تجربه های بصری انسان پیش از تاریخ

خیرات زا شیپ ناسنا یرصب یاه هبرجت

2هیواز دیعس  ،^1*یکیب متسر )نیمث(هنامس .ناریا ،نارهت ،رنه هاگشناد ،رنه شهوژپ یرتکد یوجشناد ¹

.ناریا ،نارهت ،رنه هاگشناد رایداتسا ²

)90/11/9 :ییاهن شریذپ خیرات ،90/10/3 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ نیا یرظن یانبم .دنک یسررب ار خیرات زا شیپ نارود یطخ و یا هکل ریواصت یریگ لکش ی هوحن ات دراد شلات شهوژپ نیا شیپ شوقن یسررب .تسا شا ینوماریپ تعیبط اب یمدآ ی ههجاوم و ،امن هیاس و هیاس تروص هب نآ یاه باتزاب و رون دوجو ،شهوژپ نیا لاکشَا نیرتزراب .دنتسه تعیبط زا یتشادرب و هدوب نیدامن یمیهافم دجاو ،یگداس نیع رد شوقن نیا هک دهد یم ناشن خیرات زا مینک یم راو هیاس ریواصت هب ریبعت اهنآ زا ام هک دنشاب یم همرفد و یدیرجت لکش هب یخرب هک دنتسه یگنر هایس و تخت شوقن ،هرود هب نایارگراتفر و نایارگ هبرجت یاه هاگدید رب هیکت اب و یملع یدرکیور اب شهوژپ نیا .دنتسه کرحتم رون عبنم زا لصاح ًلاامتحا هک یرگریوصت ی هوحن و ناسنا کرتشم یاهرظنم ی هنماد یفرعم هب یلیلحت -یفیصوت شور زا هدافتسا اب و هتخادرپ دوخ هیضرف لیلحت نارود شوقن تهباشم ساسا هک دنک یم یریگ هجیتن ،نیمز ی هرتسگ رد یریوصت یاه تهباشم قیبطت نمض و ،هدیزرو تردابم وا یارب ،یرگریوصت زا لکش نیا هرود نآ رد هک یوحن هب ،هدوب رون دض ریواصت و اه هیاس ،ریوصت کرد رد نایمدآ دحاو ی هبرجت ،روکذم .تسا هدرک یم تیافک ،یمدآ هنارگنایب یاهزاین ناربج

یدیلک یاه هژاو .یکیرات و رون ،خیرات زا شیپ ریواصت ،امن هیاس و هیاس ،رون دضریوصت

.E-mail: saminrostambeigi@gmail.com ،021-66900225 :سکفلت :لوئسم هدنسیون *

همدقم

دناوت یم هن و دناد یم هن ار یزیچ ،چیه زا و دوخ زا یمدآ شساوح زا یا هعومجم ای کی قیرط زا ار نآ هک نآ رگم .دنیرفایب هک یماگنه ساسا نیمه رب .¹دشاب هدرک کرد نوماریپ ناهج زا دشاب یتعنص و یدام یلوصحم هاوخ دوش یم هتخاس یزیچ یگمه ،هیرظن و هدیا یتح و یرنه -یگنهرف یا هدروارف ای و تسین موهفم نیدب نیا اما .دنراد ناسنا یاه تفایرد رد هشیر

2ِییامنزاب هراومه دروآ یم دوجو هب ناسنا هک ییاهدومن هک

3»لگیر« یرظن ناینب هچنانچ زین یمدآ لمع .دشاب ینیع تیعقاو .تسین یدیلقت ًاموزل ،دشاب یم راوتسا نآرب یارب ار دوخ یاه تفایرد تسا رداق ،قلخ ریسم رد ناسنا لابند هب شهوژپ نیا .دنک هیزجت ای بیکرت شیاهروظنم نایب یخیرات زا شیپ شوقن هک تسا شسرپ نیا هب ییوگخساپ رب و ؟دنا هدش هتخاس هنوگچ و دنتسه یدادیور هچ لوصحم

نینچ ،هتفگ شیپ ی همدقم رب هیکت اب یداینب هیضرف ساسا نیا لوصحم ،یخیرات زا شیپ شوقن شیادیپ :هک دهد یم حیضوت نیریاس هب براجت و اه تفایرد لاقتنا و تبث رد یمدآ هزیگنا ماگ رد ناسنا دنور نیا رد .تسا تعیبط زا ثعبنم و هدوب تادهاشم یراک تسد هب سپس و تادهاشم ییامنزاب هب تسخن نیع رد .تسا هدز تسد »یزاس هدعاق« هب موس ماگ رد هاگنآ و تلصخ دجاو دراد هک یشرگن عون هطساو هب شهوژپ نیا لاح زا هدافتسا اب هک دشاب یم دوخ هیضرف حرط رد هناروآون یا هناخباتک تاعلاطم ،هدهاشم نونف و یلیلحت -یفیصوت شور رد یرگریوصت یگنوگچ تخانش رد یعس یبرجت نومزآ و .دراد خیرات زا شیپ نارود

امن هیاس و هیاس

ما هیاس يارب« :دیوگ يم روک فوب رد يوار نابز زا تیاده دوش يم هداز وا اب هک تسا يمدآ ةدنز ریوصت هیاس ».مسیون يم رایسب يا هقراب دنچ ره ،تسه رون هک اج ره .دریم يم وا يب و .ددرگ يم رادیدپ زین هیاس ،دشاب فیعض يهاگ ،ام اب هارمه و ام رانک رد ام ۀیاس میراذگب مدق اجک ره جوا رد .دنک يم تکرح و هتشاد دوجو ام شیپاشیپ هاگ و ام يپ رد ،نامرانک رد ينیع دوجوم نیرت هدنز ،يدرف تولخ رد و يیاهنت زا ار ام هیاس .میمان يم هیاس ار نآ هک ،ام دوخ زا تسا يزیچ اما ،دسرت يم ام دوخ ةزادنا هب وا هک دنچره ،دناهر يمن ساره کیرش وا هکنیا اب دوش يمن میسقت وا و ام نایم ،سرت تفاخم و نامناج هب شناج يیوگ و هدوب بوشآ ای و شمارآ رد ام موادم ناسنا یارب .تسا هدروخ يدبا و يلزا يدنویپ شناج هب نامناج ،دنیب یم دوخ زا هک تسا یریوصت نیتسخن شا هیاس یودب .تسا هدنز اما تاییزج دقاف هک یریوصت توافتم يموهفم و هدوب رون دض ریوصت زا ریغ هیاس ریوصت هک نآ لاح ،دنتسه حطس "مکی کی" بلاق رون دض ریواصت .دراد يگدش مهرد زا يفیط رد .تسین شدوخ لصا اب ربارب بلغا هیاس دوخ رد ،دتفا يم اپ ریز هب هاگ .دنک يم تکرح شنکارپ و شرتسگ ات دوش يم هدیشک اه هرانم يازارد هب هک يماگنه و دوش يم هدرشف .دروآ يم دوجو هب ار فوخم هاگ و میظع يلکایه یزاب اما ،دراد يدام مسجت ،هیاس ِيناهج نیا ِموهفم دنچ ره هب ًلاامتحا ،ددرگ یم نآ شیادیپ ببس هک يکیرات و رون نایم لوط رد رشب نهذ رد هتخانشان و يیاروام يمیهافم تروص داجیا وا یارب ار ییاه لاؤس و هتشاد دوجو يدامتم ياه نامز نییآ رد اه شرگن هنوگ نیا زا يرایسب دهاوش و راثآ .تسا هدرک یم یزنلام رد« هلمج زا .تسا هدنام ياج رب فلتخم نایدا و اه فرح کی اب ،بآ رب ءایشا ریوصت و حور ،هیاس یاه هملک هک مینیب .)Morgan, 1988, 49( »دنوش یم هداد ناشن

،يکین و ریخ مسجت رون ،نایدا و اه گنهرف بلغا رد نینچمه دبای يم روضح يروراب ی ههلا ی هلزنم هب هاگ و ،شناد و يهاگآ روهظ و نایادخ بضغ ی هلزنم هب نآ نادقف لاح نامه رد و .ددرگ يم ادیوه رون رب يکیرات يزوریپ تروص هب هاگ و ،يکیرات

6)اروروآ( ارُرآ و دیشروخ و ییانشور یادخ ⁵سوئز رسپ ⁴نولپآ یانعم هب ⁸ ادوب ،ینانوی ریطاسا رد ⁷سوئِا قباطم مد هدیپس ههلا

10شاماش ،ناتساب رصم رد دیشروخ یادخ ⁹ عر ، هتفای ییانشور

11)خودرم( کودرم ،نیرهنلا نیب رد هام زین و دیشروخ یادخ رد و شتآ ههلاا ینانوی ریطاسا رد ¹² ایتسه ،لباب رد رون یادخ ریطاسا رد ¹⁴سوتسیافه ،یگژیو نیمه اب ¹³اتسِو نایمور دزن یاه هنومن زا )965 – 1006 ،1378 ،زابکاپ( شتآ یادخ ینانوی خیرات ی هرتسگ رد نآ رهاظم و ییانشور -رون هب رشب هجوت .دنتسه یرشب ندمت

