Manuscript Type: Research Paper Online ISSN: 2423-6268 DOI: 10.22059/jtcp.2022.342071.670320
The Provision of a Model for the Development of Regional Innovation in Iran: The Case Study of Yazd Province
Majid Ansari1, Mohsen Rafieian2, Maryam Honari1, Mohammadjavad Rahatian1 1. MSc. Student of Regional Planning, Department of Urbanism, School of Arts & Architecture, Yazd
University, Yazd, Iran
2. Assistant Professor, Department of Urbanism, School of Arts & Architecture, Yazd University, Yazd, Iran
(Received: May 17, 2022; Accepted: August 28, 2022) Abstract
It has been years since innovation was first introduced as a driver of economic development. In addition, after a decade of attention to the regional innovation system policies in the Yazd province, this approach has not shown any positive effect on the development of the province. Thus, this study set out to provide a suitable model for the regional innovation system development in Iran following the investigation of the Yazd province as a case study. To this end, this study used the exploratory factor analysis and relative importance index to identify and analyze the key factors effective on the development of regional innovation system. The findings obtained from the opinions of experts and actors of this field showed that the three factors of human resources; the Science and Technology Park; and growth, innovation, and creativity centers in Yazd Province have the highest importance among all studied factors. This reveals the concentration of finances, policies, and projects on these factors and ignorance of other factors. In the light of the importance and the designated priorities, the factors of innovation system in Yazd province were classified into five groups. These included human and social resources, innovation infrastructure, innovation processes, business dynamics, and endogenous development. It can be concluded that so far, the concentration has been on the elementary stage of regional innovation system model – which essentially functions as the input for the system – and the innovation system in Yazd province is in its early stages. Accordingly to the obtained model of the study, the regional innovation system development in Yazd province needs concentration on the three groups of factors, i.e., innovation processes, business dynamism, and endogenous development.
Keywords
regional innovation system, Yazd province, regional economy, relative importance index, exploratory factor analysis.
Corresponding Author, Email: [email protected]
ئارا ة وگلا ی عسوت ة ماظن روآون ی هقطنم یا رد ا ی نار
( نومن ة دروم ی : ناتسا دزی
)
دیجم یراصنا
، 1
نایعیفر نسحم
2
، میرم
1یرنه
، داوجدمحم نایتحار
1
1 . یوجشناد یسانشراک
دشرا همانرب یزیر هقطنم
،یا هورگ
،یزاسرهش دکشناد
ة رنه و
،یرامعم هاگشناد
،دزی
،دزی ناریا
2 .
،رایداتسا هورگ
،یزاسرهش دکشناد
ة رنه و
،یرامعم هاگشناد
،دزی
،دزی ناریا
خیرات(
:تفایرد 27 / 02 / 1401 ـ خیرات :شریذپ 06 / 06 / 1401 )
کچ ی هد
لاس اه زا حرطم ندش یروآون هب ةلزنم کرحم عسوت ة یداصتقا رد قطانم یم .درذگ کی ههد زین زا هجوت هب تسایس یاه اـظن یروآوـن
هقطنم یا رد ناتسا دزی یم درذگ . یلو راثآ یتبثم زا نیا درکیور رد عسوت ة ناتسا هدهاشم هدشن .تسا هب نیمه لیلد نیا شهوژپ اب فده
ةئارا یوگلا بسانم عسوت ة اظن یروآون هقطنم یا رد ناریا
، اب علاطم ة ناتسا دزی
، هب ناونع نومن ة یدروـم
، نا اـج دـش . رد نـیا شهوژـپ
ییاسانش و لیلحت لماوع یدیلک م ؤ رث رب عسوت ة اظن یروآون هقطنم یا اب هدافتسا زا شور لـیلحت یلماـع یفاـشتکا و صاـش تـیمها
یبسن تروص تفرگ . هتفای یاه نیا شهوژپ رب ساسا رظن ناصصختم و لااعف ن نیا هزوح ناشن داد هس لماع عبانم
،یناسنا کراپ ملع و
یروانف
، و زکارم دشر و یروآون و تیقلاص رد ناتسا دزی نیرتشیب تیمها ار نیب ریاس لـماوع دـنراد هـک ناـشن دـنهد زـکرمت هـجدوب و
تسایس اه و هژورپ اه رب نیا لماوع و تلفغ زا ریاس لماوع تسا . اب هجوت هب تیمها و تیولوا یاه خشم هدش و هتسد یدـنب لـماوع رد
اظن یروآون ناتسا دزی
، جنپ هتسد لباق کیکفت :تسا 1 . یامرس ة یناسنا و یعامتجا
؛ 2 . تصاسریز یاه یروآون
؛ 3 . رف ا یاهدنی یروآون
؛ 4 .
