریا ،ناتسکرت ،دنه ،نیچ ،ینازورف( دش
1399 : 399 ا 400 ).
فر و تراجت یارب ینما نیا ناوراک دمآو
بوکراس و دواوحم نا لاس راداتما نویدام ناامز نآ ،اه
نآ رادتما .دوب نانوشد یاسوه ،اه
ۀیااسوه نیا اب باور داجیا و حلص هب راداو زین ار یونزغ موکح ناگ
یم یوم .درک
« یدوجواب یفارغج هک هاک یاتیزنارت یلااک موم یاهرابنا زا یکی ار هنزغ ،موس نرم ناناد
یم لصتم دنه هب ار رهنلاراروام و ناسارخ یم فیصوت درک
عم ،دننک یداصتما قن کلذ ثایح نایا زا شا
هب زگره یون لباک یوها یاپ دیسر
» ،ثروساب(
2536 : 35 .)
نیمزرس یلاها ۀزایگنا هاکنآ راب هوماع مماسا راشن و دندوب ناولسمریغ نایونزغ ورولم یمرش یاه
یم دووحم هاتس هب نتسویپ یارب ینید نادهاجم یم هیجوت قطانم نآ هب ار یونزغ نا لس ۀلوح ،دش
.درک
یباذج نیا اب دووحم هجوت هک دوب اه
یشکرکشل .دش فو ام دنه نیمزرس رد تاحوتف هب یاپ یاه
یاپرد
هن ... دنه نوگانوگ یحاون هب دووحم نا لس و تارهاواج سک زا ار نا لس ماک و مهارف ار هاتس نان اهنت
وینغ مک یاه یم نیریش ریظن هب ار دووحم مان هکلب ،دوون
ب یزاغ ناونع سدرود ات نکش
وراولم یااه
هزاوآرپ یممسا یم
،ینازورف( خاس 1399
: 112 ا 113 .)
« گنج نیوه بس هب اخب و دناس رد هاک اساه
یزااغ نا لاس ار دواوحم ،دانه یلاواش یااه
هدناوخ دنا » ،یئاجر و هوکزگ یباصم(
1393 : 5 ) . یام ماجنا هفیلخ و نید مان هب هک اهدربن رتشیب ار هار ،داش
نزغ یراترب و تردام نداد نااشن و دوس سک و تراجت یارب اموکح راگید هاب ناایو
و یالحم یااه
یم راووه یجراخ ناگیاسوه . خاس
هب ،مهد نرم نویفارغج نبا و یدواسم و یرختسا ههیو
یفارغج کی و یسدقم و لموح ،ماهد نرم لوهجم ناد
یم ناریا یداصتما یایفارغج ۀرابرد یحورشم تاعمطا یامرب نینچ روبزم تاعمطا زا .دنهد
نآ نارایا رد هاک دایآ
ارود یپ ناریا هک دندوب هدرک فرشیپ و یمرت نانچ روشک یدیلوت یاهورین ن ۀاجرد ناانچ هاب یرود چیاه رد رت
،نارگید و ایاکسُوملوگیپ( دیسرن متسیب نرم ات یتح مه اهداب و هدوب هدیسرن ییمتعا 1349
: 260 ا 261 .)
هتفای قیقحت یاه
یقهیب خیرات انج یگنوگچ و لیلاد ۀرابرد ینشور هب دوجوم
گ اای لاصف و هاتفگن نخاس ناایونزغ ۀرود یااه
هتفاین صاصتخا نآ هب یشخب وسم رد یلو ، سا
،زااین رواخارف هب ،هدیسر ام سد هب هک هدنزرا رثا نیا زا ییاه
هدش هراشا نادب زا یبلا م ساسارب روظنم نیوه هب . سا
یقهیب خیرات یگنواگچ و لیلاد هب طوبرم هک
« گانج
ادخ هار رد » ورولم رد هدش لیلحت و ییاسانش لیصفت هب ،هدوع لیلد هس ، سا یونزغ موکح ییایفارغج . سا
ۀرامش لکش 1
. زورب لیلاد
« ادخ هار رد گنج »
ساسارب نایونزغ موکح ییایفارغج ورولم رد یقهیب خیرات
1 نایونزغ تیامح هب یدنمزاین رب نآ ریثأت و تفلاخ داهن رب مکاح یسایس عاضوا .