و خیرات زا شیپ ناسنا كرد و تینهذ رصاعم

ناسنا نهذ رد نآ باب رد دوجوم میهافم و رون مسجت ایآ توافت ؟تسا هتفای رییغت خیرات لبقام ناسنا نهذ هب تبسن ،رصاعم درس بش رد هام رون اب ههجاوم رد مکی و تسیب نرق ناسنا کرد ندید اب يزورما ندمتم رشب ایآ ؟تسیچ رد يودب ناسنا کرد اب دنسرخ نیتسخن رشب نازیم هب يکیرات قامعا رد يرون يوسروک ؟ددرگ يمن نودب ِرشب و نردم ناسنا ينهذ کرد نایم قیقحت نیا رظن هطقن زا زا راظتنا عون رد ،زیچان توافت .درادن دوجو ينادنچ توافت ،راتشون تردق کرد ،ثحب نیا رد و )رون هژیو هب( يعیبط ياهورین يیآراک هکنیا و .دشاب يم نوماریپ طیحم رب اهنآ تاریثأت و يکیرات و رون اهورین نیا ی هرطیس تحت ار دوخ يگدنز يودب ناسنا دح هچ ات

طلسم اهنآ رب يزورما ندمتم ناسنا رادقم هچ و تسا هدید يم صوصخم ییادخ هداوناخ ره میدق نانوی رد هکنانچ .تسا هتشگ ،اذغ زا لبق و تخوس یم ًامئاد قاجا شتآ وا مان هب و تسا هتشاد ،مود دلج ،1370 ،تنارود( دندرک یم میدقت وا هب بارش و کاروخ و یکیرات رد ار یدبعم چیه زین هزورما ،هیور نیمه قباطم .)197 و تاربم و تاریخ یاطع و عمش نتخورفا و مینیب یمن یشوماخ .دنتسه لوادتم و جیار یاه تنس زا ناکامک تاروذن يیوداج تردق یعیبط یاهورین يارب هیلوا ياه ناسنا رگا زا عیسو تخانش مغر يلع زین نردم يایند رشب ،دندوب لیاق و يملع ياه يیاناوت زا یرادروخرب و شیوخ نوماریپ يایند رد ،دوجوم توافت تقیقح رد .دراد نامیا نآ يورین هب ،يلمع نآ يدوجو تیهام اما .تسا نآ یورین نازیم و عون هیجوت یاه نیپاسومه يارب هچ و ،ام يارب هچ ،شییوداج يورین و .تسا راکنا لباقریغ نیتسخن ره هک تفگ نیقی هب دوجوم دهاوش هب هجوت اب ناوت يم اما اب ار شفارطا طیحم و تسج يرود تعیبط زا ناسنا هزادنا نامه هب ،تخاس هدنکآ یعونصم و يعیبطریغ ياه هدروآرف زا .تفرگ هلصاف کیزیفاتم ًابقاعتم و يعیبط ياهورین زا ،نازیم ياهدادخر و شنوماریپ طیحم هب کدنا رایسب زورما ِناسنا ور نیا هک هاگنآ اه تسیئوئات ةدیقع هب دیاش .ددرگ يم هجوتم نآ نورد يیادج ،تفای شرتسگ وا ياه هتخومآ و هدیزای تسد ملع هب رشب هکنانچ .تشگ زاغآ ،زین نآ ياهورین زا شنتخانش و تعیبط زا وا :دیوگ یم و دراد هراشا نآ هب زین م.ق 500 دودح رد وزتوئلا »تسا تعیبط نیناوق اب قابطنا ساسا رب ،یگدنز رد رشب تداعس«

.)81 ،1376،شیدناریخ(

دوخ ،شیوخ دودحم ملع ی هطساو هب ناسنا هک يماگنه يادخ ار دوخ عقاو رد و درک ضرف يراک ره ماجنا هب رداق ار و يرادربنامرف دنمزاین ار نتشیوخ رگید اهنت هن ،دناوخ شیوخ ار دوخ مهف و هطبار هکلب ،دید يمن يعیبط ياهورین زا نتسج يرای سیئول .تشاگنا فیعض ار نآ جیردت هب و تسسگ تعیبط زا زین راشتنا ریثأت« :دسیون یم ون ناهج ناگدننیرفآ باتک رد ¹⁵ریامرتنآ نید رب همه زا رت مهم و هفسلف ،یعامتجا مولع رب عاونا لصا باتک نتوین« ناونع نیوراد هب .دوب رظتنمان یزیچ نیا و دوب دیدش رایسب ار دنوادخ هک تسوا هک دش ملاعا زین .دش هداد »یسانش تسیز نارادفرط زا هک یدنمشناد ¹⁶یلسکاه سمات .تسا هدنار یتیگ زا ،عاونا لصا باتک پاچ« هک درک ناشنرطاخ دوب نیوراد بصعتم داقتعا هب ،نارادناج لقتسم یاه یتسرپ تب نامز زا ار ملع ترجه نودب ناسنا اما .)26 ،1371،ریامرتنآ( »داد لاقتنا لماکت هب فرص يیورین هب هکلب ،تسناد يمن شیوخ يادخ ار دوخ اهنت هن ¹⁷راتشون .دوب دقتعم دید یم نوماریپ رد هچنآ ره ةدننک لرتنک ناونع هب رترب دجوم ،دمآ نوریب یلحم تیدودحم زا هک یتقو ناینانوی ینید لیخت«

زا کی ره یارب ناینانوی .دش ناینانوی کرتشم نایادخ و ریطاسا ،ینامسآ و ینیمز یاهورین زا کیره یارب ،هعماج و تعیبط رهاظم ،اه تیلاعف و لامعا ،اه یدب و اه یکین ،اه یشوخان و اه یشوخ نیا رد لبمک .)198 ،1370 ،تنارود( »دنتخانش یم ییادخ ای رهظم دنا ناسکی اه هروطسا يلصا ی هیام نب« :هک تسا هدیقع نیا رب هراب يارب راتشون نودب ناسنا ور نیا زا .دنا هدوب ناسکی هراومه و

دوخ صاخ یاه هروطسا ،تعیبط اب قفاوت و مهافت ی هوحن نتفای هدروخ دنویپ نآ اب هک يا هعماج اب هک ییاه هروطسا .دبای یم ار .تسا یعامتجا ی هدودحم نامه هب زین اهنآ عوجر و دنتسه نیجع يا هدودحم رد و نیعم يا هعماج رد یا هروطسا ِماظن ره هک ارچ و دروخرب ی هصرع دراو نآ زا سپ و تسا هدرک دشر هتسب هتخیمآ مه رد رگید یاه هروطسا اب سپس ،هدش لباقتم ی هطبار .)34 ،1377 ،لبمک( »دننیرفآ يم ار يرت هدیچیپ ياه هروطسا و ،شیوخ نوماریپ هب نیتسخن یاه ناسنا هاگن ی هویش يگنوگچ رد ناشیا ی هدنام ياج هب راثآ هلمج زا ،دوجوم دهاوش يور زا تسد رد کرادم نیرت هدمع زا یکی اهراغ نورد ياه يشاقن نایم دوجوم تاکرتشم .تساهنآ هشیدنا ییاسانش هزوح رد ياه توافت صیخشت و ناهج رسارس رد فلتخم ياه گنهرف هجیتن رد و يیایفارغج ياه توافت زا یشان هک اهنآ نایم يیزج مهم زا زین تسا هدافتسا دروم ياهرازبا و اهزاین عون رد توافت .دشاب یم اه ناسنا نایم رد تباث و دحاو هاگن کی دوجو لیلاد نیرت

"یزیرغ ریغ" و "یزیرغ" یاه هاگدید

هیلوا عماوج دروم رد

هژیو هب نافلوم یضعب :دسیون یم هیلوا عماوج دروم رد زندیگ راکش قوفت ،دنا هتفریذپ ریثأت یعامتجا یسانش تسیز زا هک یناسک تبسن ،ناسنا ماع یزیرغ یاه ششک اب طابترا رد ار عماوج نیا رد ی هدنروآدرگ و رگراکش عماوج عقاو رد اما ،دنا هتشادنپ گنج هب یارب هک یلیاسو .دنسر یم رظن هب وجگنجریغ ًارثکا کاروخ هیلع حلاس ناونع هب تردن هب ،دنریگ یم رارق هدافتسا دروم راکش یاه هبنج زا دوخ ،راکش ...دنوش یم هدرب راک هب رگید یاه ناسنا و نارگراکش .تسا هتفر یم رامش هب »یرایمه تیلاعف« کی یمهم یاه هویش هک دنتسین ییادتبا یماوقا ًافرص کاروخ ناگدنروآدرگ اهنآ یاه گنهرف ی هعلاطم .دشابن بلاج ام یاربرگید اهنآ یگدنز زا ام یاهدامن زا یخرب هک مینک کرد رتهب دهد یم ناکما ام هب یهیدب .دنراد هلصاف رایسب ناسنا یگدنز رد »یعیبط« یاه یگژیو ار کاروخ ناگدنروآدرگ و نارگراکش یگدنز ِطیارش دیابن ام تسا یاه یرباربان نادقف ،گنج دوبن ،نیا دوجو اب اما ،میزاس ینامرآ تاعامتجا نآ رد ،تباقر یاج هب یراکمه رب دیکأت و هجوت لباق هب هک ار یناهج ،دننک یم یروآدای ام هب هک دنتسه ییاه هزومآ اب دیابن ًاموزل تسا هدیدرگ داجیا یزورما یتعنص ندمت هلیسو .)72 و 71 ،1376 ،زندیگ( تسناد ربارب »تفرشیپ«