ییایوپ یاه بسک و راک
؛ 5 . عسوت ة نورد .از یم ناوت هجیتن تفرگ ات نونک زکرمت رب لحرم ة ییادتبا یوگلا اظن یروآون هقطنم یا
، هک رتشیب
بنج ة یدورو
،دراد هدوب تسا و اظن یروآون ناتسا دزی رد لحارم ییادتبا تسا . قباطم یوگلا لصحام ،شهوژـپ عـسوت ة اـظن یروآوـن
هقطنم یا ناتسا دزی دنمزاین زکرمت رب هس هتسد لماع :تسا رف ا یاهدنی
،یروآون ییایوپ بسک راکو
، عسوت ة نورد از .
لک ی د ناگژاو
اظن یروآون هقطنم یا
، داصتقا هقطنم یا
، لیلحت یلماع یفاشتکا
، صاش تیمها
،یبسن ناتسا دزی .
:لوئسم ةدنسیون ةمانایار
حفص تا 399 - 371 )یشهوژپ(
http://jtcp.ut.ac.ir
/همدقم ب ی نا سم ئ هل
هزورما رد رسارس ناهج فارغج یا ی ا ی داج تورث و افوکش یی غت یی ر هدرک تسا (
Crescenzi et al. 2020:
)10
و تباقر ازف ی هدن ا ی نتبم ی رب شناد و ی گدا ی ر ی و یروآون لکش هتفرگ تسا (
Lundvall & Borras
1998: 33
.) سپ
، فرظ ی ت روآون ی و راجت ی زاس ی اهلااک و تامدخ دج ی د اررب ی ترباقر آ ی هدرن یاررب
مه ة تکرش ناگدننک رد داصتقا ناهج ی ح ی تا ی .تسا وقت ی ت و ظفح ا ی ن فرظ ی ت هب ورصخ هترسجرب
تسا . ز ی ار قحت ی ق
،
،هعسوت لوت ی د
، و ئارا ة تامدخ هک ارب روارنف ی اره ی دج ری د تارعلاطا و
تارطابترا
اکما ن ذپ ی ر هدش تسا زور هب زور ناهج ی رت رم ی دنورش (
Jurowetzki et al. 2018: 372
).
رد نارریا زرین
ریسم یلماکت تسایس اه و نیناوق و تاررقم زا زکرمت رب تسایس اره ی زورمآ و
عرسوت ة یرملع هرب
تمس زکرمت ررب عرسوت ة روارنف ی و روآورن ی ترکرح هدررک ترسا (
Salami & Soltanzadeh 2012;
Mansouri 2013; Namdarian 2017
.) دانررسا یتررسایس ددررعتم
ر ررریظن ررشقن ة ماررج یررملع
،روررشک
تسایس اه ی یلک ملع و روانف ی
، تسایس اه ی یلک داصتقا یتمواقم
، ترسایس اره ی یرلک هرمانرب اره ی
جنپ لاس ة عسوت ة روشک ر و نیناوق و تاررقم ییارجا فلتخم ر نوچمه نوناق ررکادرح هدافترسا زا ناورت
،یلخاد نوناق تیامح زا تکرش اه و تاسسؤم شناد
،ناینب نوناق رمانرب ة مرشش ،هعرسوت نونارق رفر
ناوم دیلوت تباقر ریذپ
، نوناق تیامح زا هیامرس راذگ ی یجراخ
، و لارما نآ اه ر ات دودح ی نیا لماکت
ار ناشن هداد و ریوصت ی فافش زا فادها عرسوت ة مرلع و روارنف ی و یروآورن نارریا
هرئارا هدررک درنا
( یدادرم روپ و ناراکمه 1396
؛
UNCTAD 2016; Namdarian 2017
.)
ناتسا دزی تیلاعف یاه دوخ ار رد نیمز ة ملع و یروانف زا لاس 1380 زاغآ و رد لاس 1393 ترهج
تیوقت تخاسریز یاه
دوخ رد نیمز ة تسایس یراذگ یاه ملع و یروانف و یروآون قطنم ة ژیو ة مرلع و
یروانف دوخ ار ت أ سیس درک . نیا ناتسا نینچمه رد نیمه هنیمز زج ء جنپ ناتسا رترب زا رظن اراد ندورب
تکرش یاه شناد
،ناینب بتر ة مود دیلوت تلاوصحم داصتقا
لاتیجید
، اراد ندوب تکررش یاره لارخ
، و
بتر ة موس نازیم هعسوت یگتفای اواف رد روشک تسا . زا یفرط رگید نیا ناتسا ارب 3 زرکرم یروآورن و
5
باتش هدنهد و یاضف راک یکارتشا هب لابند عسوت ة ماظن یروآون و تسایس یراذگ یاه ملع و یروارنف
و یروآون تسا یه(
ئ ت ناریزو 1389
؛ یناورسخ داژن
و ناراکمه 1398
).
