The Impact of the Story of Div-e Gavpai and the Religious Sage in Marzbannameh from the Storeis of Prophet Moses (pbuh) and
Prophet Mohammad (pbuh)
Zeinab Rezapour
Assistant professor of Persian Language and Literature‚ Shahid Chamran University of Ahvaz‚
Ahvaz‚ Iran
(P 81-98)
Received: 27 December 2021; Accepted: 12 April 2022
Abstract
One of the most important and challenging stories of Marzbannameh is Div- e Gavpai and the religious sage, which covers the fourth chapter of this book and is viewed from different angles. One of the reasons for various speculations about this story is the association of meanings and its connection with a range of religious, historical, mythological narratives and narrative themes in the Iranian mythology and Saami stories that each one has some thematic similarities with the story of Div-e Gavpai and the religious sage. It is likely that Varavini intended to intentionally include some signs and evidence in the text to guide the wise reader to those narrations. Accordingly, while expanding the intentions and dimensions of the story and connecting the audience's mind with similar narrations, he establishes coherence and coordination between the phrases of the fourth chapter of Marzbannameh. Research on this subject has explored this story more from the perspective of mythological critique and related narrative patterns and religions of ancient Iran while its relationship with Saami stories such as the story of Prophet Moses (pbuh) and Prophet Muhammad (pbuh) in religious and historical texts has been neglected. In this paper, with a descriptive-analytical method and based on intra- and extra-textual evidences and presenting structural, verbal and content documents, the similarities and relations of this story with the mentioned narrations are explained. It is also shown that how Varavini, with the help of his own art and the use of storytelling techniques, has created a multi-layered narrative discourse from which different voices can be heard.
Keywords: Marzbannameh, Sa’d al-Din Varavini, Div-e Gavpai and The Religious Sage, The Story of Prophet Moses (PBUH), The Story of Prophet Mohammad (PBUH).
10.22059/jpl.2022.336253.2007 Print ISSN: 2251-9262//Online ISSN: 2676-4113
https://jpl.ut.ac.ir/
ِینید یاناد و یاپواگ
یریذپرثا ناتساد
ِوید یاپواگ ِینید یاناد و
نابزرم همان
زا
ناتساد یاه
یسوم ترضح ترضح و
عد ّمحم
ص
روپاضر بنیز
*
یسراف تایبدا و نابز هورگ رایداتسا دیهش هاگشناد
ناریا ،زاوها ،زاوها نارمچ
ص زا(
81 ات 98 )
:هلاقم تفایرد خیرات 6
/ 10 / 1400 :هلاقم شریذپ خیرات ، 23
/1 / 1401
یملع - یشهوژپ
هدیکچ
ناتساد زا یکی شلاچ و مهم یاه
زیگنارب نابزرم
همان وید، یاپواگ هب ار باتک نیا مراهچ باب هک تسا ینید یاناد و
و هداد صاصتخا دوخ یایاوز زا
هدش هتسیرگن نآ هب یفلتخم تسا
. دعت لیلاد زا یکی هنامگ د
ینز اه رد ۀراب نیا
،ناتساد رارقرب طابترا و یناعم یعادت نب و یریطاسا ،یخیرات ،ینید تایاور زا یفیط اب نآ ندرک
یناتساد یاههیام
ناتساد و یناریا ریطاسا رد دوجوم ره هک تسا یماس یاه
مادک هب ناتساد اب یعون وید
یاپواگ تاکارتشا ینید یاناد و
و دنراد ینومضم حا نیا
ت هک دراد دوجو لام ینیوارو
دنمفده ندناجنگ اب هناشن یخرب
دهاوش و اه نتم رد
، هدوب نآ رب
تسا ب ار هاگآ بطاخم ات ه
تایاور نآ
، نومنهر وش د . یو قیرط نیا زا
، ضارغا شرتسگ نمض دنویپ و یناتساد داعبا و
،هباشم تایاور اب بطاخم نهذ نداد مراهچ باب تارابع نیب
نابزرم
همان و ماجسنا یم رارقرب یگنهامه .دنک
شهوژپ ماجنا یاه هروطسا دقن هاگدید زا رتشیب ار ناتساد نیا ،هراب نیا رد هدش و نآ هب طوبرم ییاور یاهوگلا و یسانش
هدیواک ناتساب ناریا نایدا نا
تساد اب نآ طابترا و د نا
یسوم ترضح ناتساد ریظن یماس یاه وع
ترضح د محم ردص
هدنام لوفغم یخیرات و ینید نوتم
راتشون نیا رد .تسا
، هب ویش ۀ یفیصوت دهاوش ساسا رب ،یلیلحت- نورد
و ینتم
نورب ئارا و ینتم ۀ تهابش ،ییاوتحم و یظفل ،یراتخاس تادنتسم ناتساد نیا طباور و اه
نابزرم
همان روکذم تایاور اب
یم نییبت هداد ناشن و ددرگ
یم دوش هنوگچ هک ینیوارو رنه ددم هب ژیو
ۀ شیوخ و هب یریگراک یاهدرگش ه صق ،یزادرپ
دنچ ینامتفگ اب یناتساد هیلا
هک هدروآ دیدپ یاهادص
هدینش نآ زا یفلتخم یم
دوش .
هژاو اه ی دیلک ی :
نابزرم
همان
،
،ینیوارو نیدلادعس وید
یاپواگ اناد و یسوم ناتساد ،ینید ی ناتساد ،ع
ترضح
د محم .ص
* :هدنسیون ۀمانایار.