یزیرغ ًافرص یاه شرگن ربارب رد زین یرگید هاگدید نینچمه یواح(یراگنا هدنز ای ¹⁸ مسیمینا .دراد دوجو ناسنا رب بلاغ نایدا نیرت نهک هاگ ،ار تسوا رد هچنآ و ناهج )ندوب حور هچنآ(یسح دروخرب کی رانک رد تهج نیا زا و .میرامش یمرب اب هجاوم ،ناهج اب )دوش یم تفایرد یرهاظ ساوح قیرط زا هک یتشادرب .میتسه ناهج زا زین یناحور و یدامریغ یتشادرب .دشک یم شیپ زین ار رصاعم یراگن خیرات و هفسلف یاپ یتح دنراوتسا هدیقع نیا رب ود ره هفسلف و نید هک دیوگ یم تنارود

مظن نیع هکلب تسین سوه و اوه عبات ،یناهج یلک ی هدارا هک یهیدب ساسا نیا رب .)65 ،1374 ،تنارود( تسا ناهج ینتسسگان نادب هراومه ناسنا ،خیرات لوط رد و دراد یمظان ،مظن نیا هک تسا .تسا هتشاد هجوت رظن رد ار یزیرغ ریغ و یزیرغ یاه هیرظن بطق ود ره رگا دوخ نوماریپ اب ههجاوم رد ناسنا :هک تفگ ناوت یم هاگنآ میریگب ناربج یارب هدننک فرصم( فر ِص رادرب هرهب کی لکش رد هچ و هدننک یبایزرا(هدنسانش کی لکش رد هچ و )شا یدام یاهزاین دناوت یمن زگره )ناهج رب هبلغ ای هطلس روظنم هب ناهج هدننک کرد ناسنا ،ینعم رگید هب .دشاب سوه و اوه و اه فداصت فرص عبات زا .دنک یم و هدرک یراک تسد یلیلاد هب ار دوخ نوماریپ ناهج زا ثعبنم یمدآ تسد هب هدش هدیرفآ ریوصت ای ئش ره ور نیا ای و یتایح یاهزاین عفر لیلد هب دناوت یم هک یتین .تسا تین کی .دشاب یتخانش درکیور لصاح ،یونعم و یفطاع یاهزاین نرق 20 ههد دودح رد« :دسیون یم ¹⁹یل سرو لوق زا زندیگ هب عورش مارآ سونایقا برغ نانیشن هریزج زا یضعب ،متسیب رد سک چیه هچرگا .دندرک امیپاوه یبوچ گرزب یاه لدم نتخاس اه لدم نیا .دوب هدیدن کیدزن هلصاف زا ار ییامیپاوه زگره اجنآ یاه نشج یارب اهنآ ،دندوب هدشن هتفرگ رظن رد زاورپ یارب ،دندش یم تیاده یموب یبهذم ناربهر یوس زا هک یا یبهذم رگا هک دندرک یم اعدا یبهذم ناربهر .دنتشاد یساسا تیمها .دیسر دهاوخ ²⁰ وگراک نامسآ زا دوش ماجنا ینیعم کسانم هدافتسا یارب اه یبرغ دندوب هدرک هدهاشم هک دوب یسانجا وگراک دنهاوخ دیدپان اهدیفس هاگنآ .دندروآ یم ریازج نیا هب ناشدوخ نیا رب نانیشن هریزج .تشگ دنهاوخزاب یموب نامدرم دادجا و دش و نامیا یور زا ینیعم کسانم و اه نییآ هچنانچ هک دندوب رواب دیسر دهاوخ ارف یا هزات نارود ،دنناسر ماجنا هب تین صولخ اب دنم هرهب تسوپدیفس نامجاهم یدام تورث زا اهنآ ،نآ یط هک ره زا ار دوخ یتنس یگدنز یاه هویش هک یلاح رد دیدرگ دنهاوخ دهاوش .)54 و 53 ،1389 ،زندیگ( درک دنهاوخ ظفح نانچمه رظن رصع یاه ناسنا نایم ،دهد یم ناشن هک تسا یرایسب هباشم ،تساه توافت زا شیب اه تهباشم رصاعم ناسنا و خیرات زا شیپ ددرگ یم لماش ار ییاهزیچ نامه اه تهباشم هک میریذپب رگا و و هدرک ظفح ار دوخ تابث ،یخیرات فلتخم راصعا زا رذگ رد هک هب ناوت یم هاگنآ ،دنور یم رامش هب ناسنا یلصا یاه یگژیو نیمأت یارب نیتسخن ناسنا یاه هغدغد هک داد صیخشت ینشور و ؟متسیک نم هکنیا نوماریپ وا یاه شسرپ و تینما ،نکسم ،اذغ و داعبا هچ یاراد ناهج هکنیا و مور یم اجک هب و مدمآ اجک زا .²¹دراد دوجو رصاعم ناسنا نهذ رد زونه ،تسا یا هزادنا

زا شیپ ناسنا یاه هزیگنا یسررب یرگریوصت رد خیرات

زا ینشور کرد دنمزاین ام رنه خیرات تاعلاطم هزوح رد یور رب یزادرپ شقن اب هک میتسه ییاه ناسنا فادها و اه هزیگنا یرگنایب هب تسد یا هرخص شوقن و اه یشاقن ،نیلافس راثآ ننفت هب یخیرات زا شیپ شوقن میسرت فده ندرک فوطعم .دنا هدز رد یفادها ای فده دوجو .تسا ریذپان هیجوت ،فداصت ای و فر ِص

یرنه هاگدید ظاحل هب اما .دوش یم هدید اه یزادرپ شقن نیا سپ روصت هچ رب هیکت اب خیرات زا شیپ ناسنا هک دراد دوجو لاوس نیا .تسا هدرک قلخ ار شوقن نیا یتراهم ی هنیشیپ و )1976( هروطسا مان اب دوخ باتک رد ²²نو تور ک.ک ؟تشاد دوجو زیچ هچ سپ ،دوبن هملک زاغآ رد رگا :دسیون یم مان هب هدرتسگ یا هنماد اب یباتک رد ²³رلیات یتقو ؟لمع ای هشیدنا ار ²⁵ رلوم رظن ،تخادرپ هلئسم نیا هب )1871( ²⁴»یودب گنهرف«

هک تشاد رارصا اما ،درک دییأت ریطاسا رد تاییزج عونت باب رد ناهج هرابرد ییادتبا ناسنا یقطنم ریغ شرگن زا ًاساسا ریطاسا رد نم رظن هب تشون رلیات .تسا هدرک روهظ شیوخ نوماریپ مود ی هلحرم رد و تفرگ لکش یدام ی هروطسا تسخن هلحرم دوب یلیثمت ی هشیدنا و دوب هشیدنا زاغآ رد سپ .ینابز هروطسا هک تسا راوتسا نآ رب هشیدنا نیا .)49 و 48 ،1378 ،نو تور(

،هدیشیدنا یم شنیزورما فلاخا دننام زین خیرات زا شیپ ناسنا ییاهاطخ یواح یتح و هدوبن لماک هتفرگ یم هک ییاه هجیتن اما اما .دشاب توافتم ام یزورما قطنم اب ات هدش یم رجنم هک هدوب نآ رب ار دوخ یاه للادتسا هک هدوب یقطنم یاراد وا لاح ره هب زا سپ و هدوب هملک زاغآ رد رگا ور نیا زا .تسا هدرک یم راوتسا أشنم رد ناوت یم هاگنآ ،دنشاب هتفرگ لکش یدام یاه هروطسا نآ یدام ریوصت ییامنزاب زین یشاقن زاغآرس هک تفگ زین ریواصت .تسا هدوب )یعقاو و ینیع(

شوقن زا یا هتسد هب ،خیرات زا شیپ شوقن يسررب رد راو هیاس یترابع هب ای و تخت يشوقن رظن هب هک میروخ یمرب و یدام لکش فرعم اه شقن ریاس زا شیب شوقن نیا .دنتسه لوصحم ناوت یم ار شوقن نیا .دنشاب یم صخشم ریوصت کی ِریوصت ی هدننایامنزاب هک یشوقن .تسناد يرون عبانم تارییغت ی همه رد هک ،حوطس ِمیسرت عون نیا .دنتسه یتادوجوم ای اهزیچ زا يکاح ،تسا هدش هدهاشم صاخ يا هویش هب گرزب ياه ندمت هک يحوطس ،دشاب يم يعقاو ریواصت ندرک شقن رد دحاو يتنس يیاه شقن .)1 ریوصت( دنتسه نایمدآ ای و تادوجوم ،لاکشَا رگنایب زاغآ رد ،دنا هدمآ دیدپ راثآ رگید و فورظ يور رب راو هیاس هک یریوصت تنس نیا .دنتسه یدام و یعقاو یریوصت رگنایامن هلمج زا هک یروط هب .تسا هتشاد موادت زین زورما هب ات يتح اه نولباش زا هدافتسا رصاعم سرادم رد یشاقن یاه شزومآ هک تسا )ژلاوک(ینابسچ هعطق ای و یزاس مجح ،یزیمآ گنر یارب دنک یم یعادت ار خیرات زا شیپ ریواصت اه سلاک نیا ی هجیتن بلغا ،ریوصت کرد رد هژیو هب و شزومآ دنور رد دسر یم رظن هب و نیزاغآ لحارم یارب هویش نیرترثوم تخت ریواصت زا هدافتسا یاه هتشر رد هیاپ یحارط سورد شزومآ یتح و .تسا شزومآ ریواصت( یراگن حطس زا سپ هک تسا نآ دیوم زین یمسجت اب نازومآرنه ،رت هتفرشیپ لحارم رد ییادتبا سرادم رد )راو هیاس )اه هژوس( تاعوضوم ،طخ یاه یزاب هب اکتا و طوطخ میسرت .دنشک یم ریوصت هب ار دوخ ینامزمه و ینامزرد هاگدید هب هیکت اب و هنایارگ تخاس لیلحت رد هب ار نیتسخن شوقن شیادیپ نامز هک هاگنآ ،²⁶روسوسود نانیدرف