زا نیرمه ور نریا تروررض
رد ناتسا دزی ساسحا یم دوش هک اب ییاسانش ور
یاه بسانم رد مادا ة هار عسوت ة ینتبم رب یروآورن
قفوم لمع .دنک رد نیمه هنیمز رد نیا شهوژپ اب فده ئارا ة یوگلا برسانم عرسوت ة مارظن یروآورن
هقطنم یا ناتسا دزی هب ییاسانش و
لیلحت لماوع یدیلک م ؤ رث رب عرسوت ة نریا مارظن یروآورن هرقطنم
یا
ادرپ دش هتخ . نینچمه نیا راتشون اب هرجوت هرب فدره و ور شهوژرپ رد
یرپ رساپ نداد هرب نریا
:تسا تلااؤس بسانم
نیرت لا گ یو عسوت ة ماظن یروآون هقطنم یا ناتسا دزی مادرک ترسا
، مرهم نیررت
لماوع م ؤ رث رب عسوت ة ماظن یروآون ناتسا دزی مادک ، تسا راکوزاس نیا لماوع رد طابترا اب کی ررگید
تهج عسوت ة ماظن یروآون هقطنم یا ناتسا دزی هنوگچ دیاب دشاب
بوچراچ یرظن
شهوژپ
ور ی درک ماظن یاه روآون ی ی ک بوچرارچ مورهفم
ی ار مهاررف رم ی درنک هرک رسب ی را ی زا نارققحم و
س ی تسا ناراذگ ارب ی زجت ی ه لحتو ی ل روآون ی فم ری د رم ی درنناد (
Rudskaia & Rodionov 2018: 249
).
هچرگا ور ی درک ماظن اه ی روآون ی ی ک رظن ی ة مسر ی و برت ی ت هدش قلت ی من ی ،دورش عرسوت ة نآ ترحت
ثأت ی ر رظن ی ه اه ی فلتخم روآون ی - درننام رظن ری ه اره ی ری گدا ی ر ی لمارعت ی (
Lundvall 2016: 87-88
،)
رظن ی ه اه ی داصتقا لماکت ی (
Metcalfe 1995: 30;
Coenen et al. 2017: 605-608
،) یاهداصتقا روآون
(
Kline & Rosenberg 2010: 175; Dosi et al. 1988: 318-322
،) یاهدارصتقا یدارهن
(
Edquist &
Johnson 1997: 44
،) تباقر یریذرپ (
Grillitsch & Asheim 2018: 1640
)
، رمجت رد هرشوخ اره ی
هقطنم ا ی و قطانم تعنص ی (
Coenen et al. 2017: 606
) ر تسا .
ب ه گراک ی ر ی ماظن اه ی روآون ی رد ی ک یاضف ز ی لمر ی هقطنم(
ا ی ری ا رتح ی رلحم ی ) اررب ی شهارک
دش ی رتد ی ن تلاکشم طوبرم
هب قم ری سا رلم ی مارجنا درش ه (
Cooke et al. 1997: 480-486
) هرک هرب
زاب ی نارگ و هکبش اه و تاسسؤم ی هراشا دراد هک هب ةلزنم س ی متس ی زا هکبش اره ی بتررم و تلامارعت
زکرمتم رب ی گدا ی ر ی و روآون ی لمع م ی
،دننک شناد لوت ی د م ی دننک
، و ثعاب دشر رد قطانم م ی دنورش
(
Cooke 2004; Cooke 1992
).
ا ی ن ور ی درک هرقطنم ا ی ار رد لارس 1992 ف یل ری پ ورک
« مارظن اره ی
روآون ی هقطنم ا ی
1» ( )RIS
مان دی (
Cooke 1992
).