1 . ّدقم هم
نابزرم
همان هب ناونع قلحرس و متفه نرق ینف رثنۀ نومن
ۀ اش هن هک دور یم رامش هب کبس نیا صخ اهنت
تسا هدوب ناگدنسیون قشمرس زین دعب نورق رد هکلب ،نرق نیا رد
( یبیطخ
، 1366 : 510
. )
یلوق هب انب
نابزرم نب متسر ا لصا ی ن باتک ار یرجه مراهچ نرق رد ؛تسا هتشون
یاپ رب و ۀ رگید لوق ار نآ ، رد
رود ۀ نایناساس ای کی
دع ه نارود نآ یامکح زا یا ریرحت
هدرک دنا
( ،ییاضر 1389 : 66
و)
رد ا لیاو نرق
متفه
، ینیوارو نیدلادعس رصت و لخد اب
ف یتا ار نآ هدنادرگرب یسراف هب
.تسا
زا یکی داعبا تخانش یاهرازبا یرنه
نابزرم
همان
، یپ هب ندرب راتخاس ناتساد و باتک نیا یاه
رصت مهف هک تسا یتاف هدنسیون
رد ناتساد نآ یاه ک لامعا ر هد .تسا ،رما نیا نتم لماعت ار
اب رگید
تم نو
، خشم و ص ینیوارو رنه لخ و
وا تیق رد ار زاب صق تخادرپ ۀ
اه یم راکشآ دنک
. ناتساد وید«
یاپواگ ینید یاناد و
» طابترا یفسلف و یمیلعت ،یخیرات ،یریطاسا ،ینید نوتم زا یعیسو فیط اب
رارقرب یم دنک ،نایم نیا رد و تهابش
نوچمه یناربمایپ ناتساد اب نآ ترضح
و یسوم هبترم رد یا
فیعض ،رت ترضح د محم رتشیبص
هب یم رظن دسر . ینیوارو نابزرم
همان ار تهج نآ زا همجرت یارب
دح نیرتلااب رد ار دوخ یگدنسیون رنه دناوتب لاجم تعسو اب ات دیزگرب هدوب دوهعم هرود نآ رد هک ی
تسا دراذگب شیامن هب ،
( یبیطخ ، 1366 : 506 ).
لصا نابزرم
همان تسین دوجوم یربط نابز هب
؛ زا یلو سیاقم ۀ مجرت ۀ ا ینیوارو اب باتک نیا ز
مجرت ۀ نآ رگید مان اب هضور
لوقعلا هک د محم یویطلم یزاغ ریرحت
تسا هدرک یمرب ،
یرایسب هک دیآ
نف قیاقد زا و ی
لصاح ،باتک نیا رد یتخانشابیز طاحا
ۀ ،فلتخم نوتم رب ینیوارو رایسب
فرژ قد ،یشیدنا رظن ت
حیرق و ۀ یلااو وا .تس
،ساسا نیا رب یم
ناوت ناتساد یعادت فلتخم یاه
زا باب نیا رد نابزرم
همان ار هب ناونع بولسا زا یکی نخس یاه
فیرظ رنه و ییارآ رد ینیوارو
مجرت ۀ نیا رثا درک یقلت
؛ هب وخ هکنیا هژیو د
یو مدقم رد ۀ باتک رد ۀراب نوگانوگ عبانم زا هدافتسا هب
عوضوم نیا هدرک هراشا
:تسا
هفوکش ره رب لحن نوچ ره زا و متسشن تارابع نانفا زا
صلخ چنآ کی ۀ
صاص ُم و تفاطل ۀ
ی لَخ اب ،دوب تولح ب یب کرم نآ ءازجا تادرفم زا ات مدرب رطاخۀ
لسع جازتما طرفه دمآ لصاح راو
تساخرب ءزج و لک نایم زا زییمت ناکما هک (
ینیوارو
، 1380 : 17
).
یگژیو أت و ییانعمدنچ لیو
رادرب میهافم و نیماضم یعادت ببس هک ندوب د دعتم
اهراکهاش رد ی
هدوب یبدا
، أت تیفرظ هب ادتقا اب لیو
زا یکی .تسا هدمآ دیدپ میرک نآرق ییانعم نوطب و یریذپ
هنومن ویش نیا صخاش یاه ۀ
نخس ییارآ
، یم هدهاشم ظفاح راعشا رد دوش
هک هب و دنمفده روط
گژاو یخرب و یناعم ،بولسا ،هناهاگآ نا
لزغ یناهنپ و هنادنمرنه ار دوخ یاه
، ناتساد و تایآ زا یاه
هدرک یرادربوگلا ینآرق
تسا
(
،یرظن 1391 : 235
. )
هن زین ینیوارو رساترس رد اهنت
نابزرم
همان
هب هنوگ و ادیپ تروص هتفرگ هرهب ییاور و ینآرق تارابع و ناگژاو زا نوگ
، هویش زا هکلب یریذپرثا یاه
یبعت و ناهنپ ۀ
ناتساد و تاعوضوم هب ینمض تاراشا هدوبن لفاغ زین ینآرق یاه
( ،روپاضر 1400 : 50 )
ِینید یاناد و یاپواگ
ناتساد قیفلت رد ار دوخ یعس مامت و هب ینید یاهوگلا اب یریطاسا یاه
تسا هتفرگ راک .
ب نیا ر
ساسا
، یم شلت شهوژپ نیا رد نییبت نمض دوش
تهابش ناتساد یاه وید
یاپواگ و یاناد اب ینید
تشذگرس یسوم ترضح
ترضح و ع
د محم هشوگ ،ص
مراهچ باب ناهنپ و یرنه داعبا زا یا
نابزرم
همان د راکشآ ینیوارو تخادرپزاب ر وش
.د
شهوژپ ۀنیشیپ ناتساد باب رد وید«
ینید یاناد و یاپواگ »
شهوژپ هتفرگ ماجنا ینوگانوگ یاه
،نیعم د محم .تسا
یریطاسا ناتساد تخا‌و‌نایرف‌تشوی‌ناکیتام
وید عبنم ار یم ینید یاناد و یاپواگ
دناد
( 1324 : 15 )
ضفت دمحا و یل
رظن در نمض ،نیعم
نآ ًافرص ناتساد نیودت رد ار تایبدا هنوگ نابزرم
همان ر ثوم
هتسناد تسا
( 1393 : 253 - 254
ۀلاقم رد اسیمش سوریس.)
« نابزرم ناوید تسکش ۀرطاخ و همان
» زا
کی تسکش زا یمیدق یتیاور وس ییایرآ زا نلیگ و ناردنزام یموب نامدرم
ناتساد نیا أشنم ار اه
یم نیزگیاج ریظن یتارییغت هک دناد لامعا نآ رد زین یماظن تسکش یاج هب یونعم تسکش ندرک
تسا هدش و
سوت یتشترز تناید لوبق ،رگید یوس زا یموب ط
حرطم ناتساد نیا رد زین ار لامش یاه
یم تعم ساسا نیا رب و دناد وید ناتساد تسا دق
لکش هب ،هرود دنچ ریطاسا شزیمآ رثا رد یاپواگ
هدش هضرع ینونک
تسا
( 1361 : 1283
یلیلخ و یرایتخب وجمزر .)