یلصا ینامز دحاو ود میناوت یم ،مینک عیطقت شا هدنزاس رصانع ود نیا زا کی ره هک دنچره ،»بش هاگنآ و زور« :مینک ییاسانش ار یم یگریت و ینشور یاه نامز زا یفیط لماش زین ینامز دحاو هب ندیسر و ینشور لوفا ات هتفرگ نابات دیشروخ و رهظ زا .دنوش ینشور تشگزاب سپس و )دشابن یباتهم نامسآ رگا(یکیرات جوا درک دیکأت دیاب .)دشابن یربا نامسآ رگا( نشور رهظ هب ندیسر و ًلاماک دراد دوجو نآ زا هک یکرد و نامز موهفم و نامز تشذگ هک .تسا یکیرات و رون لباقتم هطبار هب هتسباو ،ینامز رصانع ینامزمه لیلحت زا شیپ ات و رگید یوس رد هک تسا ییاهزیچ ی همه ،یمدآ رظنم .دراد دوجو یمدآ رظنم طیحم ،ناعون مه .دراد دوجو یترابع هب ای و دنیبب دناوت یم وا نآ ناسنا یبرجت و تادهاشم نیرت مهم زا نامسآ و ینیمز .تسا هدوب راگزور ی هدهاشم هب رداق وا و دنتشاد دوجو هک ییاهزیچ رانک رد و ثداوح هب طوبرم هک هتشاد دوجو یرگید شخب ،هدوب اهنآ رییغت ،یدوبان و گرم ،دشر و دلوت دننام .تسا یعیبط یاهدادیور دنچره .ترارح و تدورب دننام یمیهافم ای تعیبط مشخ ،طیحم رد میتفگ هک روطنامه اما ،هدوبن اه تلع نشور لیلحت هب رداق وا هک .تسا هتشادن ار تارییغت صیخشت تردق هک تسین انعم نآ هب نیا نیمأت یپ رد ییانشور رد و هدمآ یم شغارس هب باوخ ،یکیرات اب کی راظتنا رد هک یروآ للام یاه تعاس و هدش یم شجیاوح هتشگ یم زاب یکیرات رگید راب و هدرک یم یرپس دنیاشوخ قافتا و هدید یم هچنآ نایم ی هطبار یرارقرب و ینامزمه لیلحت رد.تسا یفعض و تدش اب رون هک تسا نشور ،یکیرات و رون تیعضو تیدوجوم ،تسخن ی هلحرم رد دراد ینامز فلتخم عطاقم رد هک هب یدعب ماگ رد و هتخاس یم سوملم وا یارب ار یئرم ناهج .تسا هتفای یم موهفم ،یئرم ناهج نیا ،رون فعض و تدش تبسن

دوجو و رون ی هطبار

دننامه تسرد ،دوجو و رون ی هطبار خیرات زا شیپ رصع رد هب ،هدوب رون هک اجره و هدش یم یقلت تایح و رون ی هطبار هب هبرجت هک یعطقم .تسا هدش یم کرد نامز زا یعطقم ناونع ماگنه ای و تسا ندرک نیمک و ندش ناهنپ تقو هک دوب هدنامهف وا »ینامز مه« لیلحت رد رصانع نایم ی هطبار سپ -راکش و شروی ،)ریوصت(یدوجو رصنع ای و ئش ره رانک رد هک دهد یم ناشن عون ،رون فعض و تدش لاح نیع رد و تسا یمازلا رون دوجو .دنک یم نییعت ار رصنع نآ اب ناسنا ی هطبار شوقن و لاکشا هک تسا نیا هلحرم نیا رد يلصا لاؤس ،خیرات زا شیپ راثآ یور رب دوجوم تایئزج نودب و يحطس

؟دنشاب اه هیاس لوصحم دنناوت یم هنوگچ یشحاف توافت یزیچ ره ِددعتم ياه هیاس نایم هک اجنآ زا نیمه هب ،دهد یم خر يرون عبنم تارییغت رثا رب هک دراد دوجو دوش یم هدید خیرات زا شیپ ریواصت رد هک یعونت و توافت لیلد ،رون شبات ی هیواز رییغت زا لصاح یاه جاجوعا هب ناوت یم ار ياه مرف دوجو و تسناد طوبرم )شتآ( رون عبنم تکرح ای و

يبیکرت نتفرگ رارق لصاح ناوت یم زین ار يعازتنا هاگ و هدیچیپ ور نیا زا .تسناد رگیدکی رانک رد زاس هیاس ءایشا ای ماسجا زا یخیرات زا شیپ لاکشا رد دوجوم یریوصت یاه توافت ناوت یم رظن رد فلتخم حوطس یور رب یرون تارییغت نیمه ی هجیتن ار .)2 ریوصت( تفرگ

.ایلارتسا لامش ،یا هرخص رنه -1ریوصت )Ornamental Design, 2001, 462( :ذخام

.یوانیدناکسا یا هرخص رنه -کیتیلوئلاپ هرود -2 ریوصت )Ornamental Design, 2001, 26( :ذخام

رنه رد نآ میهافم و هیاس زا هدافتسا نردم

زاس هنیمز ،اه هیاس هک درک تلفغ دیابن زین هتکن نیا زا همادا رد و .دنا هدوب يخیرات راودا و نامز لوط رد نایمدآ تاماهلا و لیخت و لاکشا عاونا روضح و شیادیپ يارب يمهم عبنم ناونع هب رون نمگرب رثا رد ار یموهفم دربراک نیا .تسا هدوب يرنه ياه کبس .)3 ریوصت( درک هدهاشم ناوت یم

رامگنیا رثا ) The Seventh Seal ( متفه رهم ملیف زا یا هنحص -3 ریوصت .نمگرب

)Bruce, 1999, 608( :ذخام

ناوت یم ور نیا زا .تسا زیچ دنچ ای ود زا یبیکرت وا ی هژوس رظنم و دید ،هک اجنآ زا رون و هیاس هلئسم صوصخ رد هک تفگ یاه هیاس سپ .دشاب يم يو هدهاشم هلیسو اهنت و نیرت مهم ،يمدآ رانک زا هک دنتسه یا یعقاو ریواصت ییامنزاب لصاح زین یبیکرت .دنوش یم لیکشت فلتخم یاهزیچ نتفرگ رارق مه

ریوصت كرد و )ییانیب( هدهاشم ی هوق

یورین رد هک ییاه تیلباق و اه هنماد ندش نشور یارب یحارط یعیطقت رادومن ،دراد دوجو ناسنا یارب هدهاشم رب هیکت اب عیطقت نیا .مینیب یم دعب هحفص رد هک ار یا هدش هدش شلات نآ رد و هدش میظنت روسوس »ینامزرد عیطقت«

یم ماجنا ندید اب هک ییاهراک ینعی( هدهاشم یاه تیلاعف عاونا یبصع ی هلسلس زا مشچ دنچره .دریگ رارق هراشا دروم ،)دریذپ هچنآ هن ،دنیب یم دهاوخ یم هک ار هچنآ و دریگ یم روتسد زغم و ییانشآ لحارم نیلوا رد و تخانش هلحرم رد اما .تسه هک ار تاعلاطا ،ییانیب سح رازبا ناونع هب مشچ ،طیحم و نوماریپ اب هزومآ یبرجت ناینب هک دنک یم لقتنم ناسنا هب ار ییاه شناد و .دنوش یم یو یاه شنیزگ رد يمدآ )راتفر( باختنا للع ام هیضرف يلصا لوهجم دنک تابثا مویه هیرظن رگا .تسا خیرات زا شیپ شوقن و لاکشا يزیرغ و يسح درکراک ،اه ناسنا ندوب توافتم مغر يلع هک هاگنآ ،دنک يم لمع تباث يلکش هب ،يلک يتروص هب و تفایرد رد .دش کیدزن هیضرف لح هب ناوت یم :میزادرپ یم هدهاشم درکراک نییبت هب اجنیا رد نیرت هدمع رد نیمز رساترس رد نایمدآ کرتشم ياهرظنم .1

.تسا نامسآ رظنم ،لکش نیب يرگید کرتشم رظنم ،اه ناسنا رگید و تاناویح ،ناهایگ .2 هب اه هنوگ رد عونت اما دهد یم لکش ار اه هنوگ هک ،دشاب يم نایمدآ

.تسا ناوارف ییایفارغج نوگانوگ یاه طیحم و اه نیمزرس تبسن ای و دور و هوک دننام تسا نآ رد هک يیاهزیچ و نیمز .3