رد یقهیب یم اما ،هتشادن هراشا نایونزغ یاوح هب یسابع فمخ یدنمزاین هب اراکشآ دوخ باتک نیاوه رد ناوت
وراولم جرااخ و لاخاد رد ناایونزغ ۀنایوجگنج راتفر رد ییازسب قن هتکن نیا اریز ؛دناسر تابثا هب ار نآ باتک نآ هتشاد اه یم صخشم یسابع یافلخ نارود یسررب اب . سا م لاماوع دواش
و یاسابع یاافلخ راداتما یدداات
هشدخ ار نانآ یسایس یوه یم راد
ناایونزغ لایبم زا سدریز ناوکاح اب افلخ راتفر رب نآ یاهدمایپ هک خاس
یم ریثأت یممسا ورولم رسارس رد ۀا بار صواصخرد یاسابع ۀافیلخ امو تااضقلا یاضام ،یدروام . شاذگ
اب وا تابسانم و هاماج رد هفیلخ قوقح و فمخ یم یونزغ دووحم نوچ یلقتسم ناناروکح
:دسیون
مااکح هاب ار تاراایتخا و تازاایتما زا یاخرب راگا یاتح ؛ سا یممسا ۀاماج رد یاماو مکاح ،هفیلخ هااگن ار وا مرح نانچ و دنک یاعر ار هفیلخ یلااو نأش سا فظوم مکاح .دشاب هدرک راذگاو سدرود
یلاوتحا ینامرفان ۀهبش هنوگ ره هک دراد قبط ار دوخ نامرف حت لایا هک دنک دهات دیاب وا .دزاس رود ار
مکااح هاک ار یتاویوصت و یبهذم تاباصتنا ۀیلک یتسیاب دوخ ۀبون هب زین هفیلخ .دنک هرادا ممسا ایرش هبات هدرک ذاختا لاح ،هدازراتس زا لقن هب( دیاون دییأت سا
1399 : 169 ا 170 .)
ایپ زورب هب رجنم اهدمایپ نیا نیمزراس رد هایوناث دداتم یاهدم
هرود رد یمماسا یااه یخیراات یااه
هاتوک لکش دننام ؛دش تدمدنلب و تدم ناونع اب ادخ هار رد گنج یریگ
« داهج » ،ناایونزغ ۀر یاس ریز رد
هب ناریا ۀرتسگ رد ههیو کمف و رقف ،لاوما تراغ ،ناولسمریغ و ناولسم نارازه راتشک جوم هک ،نیمز
د نامدرم نیمزرس نوریب و نورد ر .دش یسابع فمخ یاه
هیاپ : شاد رارم روحم هس رب دووحم نا لس یبهذم سایس یاه 1
ناایرج بوکراس . فلااخم یااه
لها ؛یلیعاوسا و یضفار و ی مرم ناونع اب نس 2
مااقم هاب دواخ ندیاشکرب .
« یزااغ » و ناید هار رد
؛ناتسودنه رد رافک اب تدهاجم 3
مرگ تابسانم داجیا . میانغ زا یشخب لاسرا اب یسابع ۀفیلخ اب کیدزن و
( ناتسودنه ،یئاجر و هوکزگ یباصم
1393 : 3 ا 4 .)
مهم زا یخرب هب ،همادا رد یگهیو نیرت
یم هراشا هرود نیا یسایس عاضوا یاه .دوش
1 . 1 یبهذم تافلاتخا شیازفا و ملاسا ناهج برغ رد بیقر یافلخ شیادیپ .
