Urban Architecture and Citizenship Rights
(Type of Paper: Research Article)
Hamid Arami1*, Mahmoud Hekmatnia2, Mehdi Mahmoudi Kamel Abad3
Abstract
Assuming the principle that citizens have a right to the architecture of the city, the question arises as to how these rights are implemented and realized. One of the ways by which these rights can be realized is to determine the nature of the responsibility of those tasked with implementing these rights. In order to clarify the nature of responsibility, scholars categorize rights into negative, positive, and group rights.
Although this categorization is controversial, examining it in terms of concept, nature and elements can be a good guide in facilitating the realization of these rights.
The focus of this article is on clarifying the relationship between citizens' rights and the architecture of the city, and consequently to clarify the responsibility of urban designers and planners with respect to these rights. In this study, the methods of documentary research and qualitative content analysis and logical reasoning have been used. The results suggest that citizens' rights to urban architecture are divided into three main categories, namely: negative rights, positive rights and group rights.
The duty and the role of urban planners and designers is not to interfere with the first category, to secure the second category, and to participate in and cooperate for the realization of the third category. Of course, this separation does not mean the supremacy of one group of rights over the others. Rather, it concern how these rights are implemented and realized.
Keywords
citizen, positive rights, negative rights, group rights, urban architecture.
___________________________________________________________________
1. Ph.D in Architecture, Lecturer at Qom University, Qom, Iran (Corresponding Author).
Email: [email protected]
2. Prof., Law Department of the Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran.
Email: [email protected]
3. Assistant Prof., Faculty of Architecture and Urban Planning, Isfahan University of Arts, Isfahan, Iran.
Email: [email protected]
Received: October 30, 2019 - Accepted: December 6, 2020
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
یدنورهش قوقح و یرهش یرامعم
یملع :هلاقم عون(
)یشهوژپ _
یمارآ اضردیمح
1
، *
تمکح دومحم
2این ، یدومحم یدهم لماک
3دابآ
هدیکچ
نتسه قوقح دجاو رهش یرامعم صوصخ رد نادنورهش هک لصا نیا نتسناد ضورفم اب د
ۀلئسم ،
و ارجا یگنوگچ ققحت
ذپ ی ر یم حرطم ،قوقح نیا ی یاهراتخاس زا یکی .دوش
قققحت ذقپ ی ر نقیا ی
ح نیا ربارب رد ،نایرجم تیلوئسم عون ندرک صخشم ،قوقح نادنمقشیدنا .تسا قوق
هقب روقظنم
هقبط یعمج و تبثم ،یفنم قوقح هب ار قوقح ،تیلوئسم عون ندش نشور یدنب
م ی دقننک نقیا .
ناکرا و تیهام ،موهفم ظاحل هب نآ یسررب ،تسا عازن عوضوم هچرگا کیکفت م
ی دناوت یاقمنهار
لیهست رد یبسانم ققحت
ذپ ی ر راتقشون نقیا یروقحم ۀلئسم .دشاب قوقح نیا ی ندرقک نقشور ،
،رهش یرامعم اب نادنورهش قوقح تبسن و
هقب قبت تیلوئقسم و هقفیهو عوقن ندقش افقش نآ
همانرب و ناحارط هب قیقحت نیا رد .تسا روبزم قوقح اب یرهش نازیر
یروآدرقگ روظنم هداد
زا اقه
یدانققسا تاققعلاطم شور هناخباتک
ا ی و یقفیک یاوقتحم لقیلحت شور زا زین لیلحت ماقم رد و
هقس هب یرهش یرامعم هب تبسن نادنورهش قوقح ،جیاتن ساسارب .دش هدافتسا یقطنم للادتسا یعمج قوقح و تبثم قوقح ،یفنم قوقح لماش هدمع ۀتسد لباق
هقبط دنب تسا ی
؛ یاضتقا هب
هفیهو ،قوقح نیا شقن و
همانرب و ناحارط لوا ۀتقسد هقب تبقسن یرهش نازیر
مدقع هقلخادم و
ید یدعت زا تعنامم مود ۀتسد هب تبسن ،نارگ
نیمأت و هلخادم تکراقشم موس ۀتسد هب تبسن و
و مه پ ی دنو قوقفت ای ییادج یانعم هب کیکفت نیا هتبلا .تسا ی هتقسد
ا یرقگید رقب قوققح زا ی
ۀوحن رب رهان هکلب ،تسین ارجا
ۀوحن و ققحت ذپ ی ر .تسا قوقح نیا ی
ناگژاودیلک
،قح قوقح ،یفنم و تبثم عمج قوقح
دنورهش ،ی
، .یرهش یرامعم
___________________________________________________________________
1 . رتکد ی رامعم )لوئسم ۀدنسیون( ناریا ،مق ،مق هاگشناد سردم ،ی .
Email: [email protected]
2 . داتسا قوقح هورگ شهوژپ
شیدنا و گنهرف هاگ ۀ
یملاسا ناریا ،نارهت ، .
Email: [email protected]
3 . ا
،رایداتس ناریا ،ناهفصا ،ناهفصا رنه هاگشناد ،یزاسرهش و یرامعم ۀدکشناد .
Email: [email protected]
:تفایرد خیرات 08
/ 08 / 1398 - شریذپ خیرات :
16 / 09 / 1399
همدقم
تیندم ۀرمث و لوصحم اهرهش ناقسنا
اقه وقسحم قم
ی دنوقش ساقبع(
ناقگداز ، 1384 : 69 نقیا .)
ۀعومجم لوصحم مهرد
نت ی هد ا زا ی دپ ی هد اه تقسا یداقصتقا و یگنهرف ،یسایس ی هقک
هقبرف رقت ی ن
یصوصخ قوقح و یمومع قوقح یقلات ناکم ناسنا
اه لیکقشت ار قم
ی دقنهد ظع(
ی قم ی اه قش م و ی
وضر ی هداز ، 1389 : 1 یراقمعم اقب هقهجاوم رد ار دوقخ یگدقنز زا یریگمقشچ شقخب نادنورهش .)
یرپس یرهش م
ی دننک راتفر عون و یگدنز شور هک تسین هدیشوپ یسک رب و اقهنآ
ماقمت رد داقعبا
ینهذ ،یمسج یراقمعم هقب تبقسن نادنورهش قوقح هب نتخادرپ .تساهاضف نیا زا رثأتم یحور و
شیر هچرگا ،رهش یخیرات ۀ
ناوقنع اب نآ یزورما موهفم ،دراد1
« رهقش رقب ققح
2» ۀدقس قساوا رد
متسیب زا رثأتم دنا ی هش اه یتسیلایسوس ی رناه
ی رووفول
،زاغآ3
یوراقه دقیوید دننام یدارفا سوت و
لسروپ کرام و پی
گ ی ر درکیور نیا جیاتن زا .دش ی م
ی ناوت دانسا و اهروشنم هب درک هراشا یددعتم4
رد هک لاس یاه حطس رد ریخا بی
ن للملا هقب زقین لقیزرب دقننام اهروقشک یقضعب رد و هدش میظنت ی
ۀلحرم ارجا هدیسر ( تسا ،یریما و یبیبح 1394
: 30 - 9 و نایعیفر ؛ دنولا
ی روپ ، 1394 : 47 - 25 .)