27مسیلائروئن یامنیس هک میناد یم ،نمگرب راک زا هتشذگ و نشور هیاس هب دیدش یاکتا ²⁸ زلو نسروا راثآ زین و ایلاتیا هب ندیسر و خساپ نتفای يارب ور نیا زا .دنتشاد رون یاه یزاب ياه ناسنا لاوحا و تلااح يسررب هب راچان ،رظندروم دوصقم اب هک انعم نیدب .میتسه ²⁹ »هنایارگراتفر« ةویش هب راگزور نآ راثآ يسررب هب ،هقطنم ره تازیامت و يیایفارغج ناکم هب هجوت چیه هزورما هک نآ تهج هب و .میزادرپب ناشیا زا هدنام ياج هب ی هشیدنا يسررب و تسین تسد رد راگزور نآ زا يبوتکم رثا ،دشاب يم نکممریغ یعطق یا هجیتن هب ندیسر و هیلوا ياه ناسنا نیا زا هدنام یاج هب راثآ یسررب و هعلاطم ناکما اهنت ور نآ زا فصو نیا اب هک دراد دوجو مهرد و هدنکارپ يتروص هب ،نامدرم ياه شسرپ نینچمه .تسین نکمم میقتسم هعلاطم ناکما زین و لاکشا میهافم نینچمه ،دیلوت و ماجنا للع صوصخ رد يرایسب نودب قیرط نیا هب هک ،دراد دوجو راثآ نیا يور رب دوجوم شوقن میهاوخ ییاه هنامگ ،سدح يور زا ًافرص و هدنام يقاب خساپ ناونع هب ،راتفر يسررب رد ³⁰ »فلواپ« يبرجت ی هویش اذل .دز توافت نیا اب .دریگ رارق شهوژپ نیا هجوت دروم دناوت یم ،میاداراپ رد هک ار يلاکشاو شوقن دیاب ام ،يو يبرجت نومزآ فلاخرب هک ار راتفر و هتفرگرظن رد هلداعم ی هجیتن ناونع هب میراد رایتخا ناوت يمن عطق روط هب هک تسا يهیدب دنچره .میهد رارق لوهجم و تباث راتفر هنوگ کی لوصحم ًاموزل لکش ره هک درک تابثا دننام ینایارگ هبرجت درکیور تسا مزلا نیاربانب .تسا صخشم :دیوگ یم هک اجنآ مینک رایتخا دوخ هیضرف تیوقت یارب ار ³¹مویه تبسن« شیادیپ لوئسم ،هرمزور یاه هدیدپ رمتسم و یپایپ رارکت«

»یلولعم و تلع تبسن« و »یناکم و ینامز تبسن« اب »ینامه نیا مینک یم ساسحا مه ار امرگ ،شتآ هبرجت اب ًلاثم .دنتسه ام نهذ رد شیادیپ راظتنا شتآ ندید اب هک دوش یم بجوم هبرجت نیا رارکت و زج یزیچ تیلع هطبار نیاربانب .دوش داجیا ام نهذ رد ترارح نراقت ای و هبرجت رارکت زا یشان ،ینهذ راظتنا و یناعم یعادت رد ار یعادت نیا تهباشم .)Hume, 1969, 221 (»تسین رمتسم ناریا رد یگنسون رنه یناویح یاهروگیف اب وساکیپ رثا ،واگ رس .)5 و4 ریوصت( درک هدهاشم ناوت یم ناتساب هک دهد یم ناشن هباشم راثآ و وساکیپ واگ رس رثا یسررب هیزجت ای بیکرت ار دوخ تاکاردا تسا رداق قلخ ریسم رد ناسنا هاگ و دنک یم باختنا ار یلک هژوس کی زا یشخب هاگ ینعی ،دنک

.ناریا -یگنس ون هرود -4 ریوصت )Ornamental Design, 2001, 44( :ذخام ،)هخرچود هتسد و نیز( رن واگرس ،وساکیپ ولباپ -5 ریوصت

.سیراپ ،سیریل زییول هناخراگن ،1943 )643 ،1387 ،رندراگ( :ذخام

.دنیب يم ار حطس - .دهد يم صیخشت ار قمع - .دهد يم صیخشت ار لاکشا دعُب - .دنک يم تقد ازجا هب - .دنک يم رارقرب هطبار لکش و درکراک نیب - .دنیب يم ار هیاس مین و هیاس ریوصت - .دنک يیاسانش ار تیفیک ات دنک يم کمک وا هب هبرجت و ریوصت - .دهد يم صیخشت و هدرک کیکفت ار گنر - .)دنک یم عازتنا(دنک یم ییاسانش ار رتدرخ یریوصت ءازجا یلک ریوصت کی رد - .)دنک یم بیکرت(دنک یم ییاسانش یلک ریوصت کی بلاق رد ار زیچ دنچ ای ود ریوصت -

يعیبط ياهرون رد مشچ هلیسو هب ناسنا

امرگ و امرس نوچ يیاه تیعضو و فرب و ناراب دننام يیاه هدیدپ .دنراد لابندب ار يکرتشم کرد يو يارب ،دنزاس یم ریوصت هک ینیناوق فشاک ًابقاعتم و يعیبط ياهراتفر رگ هدهاشم ،مشچ .4 هباشم و باترپ ،طوقس ،تعرس ،لیامت ،نوکس ،تکرح دننام

.تساهنآ و يگرزب هلمج زا اه توافت و تایفیک زا يرایسب زیمت .5 مشچ هلیسو هب يرهاظ توافت ای هباشت ،يرغلا و يقاچ ،يکچوک

.دنوش يم کاردا و تفایرد ،هدهاشم قیرط زا و ،شکدنا رایسب نازیم رد يتح يیانشور و رون دوجو .6 .دشاب يم يعیبط لکش رد ناسنا رد هدهاشم رازبا درکراک ی همزلا ناشن هدهاشم یاهدرکراک ،هنایارگراتفر يبرجت نومزآ رد ندید رد کرتشم طاقن ،نایمدآ نایم رد توافت مغر يلع هک دهد یم

.دشابن کرتشم و هناگی دناوت يمن ،دندید يم هک يیاهزیچ و ياهروگیف هلمج زا ،اهنآ يناوارف و ،رایسب هباشم لاکشَا دوجو بآ ،ناهایگ شوقن زین و هراتس و هام و دیشروخ شقن ،يناسنا ،دنتسه موهفمان ًلاک هک يلاکشا تلق اب هسیاقم رد تاناویح و نایم هباشم ياهراتفر و کرتشم تاکاردا تبسن هک دنک يم تباث هب دناوت یم نیا .تسا توافت دراوم زا رتشیب يلیخ ،اه ناسنا ای »ئش کی تیلک« زا ار ریواصت نیتسخن اهنآ هک دشاب انعم نیا یاه هبنج ای و ریوصت ءازجا هب یهجوت و دنا هدرک میسرت دوجوم .دنا هتشادن ریوصت دنچ ای ود یبیکرت

:لیلد ود رب هیکت اب سپ یور رب خیرات زا شیپ راثآرد تاکرتشم يناوارف _ فلا

.دنهد یم شیامن ار دوجوم ای ئش کی تیلک هک یریواصت يرگریوصت یارب تعیبط زا باختنا رد یمدآ هباشم راتفر _ب

)دنتسه یعقا و طیحم زا هتفرگرب اه هژوس(

هکنیا زا رظن فرص خیرات زا شیپ ياه ناسنا هک ددرگ يم تابثا و يعامتجا يگدنز رد يراتخاس هچ ياراد و هتشاد يداقتعا هچ ،فرص ی هدهاشم ار دوخ يرگریوصت يانبم ،دنا هدوب يدرف ای رارق اهنآ بیکرت ای لاکشا هیزجت ،ندرک تشونور و يرادرب يپک يیوداج ای يفسلف ی هدیچیپ میهافم ای يناعم هک نآ زا شیپ و هداد نتفرگ هرهب اب دنهدب بیترت دوخ ياه تفایرد يارب يملع يتح ای و ریوصت دندید يم هک هچنآ يارب )هدهاشم(يعیبط یورین کی زا نوچ هک دوب یتروص هب رون درکراک رگا يتح .دنتخاس یم یلک دش يم مگ و هدرک روبع تعرس هب ناشناگدید ربارب زا يا هدنرپ و دیشخرد يم ينآ هب نامسآ هنهپ رد بش نامسآ رد هک يقرب ای

يدوجو تیمها نآ یارب ،درک یم نایامن ار هوک ای تخرد حبش فوطعم ریوصت و میسرت رد اهنآ تراهم و شناد اما .دندوب لیاق .تسا یا هیوناث لیلحت هب

دنچ لیلحت و شقن ییامنزاب یگنوگچ خیرات زا شیپ ریوصت

یاه هتسنادان ناکامک ،میدرگزاب شهوژپ یلصا شسرپ هب رگا ی هوحن و خیرات زا شیپ ریواصت شیادیپ یگنوگچ دروم رد ام یاه ناسنا طسوت یزادنا شقن یارب مزلا تراهم بسک و کرد نایم دوش یم دور یم نامگ .تسا هدنام خساپ نودب ،رصع نآ هطبار شوقن نیا و نادنملاس یاه یشاقن و ناکدوک یاه یشاقن .درک رارقرب یرادانعم ئش ره یاهزرم و اه هنارک ،دنملاس و کدوک هورگ ود ره .ار تاییزج و ازجا ات دنهد یم صیخشت رتدوز ار )یلک لکش(