ۀلاقم رد ،یمرهج
« دقن
هروطسا وید باب یارگ نابزرم ینید یاناد و یاپواگ
همان وید و ینید یاناد ،ناکم و نامز رصانع »
مشچ زا ار یاپواگ ا زادنا
هروطس هدیواک یا ت یصخش دندقتعم و دنا
،نایرف تشوی لیبق زا ییاه
نامیلس ترضح و تشدرز ،گنشوه
، هب کیره ناتساد یلصا ت یصخش اب یعون
، ینید یاناد ینعی
تهباشم ییاه دنراد
؛ یلو رد
،تیاهن هب مدع قابطنا لماک ت یصخش یاه
نیا ناتساد ت یصخش اب یاه
ناعذا یخیرات و یریطاسا هدرک
دنا
( 1390 : 80
یس .)
هد ۀلاقم رد ینیسح هموصعم
« هبنج لیلحت یاه
وید ناتساد یونام نابزرم رد ینید یاناد و یاپواگ
همان وید و ینام اب ار ینید درم » ریترک اب ار یاپواگ
،
دبوم نادبوم یتشترز و لماع راتشک
،نایونام هیبش هتسناد و رب ساسا تادنتسم یخیرات
نورد و
،ینتم
ناقفخ طیارش لیلد هب نایونام هک تسا هدیسر هجیتن نیا هب هتشاد ینام زا سپ هک یروآ
دنا
، اب
تسد ناسفا یراک ۀ
ینام لتق هب هک ار ریترک و ینام ۀرظانم ۀنحص ،تشوی و تخا ۀرظانم یتشترز
هدرک یفخم نآ رد ،دیماجنا ا
دن
( 1396 : 27
ۀلاقم رد ناراکمه و یدلاوف .)
وید هلئسم« پواگ
و یا
نابزرم ینید یاناد همان
» یم لمتحم زا هتفرگرب ناتساد نیا یلصا ۀتسه هک دنناد
اتسوا یولهپ عبانم و
هب ه جوتاب و هتخیمآ یفسلف میهافم اب هک دشاب درخ‌یونیم
تسا هدش هتخادرپ
( 1399 : 82
.)
2 . یریذپرثا دنچ
ناتساد رد هیوس وید
یاپواگ ینید یاناد و
نانچ دش هتفگ هک ینیوارو
زا هلمج یناگدنسیون تسا
هک هب یاضتقا رثن نف
،ی رد تخادرپزاب
نابزرم
همان
، زا أت ریث میقتسم و ریغ میقتسم تایآ ینآرق هرهب دنم هدوب و هنوگ یاه فلتخم یریذپرثا
رد رثا یو لباق هدهاشم تسا . هویش رگا هب یریذپرثا نوگانوگ یاه کی روط
عمج هنومن کی رد اج
وش ،دن نادب
« هیوسدنچ یریذپرثا
» هتفگ یم دوش
(
،وگتسار 1398 : 87
. )
وید ناتسادرد یاناد و یاپواگ
یریذپرثا زین ینید
،یناگژاو
،یحیملت یماهلا
- و یداینب یلیوأت هب یم هدید نامأوت تروص دوش
؛ یلو
نآ هچ رد قمع یدعبدنچ و ناتساد هب ندیشخب هتشاد یساسا شقن نآ ندرک
، یبعت ۀ میهافم ینمض رد
مراهچ باب تخاسریز نابزرم
همان کبس و راتخاس زا هک تسا دیجم نآرق
یم یوریپ رد .دنک
یراتخاس یریذپرثا –
اب ناسمه و ناوخمه یتفاب و تخاس رد ار شیوخ نخس رونخس ،یکبس
نآرق
یم شزادرپ .دنک
نآرق رد زین فرژ ،دوخ راکشآ تخاسور یارو مهرد و هتسویپ یتخاس
هک دراد هدینت
هیلا و تسوتردوت و هیلا دراد یناهنپ یدنویپ نآ تخاسور اب
نامه(
: 70
و راتخاس جیاتن زا یکی .)
رصحنم کبس هب
درف نآرق هک
،لماوع رگید رانک رد و یراگدنام
ییایوپ مقر فلتخم راودا رد ار نآ
اقد و ینطاب یناعم فشک موزل و ینآرق تایآ قیبطت و لیوأت تیلباق ،تسا هدز ی
تفهن ق ۀ تسا نآ
،ینکر(
1392 : 134
،هویش نیا و )
یبدا نارونخس ناهذا رد هراومه ینیوارو نیدلادعس هلمج زا
ماهلا هدوب راذگرثا و شخب
.تسا
3 . وید ناتساد یاناد و یاپواگ
ینید نابزرم رد همان
اسا رب س وید ناتساد ینید یاناد و یاپواگ
رد نابزرم
همان رد اراکشآ ناوید هک میدق ناراگزور رد ،
هعماج و داسف هب هارمگ
ندرک مدرم و هب هابت نید یدرم دورو اب ،دنتشاد مامتها یراک راد
نیمزرس هب
ناشیا هدرتسگ و رامش شیازفا و توعد و تدابع طاسب ندش یم رطخ ساسحا ،یو ناوریپ
رد و دننک
وید دوخ رتهم اب یسلجم یم مه درگ یاپواگ
سلجم نیا رد .دنیآ
، ره لکشم عفد یارب ناوید زا مادک
شیپ آ هاگدید ینید یاناد اب هلباقم و هدم یم هئارا ار دوخ یاه
تیاهن رد و دنهد
، وید میمصت یاپواگ
یم اب دریگ درگ اناد وید رازه ندروآ یسرپ و
ند ؤس راوشد تلاا ینادان یاشفا هب
یاناد ینید روضح رد
یرپ و یمدآ و ناگرزب و نادنمشناد دزادرپب
سپس و یارب دهعتم ناشیا نینچمه .دنک مادقا وا لتق
یم تسکش تروص رد هک دنوش ،
نطوم أم فول کرت ار دوخ نک
نابایب رد و دن نیمز و اهراغ و اه
یاه
نکاس تسپ وش
دن
؛ هب چیه هک یروط تیاهن رد .دنشاب هتشادن نایمدآ اب یسامت
، یاناد هب ینید
شسرپ یمامت یم خساپ نانآ یاه
نایز ،ناوید و دیوگ یم هدنار دابآ هاگیاج نآ زا دیماان و هدید
.دنوش
دیاب ه جوت نس رد هک تشاد هروطسا دوجوم یانعم رد هراومه وید ،یسراف بدا ت
ای نمرها ،یا
قادصم و هتفرن راک هب نج ریغ و یناسنا فلتخم یاه
یناسنا یپ هدرک اد تسا
؛ ،لاثم یارب
هج ،ماوع ،یقوجلس ناریما ،یسابع یافلخ نوچ یدارفا ورسخرصان دارفا ،نیغورد یاهقف ،لا
و صیرح ...