فمخ روهظ اب یدج یاه
یناس یاافلخ زاین و یسابع مود رصع رد رصم )یایش( نایوطاف دننام د هذام
و یرداام( داش ناراحب رااچد یسایس و یتدیقع ظاحل هب ممسا ناهج رد نایسابع هاگیاج ،بلدنا نایوما نسح ،یگیب 1393 : 239 فمخ تدم رد .) 24
( ردتقم ۀلاس 295
ا 320 و اقیرفا لاوش رد یدهم للهادیبع )ق
س ناوحرلادبع لود سأر رد بلدنا رد مو
دایدهت و ایمر ،یاسابع افمخ یاراب هک دنتفرگ رارم ییاه
یم بوسحم یبهذم و یسایس یاراب افمخ ناوانع و دواخ یاراب هافیلخ ناوانع زا ود راه اریز ؛دندش
یم هدافتسا ناشتموکح نیازا .دندرک
.دوب هدش هجاوم یسایس ا یبهذم قاقشنا یعون اب ممسا ناهج ور
ر اب لود ندمآ راک یو لآ نوچ ،ممسا ناهج رد یایش یاه
نآ یاوح و ،ناویطاف و هیوب ،عیشت زا اه
موکح عماورد .دوب هتفای یازفا تدش هب یبهذم تافمتخا لاحم هاب نایاسابع یااهزرم زا جراخ یاه
ینس یممسا کلاوم هب دیدج راکفا راشتنا اهت ،نیا رب هومع .دوب هدش لیدبت یسابع هذم
یجراخ تاوج
هداد اسد زا ار دوخ رادتما و تردم نارود نیا رد یسابع یافلخ نینچوه و بارعا ؛دوب هتفای یازفا زین ،یدواسم( دندوب ناشدوخ یلخاد لئاسم لح و یریگیپ لاح رد و 1382
: 740 .)
نبا ۀتفگ هب یتح اات دواب هداد روتاسد هلودلازام ،دادغب رب لست زا بپ لاس ود ًارهاظ یزوج
یرراقم
.دواب هدش راذگاو یو هب هک دشاب یتاعا ما ۀیحان زا وا دمآرد هناگی و دوش ع م هفیلخ
« ااب ، ایترت نیداب
لآ یوس زا فمخ ندش یباصتنا هب یسابع یافلخ ،هیوب
و هداش موراحم یاسایس تردام زا لاماک رواط
دیدرگ دودحم ینید روما هب اهنت ناشرادتما »
،یرواویت و یناسح(
1391 : 45 اا 46 ) و
« عاضو ،باپ نآ زا
لآ ...داهن ینوگرگد هب ور فمخ یم نییات ناشیا ار ارزو و دنتفای لست کلوم رب هیوب
زین صانم .دندرک
نآ سد هب یام نیایات لابامان و دانا یزایچ ،دوخ جراخم ریاس نوض رد ،افلخ یارب و دوب اه
داندرک »
نبا(
،یق قط 1350 : 391 ا 392 رد .) یاکح نیشفا و فلدوب یم هک یماگنه میناوخ نینمؤولاریما
ماصتام
روتسد یم دهد ماوت هبترم ناراد دیاب ماگنه دورو نیشفا هب دادغب زا سا هدایپ دنوش و هب شزاوشیپ ،دانورب
جاح نسح لهس ( ردارب لضف نب
،لهس ریزو هفیلخ ) یم دیرگ هک ارچ هفیلخ نینچ یروتسد و هداد نسح
لهس یم :دیوگ
« یا رسپ ! نیا شداپ ناها ام ار رزب داندرک و هاب اام رزاب دنداشن و اات ااب مینااشیا زا
نامرف یرادرب هراچ سین
» ( ،یقهیب 1390 : 155 .)
1 . 2 تموكح شیادیپ . سم یلحم یاه
همین و لقت ناریا ۀرتسگ رد لقتسم
اریا حتف زا بپ راب نیتسخن یارب ،یسابع فمخ هاگتسد یماظن و یرادا فاض اب ،یرجه موس نرم زا ن
هب لکش دهاش ،بارعا سد موکح یریگ
هوین یاه ممسا ناهج یمرش ورولم رد یناریا لقتسم و لقتسم
،یراوزبس( میتسه 1392
: 2 هاب ،یسابع فمخ زکرم فاض ندش راکشآ اب .) ،یاسابع مود نارود زا ههایو
نیازا ؛ فای رییغت یتموکح ماظن رد زکروت مدع هب ییارگزکروت زا موکح ۀصیصخ ور
موکح روهظ دهاش جیردت هب یاج رد ییمیتسا و یلحم یاه
نیمزرس یاج و یاسابع افمخ یااه
یم دادغب ینای یزکرم موکح لست و تردم زا قطانم نیا جورخ نآ ۀ بار اهنت هک میشاب
، افمخ اب اه
نآ فارتعا لود نیا رادتما .دوب هفیلخ یونام تردم هب اه
اح هاب دادغب فاض و روهظون یاه هاک دواب ید
نآ زا یخرب لود ...دندرک دیدهت ار دادغب دوخ ات نایرافص و نایگنز نوچ اه
نانواشد ۀلیاسو هاب زین ییاه
هن هک دندوب هدمآ دوجو هب یسابع یافلخ و یاسایس ظااحل هاب هکلب ،دنتشادن نایسابع زا یتعاطا چیه اهنت
،یروویت و ینسح( دندوب لادج و گنج رد نآ اب زین یرکف 1391
: 44 ا 45 .)