1. regional innovation system
ی ک ی زا تهج گ ی ر ی اه ی لصا ی قحت ی ق یاه عسوت ة یداصتقا قطانم
روآون سررب ی ن ی ور ی رکرحم ة
ماظن اه ی روآون ی هقطنم ا ی .تسا دهاوش ناشن یم دهد اب لماعت رد متسیس یاره ینارهج کری مارظن
روآون ی هقطنم ا ی یم دناوت هعسوت دبای (
Berman et al. 2020: 684
.) نچمه ی ن امررس ی ة عارمتجا ی هرب
م ةبار پ ی دنو ی یدیلک رد ی ک ماظن روآون ی هقطنم ا ی لمع یم دنک و مهرس لرباق یهجورت رد
عرسوت ة
روآون ی هقطنم ا ی دراد (
Aragón Amonarriz et al. 2019: 41
.) زا یرفرط دریا ة مارظن یاره یروآورن
هقطنم یا هک رد یایفارغج یداصتقا
رد بلاق هقطنم ییارگ دیدج هدید یم دوش اب داجیا هعرسوت یاره
نورد از یم دناوت رد تهج فر ةعسوت نزاوتمارن قطارنم
لرمع درنک (
Hall & Vodden 2019: 190;
Ajobiewe 2020: 5-6; Cao et al. 2018: 700
.) زا نیا
،رظنم حطس عسوت ة ری ک وررملق ارب ارناوت یی
لماوع هقطنم ا ی ارب ی روآون ی و ا ی دارج اررش ی اررب ی بعت ری ة امررس ی ه راذرگ ی جرارخ ی هرب و ری هژ رد
لاعف ی ت اه ی داصتقا ی هبرصحنم درف
ی ا پ ی چ ری هد رضوت ی ح هداد رم ی دورش (
Vidmar 2021: 286; Yi &
Xiao-li 2018: 28
.) زا یفرط رحم دروم هجوت رد نریا مترسیس اره
، قربط فیرارعت ررطم
،هدرش
یم دناوت تلاماعت ب ی ن نامزاس اه ی فلتخم رد ی ک هقطنم و بوچراچ داهن
ی ا ی ن تلاماعت دشاب
هک
نیا تلاماعت رب
وپ یا یی روآون ی و ةعسوت داصتقا ی و هقطنم یا ثأت ی ر رم ی دراذرگ (
Carayannis et al.
2018: 156; Isaksen et al. 2018: 227; Yun & Liu 2019: 3-6
.) زا ییوس رگید یکی زا یلماوع هک
رد ةعسوت موهفم ماظن یاه روآون ی دروم هرجوت راررق هرتفرگ یرکیدزن یرکیزیف
یرب ن تکررش یاره
یصوصخ و
هاگشناد اه ( زکارم )یتاقیقحت و
م ؤ تاسس یماح رگید تسا هک ثعاب روهظ یراکمه و
ییایوپ یلحم یم دوش (
Kapetaniou & Lee 2019: 263
.) نیا ررما ثرعاب دریلوت و لارقتنا و رارشتنا
شناد رد هقطنم یم دوش (
Pyka et al. 2019: 1326-1328; Kalapouti et al. 2020: 304; Hekkert et
al. 2020: 76-79
.) نیا ناشن یم دهد هک هررهب درنم ی زا شرناد یرلخاد و یجرارخ مزلترسم
دورجو
لباق ی ت اه ی لحم ی ارب ی بذج شناد لوت ی د هدش رد قطانم ترسا (
Holl et al. 2022: 16
).
هولارع ررب
شناد هدشدیلوت رد
لخاد هقطنم
، عوضوم رایسب یرورض رد
عسوت ة هقطنم یا دوجو تیلباق هقطنم یا
و یاهراکوزاس بسانم
تهج هرهب یرادرب زا شناد یجراخ هدشدیلوت ترسا
(
Wehn & Montalvo
2018: 64
.) نیا مرهم ارب یرارکمه و
لرماعت ارب اهرورشک و
قطارنم یاراد یروارنف یاره هتفررشیپ
(
Chaminade et al. 2018: 12; Eraydin 2019: 59
) و نینچمه یراکمه
هاگشناد اه و تکررش یاره
شناد ناینب و ریاس لماوع دننکدیلوت ة
شناد هتفرشیپ یم رسیم دورش (
Asheim 2019: 21; Morisson
& Doussineau 2019: 108; Xue 2018: 145-149
.) رد ثحابم یروآون و هدافترسا زا نآ هرجوت هرب
یموب یزاس مهم تسا زا نیا تهج هک قطانم ی هک ب ی رتش ی ن روآون ی ار دنراد قطانم ی دنتسه هک مره
اناوت یی بذج شناد زا اسمه ی ناگ مه بترم ندرک نآ اب اپ ی ة شناد دوخ ار درنراد (
Firsova et al.
2020: 5
).
نیا رف ا دنی بترم اب یریگدای هقطنم یا تسا (
Asheim 2019: 23; Knudsen 2020: 230
.)