و ققیقحت لقحم ،حرقط ناقمز زا هچرگا ،یرهش یرامعم هب تبسن نادنورهش قوقح عوضوم هدوب یسررب و
راثآ رد سراف یتاقیقحت زین ی رد5
لاس یاه هدهاشم ریخا م
ی دوش یفاقک ۀزادقنا هب ،
تیلوئسم عون هب همانرب و ناحارط( قوقح نیا نایرجم فیلاکت و اه
هدقشن هتخادرپ )یرهش نازیر
شلات شهوژپ نیا رد .تسا م
ی دوش لقیلحت شور زا بترقم میهاقفم یلاقمجا حیرقشت زا قپ
نیا هب یقطنم للادتسا و یفیک یاوتحم .دوش هتخادرپ عوضوم
___________________________________________________________________
1 .
علاطم یارب ۀ رتشیب :ک.ر یدنورهقش تکراقشم اقب رد نآ دربراک و یباراف تایرظن لیلحت .
دقمحاروپ ، یقبیبح و
یرفعج
،یدابآرهم 1391 : 20 - 13 ؛ یصولخ و یزورون ، 1395 : 142 - 115 . 2. Rights to city
3. LefebvreHenry
4 . روشنم ناهج ی اهرهش ی هدنزومآ (International Association of Educating Cities IAEC1994-2004)
- اپورا روشنم یی
تهافح زا رشب قوقح رد
رهش 2000 – 2006) (European Charter for the Safeguardingof
- نوناق رهش رب قح رب ینتبم ،لیزرب یرهش Human Rights on the City- 2000)
(Polis of Brazil
- قوقح روشنم لوئسم و
ی ت اه ی رهش ی لارتنوم ( (Ville Montréal2002
- روشنم ناهج ی هب قح رهش 2004) (World Charter on Right to the city
- لاتئا قح هب رهش ای تلاا دحتم ۀ اکیرمآ Right to the City Alliance in USA 2007) )
- یتیسوکیزکم رهش هب قح روشنم (Mexico City Charter for the Right to the City)
علاطم یارب ۀ رتشیب :ک.ر
،یمشاه یمیظع هداز یوضر
و یرفعج ناوج 1393
: 76 - 51 .
5 . علاطم یارب ۀ رتشیب :ک.ر شاداد روپ و دنولا ی روپ ، 1395 .
میهافم
:قوقح رضاح قیقحت رد قوقح و هناوتشپ دجاو تازایتما یانعم هب
تنامض ی ( و یققلاخا ،یعرقش
نتشاد یگتسیاش ،دارفا ای درف هک دنتسه )ینوناق نآ
؛دنراد ار هب هنوگ ا هقب فقهوم نارقگید هک ی
.دنتسه اهنآ تیاعر و مارتحا :یرهش یرامعم زا دوصقم
« رهقش یراقمعم ی
» راقثآ )یرهقش( یقنوریب و یعاقمتجا هقجو ،
یقم لیکقشت ار یرهقش عونقصم یاقضف مقه رانک رد هک یراثآ ؛تسا یرامعم دقنهد
و نآ زا اقب
یریباعت نوچ یم هدافتسا یزاسرهش و یرامعم تایبدا رد زین یرهش رظنم ای امیس .دوش
:دنورهش زا یدنورهش موهفم
مهم رت ی ن رقصاعم نارود یقسایس یعامتجا میهافم وقسحم
م ی دوش ،ناراکمه و یسابع(
1395 : 11 نادرگرب دنورهش ۀژاو .) ژاو
ۀ
Citizen
تسا هک بیکرت زا
شیر ود ۀ
« رهش
» و
« دارفا
» هب دوجو م ی آی د رد یوغل ظاحل هب دنچره حلاطصا نیا . تغل
همان اقه ی
جیار روشک رد لاخرب ،درادن ینادنچ تمدق ام
هچنآ روقصت قم ی دوقش یعوقضوم ، یدقب
و افرقص
،یئازخ( تسین یتادراو 1394
: 68
،) رد اریز هدس اه هتشذگ ی هژاو
اه ،لقها ،تما ،تیعر دننام یی
لامعتقسا یتنقس ماوج رد ،دنورهش یانعم هب کیدزن ،میقم و هعبت قم
ی هدقش ( تقسا ققن ی هداز ،
1389 : 78 ،یعرو ؛ 1381 : 57 .)
:یدنورهش قوقح زا دوصقم
قوقح ،یدنورهش زایتما
فانم و اه ح دروقم
تقیمکاح تقیام
تسا هب دارفا هک دجاو ،صاخ ناکم کی هب نتشاد قلعت لیلد
اهنآ م ی دنوش نقیا ندوقب اراد هتبلا .
یارب قوقح اهنآ
لوئسم ی ت اه فیلاکت و هقب زقین ی ،یمتقسر( دراد هارقمه
1392 : 143 اقیغ ؛ ،دقنو
1394 : 121 .) یدنورهش موهفم اهنت
هب رد دارقفا نتشاد تنوکس کقی
دقحاو ییاقیفارغج قب
ه ماقن
« رهش » قلاطا من ی دوش هکلب ، کی یدنورهش تیعقوم
،یعامتجا هقک تقسا یقگنهرف و یقسایس
یشان زا کی ۀطبار لباقتم اب نییبت تلود م
ی وش د ( لامتسد ی نا ، 3 : 139 ؛ ظع ی م ی مشاه و ی وضر ی
هداز ، 1389 : 3 .) رب ا ی ن ساسا ، قوقح عومجم یدنورهش ۀ
یعیسو زا قوقح ،یقسایس ،یداقصتقا
یعامتجا و
ف یگنهر ، رانک رد فیلاکت و فیاهو نورهش وسحم ید م
ی دوش هک رد لاقبق تقلود و
،هعماج دروم هجوت م رارق ی گ ی در ،فیظن ناحط(
1395 : 93 ).
نادنورهش یعمج و تبثم ،یفنم قوقح
ظاحل اهنآ یارب هک ییاهزایتما عون ساسارب ار دارفا قوقح ،نادنمشیدنا م
ی وش د ندقش نقشور و
تلود فیاهو یرجم و
،یفنم قوقح هب ،نآ هب تبسن نا هدرک میسقت ،یعمج و تبثم
،اینرغصا( دنا
1395 : 303 تمکح ؛ ،این 1396 : 688 لاقس رد راقب نیتقسخن هدقیا نیا .) 1979
لراقک قسوت ،
کاساو هک1
لاس اه تسایر وتیتسنا نیب یللملا قوقح رب ار للم نامزاس رد رشب هدقهع
اقب ،تقشاد
لسن ناونع هس یاه
،قوقح ۀناگ هقیرظن ۀصرع زین نونک ات و دش رشب قوقح تایبدا دراو
یزادرقپ
رارقق نادنمشیدنا نایم حلقص( دراد
قچ و ی هاقگرد ،ی 1395 : 146 ؛ ،یبقسامهط 1392
: 28 رد .)
هب همادا یم هتخادرپ قوقح زا خنس هس نیا تیهام و موهفم هب لامجا .دوش
1 یعمج و تبثم ،یفنم قوقح موهفم .
1 . 1 . یفنم قوقح لسن(2
)رشب قوقح لوا
3
قوقح نیا ناونع یعوضوم رظن زا
« یسایس و یندم قوقح
» ار قم دوقخ هب ی
گ قی در خنقس زا اقعون و
م وسحم یفنم قوقح ی
دوش ؛ نیدب قح نیا هک ینعم لخادم مدع مزلتسم ،اه
ۀ تلود نارقگید و اقه
زج اریز ؛تسا و
دازآ ی اه ی یدرف م وسحم ی
دنوش
،یناسنا تمارک ققحت یاتسار رد و د
تقلو اقه و
نارگید م فهوم ی دنوش دازآ رد تلاخد زا ات ی
اقه ی ملاعا رد .دقنزرو یراددوقخ یدرقف ۀقی
یناقهج
رشب قوقح یاهدنب4
2 ات 21 ب ه دازآ هب طوبرم هک قوقح نیا ی
اه ی دارقفا دقننام یدازآ قع رد قی هد ،
تکراشم عامتجا ،نایب و
تنامض ،هجنکش تیعونمم ،یگدرب نم اقه
ی قب رقب یقنبم ییاقضق ی
اقنگ ه
و یقصوصخ روقما یدازآ ،تقیعبات ققح ،مرقج تاقبثا نامز ات صاخشا ندوب ...