یب ،یگدنبیرف نوچ یتافص و هدیمان وید ار هارمگ ،یرهوگدب ،ییافو
،لهج ،یگدننک
ندرگ ،قافن و یشنکدب ،یراکافج ،یشک
...
تسا هداد تبسن ناشیدب ار
( زا لقن هب ،یدعسا 1384 :
10
. )
وید نتم رد :تسا هدش هراشا نینچ عوضوم نیا هب زین یاپواگ
ورد مشخ و زآ رهوگ هک هگ ره (
ءاقلاب یهن و رما رد و دیآ نوریب ناوید تفصب ،دنک لیتسا )ناسنا
دیارگ یناطیش (
،ینیوارو 1380 : 267 ).
ِینید یاناد و یاپواگ
ساسا نیا رب ،
و وید ناتساد نیا رد ینید یاناد بنج ،
ۀ یم نیدامن أت تیلباق و دنبای
لیو هب
ت یصخش یاه
نوگانوگ نآ اب قیبطت و اه
یم ادیپ ار .دننک
چ یتارابع دربراک نو
« ا تعرشب رفک تعدب ز
دندمآ نامیا لبق رب و
ۀ یادخ دندرک لابقا یتسرپ
»
( نامه : 214
و)
زا هدافتسا یناگژاو
ریظن « یدرم
نید راد
»
،
« توعد طاسب
»
،
« توعد رازاب
» و « تعیرش ناکرا
» رد أش ینید درم ن ندوب ربمایپ رب ،
یاناد ینید دراد تللاد مکح رد ناوید و
نانمشد و نافلاخم یو یم رارق .دنریگ
4 . تهابش یاه ناتساد ترضح
عیسوم اب وید ینید یاناد و یاپواگ
یسوم ترضح ناتساد یکیع
زا ناتساد یاه یماس نایدا رد روهشم
( )ملسا و تیحیسم ،تیدوهی
تسا
هک هب ببس زا یرادروخرب نورد
یام ۀ ذج با و داعبا یتیبرت و نوگانوگ سرد
ب یقلخا یاه ،هتسجر
دروم رایسب ه جوت
هدوب .تسا شخب فلتخم یاه رد نآرق رد یسوم ترضح ناتساد
نمض 34 هروس
هلمج زا و هروس
صصق و لمن ،لافنا ،هرقب ،فارعا ،ارعش ،هط یاه رکذ
مه رانک زا و تسا هدش
رارق شخب نیا نداد یم لماک ناتساد ،هدنکارپ یاه
.دوش وید تیاور اب ناتساد نیا زا ییاهزارف یاپواگ
و تسا قیبطت لباق ینید یاناد و یم رظن هب
دسر ارو ترابع قیرط زا ینیو یزادرپ
دنمفده یاه و
شنیزگ ناگژاو ریباعت و صاخ ، یرارقرب تهج رد هدیشوک ناتساد ود نیا نیب طابترا
نیا زا .تسا
یسوم ترضح هب ،ینید یاناد ،هاگن وع
وید یاپواگ لباق وا نارواشم و نارای و نوعرف هب ناوید هورگ و
هاوخ لیوأت ن
.دوب د یز رد ر،
ش تهاب ناتساد ود نیا یاه رکذ
یم :دوش
1 . شخب رد فلتخم یاه نابزرم
همان یرترب و یرتهم و رورغ و ربک هب ییوج
وید یاپواگ راشا ه
یم دوش
( ،ینیوارو 1380 : 230 و 249 - 250
. )
زین نوعرف یاپواگ دننام هب
، همه زا ار دوخ رتهب و رترب
یم دناد و شیوخ یارب :تسا لئاق ییادخ هاگیاج
گرزب :تفگ نم زا رتهک همه ناشیا منم رت
مه لاس لهچ و .دنا نآ سپ .دوب نیا رب
رد هاگ
تب هناخ :تفگ نودیا و دروآرب اه ي رْیَغ ٍهَل إ ْن م ْمُکَل ُتْم لَع اَم
. مسانشن سک یادخ نم زج ار امش
دناوخ دوخ ندیتسرپ هب ار قلخ و (
یربط
، 1378 : 265 ).
نوعرف هب زین یرگید تهج زا اگ
و قلع نآ و دراد تهابش یاپ ۀ
تسا واگ هب یو رفاو :
درک ییادخ یوعد دنچ ره نوعرف
، یتشاد تسود ار واگ
؛ ره یدیدب وکین یواگ هک هاگ
، هدجس ار وا
هک رایسب دندوب یقلخ ردنا رصم یهاشداپ هب و .یدندرک دوجس ار وا هک یدومرفب ار قلخ و یدرک َس ار واگ ر زا یدرکن راکنا ناشیا رب نوعرف و ،واگ رس تروص رب یدنتشاد ناتب و یدندیتسرپ
یتشک واگ وا موق زا سک هک یدیدنسپن و یدروخن واگ تشوگ نوعرف و .دوب واگ اب ار وا هک یتسود ( :نامه 305
. )
2 . رد نابزرم
همان وید زا ، هب یاپواگ
« رجف ۀ تیغاوط و یغاوط
» وا نایرکشل و ناتسدریز زا و
هب ناونع « دبع نایغط تیغاوطۀ
» یم دای دوش
،ینیوارو(
1380 : 215 و 252
نآرق فلتخم تایآ رد .)
ریظن « َغَ
ط ُهَّن إ َن ْو َعْر ف یَل إ ْبَهْذا ی
»
( هط : 24
؛ تاعزان : 17 هط و : 43
و)
« َط ُر ْفَی ْنَ
أ ُفا َخَن اَنَّن إ اَنَّب َر َلااَق
ی َغ ْطَی ْنَ أ ْوَ
أ اَنْیل َعَ
»
( هط : 45
ف زین)
نوعر هب ناونع نایغط یدرف رعم شکرس و رگ
یف یم وش د.