و هلصوح نتشادن لیلد هب یمود و هبرجت نتشادن لیلد هب یلوا ره تایصوصخ هب ناوت یم اه تیلک نامه اب هکنیا هب ِملع ًلاامتحا مه زاب نزوگ کی ریوصت تاییزج میسرت هک ارچ .درب یپ ئش نزوگ ندب یاه هنارک و ینوریب یاهزرم ندرک صخشم نودب هکیتروص رد نزوگ ندب یزرم طوطخ اما .تسا صقان یریوصت تسا یفاک نزوگ نداد ناشن یارب دشاب نزوگ فرعم ًاصخشم میشاب هتساوخ هک تسا ینامز زا رت لوصولا لهس بتارم هب و .)6 ریوصت( مینک صخشم ار تاییزج و کدوک خیرات زا شیپ رصع نارگریوصت هک مییوگن رگا نایم ای یناوج نینس رد نارگریوصت نیا هاگنآ دنا هدوب دنملاس ای دنا هدرک میسرت ار یریواصت نلااسنایم ارچ اما .دنشاب دیاب یلاس .تسین نادنملاس ای و ناکدوک راثآ هب تهابش یب هک هتشادن هنارهام تروص هب ار یشاقن هبرجت ًلابق هک ینیدلاو لیلد ود هب ناشلاسدرخ ناکدوک هب ندناسر یرای رد دنشاب هیلوا یاه یشاقن فیدر رد هک دننک یم میسرت ار ییاه یشاقن اهنآ هک لیلد نیا هب مود و دنرادن ار مزلا تراهم هکنآ لوا .تسا هک یتیلک شیامن ینعی دنتشاد نادنملاس هک یا هزیگنا نامه اب زین ی ارب یترورض و دنیآ یم لیان دوخ دوصقم هب تسا ئش فرعم .دننیب یمن تاییزج رد تقد

رد خیرات زا شیپ ناسنا هک تفرگ هجیتن نینچ ناوت یم سپ یارب یترورض و هتشگ یم لیان دوخ فده هب تایلک شیامن ای و هدوب مایپ لاقتنا اهنآ فده لاح .تسا هتشادن دوجو تقد تاریثأت ای و ،هداتفا قافتا هچنآ زا نامدای و راگدای نتشاذگ اج هب یاه هبنج یتح ای و ،دندروآ یم دوجو هب یشاقن اب هک یا ییاروام »ئش فرعم یاه تیلک« میسرت لاحره هب ،یننفت درکیور و ینییزت شیامن رد اهدعب هک تسا لیلد نیمه هب دیاش .تسا هدوب یفاک صخاش تاییزج ،دنوش یم رهاظ هک یرصانع نیتسخن ،تاییزج .)7 ریوصت( زارد ندرگ ،مد ،اهوم ،خاش دننام .تسا شقن ره

. ژورن -یا هرخص یشاقن -یگنس هنیراپ هرود -6 ریوصت )Ornamental Design, 2001, 25( :ذخام

.یناویح شوقن - ناریا یگنس ون هرود -7 ریوصت )Ornamental Design, 2001, 44( :ذخام .ریهنم – هسنارف -یگنسون هرود -8 ریوصت

)Ornamental Design, 2001, 47( :ذخام

زا شیپ یناویح ریواصت تیرثکا ًاقیقحت و رگید یوس زا یامن فرعم نکیلو دنا هدش میسرت یبناج یامن زا ،خیرات و دروخرب هک تسا حضاورپ هتبلا و .دنتسه ناویح نآ زا لباقم اهامن ریاس زا رتشیب لباقم یامن اب شنوماریپ زا یمدآ تخانش .دتفا یم قافتا هچره ،شوقن نیا میسرت زا خیرات زا شیپ ناسنا فده نیاربانب رگید یاه ناسنا هک تسا هدوب مأوت هدیا نیا اب تیاهن رد ،هدوب هک راچد ریواصت نیا ی هدهاشم قیرط زا )بطاخم(نایادخ ای و زارگ ار زارگ و درم ار درم و نزوگ ار نزوگ و دنوشن هابتشا .دنهد صیخشت یصوصخب دادعت ییایفارغج ی هقطنم ره هکنآ لیلد هب نینچمه ور نیا زا ،دراد دوخ رد ار یهایگ و یروناج یاه هنوگ زا یاه هنوگ اب یربیس رد یلامش یاه نزوگ توافت صیخشت دوجو هزورما هک تسا یشناد اه نیمزرس ریاس رد نزوگ رگید يسررب ،هطبار نیا ی هدودحم رد ثحب دروم رگید يگژیو

نودب ناسنا نهذ هک رظن نیا اب .تسا يدعب راودا رد دوجوم راثآ هتشادن يشحاف رییغت ،راتخاس رظن زا رصاعم ناسنا و راتشون زا هک تسا يدنور ،دوش يم هدیمان رنه لماکت هچنآ عقاو رد و تسا رذگ و نوگانوگ تلاوحت ریس اب و هتشگ زاغآ يخیراتاشیپ ناسنا ام تسد هب يلعف تروص هب نوگانوگ ينامز و يناکم طیارش زا ار ام ریسم نیا رد هداد خر تلاوحت يسررب ور نآ زا .تسا هدیسر دنچ ییاه هنومن هب هجوت .دوب دهاوخ ناسر يرای دوصقم هب لین رد .دنک یم لیمکت ار هیضرف یبرجت نومزآ یلمع لحارم اهنآ لیلحت و کی ریوصت هب طوبرم ،دوش یم هدهاشم9 ریوصت رد هچنآ یاه توافت یلومعم ناسنا مادنا اب نآ تابسانت اما دشاب یم ناسنا

.دراد یا هدمع هکلب .تسین یلومعم »هیاس مین« ریوصت ای و »هیاس« لکش نیا رد هک هداتفا یورک و رودم یحطس یور رب هک تسا یا هیاس مین ،رودم حطس هب تبسن ،اهاپ و ندب زا رتمک یا هلصاف رد اه تسد نآ و رگید یاه نیمزرس زا یروصت ًاساسا ،راگزور نآ رد و دراد شدوخ هقطنم رد ناویح ره اذل و هتشادن دوجو اهنآ تادوجوم یتخرد یاه خاش ،نزوگ دروم رد هک ،دراد یصخشم یوگلا کی .تسا ناویح نیا مرف دروم رد ،اه مرف يگداس هطساو هب هک يیاهاج رد دنچره هک ارچ ،دنا هدرک لمع هنایارگ عقاو زاغآ نامه زا ،هام ای دیشروخ .دنرادروخرب یلک یگداس زا )هریاد(هام و دیشروخ ریواصت دوخ امن هیاس ریواصت هک ار تیعقاو هب ریواصت نیرت کیدزن اهنآ اذل نآ نیع رد هیاس .دنا هدرک باختنا هدوب اه هیاس دوخ و )رون دض(

میهافم کاردا ناکما ،دنک يم نایب لکش نیرت هداس هب ار تیعقاو هک نیا ناوت يم يعون هب .دهد یم شرتسگ زین ار یزمر و قیمع .دیمان ³² »نیتسخن نویسرپما« ار صیخشت ،اه تراهم ی هعسوت هطساو هب و زرم نیا زا رذگ زا سپ هچنانچ ریواصت لد رد يرت يعقاو و رت قیقد يازجا شیامن دهاش ام رب هک يطوطخ ای و مشچ شقن شیادیپ دننام .میتسه راو هیاس .)8 ریوصت( دننک يم دیکأت هنیس ای رس ،مکش دننام هیاس ِلخاد ءازجا

.شوش .ماج دیشمج تخت زا هفوشکم لافس -9 ریوصت )44 ،1377 ،یعیفر( :ذخام

.ناریا کلیس زا هدش فشک شوقن -10 ریوصت )38 ،1377 ،یعیفر( :ذخام

ینایم هیشاح رد گس شقن -11 ریوصت )24 ،1377 ،یعیفر( :ذخام

ناوت یم اهاپ ِدق یهاتوک اب زین ار رس ِیکچوک تلع ،هتشاد رارق یویتکپسرپ حطس رد نتفرگ رارق لیلد هب اهاپ و رس .درک هیجوت تشپ رد رون عبنم .دنا هدمآرد تروص نیا هب )فرظ یانحنا ای سوق(

و هدوبن )پملا کی لثم(تباث رون تروص هب و ،هتشاد رارق لکیه لکیه زا رون عبنم نیا .تسا هدرک یم اج هب اج ار هیاس ،اوه نایرج .تسا هدوب لکیه زا رت هاتوک ،عافترا ظاحل هب لاح نیع رد و رت گرزب صقر نوچمه( دنبتسد ناگدنصقر فیدر ام 10 ریوصت رد »هریاد« دننام ییاقیسوم یتلآ شناتسد رد هک یا هدنزاون و )یدرک ی هنت مین ی هیاس اب هریاد ی هیاس هک مینک یم هدهاشم ار هتفرگ زا ار یفایلا شرمک هب هدنزاون تسا هدش )هکسام( هدناشوپ،لااب .دنک دیدشت ار یقیسوم ای صقر ناجیه ات هتسب اه هخاش ریوصت و دنا هتفرگ ار رگیدکی تسد رفن ود ،ریوصت نیا نییاپ رد رارق ناویح کی رانک رد هک دهد یم ناشن ار یصخش ،نآ یرانک رد .تسا فلع ندروخ ای و بآ ندیشون لوغشم ناویح و هتفرگ دح زا رت کچوک رس ،مه زاب ،کلیس زا ریواصت نیا ی هعومجم هیواز دیوم هک دنتسه دنلب و زارد اه مادنا و هدش میسرت لومعم رادانحنا حوطس یور رب اه هیاس ریوصت نتفرگ رارق و رون شبات ریواصت و تسین صخشم تایئزج ریواصت نیا همه رد .تسا .دنراد ار هیاس یعادت ًانیع هک دنتسه یحطس و یا هکل نیا رد .دوش یم هدید شوش فورعم ماج ،11 ریوصت رد نیا یور رب »دنلب خاش ِزب« ریوصت هکنیا زا رظن فرص شقن روط هب اما ،دشاب هدش میسرت میقتسم ای هدش یپک ،)ناویل(فرظ ییامنزاب زا ریغ فراعتمریغ دح رد زب خاش یگرزب صخشم طوبرم قفا رد رون شبات هیواز هب دناوت یم ًافرص و هدوب یعقاو .³³دشاب