نچمه ی ن دوجو ررس ی اهز ی شناد ب ی ن تکرش اه ناشن م ی دهد روآون ی رد ی ک تکررش ررب روآورن ی
اس ی ر تکرش اه و انص ی رد ی ک نارکم دزن ری ک ثأرت ی ر رم ی دراذرگ (
Stejskal & Hajek 2019: 996;
Colombelli & Quatraro 2019: 782; Prencipe et al. 2020: 2-4
.) نیا عوضوم یایوگ نآ تسا هک
تکرش یاه بترم اب یانص دنمزاین هب قیقحت و هعسوت یارب ندنام رد تباقر یاه یتعنرص دریاب رد
یکیدزن بانم یروآون و دیلوت شناد دنشاب (
Preobrazhenskiy & Firsova 2020: 370; Zemtsov &
Kotsemir 2019: 389
.) رد هجیتن نیا تکرش اه رتشیب هب تروص هقطنم هرشوخ یدرنب یرم دنورش و
ناکم ییاه ار اب راتخاس یروانف و یروآون ینغ رت باختنا یم دننک (
Edgar & Yusof 2021: 48
.) رد
درکیور ماظن یاه روآون ی عونت و صصخت یداصتقا
بترم اب یگژیو یاهرهرش کری
هرقطنم یاررب
ییایوپ ناروآون ة نآ هقطنم مهم تسا (
Martin et al. 2018: 136
) اریز . دوجو زکارم یورق یدارصتقا
هعومجم ا ی زا تاناکما ار هئارا م ی دننک هک قلاخ ی ت و رج ی نا تاعلاطا ار
وقت ی ت م ی دنک و رد تن ی هج
روآون ی ار اقترا م ی دهد (
Malerba & McKelvey 2020: 514
.)
پ نیشی ة پ شهوژ
ات نونک تاعلاطم ینوگانوگ
رد نیمز ة ماظن روآون ی هقطنم یا د ر رساترس ناهج تروص هتفرگ تسا .
یسررب شهوژپ اه نوگچ یگ هدافتسا زا ماظن یاه روآون ی هقطنم یا و یبایتسد هب هررهب یرو ار نارشن
یم .دهد رد همادا یدادعت زا ت أ نیرتراذگریث نیا
شهوژپ اه یفرعم یم .دنورش رد لودرج یاره 1 و 2
شیپ ین ة شهوژپ یاه نیشیپ هدروآ هدش .تسا
لودج 1 . نیشیپ ة شهوژپ یاه یجراخ ( م أ خ ذ : ناگدنراگن )
مان نارگشهوژپ لاس
شهوژپ ناونع
شهوژپ تاحیضوت
هشاه و ناراکمه 2020
پرام ی چ هناگراهچ هب
ناونع هکبش ا ی زا : باور
ای داج زرا رد ی ک ماظن
روآون ی هقطنم ا ی دئوس رب ساسا ی ک علاطم ة دروم ی ک ی ف ی
، گتسباو ی اه ی لباقتم زاب ی نارگ و بانم و لاعف ی ت اه
زا رظنم درخ سررب ی دش . اتن ی ج ناشن م ی دهد هک مراهچ ی ن پرام ی چ ار اب ی د هب ناونع ی ک
لک رد رظن تفرگ
؛ هصرع ا ی هک رد نآ زاب ی نارگ پرام ی چ هس هناگ رد باور زرا ازفا
شقن اه ی فلتخم ی ار ا ی اف م ی دننک هک ارب ی عماج ة ندم ی زرا ا ی داج م ی .دننک
فوستز و
مستوک ی 2019 ر زرا
ی با ی راک آ یی ماظن
روآون ی هقطنم ا ی رد
سور ی ه اب
دربراک ور ی درک لحت ی ل ششوپ ی هداد اه هب سیاقم ة قطانم هیسور اب هجوت هب ییاناوت نآ اه
رد داجیا نف ا یرو یاه دیدج دمآراک و ییاسانش لماوع نییعت دننک ة نآ اه ادرپ دنتخ . اتن ی ج
ناشن م ی دهد راک آ یی ماظن روآون ی هقطنم ا ی رد قطانم عسوت ه ی هتفا رت روانف ی اب
دق ی م ی رت ی ن هاگشناد اه و ماهس گرزب رت تبث عارتخا رتلااب هدوب تسا .