3 . رد نابزرم
همان
، ار ینید یاناد
« تسا هشیپ تمکح و ملع
»
(
،ینیوارو 1380 : 245
ره و)
زور
،
یم وا نییآ هب یرتشیب دارفا :دندنویپ
« ب ات ب یور وا توعد طاسب یراگزور کدنا ه ه
و داهن تطسب
یب عابتا و دندرک وا شناد عاب تا سک رایسب دنتساخرب رامش
»...
( نامه : 214
. )
عیسوم دننام هب زین
هبزور ،توعد زاغآ زا سپ و تسا رادروخرب تمکح و ملع زا ینید یاناد وا ناوریپ رامش رب زور
یم هدوزفا :دوش
« ا ًمْ
ل ع َو ا ًمْک ُح ُهاَنْیَتآ یَوَت ْسا َو ُه َّد ُشَأ َغَلَب ا َّمَل َو
»
( صصق : 14 )
هدمآ یربط خیرات رد .
:تسا
« ید هب یسک ره .داتفا ردنا رصم هب وا ربخ یم وا راد
درگ وا رب هلمج لیئارسا ینب ات دندمآ
یم ودب و دندمآ دندیورگ
»
( یربط ، 1378 : 294 ).
4 . لحم رس رب ینید یاناد تدابع هعموص ،هاگیاج نآ رد هک تسا یهوک
ا یم بیترت ی و دهد
جس دا ۀ یم تدابع یم توعد تمصع قیرط هب ار قلخ و درتسگ
ورذ زا رس شتنطلس باتفآ و دنک ۀ
یمرب هوک نیا دنز
(
،ینیوارو 1380 : 214 و 216
تسا ییاج روط هوک زین یسوم ترضح ناتساد رد ).
یسوم رب دنوادخ هک لجتع
ی یم دنک
( اسیمش
، 1378 : 630
تدابع هب هوک نیا رد ترضح نآ و)
و
یم راگدرورپ تاجانم و دزادرپ
« نآ زا یسوم ،دش یرپس تاجانم و تشگ مامت وا رب تمعن نوچ
ماقم تبترم اب تشگزاب روط هوک تمعن و اه
تکرب و اه اه
؛ تکرب و یحو تکرب و یربمغیپ تکرب
تردق و تبترم تکرب و نید و تعیرش تکرب و تاجانم
»
( یربط ، 1378 : 290 ).
5 . د ر نابزرم
همان رابرد ۀ ناوید نابز زا ینید یاناد نینچ
هتفگ یم دوش گنس نیرب ینید درم نیا«:
رد گنس و تسشن نیگبآ
تفرگرب قیلخ لد زا ام هوکش و تخادنا ام راکۀ
»
(
،ینیوارو 1380 : 216 ) .
رابرد ۀ لحم و یسوم ترضح :تسا هدمآ نینچ زین یو تدابع
زع یادخ اب اجنآ یسوم هک انیس روط هوک زا دوب یگنس نآ دنتفگ یهورگ و
دوب هدرک تاجانم لج
لصم رادقم رب ای یدوب رفس هب اجکره یسوم زامن ی
.یدرکن ادج نتشیوخ زا ار گنس نآ ،رضح هب
ندرک یتساوخ تاجانم یسوم نوچ سپ
، رب گنس نآ رب یتفگ تاجانم و یدرک زامن و یداتسیا
( یربط ، 1378 : 363 ).
هب یم رظن دسر رارکت ژاو ۀ
« گنس
» تارابع نیا رد نابزرم
همان تسجرب شقن هب رظان ۀ
نآ رد
تسه زین یسوم ترضح ناتساد ؛
نانچ ک یکی ه گنس هب اصع اب ،ترضح نآ تازجعم زا
هبرض یراج و ندز هدزاود ماوقا یارب نآ زا همشچ هدزاود ندش
ناگ ۀ :دوب لیئارسا ینب ْب رْضا نَ«
أ
َر َج َحْ لا َكا َص َع ب
»
( فارعا : 160
تسا لیبق نیا زا ).
لیدبت گنس هب ییاراد و لاوما ندش
نافلاخم ییاه
عیسوم ترضح نآ یاعد ببس هب
( یربط ، 1378 : 303 ).
6 . د ر نابزرم
همان ناوید هورگ ، دورو اب و دنتشاد مامتها یهابت و داسف هب
یاناد ینید آ هب و هاگیاج ن
توعد دارفا هب قیرط ،تعیرش و تمصع مدرم
یم ضارعا ناوید لاعفا زا دننک
یم ودب و دنورگ
( ینیوارو
، 1380 : 214
یسوم ).
زین یم ثوعبم تلاسر هب ینامز لآ هک دوش
و داسف و ملظ نوعرف
دعت ی مدرم نیب رد ار ا دزن تباب نیا زا یسوم موق و دندوب هدناسر دوخ جوا هب
یم تیاکش و و دنرب
ِینید یاناد و یاپواگ
یم یرای :دنیوج ْم ُک َّو ُد َع َك ل ْهُی ْنَأ ْمُکُّب َر ی َس َع َلاَق اَنَتْئ ج اَم د ْعَب ْن م َو اَنَی تْ «
أَت ْنَ
أ لْبَق ْن م اَنی ذوُأ اوُلاَق
ْسَی َو ض ْرَ ْ
لْا ي ف ْمُک َف ل ْخَت ...
»
( فارعا : 129 ).
7 . و یاپواگ ناتساد رد ناوید دیلپ لامعا زا یکی یاناد
و یرگوداج قیرط زا مدرم یاوغا ،ینید
هولج تسرد :تسا هدوب نایمدآ راظنا رد لطاب نداد
تاجن و قح هار زا ار قلخ للضا و اوغاب«
رد تلاایخ لیطابا و دندینادرگیم یم هتسارآ نایمدآ مشچ
دندومن
»
( ینیوارو ، 1380 : 213
نامز رد ).
یسوم ترضح هزجعم ندروآ اب ترضح نآ و تشاد رایسب جاور یرگوداج و رحس زینع
نانآ هک یا
ماجنا هب رداق ش
اهرحس ،دندوبن تجح مامتا اهنآ اب و لطاب ار ناش
درک
( قودص ، 1373 : 2 / 80 ).
8 . وید رب فوقو زا سپ یاپواگ یگژیو
،یو هب مدرم زا یدایز دادعت ندیورگ و ینید یاناد یاه
رب هراچ یا یم نامز راک نیا رد ییوج خ
یم دوخ یارزو اب تروشم هب و دهاو :دزادرپ
...