قم دقیکأت ی دقنک . زا
یگژیو یاه تسا قوقح نیا ندوب یبلس ،لسن نیا مهم
؛ نیدب نآ یارقجا رقبارب رد دقیابن هقک ینعم
تلود و ؛دوش داجیا یعنام قح نابحاص سوت قوقح فهوم اه
ققن مدقع زا ناقنیمطا یارب ات دنا
وقح نیا اهراکوزاس داجیا هب ق ی
دنزادرپب ینوناق حلص(
و یچ هاگرد ،ی 1395 .)
1 . 2 . تبثم قوقح (5
)رشب قوقح مود لسن
6
رد هشیر رشب قوقح مود لسن دنا
ی هش اه ی اینرغصا( دراد یتسیلایسوس و
نرغقصا ی ا،
1395 : 102 )
و رب یگنهرف و یعامتجا ،یداصتقا قوقح هعماج رد دارفا
دراد دقیکأت ادنمقشیدنا .
نقیا ن هزوقح
هب لوا لسن قوقح دنتفایرد اهنت
یی تقسین یفاقک یعاقمتجا لئاقسم ندرک لح یارب (
،یراقصنا
1390 : 26 ،) لاتخا اریز یاه
امرس و یتنس یتاقبط ی
ه راد ی رب ار یربارب ماظن قم مقه
ی دقنز رد و
م شودخم زین ار یدازآ هجیتن ی
دنک . نیا یرکف اتزاب راشف اب هارمه اهدقن
اهروقشک ثأقتم ی زا ر
دنا ی هش اه نایم رد یتسیلایسوس ی لاس
اه ی 1970 - 1960 لقسن حلاطقصا دورو ببس ماجنارس ،
قوقح ۀصرع هب رشب قوقح مود بی
ن للملا .دش یملاعا ۀ رشب قوقح یناهج ار قوقح نیا
قوققح(
___________________________________________________________________
1. Karel Vesak 2. Negative Rights
3. First Generation of Human Rights 4. Universal Declaration of human rights 5. Positive Rights
6. Second Generation of Human Rights
نامأوت )یگنهرف و یعامتجا ،یداصتقا ( لوا لسن قوقح اب
یسایس و یندم قوقح )
تیمقسر هقب
و تخانش داوم
22 ات 27 .داد صاصتخا اهنآ هب ار دنس نیا قوقح زا خنس نیا
هقب قوققح قکع
لوا لسن دیکأت تلاخد مدع رب هک
م ی درک تقلاخد مزلتسم ، تقبثم
تقسد ناراکردقنا یتموقکح
،
تلود ییارجا و ینامزاس ،یلام کمک اب هارمه تساه
نآ یاوتحم رد . و اهروشک یباجیا فیاهو هب
عماج یدودح ات ۀ
یناهج هراشا م ی دنک مأت هب ات ی ن نقیا زا دقعب یاقهزاین دوقش هقتخادرپ دارقفا
.
قوقح ی دننام شزومآ رب قح و
راک رب قح ،شرورپ و
مأقت ی ن رقب ققح ،یعاقمتجا یگدقنز حطقس
هتسیاش وسحم قوقح هتسد نیا ۀرمز زا م
ی دنوش . هب تلود روط نیقی و طق نقیا نیمأقت یارب
قوقح سأت قیرط زا ی
،بسانم ناتسرامیب یهت
ۀ ،وراد تخاس ای و یفاک سرادم
یدراوم زا ا قی ن
تسد دیاب ،دراد ندرک هنیزه اب میقتسم طابترا هک لاقعف تقلاخد نیارباقنب .دقنک مهارقف ار اهنآ
تلود هب روظنم انتجا دارفا تبثم قوقح ندرک ققحم ذپان
ی ر مش( تسا دابآ
ی
، 1391 : 2 ).
1 . 3 یگتسبمه قوقح . )رشب قوقح موس لسن(1
2
قوقح هب یگتسبمه
، موس لسن قوقح ای
یعمج قوقح م هتفگ زین3
ی دوش . نیا لسن زا قوقح رب
یاپ ۀ یگتسبمه و
تکراشم یعمج انب هدش تسا و لوصا رب ی یربارب نوچمه ردارب ،4
5ی یواقست و
انبا ی هیکت رشب قح .دراد
اه یی دننام قح رب
،هعسوت قح رب
،حلص قح رب قحم ی ز ی تقس ،ملاقس
قوقح لسن اه ،هدنیآ ی قح
رب کرتشم اریم
،تیرشب قح کرتشم مدرم رقب نیقیعت تقشونرس
،دوخ قح رب تاطابترا و
قح رب کمک اه ی راد یعمج و یهورگ یتیهام هک هناتسودرشب قن
د
، زقج و
قم وسحم قوقح زا هتسد نیا ی
دنوقش اینرغقصا(
و نرغقصا ی ا،
1395 : 2 حلقص ؛ قچ و ی هاقگرد ی
،
1392 : 143
،یبسامهط ؛ 1392
: 29 - 28 ) داقتعا هب.
لراک کاقساو موقهفم یگتقسبمه قوققح ،
تایح زا یدیدج بی
ن للملا یرقشب ۀعماج یلم و ی ار
ناقیب قم ی دقنک و قم ی دقناوت زا یرایقسب هقب
شلاچ اه خساپ تیرشب زورما لئاسم و دهد
.
،درکیور نیا نارادفرط و ناقفاوم لسن
اه رشب قوقح یتنس ماظن ار مود و لوا ی قم
ی دقنمان و
ص یتنس ماظن هک دندقتعم لقیمکت ،حلاصا دیاب و تسین یفاک رشب قوقح ادها ققحت یارب ر
.دوش تیوقت و رد
قاو ۀدیا موس لسن لقسن( یتنقس رقشب قوقح یرظن یاهانبم رب تسا یدقن
قوققح ندوزقفا ترورقض رد نادنمقشیدنا قسوت هقک یقمهم لقیلاد و اهرظن .)مود و لوا یاه سن ۀیرظن رادفرط رشب قوقح یتنس ماظن هب یگتسبمه دقنب تقفه رد ،تقسا هدقش نایب موس ل
لودج رد هک تسا ریرقت لباق 1
هراشا اهنآ هب م
ی ،یراصنا( دوش 1390
: 38 - 22 .)
___________________________________________________________________
1. Solidarity Rights
2. Third Generation of Human Rights 3. Group Right
4. Equality 5. Fraternity
هرامش لودج 1
،یراصنا : بنم 1390
: 38 - 22 ، ناگدنراگن میسرت و یروآدرگ
اسونژ
ی د (
Genocide
ینعم هب ) لسن
شک هژاو نقیا .تقسا ی قلوا
ی ن قسوت راقب نادققوقح
هب یناتسهل ( نیکمل لئافار مان
Raphael limkin
لاس رد ) 1933
دراو دقش رقشب قوققح تاقیبدا
( یلیبدرا ،ناراکمه و 1385
: 4 افرص دیاسونژ .) ا
مادق یاه یکیژولویب و یکیزیف یدوبان یارب
کقی
تسین هورگ هکلب ،
دنوش هتشک نآ یاضعا هکنیا نودب تسا نکمم هورگ کی یدوبان
، دوش ققحم
بان قیرط زا نیا و و ادآ هقب لقمع رد تیدودقحم داقجیا ،یبهذقم یایقشا و نکاما و نابز یدو
یناحور تیذا و رازآ ،موسر ا
هب و هورگ نآ نارکفنشور و یبهذم ن دقیدپان ققیرط زا ،هقصلاخ روقط
م قافتا نانآ یگنهرف اریم ندرک ی
دتفا ( ییاتسور ، 1390 .)