نیاربانب نومأم نامز زا
، هتسد ود هلسلس افرگ لکش ناریا رد :
لوا هتاسد
، نآ الع هاب هاک ییااه
افیلخ یعدام ،نناست یانای ،افلخ یوسر هذم زا ریغ یبهذم هب ندیورگ ۀ
ناایولع داننام دنداش داداغب
ناتسربط و
لآ لآ و رایز ادن لوابم ار اافلخ یونام و یدام یرترب و تدایس هک هیوب دنتاش
. مود هتاسد
، نآ
یم نینمؤولاریما ار هفیلخ هک ییاه یم هب خ وا مان هب و دنتخانش
نآ زا یضاب و دندناوخ ار هفیلخ هذم اه
نایناماس دننام دنتشاد و
ایموجلس و نایونزغ .ن
اموکح طابترا رد هلئسم نیوه افمخ ااب یاناریا یااه
ذاختا اب یسابع یافلخ و شاد یرایسب ریثأت یسابع سایس
ربارب رد فلتخم یاه ناوکاح
،یناریا لقتسم
نانآ یم رگیدکی ناج هب ار دنتخادنا
هب خ و روشنم دنناوه ؛ زا کای ره ندیسر موکح هب زا داب هک ییاه
یم نانآ یارب ناوکاح یام نااشن دواخ عای م رهاظ رد ار نانآ راک نیا اب .دنداتسرف
نیاوه و دانداد رواط
نادحتم زا ار رگید نانوشد یم هاگآ دوخ
هراهب دوخ عفن هب اهروشنم نیا زا مه ناوکاح ،یفرط زا .دنتخاس
یم یم ار یوخ نانوشد و دندرب هافیلخ زا هاک یاوکح و رواشنم ۀناوتاشپ هاب دواسم نا لس .دندیناسرت
، شاد دومرف ات همان اه دنتشبن هب تاره و گنشوپ و سوت و بخراس و ااسن و دروااب و بیغدااب و
جناگ
اتسور هب تراشب نیا لاح هک وا ار هزات شگ زا بلجم فمخ . خسن و اه دنتشادرب زا روشنم و ،هامان و
باقلا ادیپ دندرک ات نیا نا لس رزب ار نادب دنناوخ و هب خ دننک . و توان ینا لس نیا دواب هاک متاشبن :
رصان نید
،للها ظفاح
،للهادابع مقتنولا نم
،للهارادعا ریهظ ۀفیلخ للها ؤولاریما نینم . و روشنم قطان دوب نیداب
هک
« نینمؤولاریما یکلاوم
هک ردپ شاد نیوی هلودلا و نیما هلولا و ماظن نیدلا و فهک ممسلاا نیولاسولاو
یلو نینمؤولاریما هب
وت ضوفم درک . و هچنآ وت هتفرگ یا : یر و لابج و ناهاتس و مراط و رگید ،یحاوان و
هچنآ بپ زا نیا یریگ زا کلاوم قرشم و
،برغم وت ار دشاب و رب وت درادب ( » ،یقهیب 1390 : 77 ).