یم نامز امش زا تفگ چرگا اهراک نینچ هک مهاوخ
ه رب یناوت تن دبا
، درک دیاشن مه ینأت یب اما
...
؛ ره هک ار وید رس هس سپ اروتسد هس
زاغآ و درک رضاح دندوب وا تنحم زور نارایتسد و تکلم ن
روتسد زا ترواشم هم
دومن نیرت ( ینیوارو ، 1380 : 217 ).
نوعرف زین وا زا دعب دهاشم و یسوم اب ههجاوم نیل ۀ
تازجعم یخرب
، نوچمه یارب یاپواگ
یسوم اب هلباقم وع
هراچ یشیدنا یم نامز ، و دهاوخ
شیوخ تکلمم نارس و ناریزو اب تروشم هب
یم دزادرپ
← ( ارعش : 36 - 40 ).
9 . هک تسا دقتعم یاپواگ یب و مدرم بیرف یپ رد ینید یاناد
رابتعا یا تموکح ندرک رد ناش
تسا یمومع ناهذا :
هدمآ وت یا و صرع ۀ ب شناد یوعد ه
یم خارف ماگ ب ار نایناهج و ییامیپ
ه نیا لاثما و عروت راهظا
نصت ع
، بغس ۀ و قرز تسب ۀ یم شیوخ بیرف یم و ینک
هک یهاوخ رهچ ۀ تسارآ ۀ رط و تلود ۀ دنزارط ۀ
وشم ار ام تکلمم وشم و ه
ینادرگ ش ( ینیوارو ، 1380 : 251 ).
نآ رب زین شموق و نوعرف ا
یسوم هک دن بیرف و رحس قیرط زاع
، رد نآ زا ناشیا جارخا ددص
یزادنارب و نیمزرس تقیرط و نییآ
ناشیا تسا : ی َسو ُم اَی َك رْح س ب اَن ضْرَ «
أ ْن م اَن َج رْخُت ل اَنَتْئ جَ أ َلاَق
»
( هط : 57
زین و )
:
« اَب َهْ
ذَی َو ا َم ه رْح س ب ْمُک ضْرَ
أ ْن م ْمُکا َج رْخُی ْنَأ ناَدی رُی ناَر حا َسَل ناَ ذ َه ْن إ اوُ
لاق یلْث ُمَ ْ
لا ُم ُک تَ قی رَط ب
»
( هط : 63 ).
10 . شور زا یکی اب هلباقم یارب یاپواگ هب یداهنشیپ یاه
یاناد ینید هجاوم یو لابقتسا اب هک
یم
،دوش بیع زا ییوج یاناد هجو بیرخت و ینید ۀ
ب ناگدنورگ دزن رد یو ا ه
هک تسو
« ب وت نوچ ه
اشگب نابز وا بلاثم ءاشفا و بیاعم راهظا ی
شتوعد رازاب و دندرگرب وا زا و دننک قیدصت ار وت ،ی ُک
دن
دوش
»
( ،ینیوارو 1380 : 223
. )
یسوم ناتساد رد نوعرف زینع
ماهتا اب یسوم هب وداج و نونج ریظن یتا
ع
( هط : 57
؛ فارعا : 127 دوه و : 17
،)
رد ئطخت ددص ۀ
ت یصخش نآ
ضح تر ینب دزن رد
سپس و لیئارسا
:تسوا لتق
ار یسوم نوچ ات دنک ادج یسوم زا ار لیئارسا ینب هک تساوخ نوعرف دشکب
، دوخ رب وا رهب زا
ینب هک دنبنجن
دندوب رایسب ددع هب لیئارسا .
درک یمه تشز لیئارسا ینب مشچ هب ار یسوم .
..
( یربط
، 1378 : 305 ).
11 . اب و دنیشنب ماع یعمجم رد ات تسا نآ رب یاپواگ یاناد
ایشا قیاقح و مولع رارسا رد ینید
رد وا ات دنار نخس خساپ و شسرپ
دوش راکشآ قلخ رب یو لهج تروع و دنامورف یاپواگ
← (
ینیوارو ، 1380 : 223 و 252 )
یو .
دینش زا دعب یپ و ینید نانخس ن
هناشن هب ندرب نید یاه
و یراد
،وا یزرودرخ ناتسد و اناد وید رازه
مرب زاس ی نادباع و نادهاز یهارمه و اهنآ کمک اب ات دنیزگ
بیرف اب هلباقم هب هدروخ یاناد
:دزادرپب ینید
« ار همه نیا رشح
ب و درک هک تفر هوک نآ راوج ه
عموص ۀ دوب اجنآ رب ینید
»
( :نامه 250 و 256
تفگ و رادید نیلوا زا سپ زین نوعرف ).
و و یسوم اب وگ
یم میمصت یو تازجعم یخرب ندید دریگ
ار اناوت و اناد رایسب نارحاس درگ شیوخ کلم رسارس زا
نایامن ناگمه رب ار یسوم زجع و لهج ،هوبنا یقلخ رضحم رد و دروآ دنک
.
یم رظن هب دسر
ژاو ۀ
« رشح
» رد نیا تارابع نابزرم
همان هب رظان ، رکذ هژاو نیا هک تسا یتایآ رد
رب درگ مه ندمآ ۀ و نارحاس لامعا یاشامت یارب مدرم یسوم ترضح
دراد تللاد :
« َلاَق ْم ُک ُد عْو َم
َنی ِّزلا ُم ْوَی ۀ ْنَ
أ َو َر َ
ش ْحُی ی ًح ُض ُساَّنلا
»
( هط : 59
،)
ن ئاَد َمْلا ي ف ُنْوَعْر ف َل َسْرَأَف« نی ِر ِشا َح
»
( ارعش : 53 و
← زین رعش ا : 36 و فارعا : 111
«،) َرش َحَ فَ
ی َداَنَف
»
( تاعزان : 23
.)