قفا تلاح رد باتهم رون ای و دیشروخ بورغ فیعض رون یریگرارق تیعقوم و دبات یم ناتسهوک رد یا هرخص یور رب هدیبات ولهپ زا رون هک تسا یتروص هب رون عبنم هب تبسن ناویح شمد ات هلصاف نیا زا شیب رون عبنم اب ناویح رس هلصاف و هدش رت میظع ار خاش هک هدمآ دوجو هب یا هیاس تلاح نیا رد ،دشاب یم یور رب ناویح ندب ی هیاس ریوصت هکنآ هژیو هب .دهد یم هولج و دشاب هداتفا ناویح یریگرارق لحم یکیدزن رد هرخص هراوید ًلاامتحا نیا و .دریگب رارق رترود یا هراوید رد خاش هیاس ریوصت دناوت یم یمدآ یارب یهوک زب یورین زا یرصب کاردا نیتسخن یور رب )نآ هب هیبش یزیچ ای(اه گس ندوب ناود یتح .دشاب تلاح رد ًافرص ،دوش یم هدید هک یتروص هب ییلااب هیشاح و یا هناوتسا یحطس یور رب ناویح کی زا تسا یا هیاس ،یعقاو اهنت ،زین لااب ی هیشاح زارد یاه ندرگ هچنانچ ،شخرچ تلاح رد دشاب رون تیعقوم رییغت زا لصاح یاه هیاس لوصحم دناوت یم یاضف ات دنا هدش یزاساج ،ماج هناهد رد و هدش یراک تسد هک .دنیامن دیکأت ماج دنلب و یدومع تلاح رب و دننک رپ ار یلاخ یلکش ،10 و 9 یاهریوصت فلاخ رب شوش ماج ریوصت رگتعنص کی زا رادانعم یتانیئزت اب رت هتفای ناماس و هتفرشیپ رد روندض ریوصت زا یا هناگدنچ تایبرجت هک تسا دنمرنه ای یرگنایب هب تسد یعون هب و هدرک عیمجت اج کی رد ار تعیبط لابند هب و هتشاد رت قیمع یدوصقم یو اجنیا رد .تسا هدز ناوت یم یعون هب و ،تسا هدوب رت گرزب یمایپ ءاقلا ای لاقتنا هب و هدرک یراک تسد ار همرفد ِتیعقاو یتح یو اجنیا رد تفگ .تسا هدیشخب مظن نآ .مینیب یم ار ناگدنصقر عمج رگید راب ،رصم زا 12 ریوصت رد رگا .دنتسه توافتم هعومجم نیا رد نییاپ و پچ تمس ریواصت اما دنتسیاب یقفا فص کی رد و دنزیوایب مه ندرگ رد تسد رفن ود دشاب هداتفا نییاپ هب رس هک دنشاب هدرک مخ ردقنآ ار ناشرس و رد ،دشاب هدیبات اهنآ دق زا رت نییاپ یا هطقن زا رون عبنم هاگنآ و .دنوش یم رادیدپ 12 ریوصت ِدننام گنچرخ ریواصت تروص نآ و شقن هب نازاسریوصت ،یرگریوصت زا هلحرم نیا رد دنچره تردق و ییابیز تیوقت رد ندرک هنیآ و رارکت ،یزاس هنیرق تیمها یعادت ار لداعت یعون هب و دنا هتشاد یهاگآ یرصب نایب هب نداد .دننک یم یرارکت یتح و اه بسانت تیاعر مدع دهاش 13 ریوصت رد نیا اب .میتسه )لااب هبور( ناراک راوس یاه تسد تلاح ندوب ار اه هزین ،دنزات یم پچ هب تسار زا هک یناراوس هک توافت ار اه هزین دنیآ یم لباقم زا هک یناراوس و دنراد پچ تسد رد دهد یم ناشن ینشور هب ضقانت نیا و .دنراد تسار تسد رد هتفرگ )تسار ای پچ( تسد کی رد ار اه هزین هورگ ود ره هک رظن هب فلتخم یاه تسد رد اه هزین هک تشادرب نیا تلع و دنا میناوت یمن ام و تسا هنتلااب هیاس ریوصت هب طوبرم اهنت ،دنسر یم یاهاپ .رس تشپ ای و مینیب یم وربور زا ار درف هک میهد صیخشت هدید ناویح مکش رد )هکسام(ندش هدناشوپ لیلد هب ناراکراوس هنومن دنچ نتشاد رایتخا رد اب رگریوصت نیقی هب زین و دنوش یمن فرعم ناویح ِمادنا لکش نینچمه هدرک اهنآ رارکت هب مادقا ،ریوصت هب دنا هدش راوس نآ رب هک یهباشم بکرَم ای و بسا هک تسا نآ

ریوصت اب )یعقاوریغ یدنب بیکرت( هناگادج تروص هب یزراب وحن اب هناگادج ریوصت ود ینعی .تسا هدش لصو نایوجگنج هنت مین زین ناویح ندرگ و مکش یزارد و اهاپ یهاتوک .دنا هدش بیکرت مه

رصم زا کیتلوئن رصع هب قلعتم یا هربقم یشاقن زا یا هنومن -12 ریوصت .کیتیلوئن

)Ornamental Design, 2001,44( :ذخام

.رصع هب طوبرم ،دئوس هب طوبرم ،یراغ یشاقن -13 ریوصت )Ornamental Design, 2001, 44( :ذخام

.تسا اه بکرم و ناراکراوس هب رون شبات توافتم یایاوز دیوم ربارب رد هیاس ریواصت تبث هبرجت لصاح 15 و 14 ریواصت نیا .تسا هدش هیهت هدنراگن طسوت هک دنتسه دیشروخ رون یزییاپ زور کی ی هنایم رد دیشروخ رون ربارب رد ریوصت ود لکش نآ یور رب اه هیاس هک نیمز حطس یور زا نیبرود اب .دنراد تکراشم روگیف ود نآ رد و هدش هتشادرب ،دوب هتفرگ هدمع یاه توافت دوجو فرعم هدمآ دوجو هب لاکشَا هب هجوت دمعت هب طوبرم لوا هلهو رد هک .دنتسه یعقاو یاه هیاس اب اهنآ دنک هبرجت ار هیاس و رون یزاب تاناکما هکنآ یارب هدوب هدنسیون یط رد هک دنراد یراتفر هیاس و رون ،هکنآ دیوم رگید یوس زا و هجوت اب و تسا هدرکن رییغت ،نیمز یور رب رشب تنوکس نارود هک تفرگ هجیتن ناوت یم ،اهریوصت دروم رد ددعتم تلاامتحا هب ای ئش هب تبسن نآ تردق و هزادنا و هلصاف -یرون عبنم عون ،هداتفا یم نآ یور رب ئش ی هیاس هک یحطس زین و صخش

.ناگدنراگن طسوت هیاس ریواصت تبث هبرجت -14 ریوصت .ناگدنراگن طسوت هیاس ریواصت تبث هبرجت -15 ریوصت

هجیتن

،اه هنیلافس یور رب هژیو هب یخیرات زا شیپ ریواصت بلغا .دنشاب یم تاییزج دقاف هک یحوطس و ،یا هکل دنتسه یریواصت هب ،دنشاب یعقاو ریوصت ییامنزاب هکنیا زا شیب ریواصت نیا رت هداس اه هیاس میسرت .دنتسه رت هیبش تاعوضوم نآ یاه هیاس یا هژوس ره زا میقتسم یرگریوصت زا رتایوگ لاح نیع رد و نیتسخن ،مکی کی تقد اب رون دض ریواصت رد یگژیو نیا .تسا )یلک لکش( ریوصت کی تیلک زا ناسنا هک هدوب ییاه هزومآ یارب ار مزلا تراهم هیلوا ناسنا هک اجنآ زا .تسا هدرک یم کرد ،تسا هدوبن تاییزج نایب زین یو دوصقم و هتشادن یرگریوصت ار یفاک و مزلا تاناکما یمامت ،اه هیاس و رون دض ریواصت اذل رد اب نانچمه .دنتشاذگ یم وا رایتخا رد یرگنایب درکیور یارب رادیدپ تاییزج اهنآ رد کدنا کدنا هک شوقن لوحت دنور نتفرگ رظن