2 . یگتسبمه و تبثم ،یفنم قوقح تیهام
رد تیهام زا دوصقم ای
اجن شقخب نیا تیمها .تسا قوقح نیا تازیامت ای لصف ندرک صخشم ،
یم قیرط نیا زا هک تسا نآ رد ناوت
لوئسم ی ت اقه قوققح زا کقیره یاقضتقا هقک ار یفیلاقکت و
.درک نشور ،تسا 2 . 1 . )عفن لاصیا مدع و رارضا نایم زیامت( شزرا نازیم رد توافت
یم اعدا یخرب زا هتسد هس نیا توافت ،دننک
هقک تروقص نیا هب ،تساهنآ شزرا نازیم رد قوقح
یعمج و تبثم قوقح هب تبسن یرتشیب شزرا یفنم قوقح ( دقنراد
تقمکح ،اقین 1369 : 690 .)
یم نشور ، قن زا عوضوم نیا لیلد مادقا اب یفنم قوقح .دوش
یم ققحم ییاه هقب رضم هک دوش
ع و لعف کرت اب ،یعمج و تبثم قوقح قن ربارب رد .تسا یرگید یرقگید هقب قفن لاقصیا مد
تسا هارمه اربانب ؛
ی ن رد اققطنم و فن لاصیا مدع هب تبثم قح و تسا رارضا هب یفنم قح قن
هقب هاگدقید نقیا .تقسین یدیدرت فن لاصیا مدع رب رارضا مدع مدقت ققیرط زا هدوقب نآ لاقبند
،دربب یپ قح شزرا هب قن یگنوگچ لاح
هکنآ یعاقمتجا یگدقنز رد تسا نشور قحآ
دا مدرقم
میظنت رد یلمع ظاحل هب یفنم و تبثم قوقح نایم زیامت و دنرگیدکی قوقح هب مارتحا هب دهعتم و درادن اهنآ تیهام رد یریثأت نادنچ اهنآ نایم باور من
ی ناوت یکی هک تفگ شزرااب
رت یرگید زا
تسا ( تمکح ،این 1369 : 690 .) اب دوجو ا ی ن قن نایم زیامت مادقا هب تبسن اه
اقه رد( تقلود ی
همانرب و ناحارط اجنیا وسحم تلود ناگدنیامن یرهش نازیر
م ی دنوش تقسا رقثا یاراد ،) ؛
ارقیز
هلخادم یفنم قوقح ۀزوح رد تلود من
ی دنک ار نارگید ۀلخادم یولج اهنت و م
ی گ ی در هقب اهنآ ات
دننکن دراو ررض یرگید ؛
لود هکلب .درادن دوجو یزاین نینچ تبثم قوقح ۀزوح رد اما ت
م ی ک شو د
ۀنیمز ات هرهب دنم دنک مهارف ار قوقح زا مدرم ی
.(Chauffour, Eugene, op.Cit:32)
2 . 2 . ارجا رد توافت ود نآ یارجا رد ار یفنم و تبثم قوقح نیداینب زیامت یخرب م
ی دنناد نیا هاگدید نیا للادتسا .
ه )یقگنهرف و یعامتجا ،یداصتقا قوقح بلغا( یعمج تبثم قوقح هک تسا دودقحم اقب هراوقم
نیمضت نارگید یفنم قوقح ندرک م
ی دوش دقهاوخ نارگید یارب یفیاهو مزلتسم ور نیمه زا و
تلود یتقو لاثم یارب .دوب م
ی دهاوخ ار صاخشا نکسم قح هب
ناونع مهارقف تقبثم ققح کقی
تایلام ذخا هب مادقا ،دروآ م
ی دنک صخقش یقفنم ققح اب یسایس ۀلخادم و یرابجا تایلام ذخا .
سن
،تسا ضراعت رد یصوصخ تیکلام هب تب هقک تسا نیا یصوصخ تیکلام یاضتقا اریز
قمن ی
ناوت دوقش تخادرپ یو هب دراو تراسخ ای یبسانم ضوع هکنیا رگم ،تفرگ نآ کلام زا ار یلام ؛
اربانب ی ن رد ور نیقمه زا .تسا نارگید یفنم قح رد تیدودحم داجیا مزلتسم تبثم قح یارجا
یتنس لاربیل هاگدید لیکشت یفنم قوقح ار رشب قوقح یلصا ۀتسه
م ی دقهد هقک ساقسارب نآ
لیمحت تلود و دارفا رب یفنم فیاهو اهنت م
ی دوش تمکح(
،این 1396 : 690 .)
کیاه دننام یخرب هن
اهنت یقفنم قح دیدحت مزلتسم ار تبثم قوقح قم
ی دقنناد ار اقپ هقکلب ،
هداهن رتارف و
رب ا ی ن ۀعماج اب تبثم قوقح هک دنرواب دازآ ۀعماج رد اریز ،دراد یداینب یفانت دازآ
دیاب دوخ دارفا عضو
ی ناشت .دننک نییعت اهرازبا و تایاغ هب تبسن ار رباقنب
لوقصا کقیاه هاگدقید
رب درکیور نیا رد هک تسا تیاغ زا لقتسم یدرکیور مزلتسم قلاخا و تلادع نیداینب ور
ی ه اقه و
دیکأت اهدمایپ و جیاتن زا شیب دعاوق م
ی دوش . یقفنم قوقح ،تبثم قوقح لاخرب ،رگید یوس زا
ار م ی ناوت رب صاخشا ۀمه رب هک درک نایب یعازتنا و یلک دعاوق بلاق رد اپ
قی ه ا نودقب و رقبارب ی
دشاب قداص انثتسا
(Chauffour, Eugene, op.Cit:33)
تبثم قوقح اما ای
ن هنوگ نازقیم ؛تقسین
هرهب دنم اقحآ هقب تبسن تسا نکمم تبثم قوقح زا ی نازقیم نیارباقنب ،دقشاب تواقفتم مدرقم د
.دوب دهاوخن ربارب زین اهنآ قاقحتسا 2 . 3 . تامحازت ۀزوح رد توافت ،تسا هلخادم مدع مزلتسم اهنت هک لیلد نیا هب یفنم قوقح ه
ی چ هاگ ادیپ محازت رگیدکی اب من
ی
دننک
، مادقا هک اج ره اریز یاه
ققحم محازت ،دشاب لعف کرت دننام ی من
ی دوقش . قوققح نقیا قم
ی
دناوت یمحازت هنوگ ره نودب اب
مه .دوش ارجا لاح
هکنآ ققحم محازت تبثم قوقح رد قم
ی دوقش ،
مادقا مزلتسم تبثم قوقح نیمأت اریز هقک تقسا نقشور .تسا هنیزه ندروآ مهارف و تبثم یاه
تلود اه هبور بانم دوبمک اب هشیمه و دنتسه ور
رد تن ی هج قسم هک مدرم قوقح نیمأت یارب مزلت
یارجا نیمأت و دنرادن یفاک بانم ،تسا هنیزه نامزمه
هقبور لکقشم اقب قوقح نیا ور
قم ی دوقش
.(Waldron, 1993: 24)
2 . 4 قاقحتسا نازیم رد توافت .