تکن ۀ نیا رگید رد هک نابزرم
همان
، و یاپواگ لباقت یاناد
ینید نآ و هدش هداد ناشن هرظانم لکش هب
لباقم ،تایاور نیا زا یرایسب رد هک تسا ینید و یریطاسا بلاغ یاهوگلا زا یوریپ لیلد هب مه ۀ
مه یاقلا رد و هدش رادیدپ هرظانم بلاق رد رش و ریخ یاهورین ناتساد نیا نامز
بطاخم یارب اه
تأ .تسا هتشاد یرتشیب ریث
12 . زا ناهاوخ یاپواگ نیب
تسا ینید یاناد ندرب
؛ هجاوم ناریزو زا یکی تفلاخم اب یلو
یم دوش هک راک نیا تبقاع ار
میخو یم دناد و یاپواگ یمزاب میمصت نیا زا ار :دراد
تسنآ نم یار«
دوش ر سیم دوخ رگا هک
، و ددرگ قحلا امب دوز نآ تماخو دشابن حلص ینید درم نیا نتخیرنوخ
یپ و مزح زا تخادنا نیا ش
تسرود ینیب
»
(
،ینیوارو 1380 : 222
نوعرف ).
زین رب یاپواگ دننام هب
نتشک
عیسوم مصم تسا م
؛ یل ؤم هلمج زا وا نارواشم زا یخرب نک میمصت نیا اب نوعرف لآ نم
و هدرک تفلاخم نینچ موش تبقاع
هب ار یراک وا
یم روآدای دنوش
← ( رفاغ : 26 و 28
.)
13 . ناوید رب یرورس یاعدا یاپواگ دم و دراد ار ناهج
نامسآ رد ذوفن یع شوگ و اه
هب نداد
:تسا توکلم لها نانخس نامسآ ناگتشرف زا عمس قارتسا ،مناهج ناوید یادتقم و اوشیپ نم«
یم منک
»
( ینیوارو
، 1380 : 251
دوخ تشرسدب ریزو زا و دراد ییادخ یوعد زین نوعرف ).
، ناماه
،
یم طا و نامسآ هب دوعص یارب هک دهاوخ :دنک ایهم یمیظع یانب وا یارب یسوم یادخ زا عل
« َلاَق َو
ْل َع ْجاَف نی طلا یَ
ل َع ُنا َما َه اَی ي ل ْد ق ْوَأَف ي رْی َغ ٍهَل إ ْن م ْمُکَ
ل ُت ْم لَع اَم ُ َلَ َمْلا اَه ُیَأ اَی ُن ْو َعْر ف ا ًح ْر َص ي ل
م ُه ُن ُظَ َلْ ي ن إ َو ی َسوُم هَل إ یَل إ ُع ل َطَ أ ي لَعَل َنی ب ذاَکْلا َن
»
( صصق : 38
.)
ِینید یاناد و یاپواگ
14 . نخس یسوم و ینید یاناد نتفگ ینید یاناد .دراد تهابش مه هب زینع
« رد تشرد یتاملک
یم مرن یترابع ب ار قح ترارم و دنار
ب عیرقت فرظ رد عیرجت تقو ه ینشاچ ف طلت نیبگنا ه
یم دهد
»
(
،ینیوارو 1380 : 254
یسوم و)
زا زینع
دنوادخ یوس یم تیرومأم
نوعرف دزن هب هک دبای
هتفر
، :دیوگب نخس یمرن هب وا اب «
ی َش ْخَی ْوَ أ ُر َکَ
ذَتَی ُهل َع َ َ
ل اًن یل َ لا ْوَق ُهً ل َلاوَ قَفُ
»
( هط : 44
.)
15 . رظانم ۀ وید ؤس اب ینید یاناد و یاپواگ زا یتلاا
یم زاغآ وا یتسیچ و ناهج راگدرک :دوش
« تفگ وید
؟دنچ ناهج راگدرک و تسمسق دنچ رب ناهج:
»
(
،ینیوارو 1380 : 257 )
یسوم نیب .
وع
هرظانم زین نوعرف رابرد یا
ۀ یمرد شنیرفآ و ناهج راگدرک تسخن و دریگ
نآ زا نوعرف شسرپ نی
رابرد ،ترضح ۀ
:تسوا تیفیک و دنوادخ تیهام بر ام و :تفگ نوعرف
نیملاعلا . یادخ نیا
تسا هداتسرف ار وت هک نایملاع
،
؟تسیک و تسیچ
»
( یربط ، 1378 : 292
و)
هدمآ رگید یاج رد
تسا :
« ی َسو ُم اَی ا َم ُکُّب َر ْن َمَف َلاَق
»
( هط : 49
.)
16 . ماغیپ نیتسخن رد ه
وید نیب هک ییا در ینید یاناد و یاپواگ
لدب و یم دوش ، و یرادنید هوکش
هناشن رپ یاه یراکزیه یاناد یم مولعم یاپواگ رب ینید درگ
د یم رایسب ساره هب ار وا و دنکفا
:
نا و دیسارهب تخس وا لاح تیاکح زا یاپواگ د
همه نیا هک دیشی تاملع و یراکزیهرپ تراما
تعیرش نید و یزرو جتم تداع زا و دوب دیاش یرورپ
ر جهتم و ناد یم ناد
دیامن ..
. (
،ینیوارو
1380 : 255 ).
نیتسخن رد هجاوم
ۀ یسوم ب ار یتازجعم یسوم ترضح زین تلاسر زا سپ نوعرف اب نوعرف یار
راکشآ یم دنک یم وا تشحو و بعر ثعاب هک :دوش
رگا یامنب و رایب تفگ نوعرف .مربمغیپ نم هک ینادب ات منک ادیپ یتیآ و میامنب یزیچ ار وت تفگ دنکفیب تسد زا اصع یسوم .ییوگتسار ..
. زا و دیسرتب نوعرف ردنا تخت ریز هب و داتفاورف تخت
میب زا تفرورف شمکش و دش (
یربط ، 1378 : 293 ).
17 . ،ناتساد ود ره رد تأ
ریث تمظع و تباهم یاناد
یسوم و ینید وید زا شیپع
نوعرف و یاپواگ
هدهاشم ناشیا نایفارطا بولق رد یم
دوش
؛ نانچ هک داتسرف فیصوت رد ۀ
تمدخ هب یاپواگ یاناد
هدمآ ینید :تسا
وید وا تباهم و هوکش« مد لاجم هک تفرگ نانچ ار
تفاین ندز
»
(
،ینیوارو 1380 :
252
زارف رد ).
ی رگید
، یاپواگ یم :دیوگ
« ب ینید درم نیا دربتسد زا کنآیب یراک ام لاتق و لادج ه
،تساخرب
ِعقو
لد رد وا سأب و ساره تسشنب امش یاه
»
( نامه : 249
یسوم ناتساد رد ).
