Evaluating the Relationdhip between the Reciprocal Obligations of Regulatory Institutions and the Regulatory State;with Emphasis on Balanced Interaction in the Modern Approach
Ayat Mulaee1 | Seyed Ali Mousavi2
1. Associate Prof, Department of Law, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran. Email: amulaee@tabrizu.ac.ir
2. Corresponding Author; Ph.D. Student in Public Law, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran. Email: seyed.ali.moosaviii@gmail.com
Article Info Abstract
Article Type:
Research Article
Regulatory governance is inextricably linked with the two terms:
regulatory state and regulatory institutions. The role of the state as a transitional regulator is more prominent in the modern sense. Due to the move towards the postmodern regulatory state, the role of government as a regulator has diminished and regulators are increasingly addressing this. In this paper, using library sources, the mutual obligations of the regulatory state and regulatory institutions to each other have been collected. Then, with a descriptive-analytical method, each of the obligations is analyzed. The purpose of this study is to show the need for balanced interaction by looking at the gaps in the structure of Iran's regulatory governance. The research findings indicate that: first, to understand the regulatory state accurately, one must go through the external description stage and dissect the organ-like function of its internal components; second, the realization of regulatory governance in Iran requires the separation of the government from regulatory institutions. Finally, a unified legal plan in Iran that adequately guarantees the reciprocal obligations of regulatory bodies and the government is essential.
Pages: 447-469 Received:
2022/01/18
Received in revised from:
2022/03/02 Accepted:
2022/05/22 Published online:
2023/04/19 Keywords:
interaction, commitments, balance, regulatory state, regulatory institutions.
How To Cite
Mulaee, Ayat; Mousavi, Seyed Ali (2023) Evaluating the Relationdhip between the Reciprocal Obligations of Regulatory Institutions and the Regulatory State;with Emphasis on Balanced Interaction in the Modern Approach. Public Law Studies Quarterly, 53 (1), 447-469. DOI: https://doi.com/10.22059/jplsq.2022.337648.3006
DOI 10.22059/jplsq.2022.337648.3006
Publisher University of Tehran Press.
تبسن میظنت تلود و یمیظنت یاهداهن لباقتم تادهعت یجنس رب دیکأت اب ؛رگ
رد نزاوتم لماعت نردم درکیور
تیآ یئلاوم
|1
یوسوم یلع دیس
2
1 . د رایشنا
، هورگ
،قوقح ۀدکشناد قوقح و مولع
،یعامتجا هاگشناد
،زیربت
،زیربت :همانایار .ناریا
amulaee@tabrizu.ac.ir
2 و ننسم ۀدۀننسیون . .نارننیا ،زننیربت ،زننیربت هاگننشناد ،یعاننمتجا موننلع و قوننقح ۀدکننشناد ،یموننمع قوننقح درننترد دویننشناد ؛
همانایار :
seyed.ali.moosaviii@gmail.com
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ
نارمکح میظۀت تلود ترابع ود اب یمیظۀت ی یۀتنسسگان ددننویپ ینمیظۀت داهداهن و رگ
هب تلود شقن ؛دراد تاررقم ناوۀع
نردنم موهفم رد راذگ ننررپ
رنت تنررح انب و تنسا
هب تلود دوس تسپ یمیظۀت داه هنب تنلود شنقن زا ،نردم
هررنقم ناونۀع هتنسار راذنگ
یم رما نیا هب شیپ زا شیب یمیظۀت داهداهن و دوش نم
ی دننزادرپ انب رنراح راتنشون رد .