ار یفنم قوقح م
ی ناوت رقب صاخقشا ۀمه رب هک درک نایب یعازتنا و یلک دعاوق بلاق رد اپ
قی ه ا ی
،دقشاب قداص انثتسا نودب و ربارب قما
تقبثم قوققح ا ا
قی ن هقنوگ قاقحتقسا نازقیم ارقیز ،تقسین
نازیم نکل ،دشاب توافتم تسا نکمم نادنورهش هرهب
دنم رقبارب اقهنآ یارب زین تبثم قوقح زا ی
.دوب دهاوخن هب
روط یزوت یارب لاثم سأت
ی تاس و یقساسا قوققح هقب هک )زاگ و قرب ، آ( یرهش
،دراد طابترا نادنورهش یفنم م
ی ناوت و نیناوق نادنورهقش ماقمت یارقب یقلک و ناقسکی تامازلا
هاگشیامن کی نیمأت یلو ،درک میظنت انص
ی تسد رد ی هقطنم ا تیفره و دادعتسا هک ی اهرنه
ی
هب تبسن ،دراد دوجو نادنورهش نیب یتسد هقطنم
ا ،درادن دوجو دادعتسا نیا هک ی م
ی دناوت وزج
قاقحتسا اه وسحم هقطنم نآ نادنورهش تبثم قوقح و .دوش
2 . 5 . یتاذ یاضتقا
تبثم قوقح هکنیا رگید ۀتکن لاخرب
هب یفنم قوقح لباق
ی ت اه و یقتاذ ی ماقمت
ندقشن ناقسنا ی
یفنم قوقح .تسین بترم ... و هلدابم ،تکرح ،هشیدنا ،تایح تیلباق دننام اتاذ
مئاقق قوقح هقب
فن و دنتسه هعومجم
ا لیکشت ار بترمان و لقتسم قوقح زا ی م
ی دنهد هک من ی ناوقت ار اقهنآ
یداینب رصنع دنچ ای کی هب کشت
ی ل هدنهد کرتشم و دنادرگزاب
قوققح تقبثم قوققح ،ربارب رد .
مئاق ریغ فن هب و کعنم دننک ۀ هعومجم ا هقک دندودحم یعامتجا ادها زا ینهذ ی هقب
تدقش
.تقسا دقمآرد اقب طابترا اهنآ ۀمه کرتشم هجو و دنتسه مه هب بترم و هتسباو ناقمه
روط هقک
داصتقا لبون زیاج ۀدنرب نس ایترامآ م
ی ون ی دس
« : ام م ی ناد ی م دقمآرد صوقصخ رد اذقغ رب قح هک
هنسرگ یماگنه مدرم .تسا م
ی دنوش دقنرادن اذقغ دقیرخ یارب یلوپ هک
» هقک تقسا نقیا هقتکن ،
ار فلتخم یگنهرف و یعامتجا ،یداصتقا قوقح ییاسانش م
ی دناوت قوققح یقخرب هقب مارقتحا هب
یفنم نب ی دا ی رت دنادرگزاب
.(Chauffour, Eugene, op, Cit 1993: 36)
2 . 6 . درف هب قلعتم قوقح و عمج هب قلعتم قوقح نایم توافت
.تقسا رشب یگدنز یعمج دعب هب هجوت یگتسبمه قوقح صخشم هجو شزرا
اقه نقیا اقب هقک یی
قوقح امح ی ت یم یقحم دقننام یعفانم و اهریخ هکلب ،درادن قلعت یصاخ درف هب ،دنوش
تقسیز
همه و دنتسین یدرف فانم هب میسقت لباق هک دنتسه ملاس اب
قی د هقب روقط قتمتم نآ زا یقعمج
قوقح دجاو ار دارفا افرص یگتسبمه قوقح .دنوش من
ی دناد هکلب ، وه ی ت اه دننام رگید ی هورگ
اقه
زین م ی دنناوت
،دشاب هتشاد تیدوجوم یهورگ هکنیا یارب تسا ینتفگ .دنوش ضورفم قح بحاص
تروص امتح تسین مزلا نامزاس
ی هتفا و ماجقسنا هقک تسا یرورض اما ،دشاب هتشاد یتلایکشت و
.دشاب هتشاد زیامتم تیوه و یگچراپکی هچ
اسب یدیدهت تسا نکمم هب
روط درف هجوتم میقتسم
( دراد قلعت نآ هب یو هک دشاب یهورگ هیلع دیدهت اما ،دشابن
،یراصنا 1390 : 32 - 31 .)
ش قوقح تبسن رهش یرامعم اب نادنوره
همانرب و ناحارط تیلوئسم عون و یرهش نازیر
هرامش لکش 1
لکش و قلخ ۀلحرم رد یرهش یرامعم لولعم ،یریگ
هفلؤم اقه نقیا زا یقخرب .تقسا یقفلتخم ی
هفلؤم اه هب تروص دننام( هنلاعفنم و
ی گژ ی اه ،یطیحم ی اهراجنه
ی قفرع و ی ور قی ه اقه )یقملع ی و
یخرب هب تروص هقمانرب ،ناقحارط ،اقهامرفراک دقننام( هنلااعف رد )یرهقش نازقیر
لکقش گ نآ یرقی
یم تکراشم دننک
هرامش لکش(
1 ) هفلؤم مامت هک تسا نیا تیمها زئاح ۀتکن نکل . روکذقم یاه
هب عون اقفتم ریثأت مهس نزو اب هفلؤم ره تسا نکمم اما ،دنراد روضح رهش یرامعم قلخ رد ی تو
یقم یققلت نقیا اقب .دنک ادیپ روضح ،گنهرف و داصتقا ،ناکم ،نامز دننام یطیارش هب هتسب ناوقت
ار نآ هقعماج دارفا هک یلوصحم ؛دیمان یعمج لوصحم کی ار رهش یرامعم یقم لکقش
و دقنهد
زا پ لکش گ ادیپ ومن و دشر نآ رد ،نآ زا رثأتم ،یری م
ی دقننک ( شاداد روقپ ،هدازقیلع و 1393
:
115 - 102 هچنآ نایم نیا رد .) ضامغا
ذپان ی ر نادنورهقش هک تسا تاریثأت زا یدایز مجح ،تسا
یم تفایرد رهش یرامعم اب ههجاوم رد هقب یقشخب تاریثأقت نیا تفایرد .دننک
هاقگآدوخ تروقص
نیدب ،تسا یم دارفا و تسا یرایتخا هک انعم
اقب دارقفا لاقثم یارقب .دقننکن تقفایرد ار نآ دنناوت
رایتخا هب اکم ن اه هققلاع دروقم هقک یی یقمن هقعجارم ،تقسین ناقش
دقننک و ؛ تاریثأقت زا یقشخب
هاگآدوخان هب .تسا یربج و یلیمحت قاو رد و
دقنروبجم هقنازور روما ماجنا یارب دارفا ،لاثم روط
زا خ ی نابا اه نقیا رد رگا و دننک روبع ناشدوخ یگدنز لحم رواجم ی خ
ی ناقبا اقه یرهقش رهاقنم
وجو ناماسبان و هتفشآ هجرد راچد ،دشاب هتشاد د
سرتسا زا یا و1
شنت .دش دنهاوخ یناور نیازا
ور م ی ناوت هقکلب ،تقسا یرهقش یکیزیف یاهراتخاس هب نداد لکش زا رتارف ،رهش یرامعم تفگ
هک دراد ار تیفره و تیلباق نیا مضت
ی ن دننک و دارقفا ۀقنازور یگدقنز متقیر ۀ هقب
عوقن دقیلوتزاب ی
___________________________________________________________________
1 ارب. ،یرهاط و یرهاط :ک.ر رتشیب ۀعلاطم ی 1395
؛ نایداه روپ ، ینشل و ،یسراف 1393 .