ایلاو قبااس مکااح یاگدرزآ هب خساپ رد دواسم ،نامرک بض زا داب ،هفیلخ روشنم نیوه هب دانتسا اب نیا نامرک یم هنوگ
:دیوگ
« هداتسرف یروشنم ار ام نینمؤولاریما یاب هاک ایلاو نیانچ هاک اسا
و دانوادخ
میریگب ،مینیبب کراویت
» :ناوه(
407 یم یخساپ نامرک مکاح باتع و یدیمون باوج رد مه هفیلخ و ) دهد
نآ زاین و فمخ فاض ۀناشن هک : سا نایونزغ دننام یتموکح هب اه
« و داداغب .دراک دایاب هاتوک ثیدح نیا
هدماین هدرک بض ازسب نانچ ، سام نیلاب رب هک داوس و هفوک یم نامرک ثیدح هک سا
درک دیاب » اوه(
.)ن
1 . 3 هب . هب کرت رصانع یریگراک رد یناریا رصانع یاج
یسابع نادناخ نافلاخم اب هلباقم
موکح یاوح نمعا ینس یاه
هزات یموجلس و یونزغ هذم ایاموم ، افمخ داهن زا دنوتردم و بفن
( للهابرداقلا لثم یسابع یافکاب یافلخ یخرب یارب ار یبسانم 381
اا 422 ا اات خااس مهاراف )ق تامادام
.دنهد ماجنا فمخ داهن یسایس یوه یایحا یارب یبسانم
« دادغب زا ، رت ناممغ زا یهاتس داجیا رکف
یمرش رد نایونزغ هب نانآ زا و نایناماس هب نیمزرس ۀیشاح نیرت
دیسر ممسا یاه »
،ثروساب(
2536 : 32 .)
نادناخ نیا رت یاه
یعورشم سک هک دندوب ینایوجگنج عماو رد رابت نایاسابع زا ایاوح رد ار دواخ
یم یاافلخ .دننزب ریشوش نایسابع نافلاخم هیلع ات دندش نایناماس دننام یناریا رصانع نیزگیاج و دنتسناد
هدایز اب هلباقم هار زا یسابع یهاوخ
لآ ناریما یاه ایرخت و هاق نم یاسایس ثداواح رد هالخادم و هایوب
،ناناولسم دزن رد ناویطاف یبهذم یاموم هدراک افمخ دااهن یونام و یسایس یاموم دوبهب هب مادما
نیارد .دندوب نااوکاح . اشاد رارام صااخ هجوت دروم نایونزغ دننام یلحم ناوکاح اب باور میکحت ،هراب
یم هب خ هفیلخ مان هب یونزغ یم یوسر هب ار نانآ زین هفیلخ و دندناوخ
یانید و یوسر نیوانع و خانش
نآ هب یم اه و داد شروش ندناباوخ و فلتخم یحاون بض رد ار نانآ سد زااب ایراش و ناید ماان هب اه
یم دووحم نا لس رم زا بپ ،هنوون یارب . شاذگ
نینمؤولاریما ]دواسم[ وا
ار لاثم هداد دوب رد نیا همان هک
« هچنآ هتفرگ سا زا ایلاو یر و لاابج و
ناهاتس رب یو ررقم
، سا هب لیجات یوس ناسارخ اب دی فر ات رد نآ رغث رزب یللخ دتفین . و هاچنآ هاک
هتساوخ هدمآ سا زا اول و دهع و
،تامارک اب لوسر رثا رب سا
» . ریما دوااسم نیداب هامان خاس دااش و
یوم لد دش و دومرف ات نآ ار رب مم دندناوخب و قوب و لهد دندزب و زا نآ همان خسن ااه دنتاشادرب و
هاب
ناهاتس و مراط و یحاون لابج و ناگرگ و ناتسربط و
روباشن و تاره دنداتسرف ات نامدرم ار رراقم ددراگ
هک فیلخ نینموولاریما و
یلو دهع
،ردپ یو سا ( ،یقهیب 1390 : 54 .)
1 . 4 . هار هب یسابع ۀفیلخ رابرد رد یبهذم نافلاخم فذح نوگانوگ یاه
:
لآ عیشت هذم هب هجوت اب یلااف و هیوب
اظن و یگنهرف یاه عاافد هاب روبجم هک دوب فمخ داهن نیا ،نایوطاف یم
شزرا زا یلااف لباقم رد یسابع ینس فمخ یاموم و ننست هذم یاه و نااویطاف یتدایقع و یاسایس یااه
نیمزرس رد یایش نایلیعاوسا هب و فمخ یاه
،دوب نآ ۀموح و دادغب رد صوصخ لآ لاست هاب هاجوت اب یلو
ۀایوب
هایش ،یروویت و ینسح( شادن دوجو هافادم نیا هج یسابع یافلخ یارب یلاجم ، هذم 1391
: 55 .)