اراب و توز ی 2018 مهس
بانم
،هاگشناد شخب صوصخ ی و
تلود ی رد هرهب رو ی / مدع
هرهب رو ی ماظن روآون ی
هقطنم ا ی ا ی لات یا زا رط ی ق ی ک لحت ی ل زرم ی فداصت ی و اب هدافتسا زا موهفم بات لوت ی د شناد هب عت یی ن
مهس ره ی ک ادرپ دنتخ . ی هتفا اه ی برجت ی هب فن مها ی ت امرس ی ه راذگ ی اه ی قحت ی ق و
هعسوت رد هاگشناد اه و شخب صوصخ ی دنتسه هک ب ی رتش ی ن دوس ار ارب ی لاعف ی ت اه ی
روآون ی هقطنم ا ی .دنراد دهاوش نچمه ی ن ناشن م ی دنهد مز ین ة شناد ی هک تکرش اه رد نآ
لاعف ی ت م ی دننک و دوجو ی ک راتخاس هطساو ا ی
، ام دنن رتفد لاقتنا روانف ی
،هاگشناد شقن
مهم ی رد رف ای دن روآون ی .دراد س ی تسا اه ی حطس تلود ی م ی دناوت ارب ی راک ییآ لک ی
رضم دشاب و رد ضوع اب ی د تلاخادم و ی هژ ا ی ارب ی قطانم بونج حارط ی .دوش
ولا و ول 2015 ماظن روآون ی هقطنم ا ی
،
فرظ ی ت بذج
، و
درکلمع روآون ی اب هجوت هب هس رصنع رط اه ی روآون ی هقطنم ا ی
، تامدخ بسک و راک نتبم ی رب شناد
، و
بانم تاعلاطا ی هب شهوژپ رد هطبار اب ماظن ون آ یرو هقطنم یا دنتخادرپ . اتن ی ج ناشن
م ی دهد بانم تاعلاطا ی و جنز ی ر ة زرا رب فرظ ی ت بذج تکرش ت أث ی ر م ی دراذگ هک
رجنم هب درکلمع رتهب روآون ی م ی دوش .
لوس ی ور و
بانوئگ اقترا 2012
ی ماظن روآون ی
هقطنم ا ی ا ی تلا زکم ی ک هب زجت ی ه لحتو ی ل و اسانش یی لماوع قفوم ی
،ت تلاکشم ارب ی رعت ی ف روتسد راک
، و
ناوم لصا ی ارب ی ارجا ی تامادقا فلتخم خ شم ی روآون ی هقطنم ا ی ادرپ دنتخ . رد اهتنا
پی داهنش دندرک هئارا ییاه .
سومار و ی ابل و
ناراکمه 2010
هزادنا گ ی ر ی راکمه ی
هاگشناد و تعنص رد
ی ک ماظن روآون ی
هقطنم ا ی اب
هدافتسا زا هعومجم ا ی زا صخاش اه ی رومأم ی ت موس هاگشناد اه رد ی ک ماظن روآون ی
هقطنم ا ی هب سررب ی ا ی ن راکمه ی .دنتخادرپ اتن ی ج رابتعا صخاش اه ار امزآ ی ش م ی دنک و
شقن ة پ ی چ ی هد ا ی زا پ ی اهدنو ی هاگشناد و تعنص و نچمه ی ن خرب ی تادهاشم رد دروم
فاطعنا ذپ ی ر ی دروم ن ی زا ارب ی سر ی گد ی هب ا ی ن عوضوم هئارا م ی دهد .
ی تو ی لا و ناراکمه 2006
ر شو ی ارب ی زرا ی با ی
فرظ ی ت بذج ی ک ماظن
روآون ی هقطنم ا ی دنور لک ی لوت ی د و هدافتسا زا شناد آ ی هدن راگن ی رد رف یا اهدن ی روآون ی هقطنم ا ی ار
هعلاطم .دندرک
گنوش 2002
ای داج ی ک ماظن لم ی
روآون ی زا رط ی ق
ماظن اه ی روآون ی
هقطنم ا ی اب
فده ودت ی ن و ارجا ی م ؤ رث ی ک ماظن روآون ی لم ی
، زاب ی نارگ روآون ی ماظن اه ی
روآون ی هقطنم ا ی هرک ار لحت ی ل دندرک . اتن ی ج ناشن م ی دهد ماظن روآون ی لم ی هرک
ًاتبسن
عض ی ف تسا . ز ی ار قف هس ماظن روآون ی هقطنم ا ی پ ی هتفرش دراد .
وک و ناگروم ماظن 1994
روآون ی هقطنم ا ی رد
نداب ر گربمتروو تن
ی هج دنتفرگ هکبش اه ی لاعف ی ت داصتقا ی هناروآون ب ی ن بسک اهراکو و تلود زا مها ی ت
لک ی د ی رد رف یا دن هعسوت رادروخرب ن د .
لودج 2 . نیشیپ ة شهوژپ یاه یلخاد ( م أ خ ذ : ناگدنراگن )
مان نارگشهوژپ لاس
شهوژپ ناونع
شهوژپ تاحیضوت
م ی ازر یی و
نابر 1400 ی
زرا ی با ی و لحت ی ل فرظ ی ت
روآون ی هقطنم ا ی رد حطس
ناتسا اه ی روشک اب کت ی ه رب
نابم ی ون ی ن شجنس روآون ی
هقطنم ا ی و رورم براجت اتن
ی ج شهوژپ ناشن م ی دهد هب بسانت شهاک ی ا ازفا ی ش حطس
هعسوت ی گتفا ی
،قطانم فرظ ی ت روآون ی قطانم مک ی ا ز ی دا م ی دوش .