لماوع ثأت ی راذگر یرهش یرامعم قلخ رب
هش مدرم یعامتجا یاهراتفر یوضر ،یمشاه یمیظع( دشاب ر
،یرفعج ناوج و هداز 1393
: 57 .)
ساسا نیا رب م
ی ناوت رهش رد یرامعم راثآ دیلوت و قلخ تفگ رد
ققاو یاقهراتفر یعوقن ماقجنا
یعامتجا وسحم1
م ی دوش ؛ اهراتفر و یقحور داقعبا رقب ،هزوقح نقیا ناصصختم ۀدیقع هب هک یی
پار( دوب دهاوخ راذگریثأت نادنورهش یمسج ،تروپا
1388 ،گنل ؛ 1388 .)
رقثا کقی یقتقو هک تسا هتکن نیا رگنایب ،نادنورهش و رهش یرامعم نایم ریثأت رصنع دوجو رهش رد یرامعم هب
دوجو م ی آی د تاریثأت نآ یتاذ یاضتقا ، م
ی دناوت أشنم هب دوجو ۀعومجم ندمآ
زا یعونتم قلات
ی اه ، لخادت اه ، لباقت اه نورهقش یارب یقوقح تامحازت و تقسا یهیدقب .دقشاب ناد
نیا لرتنک و تیریدم یارب لباقت
اه هب و زمرق طوطخ ندرک صخشم ،تامحازت و نیقیبت نآ بت
لوئسم ی ت اه و ناحارط یارب یعامتجا فیلکت و یندم ی همانرب
ر ی ناز تقیمها و ترورقض یرهقش
و ی هژ ا یم ادیپ ی همانرب و ناحارط شقن .دنک
یرهش نازیر رد
ا ی اقجن قباق حطقس دقنچ رد روقصت ل
هیرظن ماقم رد یهاگ ناشیا ؛تسا هقمانرب حطس رد یهاگ ،یملع یاوتحم دیلوت و یزادرپ
و یزقیر
نینقت هب ناونع تیریدم حطس رد یهاگ ،تلود ۀدنیامن و تراقظن ،یقحارط ساقیقم رد یهاقگ و
ارجا هب ناونع شقن یافیا یرهش یرامعم راثآ قلخ رد یصوصخ یامرفراک ۀدنیامن م
ی دننک .
یهاقگ .تقسا فیقصوت لباق یفلتخم حوطس رد زین نادنورهش یور یرهش یرامعم تاریثأت و فاقنم هقجوتم یهاقگ ،)یقفنم قوققح( یندم و یساسا قوقح هجوتم ریثأت نیا قاقحتقسا
اقه
رقه ،تقسا حقضاو هقچنآ .دوب دهاوخ نادنورهش یعمج قوقح هجوتم زین یهاگ و )تبثم قوقح(
هب روکذم قوقح زا خنس جرد لیلد
ۀ مها ی ت و تیلوئسم صاخ عون یضتقم ،دوخ صاخ تیولوا و
رط زا فیلکت همانرب
ر ی ناز ندش نشور یارب اجنیا رد .تسا یرهش ناحارط و تبسن
اه افش و
و نارامعم تیلوئسم و فیاهو ندش هراشا مادک ره هب ،نازاسرهش
م ی دوش .
1 . هفیظو شقن و همانرب و ناحارط
ههب تبسن یرهش یرامعم نازیر قوهقح
نادنورهش یفنم
قح بحاص رارضا بجوم یفنم قوقح قن ،دش ثحب هکنانچ م
ی دوش ، لاحرد ی قوققح قن هک
تسا هارمه تعفنم لاصیا مدع اب تبثم قفن لاقصیا مدقع رقب رارقضا مدقع مدققت رد اققطنم هک
دننام یقوقح .تسین یدیدرت قح
یمسج ینمیا و تینما ققح و یقناور تملاقس قح ،2
قحم ی
___________________________________________________________________
1 . حوطس رد یعامتجا یاهراتفر یفلتخم
هقبط لباق رد ،درقیگ ماقجنا یدرقف تحاقس رد یراقتفر رقگا .تقسا یدنب
یم شنک ار نآ حلاطصا ددعت زا .دنمان
شنک اه نآ یاهدمایپ و دپ
ی هد اه هب یعامتجا ی یم دوجو
دنیآ یققلات زا و
بیکرت و دپ ی هد اه یعامتجا ی ماظن
اه لکش یعامتجا ی م
ی گ ی دنر و یدارا روکذم یاهراتفر هچرگا تسا ینتفگ .
خر هناهاگآ م
ی دهد ، پ ی اهدما ( تسین هتسباو دارفا ۀدارا هب نآ زا یشان تاریثأت و ناسراپ
ی ا ، 1391 : 56 - 51 .)
2 . هب روط حلاصم ،لاثم هب
هتفرراک هب یرهش ۀینبا یامن رد اقب و دوقش کلهتقسم ناقمز تقشذگ اقب هقک دقشابن یوحن
بجوم ،طوقس .دوش نادنورهش هب بیسآ
ز ی تس لاس رهش یرامعم هب تبسن م زا
هلمج قادصم یم وسحم قوقح نیا یاه خنس نیا .دنوش
وسحم نادنورهش ۀیلوا قوقح هلمج زا قوقح زا م
ی دنوش و من ی ناوت نوقچ یدراوقم اقب ار اهنآ
ای یداصتقا لئاسم تحلصم
اه ی همانرب ر ی ز هقب .تخادقنا ققیوعت هقب اقی تقفرگ هدقیدان یرهقش ی
،قوقح نیا یاضتقا تلود
ه ا همانرب و ناحارط(
هب یرهش نازیر نارقگید و )تقلود ۀدقنیامن ناونع
مدع فیلکت و هفیهو هقب ار قوققح نقیا هب نارگید قن و یدعت زا تعنامم نینچمه و ،هلخادم
هدهع ( دنراد تمکح ،این 1396 : 690 و ناحارط تلاخد مدع ۀفیهو هتبلا .) همانرب
ر قی ناز نقیا هقب
روما دربشیپ یارب هک تسانعم و هعسوت زا معا یرهش
تخاس زاسو چیه رهش رد یتیلاقعف هنوگ
رد
قققحت رد هکنیا هن .دننکن قوقح نیا ییضت نآ یریذقپ
لوئقسم یدقعت اقی ؛دنقشاب هتقشادن یتی
.دنریگب هدیدان ار نارگید زورما هچنآ
هب روفو نادنورهش یفنم قوقح زا یضعب ،تسا هدهاشم لباق
اهدمآرد دننام یتاهیجوت اب هک تسا هقتفرگ هدقیدان یرهقش یداصتقا ۀعسوت ای یرادرهش ی
قم ی
دوش ،یمارآ(
تمکح نی ا ،یمیهف و 1398
: 111 نآ تارمث زا هک ) م
ی ناوقت مکارقت شورقف هقب و1
راثآ دح زا شیب عافترا رامعم
یقناور تملاقس نتخادقنا هرطاقخم هقب هقک درقک هراقشا رهش رد ی
شیازفا ،نادنورهش ب
ی ور زا یدراوم و ،نکسم تمیق ۀی نیا .تسا هدش جتنم تسد نیا
لاقح رد ی
وسحم زمرق طوطخ یعون قوقح زا خنس نیا هک تسا م
ی دوش اب هک تحلصم اه ی همانرب ر قی ز ی
من ی ناوت اهنآ .درک قن ار
2 . هفیظو شقن و همانرب و ناحارط نادنورهش تبثم قوقح هب تبسن یرهش یرامعم نازیر
یانعم هب تبثم قوقح قاقحتسا
اه و فانم ، ا
اهاعد .تس هقب تبقسن تقلود تقبثم قوققح
شققن
و دراد یتیامح فیهو تاناکما نیمأت و ندرک هنیزه اب
ۀ هقب ار اقهنآ ندرک ققحم دراد هدقهع
نقیا .