نیااب یام هلباقم نایوطاف زا یاوح رد نایایش تامادما اب رداقلا ،لاح ردااقلا یاغیلبت تاماداما زا .دراک
هنوون زا یکی .دوب ه مارم هب نایوطاف باستنا اه
مااهتا نایا زرااب یا رد نآ حراش هاک ااه
یاقهیب خیراات
هدمآ رد ماهتا نیا هتبلا .دندناوخ ی مرم ار وا و دندز ،دووحم نا لس ریزو ،کنسح هب هک دوب یتوهت ، سا
ماوت ، مو نا لس و دیسرن ییاج هب دووحم نامز : افگ و داتاسیا هافیلخ راظن لباقم دم
« ۀافیلخ نیداب
فرخ نم هک شبن دیابب هدش هدرکرد شگنا نایسابع رهب ردم زا
یام ی مرم و ناهج هوه رد ما و میواج
یم راد رب ددرگ سرد و دیآ هتفای هچنآ ...دنشک
هدرورپ نم ار یو اسا ربارب نم ناردارب و نادنزرف اب و ما
ی مرم یو رگا و ا
س
، مشاب ی مرم مه نم »
،یقهیب(
1390 : 193 ا 194 و مماسا نداد رارام زیواتسد .)
تسم یم ریزو کنسح ناتساد نیوه رد راکشآ و نایع ار یونزغ رابرد رد هفیلخ روشنم ندرک کسو ،میانیب
هک اجنآ ]دواسم[ ریما لهسوب
ار فگ
« یتجح و یرذع دیاب نتشک نیا درم ار
» . لهاسوب افگ
« اجح
رزب رت هک درم ی مرم سا و الخ نایرصم دتسا ات نینمؤولاریما للهابرداقلا
درزایب و مان ه زا ریما دووحم
فرگزاب و نونکا هتسویپ زا نیا یم
!؟دیوگ و دنوادخ دای دراد هک هب روباشن لوسر هفیلخ دمآ و اول و الخ
دروآ و روشنم و ماغیپ رد نیا باب رب هچ هلوج دوب . نامرف هفیلخ رد نیا باب هاگن دیاب اشاد ...
مااغیپ هداد
دوب هک کنسح ی مرم
، سا یو ار رب راد دیاب درک ( » :ناوه 191 ا 192 .)
راما نایا رب وا . سا نایوطاف سن در رد همانداهشتسا نیودت ،یبهذم نافلاخم فذح رد رداقلا تامادما رگید زا نآ باستنا یاعدا رد نایوطاف یقفوم مهم لماع هک دوب فماو لآ هب اه
یالع نایازا ؛ اسا)ع(
اسن در دداصرد ور
نآ اؤس ریز زا قیرط نیا هب و دمآرب اه ،هدازراتس( درک یریگولج دوخ فمخ یعورشم نتفر ل
1396 : 169 .)
ۀراابرد .داندرک استنم یامرخلا دیااس نب ناصید ۀلمس هب و نایناصید هب ار نایوطاف ،هکنیا رگید هدع ،یوطاف یافلخ تاداقتعا نآ یا
و هدراک رت ار ممسا هک هتسناد قیدنز و دحلم و قساف و رفاک ار اه
مارح مح ار اه هتخاس ل نآ یونث و ناسوجم شور هب و دنراد یهولا یاعدا و دنا یم قیرط یط اه
.داننک
همرف هب ستنم ناگرزب یاضما هب ار هینایب نیا رداقلا دیس دننام یناسک و دناسر هایش و ینس فلتخم یاه
نیا .دندرک اضما ار نآ یضترم دیس و یضر لآ نیاب هاک دوب نینچ
،یاسابع افمخ و هایوب یدوداح اات
قافتا .دمآ یپ رظن
« هدوت نتخیگنارب و یغرت اب یسابع یافلخ یوطاف دضرب مدرم یاه
اینما ،نابهذام
دندنکفا هرطاخم هب ار نانآ یعاوتجا »
،یروویت و ینسح(
1391 : 58 ا 59 .)