ش ی لدر و
حتف 1400 ی
اسانش یی لماوع م ؤ رث رب ماظن
روآون ی هقطنم ا ی اب(
ت أ ک ی د رب
ای نار ) اتن
ی ج ناشن م ی دهد صخاش اه ی جراخم قحت ی ق و عسوت ة
،هاگنب
تکراشم تعنص و شناد رد قحت ی ق و
،هعسوت سرتسد ی هب رخآ ی ن
روانف ی و زومآ لاع ی
، و همانرب اه ی تبث عارتخا رثا تبرم و رادانعم ی
رب م ی ناز روآون ی اهروشک دنراد .
دمحم ی و
ناراکمه 1398
بوچراچ لحت ی ل درکراک ی
ماظن روآون ی هقطنم ا ی رد
اهروشک ی رد لاح هعسوت هب
سررب ی موهفم سانش ی اهدرکراک رب ساسا لحت ی ل اوتحم و اهدرکراک ی
عسوت ة روآون ی هقطنم ا ی هتخادرپ دنا . اتن ی ج ناشن دنهد ة تشه درکراک
لباق ی ت نارمکح ی روآون ی هقطنم ا ی و تهج هد ی
،نآ لباق ی ت ا ی داج
ز ی تس موب روآون ی
، لباق ی ت خشت ی
،ص هلئسم ی با ی و پ ی ش ب ین ی ناروانف ة
تکرش اه و انص ی
، لباق ی ت عسوت ة تعنص ی نتبم ی رب روانف ی
، لباق ی ت
زاسدنمناوت ی
، لباق ی ت هکبش زاس ی
، لباق ی ت ا ی داج رازاب
، و لباق ی ت فشک
و راشتنا تصرف اه ی رفآراک ین ی تسا
م ی ازر یی و
نابر 1397 ی
لحت ی ل لئاسم ماظن روآون ی
نلاک رهش نارهت اب
هدافتسا زا ور شقن ة یتخانش یزاف لئاسم ماظن یروآون هقطنم یا
نلاک رهش نارهت ار یسررب .دندرک اتن ی ج شهوژپ ناشن م ی دهد
ز ی تخاسر اه ی روآون ی ن ی زا هب هجوت ب ی رتش .دنراد
قف ی ه ی و
لس ی م 1388 ی
علاطم ة ماظن روآون ی شخب ی اب
تأ ک ی د رب عت یی ن باور م ی نا
،اهداهن راکمه ی اه ی شناد ی
، و
اهدرکراک ای
ن شهوژپ راتخاس ون یی ار رد دودحم ه رگن شخب ی هب ثحابم
ماظن اه ی روآون ی رطم م ی دنک و عون دج ی د ی زا اهداهن ی م ؤ رث رب ماظن
روآون ی شخب ی فرعم ی م ی دنک .
و یملاس ناراکمه 1394
سررب ی اسانش و یی لماوع
داهن ی م و ؤ روآون ماظن رب رث ی
هقطنم ا ی رد هشوخ اه ی
تعنص ی ( ةعلاطم دروم ی :
تعنص شاک ی و مارس ی ک ) شهوژپ نیا هب
لابند هبتر دنب ی صخاش اه ی یداهن ماظن روآون ی
هقطنم یا رد هشوخ یاه یتعنص هدوب دنا . اتن ی ج ناشن دنهد ة تفه ةتسد
،گنهرف تخاسریز و
،تاطابترا لماعت و
،یراکمه تسایس
،یراذگ
لنسرپ و
،نانکراک ت أ نیم
،یلام و یریگدای و یروآون هدوب تسا .
هدودحم و
ورملق شهوژپ
ناتسا دزی اب تیزکرم رهش ،دزی اب تحاسم غلاب رب 76469 رتمولیک رم ب
، رد زکرم ناریا نیرب ضررع یاره
ییایفارغج 29
هجرد و 48 هقیقد ات 33 هجرد و 30 قیقد ة یلامش و لوط ییایفارغج 52
هجرد و 45 هقیقد
ات 56 هجرد و 30 قیقد ة یقرش زا فصن راهنلا دبم أ رارق هتفرگ تسا هک زا لامش و برغ هب ناتسا
،ناهفصا
زا لامش رش هب ناتسا ناسارخ
،یبونج زا بونج هب ناتسا نامرک و سراف دودحم یم دورش و یاراد 28
زکرم یملع و یشزومآ تسا هک گرزب نیرت نآ هاگشناد یتلود دزی رد رهش دزی تسا و نینچمه یاراد 8
زکرم دشر تسا هک هتسباو هب راپ ملع و یروانف ناتسا دزی لوغشم هب راک دنتسه . نینچمه ناتسا دزی هب
ناونع نیلوا قطنم ة ژیو ة ملع و یروانف رد روشک رد لاح تیلاعف .تسا رد وصخ رصانع
و نارگیزارب
لاعف رد قطنم ة ژیو ة ملع و یروانف دزی یم ناوت زا تکرش ،تاربارخم تکررش
بآ و ،بلارضاف تکررش
یزوت
، رب تکرش
،زاگ تکرش رهش یاه
،یتعنص رادا ة هار و یزاسرهش
، رادا ة بانم
،یعیبط راپ ملع
و یروانف
، زکارم دشر و یروآون و تیقلاخ
، هاگشناد یاه
،ناتسا یرادناتسا
، و نینچمه یرادرهش دزی
دای
درک ( تئیه ناریزو 1389
؛ یناورسخ داژن
و ناراکمه 1398 .)