بلغا قوقح رهش رد نادنورهش یعامتجا ،یداصتقا ،یگنهرف قوقح
وسحم یقم دنوقش هقب هقک
ندوب یباجیا تیهام لیلد
، ققحت دنمزاین اهنآ یریذپ و هلخادم
ا مادق یاقه تقبثم هقمانرب و نازقیر
نیمأت قح ،رهش یامیس یحارط رد نادنورهش ۀقیلس لامعا دننام یقوقح .تسا یرهش ناحارط و یرصب تیفیک ز
ی اب رهقش یرامعم هب تبسن یی ار
قم ی ناوقت تقبثم قوققح قیداقصم هقلمج زا
.درک وسحم رهش یرامعم هب تبسن نادنورهش ققحت
ذپ ی ر رط سوت قوقح زا خنس نیا ی ناحا
و همانرب ر ی ناز یرهش هب کع هقب وطعم رتشیب هک یفنم قوقح ابن
قی اهد یبلقس یاقهدرکیور و
اهدیاب هب لیامتم ،تسا و
یرامعم ۀزوح رد جیار نیناوق رضاح لاح رد .تسا یباجیا یاهدرکیور
___________________________________________________________________
1 . و مکارت شورف نارادفرط هیکت یلصا یانبم ود رب رهش یدومع ۀعسوت
م ی دننک : 1 . دوبمک و نیمز 2 . زه ی هن اقه ی
نکل ،یقفا ۀعسوت هب تبسن رتمک هب
معز رد یلیقصفت تاحیقضوت ؛تقسا لغ انبم ود ره روطس نیا ناگدنسیون
زا رتارف یاضف تیکلام و یرهش یرامعم ۀلاقم دح
راعتم عافترا
» صف، ل مان یقشهوژپ یملع ۀ ا قوققح
یملاقس ،
ش 63 ص ، 130 .تسا هدش هداد ،
( تسا یزیوجت و یبلس یاهدرکیور هب لیامتم رتشیب ام روشک یزاسرهش و بن
ی م ی دقب ،ی 1388 :
8 یا .) رد هک تسا یلاح رد ن ههد
اه یاهروشک زا یرایسب رد ریخا ی هعسوت
ی هتفا و ناقملآ دننام
هب هجوت و یباجیا درکیور ناتسلگنا اب
ی اهد لابقتقسا دروم رایسب ، رارقق
هقتفرگ شرتقسگ هقب ور و
( تسا بن ی م ی دب ،ی 1388 : 141 و ناحارط فیاهو زا هجو نیا اب هجوت نیا .) همانرب
ر ی ناز زا یکاح
نیا نوزفا هک تسا هتکن قوققح( رهش یرامعم قیرط زا نادنورهش هب رارضا مدع رد تیلوئسم رب
مه نادنورهش فانم لماش ناشیا تیلوئسم ،)یفنم م
ی دوش نیازا ، اضتقا ور م ی دنک هقب کسمت اب
نتخاس افش و یباجیا یاهدرکیور مشچ
اهزادنا رتسب ، ققحت ذپ ی ر هقچ ار قوققح زا خنقس نیا ی
حطس رد رظن ی ه زادرپ .دننک مهارف زین ارجا و دربراک حطس رد هچ و ی
3 . همانرب و ناحارط ۀفیظو نادنورهش )یگتسبمه( یعمج قوقح هب تبسن یرهش یرامعم نازیر
قوقح یگتسبمه قوقح ای یعمج یقعمج و یهورگ یتیهام
راد1
قن د . قوققح زا تحاقس نقیا رد
یخرب هورگ اه روخرب تیوه و تیدوجوم زا دارفا دننامه راد
م ی دنوش قوققح زا حطقس نقیا ۀریاد .
ناسنا یدرف قوقح یور یریثأت اهراتفر یضعب .تسا تیرشب مامت کرتشم ریخ و فن ،درادقن اقه
.دشاب یهورگ هیلع یدج یدیدهت تسا نکمم راتفر نامه یلو قح
اه یی دننام قح رقب ،هعقسوت
قح رب یحم تسیز ملاس ،یناهج قح رب کرتشم اریم
،تیرشب لمج زا تسا یقیداصم ه رد هک
یم یزاسرهش و یرامعم ۀزوح هنیمز نیا رد .درک هراشا اهنآ هب ناوت
م ی ناوت شبنج اه یرقکف ی
رادقیاپ ۀعقسوت موقهفم رقب دیکأت اب رد2
هقهد اقه ( رادقیاپ یراقمعم دقننام رقیخا ی
Sustainable
architecture
تلادقع ،) ز
ی تققس حم ی ققط ( ی
Environment Jastice
( دققیدج ینیققشنرهش ،)
New
Urbanism
( رهش دنمشوه ۀعسوت زین اریخا و ،)
Smart Growth
هقس رقب زکرمت اب هک درب مان ار )
تقیلاعف یناقهج ساقیقم رد ،یداصتقا یرادیاپ و یطیحم یرادیاپ ،یعامتجا یرادیاپ لصا قم
ی
دننک (
Barton et al., 2033: 18
.)
تیلوئسم و هفیهو همانرب
ر ی ناز ندرک ققحم یارب یرهش ناحارط و هقچ قوقح زا خنس نیا
ماقم رد همانرب ر ی ز ی اه ی نلاک رهش ی هب ناونع امن ی ناگدن تخاقس و یقحارط ماقم رد هچ و تلود
هب ناونع لباق دعب ود زا یصوصخ یاهامرفراک ناگدنیامن پ
ی گ ی ر افرقص ناقشیا ۀفیهو لاوا ؛تسا ی
یتح ،تیرشب مامت لماش هکلب ،تسین ناشدوخ عوبتم یاضعا هب دودحم لسن
قه ا هدقنیآ ی زقین3
___________________________________________________________________
1 ناسنا یعمج تیوه نادنمشیدنا . یقفلتخم حوطقس رد ار اه
نوقچ
« یقهورگ تقیوه
» ،
« یقلم تقیوه »
و
« تقیوه
یندمت » میسقت یم یدنب ( دننک ،یرهاظم و یمهاک 1395
: 45 .)
2 . تسیز یحم یناهج نویسیمک فیرعت ساسارب :رادیاپ ۀعسوت هعسوت
ا زورقما یاقهزاین هک ی تقسد زا نودقب ار ی
یاهزاین و نارگید هب ییوگخساپ ییاناوت نداد لسن
اه .تسا رادیاپ ۀعسوت ،دزاس نکمم ،هدنیآ ی
3 لسن . تبسن لقادح هدنیآ یاه هب
لئاسم زوکا ی تس یزاقسرهش و یراقمعم ۀزوح رد ،یلیسف دودحم بانم مامتا و ی
یم ادیپ یقوقح .دننک
قوقح زا خنس نیا ندرک ققحم اریز ،دوب دهاوخ دهع زا
تقلود دقنچ ای کی ۀ قمنرب
ی آ قی د هقکلب ،
و یردارب ساسحا اب هارمه یناهج نواعت و یگتسبمه مه
پ ی دقنو مزلا رقشب یاقنبا ماقمت ناقیم ی
و ناحارط یارب هفیهو نیا ایناث ؛تسا همانرب
ر ی ناز ناریذپریثأت هک دوش هنیداهن یرهش رد( رهقش
تکراشم قح )نادنورهش اجنیا رد1
مصت ی م گ ی ر ی اه لامعا و دم ی ر ی ت اه .دنراد
تن ی هج گ ی ر ی
نوزفا یرامعم راثآ رهوج ،یدام رهوج رب
غ ی دامر دعب ود ره هک دراد زین ی م
ی دقناوت تاریثأقت أقشنم
نیازا .دشاب یعامتجا قلخ قولخم وه ام هب قولخم ،یرامعم راثآ قلخ رد ور
من ی دوش
، افرقص یقنعی
قلخ رجآ و گنس من
ی دوش و راتفر ۀوحن تسیز شور هکلب ، هب
بت قلخ یگدنز کبس نآ م
ی دوقش .