یم تواضم ناولسمان و ناولسم قبط زین ار دوخ هب کیدزن دارفا افلخ ، حلصم ساسارب نینچوه دندرک
ک هب و ناشتامدخ ،هفیلخ هب نانآ یکیدزن ۀیاپ رب ه نیارد .دوب ریذپرییغت ناشداهن ههیو
رد هراب یقهیب خیرات یام
یماگنه ،میناوخ هک
دوحا نب یبا داؤد یپ نیشفا یم دور ات فالدوب ار عافاش دانکب و نیاشفا یاب یهجوات
یم دنک و وا ار راوخ یم
،دراد دوحا مدخ نینمؤولاریما یمزاب
گ و ددر هب هفیلخ یم دیوگ
« : اغیرد ایناولسم هک زا
یدیلپ یناولسمان نیا
اه دیاب دیشک
» ( ،یقهیب 1390 : 188 ) رد .
،همادا هفیلخ ااب دواجو ۀاوه تامداخ نیاشفا
یم دیوگ
« : هب یادخ لجوزع دنگوس مروخ هک نیشفا ناج زا نم دربن هک ناولسم سین
» ( :ناوه 189 .)
2 و روهظ رد نید داهن ریثأت . یزاغ نایونزغ لوفا
سایس عبات ار دوخ یوسر تروص هب و رهاظ هب نایونزغ و نایناماس یم ناشن یسابع یافلخ یاه
و دنداد
یم یوریپ نآ زا جاودزا اب ادتبا رد هک دووحم نا لس .دندرک
یم ناینومأم اب یلیماف یاه هایاپ ساوخ
یااه
،ینیوزم و یوتت( دشخب ماکحتسا ار تموکح و رادتما 1382
: 3 / 1999 لااس رد نایناماس طوقس زا بپ ،)
381 عماو یتسایس داجیا اب ق هافیلخ ماان راکذ ااب ، رات نااممغ میاظع یماظن یورین هب اکتا اب و هنانیب
اموکح نارود یاط رد رورام هاب .داد ناایاپ ناینامااس موکح روع هب و درک حتف ار ناسارخ للهابرداقلا ینلاوط هب و یماظن تردم اب شا هب ،دروآ سد هب فمخ هاگتسد ناج زا هک یبهذم یعورشم ۀناوتشپ
حلااصم سااسارب یاسابع فمخ اب نایونزغ تابسانم . فای سد دوخ لایما و فادها هب قفوم یتروص هلیبم و یداهن ۀناوتشپ چیه یاراد هک یونزغ نایاورنامرف .دوب مرگ زاغآ رد ،هفرطود ناشن عورشم یارب یا
خ ۀ لس نداد حتف قطانم رد دو
هایاپ یبثت یارب ،دندوبن هدش فاداها یاتاسار رد و دواخ اموکح یااه
هاسوت هب ا یشکرکشل و تراغ ،تافرصتم شرتسگ و هنابلط یمراش یاهزرم رد ناولسمریغ یحاون هب ههیو
،یانیوزم و یواتت( داننک یافرام مماسا یزااغ و دهاجم ناونع اب ار دوخ دنتشاد شمت ا یوخ ورولم 1382 : 3 / 2017 ساسارب .دنتشاد زاین یسابع ۀفیلخ روشنم و یهاروه هب ،راک نیا یارب و ) یاقهیب خیراات
،
نا لس دواسم هرابرد ناتسودنه یم اجنآ یرادتموکح و
دیوگ
« : یرلااس دیاب اب مان و وشح هک ااجنآ دور
و وزغ دنک و جارخ اه دناتسب ...
و نآ رلااس هب مو دوخ هب وزغ یم دور و جارخ و لیپ یم دناتس و رب رات
ناودنه یصاع یم دنز
» ( ،یقهیب 1390 : 274 .) اسکش اب نایونزغ موکح رادتما نارود هک سا سرد
فگش لاس هب ورم بونج رد( ناقنادند دربن رد یموجلس ناناوکرت زا یونزغ دواسم نا لس زیگنا 431
)ق
:ناوه( دمآ نایاپ هب 587
ا 592 اما ،)
« نانچوه یو باقعا و ناتاسناغفا قراشم رد دااب عبر و نرم کی ات
دنداد همادا دوخ تایح هب دنه لاوش »
،ثروساب(
2536 : 3 .)