شقن ة 1 . تیعقوم تخاسریز یاه یروآون ناتسا دزی
شور و رازبا شهوژپ
فده ا ی ن شهوژپ ئارا ة یوگلا بسانم عسوت ة ماظن یروآون هقطنم یا ناتسا دزی .تسا ا ی ن شهوژپ ارب
زجت ی ه لحتو ی ل ماج تاعلاطم لبق
ی شهوژپ(
یاه نیشیپ و ت أ دیک رب ناتسا دزی هب ناونع نومن ة )یدرورم
زاغآ .دش سپس زا نیا قیرط لماوع یدیلک م ؤ رث رب عسوت ة ماظن یروآون هقطنم یا ناتسا دزی ییارسانش
دندش . تهج مج یروآ هداد اه زا همانشسرپ و
نینچمه یارب لیلحت هداد یاه لرصاح زا همانرشسرپ زا
ور یاه صخاش تیمها
1یبسن ( )RII
و لیلحت یلماع یفاشتکا (2
)EFA
هدافتسا .دش
یحارط همانشسرپ
ارب ی تیولوا یدنب و هتسد دنب ی لماوع م ؤ رث رب عسوت ة ماظن یروآون هقطنم یا ناترسا دزری
، همانرشسرپ یا
یحارط دش هک ا ی ن لماوع ار دروم سررب ی رارق دهد . نیا همانرشسرپ یاررب
ریزوت ناریم نارسانشراک و
ناصصختم یرادناتسا
، راپ ملع و یروانف ، رقطنم ة ژریو ة مرلع و یروارنف ، زرکارم یروآورن و عرسوت ة
یروانف
، هاگشناد اه ، نف رازاب هقطنم یا
، رادا ة لک تاطابترا و
یروارنف تارعلاطا ،
تکررش رهرش یاره
یتعنص ، نامزاس تیریدم و همانرب یزیر ، اتا یناگرزاب یانص و نداعم و یزرواشک ،
قطنم ة ژیو ة مرلع و
یروانف ، ناخ ة تعنص و ندعم و تراجت ، نامزاس داهج یزرواشک ،
داینب نارگبخن ، ودنرص شهوژرپ
و
یروانف ، نامزاس داهج یهاگشناد ،
رادا ة لک ثاریم یرگنهرف و
یانرص یترسد و یرگرشدرگ ،
رادا ة لرک
زومآ رورپو ، نامزاس ماظن یسدنهم نامتخاس ، اهاروش و یرادرهرش اره
، هارگراک یاره یاراد زرکارم
یشهوژپ و
یتاقیقحت ، تکرش یاه شناد ناینب و باتش ناگدنهد رد
ناتسا دزری هرب ناورنع رعماج ة درورم
هعلاطم هیهت دش . تهج یجنسرابتعا و
ییاور مانشسرپ ة میظنت هدش لماش لماوع رم ؤ رث ررب عرسوت ة مارظن
یروآون هقطنم یا ناتسا دزی زا ور ییاور ییاوتحم هدافتسا دش . یارب نیا راک مانشسرپ ة هریهت هدرش رد
رایتخا هدزای رفن زا ناصصختم نیا
هزوح لودج(
3 ) رارق تفرگ و زا نآ اه هتساوخ دش یارب ره کی زا
هراذگ اه رد فیط جنپ ییات ترکیل یارب تقد رتلااب زا
«
ًلاماک قفاوم
» ات
«
ًلاماک فلاخم » ساپ .دنهد سپ
زا مج یروآ همانشسرپ اه
دراوم
«
ًلاماک قفاوم
» و
« قفاوم
» تحت ناونع
« یرورض
»،
« یرظن مرادن
» ترحت
ناونع
« دیفم اما یرورضریغ
»،
و
« فلاخم
» و
«
ًلاماک فلاخم
» ترحت ناورنع
« یروررضریغ
» هرقبط یدرنب
1. relative importance index 2. exploratory factor analysis