راتفر و هطبار عوضوم رهش رد یرامعم راثآ انعم رگید زا رارق
نیدب ،دنراد ،هرادقج ،هرقجنپ هقک ینعم
ب ساسا نیا رب .تسا هدش قلخ راتفر و هرظنم و رون هکلب ،هدشن قلخ مرف و لکش یقوققح ظاقحل ه
ادیپ تیمها نآ تاریثأت و باور هکلب تسین حرطم یرامعم دوخ افرص م
ی دنک قلخ فیصوت نیا اب .
یم وسحم یعامتجا راتفر یعون یرهش یرامعم یمقسج و یناور ،یحور داعبا رب هک یراتفر ؛دوش
نادنورهش ثأت
ی راذگر هلوقم دوجو أشنم ریثأت نیا .تسا ، لاقتا دقننام یقوققح یاه
اقی اذقیا ،رارقضا
هقک ییاقهزایتما عوقن و ارقجا ۀوحن ظاحل هب قوقح نیا .دوب دهاوخ نادنورهش یارب ،تعفنم شهاک نآ یارب ظاحل م ی وش د هدمع ۀتسد هس هب ، 1
بقجوم نآ ققن هقک )هیلوا و یساسا( یفنم قوقح .
؛تسا رارضا 2
ا طوقبرم تقعفنم لاقصیا هب و تسا قاقحتسا و اعدا یعون هک تبثم قوقح . ؛تقس
3 .
یانبا دنویپ و یگتسبمه هب هک یعمج قوقح طابترا رشب
؛دراد لباق هقبط دنب رب .تسا ی ساسا نیا
م ی ناوت ققح مقه و تقعفنم ققح مه ،رارضا مدع قح مه رهش یرامعم هب تبسن نادنورهش تفگ
هفیهو .دنراد تکراشم شقن و
همانرب و ناحارط مدقع ،لوا ۀتقسد هقب تبقسن رهقش یراقمعم نازیر
دم مود ۀتسد هب تبسن ؛نارگید یدعت زا تعنامم و هلخا تبقسن و ؛تعاقضب دح رد نیمأت و هلخادم
مه موس ۀتسد هب ،تقسین یرگید رب یکی قوفت ای ییادج یانعم هب کیکفت نیا هتبلا .تسا یدنویپ
ۀوحن و ارجا ۀوحن رب رهان هکلب ققحت
ذپ ی ر .تسا قوقح نیا ی
نتخاس افش اب ات دش شلات اجنیا رد فیاقهو ندرقک نقشور و نادنورهقش قوققح تیهام
یرهقش یراقمعم ققیرط زا نادنورهقش تقسیز تقیفیک لیهست تهج رد یماگ یرهش ناحارط .دوش هتشادرب هب
حوضو زا یرایقسب رد روقشک رد جقیار یزاقسرهش و یراقمعم هک تسا صخشم
،هتفرگ هدیدان ار ناسنا یناسنا روضح دراوم هب
هنوگ ا ع هقب یرهش یرامعم هک ی ۀقصر
هوقلج رقگ ی
اه و یداصتقا یروآدوس ی رگادوس
ی اه ،تلاقضعم نیا لیلاد زا یکی .تسا هدش لیدبت رخم ی
___________________________________________________________________
1 . یدم ماظن رد مدرم تکراشم دروم رد نونکات رهش یتیر
رظن ی ه اه و نوسدیوید ،رنرت ناج ۀیرظن دننام یددعتم ی
،یمتاح و راکتشک :ک.ر رتشیب ۀعلاطم یارب .تسا هدش حرطم نیاتشنرا 1394
.
و یبلس یاهدرکیور هب وطعم رتشیب هک تسا یزاسرهش و یرامعم ۀزوح رد روشک جیار نیناوق ،تساهدیابن لاحرد
ی هک قیدصت رضاح راتشون م
ی دنک نوزقفا هک دقعب رقب
بلقس ی ( قوققح تقیاعر
یفنم یباجیا دعب ود ،) یباقجیا دقعب( تقسا مزلا زقین نیقنقت رد نادنورهقش اقب تکراقشم دقعب و
هب روظنم تبثم قوقح هب هجوت و یگتقسبمه قوققح هقب مارقتحا لیهقست یارقب تکراشم دعب و
رد عوضوم نیا .)نادنورهش یعمج لاس
اه ،هدوقب اهروقشک زا یرایقسب یدقج هجوت دروم ریخا ی
نا هب زونه ام روشک رد نکل و یفاک ۀزاد
هب روط دقیما .تقسا هدقشن هقتخادرپ رقما نیا هب هتسیاش
رضاح نتم تسا هست
ی ل دننک .دشاب ریسم نیا ۀ
عبانم 1 یسراف .
)فلا باتک اه
1 . ا یمام ، س ی د نسح ( 1384 قوقح ،)
،یندم .هیملاسا :نارهت ،مهدجه چ
2 .
،ایناسراپ دیمح ( 1391 ناهج ،) اه یعامتجا ی .ادرف اتک :مق ،
3 . کح تم
،این ( دومحم 1385 یرکف تیکلام ینابم ،) نارهت .
.یملاسا ۀشیدنا و گنهرف هاگشهوژپ :
4 . --- (
1390 نز قوقح ماظن ۀفسلف ،) .یملاسا ۀشیدنا و گنهرف هاگشهوژپ :نارهت ،
5 . شاداد روپ ،یمتسر ؛مارهب ،هدازیلع ؛مشاه ، ( زرمارف
1393 رهقش رد ییاقضف تلادقع نامتفگ ،) ،
نارهت .شخرذآ :
6 . ،نایچلامتسد ( دمحا
1390 یدنورهقش قوققح هقب قجار یتاقیلک ،)
، قوققح زا تنایقص ۀرادا
.روشک ترازو یدنورهش 7 . ،سومآ ،تروپاپار یحارط و یرامعم ،گنهرف
ۀمجرت . ایرام و رگزرب و دقیجم اقشاپاین فقسوی ،
( 1388 .نیلفش :نارهت ،)
8 .
،هماس ( اضر 1394 رامعم،) ملاقسا یتفرعم ماظن رد ناسنا یگدنز تیفیک و ی :نیوزقق ،
داقهج
.یهاگشناد 9 . رصان ،نایزوتاک (
1394 ینابم ،) قوقح یمومع
، چ مجنپ
، .نازیم :نارهت
10 .
،گنل شنیرفآ.ناج
ۀیرظن یرامعم مجرت.
ۀ اضریلع ینیع ( رف 1388 :نارهت ،) اگشناد ه .نارهت
11 . ،دحوم لعدمحم ی ( 1381 رشب قوقح ات یعیبط قوقح زا تلادع و قح یاوه رد ،)
، مانراک :نارهت .ه
12 .
،لیکو
؛دعاس ریما
،یرگسع ( ایروپ 1383 لسن،) موس قوقح
،رشب قوقح یگتسبمه .
:نارقهت
مجم یملع و یگنهرف .دجم