فیس قل یتمو زا دووحم هلودلا
نیوی هب شا نیما و هلودلا
مااوت رد ار دوخ لمقتسا نوچ ،دش لیدبت هلولا
یب ناسارخ واام یاشاوح و ناتسیس رد یوخ ورولم ۀاسوت هب ، فای عزانم
نیاعرد و اخادرپ رهنلارار لااح
خات .درک لابند ،دوب هدرک زاغآ دنه یزرم یحاون رد ،نیگتکبس ،شردپ اب هک ار ییاهزاتو
« هلوح رراکم یاه
یام ترواص مماسا ناید ۀعاشا ۀناهب هب هک ،مه دنه هب نایونزغ و یرگترااغ زاج یتیااغ عاماورد ، افرگ
لام شادن یزودنا »
،یناقهد(
1397 : 16 زا یب .) یام رگید نا لس ره
رااتفر رد ار ناید دااهن ریثأات ناوات
هنوون یارب ؛درک هدهاشم یونزغ دووحم نا لس
« راب مزراواخ هاب هالوح رد دواوحم نا لاس فده هکنآ اب
حاص هاگتسد اما ،دوب راکشآ نارظن ۀابنج زاین یاشکرکشل نیا هب دنتشاد شمت یونزغ لود یتاغیلبت یاه
دنهد یبهذم »
،ینازورف(
1399 : 140 نیوه .) ۀاناهب هاب هاک رواغ هب دووحم نا لس ۀلوح یارجام سا روط
راب اسناوت یاگنج دنفرت کی زا هدافتسا اب ماجنارس و دیشک رکشل اجنآ هب ًاصخش نایروغ رفک و یناولسمان ،ینامدافرج( ...و دریگ تراسا هب ار یروس رسپ و دنک هبلغ نانآ 1382
: 312 ا 314 .)
هب یون یتسار وحم ناوت
راما نایا و سناد راکشرفاک نایزاغ ار وا نایهاتس و زیتسرفک یرگداهج ار دو
حاص دید زا عماو نارظن
فر یویکح هک ینایدابم ورسخرصان ... دوبن ناهنپ وا راگزور نیب عماو و رگن
نیب
شروی هک یخرف و یرصنع فمخرب ،دوب نیمزراس نآ رد مماسا شرتاسگ یاراب ار دنه هب دووحم یاه
دولم هدرک دا هزیگنا ،دنا یام ،هدوون حر م دنه هب یشکرکشل رد ار دووحم یدام یاه
:دایوگ
« هاب وااک نآ
یزاغ هک ینای دش ناودنه هدش ازغ رهب ز هن ناگدرب رهب زا / ما
س » ،ینازورف(
1399 : 157 و 180 .)
قوس عضوم ت نیا رد وا هاگزیخ و هزیگنا ،دنه یبرغ یحاون ترواجم رد مه هنزغ یشیجلا
اخا ااهزاتو
خات ؛دش هب ًابلاغ هک ییاهزاتو
یم ماجنا تراغ دصم نآ شرداپ و وا نارادتاسود و دش
یام تاوزاغ ار ااه
هوه ًابیرقت ،ناسارخ رد دوخ عضوم میکحت زا داب دووحم ...سدقم داهج :دندناوخ رد ناتاسمز مایا رد هلاس
خات ۀناهب ار تاوزغ ناونع ،دنه یحاون زخ هک خاس ییاهزاتو
یام راپ ار نایهاتاس یج و وا ۀنا دراک
نیرز(
،بوک 1387 : 413 ا 414 .)
هب دووحم نا لس نیمزرس حتف زا بپ ،هدش هک مه رهاظ ظفح روظنم
ناولسمریغ یاه هب روتسد نیشن
یم ربانم و دجاسم خاس هیطاهب ریخست زا بپ ،هنوون یارب ؛داد
« درتاسگب یدوحم ایرش و نید طاسب
رد ار هاقب نآ لها و و ناید ضیارف میلات یارب زا ار هویا و داد یترت ربانم و دجاسم و دیشک ممسا ۀقبر
درک صن مارح و لمح نییبت و نییات و ممسا ننس »
،ینامدافرج(
1382 : 277 .) ،یخیراات عبانم ساسارب