،یرگنایب ِفده ،زاغآ رد هک تفرگ هجیتن نینچ ناوت یم ،دندرگ یم ترورض ،هشیدنا ی هنماد هعسوت اب سپس و هدوب تایلک شیامن رب هیکت اب اه للادتسا نیا .تسا هتفای تیمها تاییزج هب نتخادرپ ینایارگ هبرجت یاهدرکیور زین و تعیبط زا یمدآ کرتشم یاهرظنم فلواپ یبرجت لومرف ،زندیگ یسانش هعماج تایرظن و مویه نوچ هک ییاه یزاب و هیاس ینیرفآزاب رد یصخش هبرجت تیاهن رد و نینچ دنروآ یم دوجو هب )شتآ -هام -دیشروخ رون(رون یاه عبنم ،نیتسخن نارگریوصت کاردا و ماهلا عبنم هک دنک یم یریگ هجیتن یگمه هک ،تسا هدوب اه هیاس مین و اه هیاس -رون دض ریواصت .دنشاب یم نآ رصانع و تعیبط زا هدمآرب و مهلم

و هتسکش و فاص یاه هراوید ات )هتفر ویتکپسرپ رد(نیمز زا شیادیپ زا یعیسو ناکما یگمه ،ینحنم حوطس زین و راد بیش مهارف یخیرات زا شیپ یاه ناسنا یارب ار ریواصت و اه لکش لاکشا ،دمع تروص هب دنشاب هتساوخ اهنآ هکنآ نودب .دندرک یم تهابش حطس هک تسور نیمه زا و .دننیرفایب ار لکش نیا هب ار .تسلااب هداعلا قوف نیمز هرتسگ رد یخیرات زا شیپ ریواصت

هدرک قرف اه هرظنم اهنت و هدوب یکی رگریوصت ای شاقن ییوگ دحاو یا هویش مینزب سدح هکنآ رگم دشاب دناوت یمن نیا و .دنا هب طوبرم ًافرص اه توافت و هتشاد دوجو ریوصت شیادیپ یارب .دنشاب یم فلتخم یعیبط رصانع

اه تشون یپ

تایسح زا هدافتسا اب هک تسا نایارگ هبرجت رظن رب ینتبم هاگدید نیا 1 ملع عبانم زا ار یلقع هبرجت ناشیا .دریگ یم رارق ییارگ لقع لباقم رد مویه و کلا ،یلکراب هب ناوت یم ارگ هبرجت نافوسلیف زا .دنناد یم یلوصح .درک هراشا 2 Representation.

)1855-1905 (ییایلارتسا ِسانش رنه و خروم :Alois Riegl 3 )www.Britanica.com 4 Apollon.

5 Zeus.

6 Aurora.

7 Eos.

8 Buddha.

9 Ra.

10 Shamash.

11 Marduk.

12 Hestia.

13 Vesta.

14 Hephaestus.

-1885( ییاکیرمآ دقتنم و بیدا ،رعاش ، Louis Untermeyer 15 )www.Britanica.com(. )1977 16 Thomas Huxley.

هب یودب ناسنا فدارتم راتشون نودب ناسنا ،Levi Strauss 17 صوصخ نیا رد سوارتسا یول هیرظن رب ینتبم و هدش هدرب راک

18 Animism. .تسا

1924 دلوتم یسیلگنا یعامتجا سانش مدرم Peter Worsley 19 )www.Britanica.com(

20 Cargo.

و 1988 رد ار نامز هچخیرات باتک اتسار نیمه رد گنیکواه 21 .تسا هتشاگن نآ داعبا و ناهج شیادیپ هب ییوگخساپ روظنم هب رصاعم نادیضایر گنیکواه نویتسا Stephan W.Hawking و نتوین هب رتشیپ ماقم نیا - جیربمک نیزاکول داتسا و ییایناتیرب یاه هدیدپ رگشهوژپ ،ود ره هک .تشاد قلعت کارید.ما.آ.یپ هب اهدعب )www.Britanica.com( .دندوب یتیگ درخ و نلاک 22 K.K. Ruthven, Myth, Cambridge University Press, 1976.

23 Edward Burnett Tylor.

24 Primitive Culture.

1900-1823 رلوم سکام شیردرف Friedrich Max Müller 25 )www.Britanica.com( .یناملآ سانشرواخ -1857 (روسوس ود نانیدرف Ferdinand de Saussure 26 ناونع هب نابز راتخاس هب شرگن اب وا ،یسیئوس سانش نابز )1913 .تسناد یمومع شناد زا یا هخاش ار نآ ،یسانشنابز رد نیداینب لصا نیا رد .دنناد یم متسیب نرق یسانشنابز ردپ ار روسوس ًامومع رارق هدافتسا دروم یسانش نابز رد هتفر راک هب یملع داینب شهوژپ .)www.Britanica.com(نابز دوخ هن و هتفرگ گنج زا دعب امنیس مهم بتاکم و اه شبنج زا،Neorealism 27 هسنارف هنارعاش مسیلائر زا لصا رد مسیلائروئن .دوب ایلاتیا رد مود جراخ ار دوخ یاه ملیف کبس نیا نوریب و تسا هتفرگ وگلا 1930 رد یا هفرح نارگیزاب زا .دنتخاس یم یعقاو یاضف رد و ویدوتسا زا .دندوب هعماج تایعقاو اب میقتسم طابترا ناهاوخ و دندرک یمن هدافتسا .دنتفر امنیس نیا مهم یاه هرهج زا اکیسد و یتنوکسیو ،ینوینوتنآ هلیسو هب یراذگریثأت روظنم هب دیفس و هایس ملیف زا هدافتسا درکیور دوهشم امنیس نیا رد رون دض و هیاس مین و هیاس و رون یاه یزاب . )www.Britanica.com( تسا .ییاکیرمآ -امنیس نادرگراک 28 29 Behaviorism.

هب هک یسور تسیژولویزیف Ivan Paulov: 1936- 1849 30 ترهش هدش یطرش یاهخساپ و یقازب ددغ یور رب شتاقیقحت تهج )www.Britanica.com(. دراد بتکم ناورشیپ زا و یدنلتاکسا فوسلیف : David Hume 31 . )www.Britanica.com() 1776 - 1711( ییارگ هبرجت ریواصت ناگدننیرفآ یاه تفایرد ،نیتسخن نویسرپما زا روظنم 32 زورب و یتسیلاروتان تاریثأت ینعی شیوخ نوماریپ یعیبط طیحم زا -مسیلائر(هنایارگ تعیبط و هنایارگ عقاو یا هویش هب تاریثأت نیا نداد هاگن و ینورد سح ،ینهذ ریوصت ناونع هب لیخت قیفلت اب )مسیلاروتان .تسا هناسانش ییابیز هدیشک و دنلب یاه خاش نآ رد هک دراد دوجو زب زا ییویدیو ریوصت 33 یریوصت و هدشن یراک تسد ،ییویدیو ملیف نیا .دسر یم شمد ات شا .)تسا دوجوم ییوئدیو ریوصت نیا(دراذگ یم شیامن هب ار یعقاو

عبانم تسرهف

دومحم(یهورگ همجرت ،ون ناهج ناگدننیرفآ ،)1377 (سییول ،ریامرتنآ .نارهت ،زکرم تاراشتنا ،)دازهب ،رصاعم گنهرف تاراشتنا ،رنه فراعملا ةرئاد ، )1374( نییور زابکاپ

.نارهت ،شورس تاراشتنا ،یناریا یاه هیامشقن ، )1374(دوعسم ،یبیهذت

.نارهت رشن و پاچ تکرش ،ناهج خیرات ،)1376(لوسرلادبع ،شدناریخ

.نارهت ،ناریا یسرد یاه باتک و يیاشاپ .ع و مارآ دمحا همجرت ،ندمت خیرات ،)1370( لیو ،تنارود

.نارهت ،يگنهرف یملع تاراشتنا ،روپ نایرآ نیسحریما تکرش ،بایرز سابع همجرت ،هفسلف تاذل ،)1374( لیو ،تنارود

.نارهت ،یگنهرف یملع تاراشتنا ،روپ لیعامسا مساقلاوبا همجرت ،هروطسا ،)1378( ،ک.ک ،نو تور

.نارهت ،زکرم رشن .نارهت ،يلواسی تاراشتنا ،ناریا لافس ،)1377(لایل ،يعیفر .نارهت ،زکرم رشن ،ربخم سابع ،هروطسا تردق ،)1377 (فزوج ،لبمک ،یزرمارف یقت دمحم همجرت ،نامز رذگ رد رنه ،)1387(نله ،رندراگ .نارهت ،هاگن تاراشتنا هسسوم رشن ،نایشواچ نسح همجرت ،یسانش هعماج ،)1389(ینوتنآ ،زندیگ

.نارهت ،ین ياه هراگن ، ناریا سکع همانگنهرف ،)1376( اضر ،يدابآ ثایغ يدارم

.نارهت ،زاریش دیون تاراشتنا ،ناریا خیرات زا شیپ

Bernard Bruce(1999), Century, Phaidon, London.

Hume David (1969), A Treatise of Human Nature, Pen- guin book , New York

Lejard Félix (1976), Introduction A L’étude De Culte Public Et Des Mystères De Mithra, France.

Morgan, Kevin & Sayer, Andrew( 1988), Microcircuits of capital, The Electronics Industry and Uneven Develop- ment, Cambridge Polity Press, London.

Ornamental design(2001), The Pepin Press, Amster- dam.