،زینع
نوعرف زا شیپ نارحاس تحت
أت یم رارق یسوم ترضح تازجعم ریث و دنریگ
ب یوس زا لیلد نیمه ه
ذخاؤم نوعرف یم ه
دنوش
« : َر ْح ِّسلا ُم ُک َمَّ
ل َع ي ذَّ
لا ُم ُکُری بَکَل ُهَّن إ ْمُکَل َنَذآ ْنَأ َلْبَق ُهَل ْمُتْنَمآ َلاَق
»
( هط : 71
.)
ن هب ظ یم ر دسر ژاو شنیزگ ۀ
« عقو
» یآ هب رظان ۀ نآرق یزوریپ زا هک تسا قح
( یسوم
ب)
و لطاب ر
أت دیی ت وبن :دراد تیاکح یو
« َف َعَق َو َنول َم ْعَی اوُنا َک ا َم َل َطَب َو ُّق َحُ ْ
لا
»
( فارعا : 118 )
18 ماجرف . و یاپواگ راک هب زین شناوریپ
دراد تهابش وا موق و نوعرف ماجنارس رد یاپواگ .
اب هضراعم و هرظانم یاناد
یم تسکش ینید هب و دروخ
راچان
، دابآ نیمزرس دوخ
هدرک کرت ار ،
رد
لادوگ نیمز و اه یم نکاس تسپ یاه
دنوش
( ینیوارو ، 1380 : 273
و نوعرف ).
شنایرکشل روهقم زین
یسوم نوگانوگ تازجعم ،هدش
دنوش یم نوریب شیوخ دابآ نطوم و ناتسوب و غاب زا ماجنارس :
« ْم ُهاَن ْج َر ْخَ ٍمی رَک ٍماَ أَف
ق َم َو ٍزوُنُکَو ٍنوُی ُع َو ٍتاَّن َج ْن م
»
( ارعش : 57 و 58 ).
19 . ساد مهم دهاوش و هتسجرب یاهزارف زا یکی وید نات
هک ینید یاناد و یاپواگ لامتحا
طابترا
اب ناتساد نیا نآرق رد یسوم تشذگرس
یم تیوقت ار دنک
رارقا ، یاناد هرهب رب ینید زا وا کدنا یدنم
یندل ملع لعتم و
ق نامدق خسار هب نآ نتسناد ت وبن
:تسا تیلاو و
رهب چرگا ب یهانتمان تفرعم طیحم زا و تسدماین تدایز یملع ت ی ندل ملاع زا نمۀ نامدق خسار ه
ت وبن رطق زا شیب تیلاو و ًلی لَق َّلا ا مل علا َن م مُتی توُا اَم َو ،هدرکن ناضیف دنچۀ
؛ ما نآ ملع زا ا ردق
هتفای صیصخت مک زا و منامن رد وا باوج و لاؤس زا هک ما
رهم ،یوعد نانز ۀ
زاب زجع منیچن
( ینیوارو ، 1380 : 254 ) .
شخب زا یکی یسوم ترضح ناتساد یاه
رضخ اب ترضح نآ یهارمه و تاقلم هب ع ع
تایآ رد هک دراد صاصتخا 60
ات 82 روس ۀ هدش هراشا زیمآرارسا یارجام نیا هب فهک تسا
و
سفم زا یرایسب را
زا روظنم ،ن
« حلاص دبع
» هتسناد رضخ ترضح ،تایآ نیا رد ار .دنا
رد یربط
یم تایآ زا شخب نیا ریسفت :دسیون
تشپ رب تسه ار وت یقلخ چیه بر ای :تفگ نودیا ،درک یمه تاجانم یادخ اب یسوم نوچو م زا نیمز هدنب ارم یسوم ای :تفگ ؟رتاناد ن ،رضخ وا مان تسا یا
.تسا شیب وت زا ملع هب وا
بر ای :تفگ یسوم
، تفگ یادخ .نک نومنهر وا یوس هب ارم -
زع لج و - ایرد ود نایم هب وا :
و مور رضخ یوس و مسرن ایرد ود نایم هب ات میاساین نم هک :تفگ یسوم سپ .دشاب ملع وا زا
مزومآ (
،یربط 1356 : 4 / 947 ).
،ناتساد نیا رد یسوم هک طرش نیا اب رضخ
چیهع
ؤس یم ار وا یهارمه ،دسرپن وا زا یلا .دریذپ
یسوم دهاشم زا سپ ۀ
خاروس لماش هک رضخ تامادقا یانب دیدجت و ناوجون نتشک ،یتشک ندرک
ضارتعا یو هب ،دوب راوید یم
دنک أت رضخ و هدرک وگزاب وا یارب ار دوخ یاهراک لیو
، دوردب ار وا
یم هک رضخ .دیوگ رد
نآرق ریبعت اب وا زا َم ْح َر ُهانیتآ ان داب ع ْن م ًادْبَع«
ة ا َن ُدَ
ل ْن م ُهان ْم َ
ل َع و ان دْن ع ْن م
ًامْ ل ع
»
( فهک : 65
دامن ،هدش دای )
« نطاب » تسا تیلاو و یندل ملع یاراد و
؛ یسوم اما دامن ع
« رهاظ »
،تلاسر یاراد و
ت وبن تسا عیرشت و
( ،نافرطیب و رایدنفسا 1389
: 18
هب ،یندل ملع ).
یترابع
ی و بسک قیرط زا هک تسا یهلا رارسا و قیاقح و یبیغ فراعم نامه تسد هب لقع و سح رازبا ا
یمن دیآ
(
،نایرادمانروپ 1385
: 290
.)
تسا ینتفگ نآرق
اب رضخ ترضح تاقلم ناکم زا ترضح
یسوم هب
عمجم نیرحبلا
دای یم ک دن
فهک(
: 60
ریبعت و)
« یهانتمان تفرعم طیحم
»
( ایرد ی تفرعم
د)
ر
تارابع زا شخب نیا نابزرم
همان اب ه جوت هب .تسا هتکن نیمه ژاو
ۀ
« عمجم
» ناتساد رد رابدنچ زین
و یاپواگ یاناد
ینید رارکت یم دوش
( ینیوارو← ، 1380 : 256
هک)
دراد لامتحا نیا دربراک ساسا رب
ناتساد رد هژاو ترضح
یسوم .دشاب