ۀویش زا هدافتسا هنناخباتر
ا مینظۀت تنلود تادنهعت د هن و رنگ
رنبارب رد ینمیظۀت دانهدا
یفینفوت تور هنب سنس و دروآدرگ ،رگیدکی درونم تادنهعت زا انیره ،ینلیلحت–
زیت ی ه لحتو ی ل انب ،نزاونتم لنماعت دونجو موزنل لیلاد فشر ،شهوژپ فده .تسا هدش
هب یهاگن اهلأخ هتفای .تسا ناریا ِیمیظۀت ینارمکح راتخاس رد دوجوم د ، نیقحت دانه
هر تسا نآ زا یراح
ًلاوا فینفوت ینلحرم زا دنیاب ،ینمیظۀت تنلود نیقد کرد دارب
مادنا درکلمع ِیفاکشدبلار هب و درر رذگ ینوریب ؛تخادرپ نآ ینورد دازجا ِراو
ناث یًا قحت
؛تنساهنآ یگچراسکی نیع رد اهداهن زا تلود ایکفت دۀمزاین ،ناریا رد یمیظۀت ینارمکح
ًاثلاث هب هر ناریا رد دحاو ینوناق حرط ش دوحن
یمانمت لنباقتم تادنهعت نمنضتم هتسیا
.تسا درورر ،دشاب رگیدکی لباقم رد یتموکح داوق و یمیظۀت داهداهن
:تاحفص 447 - 469
:تفایرد خیرات 28 / 10 / 1400
خیرات یرگنزاب :
11 / 12 / 1400
خیرات شریذپ :
01 / 03 / 1401 راشتنا خیرات طخرب
:
30 / 01 / 1402
هژاودیلک :اه ،نزاونننت ،تادنننهعت ،لنننماعت تنننلود
میظۀت .یمیظۀت داهداهن ،رگ
دانتسا یلع دیس ،دوسوم ؛تیآ ،یئلاوم
( 1402 .) تبسن داهداهن لباقتم تادهعت ییۀس
میظۀت تلود و یمیظۀت رد نزاوتم لماعت رب دیرأت اب ؛رگ
نردم درکیور تاعلاطم.
قوقح یمومع ، 53 ( 1 ،) 447 - 469 .
DOI: https://doi.com/10.22059/jplsq.2022.337648.3006 10.22059/jplsq.2022.337648.3006 DOI
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم رشان
همدقم هداد در نادنورهنش انب نآ لنماعت ۀونحن و تلود راتخاس صوصخ رد ،نوۀرات زاغآ زا هر یتلاوحت ریس رد ،تسا م ی ناوت میظۀت تلود زا ،ار باب نیا زا تلود دورو یلوقم و رگ
مهم رت ی ن افم یننارمکح اکنشَا و میه
یناوتان و فعر هب دوب یشۀراو عقاو رد یتلود نیۀچ شیادیپ .تسناد تلود داه
،هانفر و یتسیلایسوس داه
هزوح رد تلود شقن لیلقت داتسار رد هر .تفرگ لکش نادنورهش یگدنز یعامتجا و دداصتقا داه
اح تلود ،رفاعم نانادداصتقا و نانادقوقح زا درایسب ۀدیقع هب تلاانیا دنۀنام ییاهرونشر رد رراح
یهد زا ًابیرقت ،ناتسلگنا و اکیرمآ ۀدحتم 1980
و تسا هدرر روهظ ،هافر تلود زا یتوافتم لکش هب دعب هب
تلود عاونا زا یۀیون لکش و هتفرگ هلفاف ًلامار هافر تلود درکف ینابم زا ،رراح اح رد هنب ار انه
دونجو
،دار یۀمؤم و تفتپ( تسا هدروآ 1394
: 186 تلود تررح و یمدرم تابلاطم حطس شیازفا ،عقاو رد .) داه
هب یهافر ینپ رد ینلم تورنث عیزوتزانب و یعانمتجا تلادنع هب یبایتسد داتسار رد یعامتجا نیمأت دوس
لقع ماظن ییارگ امرس
ی ه راد ،هنهد نیدنۀچ زا نپ ،هنعماج رنبارب رد یعانمتجا تیلو سم تریذپ دارب د
تلود ماراران و هبرف داه هب ار د
،رادتنشپ و یۀیدانب( دندوب هجاوم یلام عباۀم نیمأت لکشم اب هر دروآ دوجو
1392 : 297 .) ازا ی ن ور میظۀت تلود تشاذگ دوجو یفرع هب داپ ،دداصتقا ماظن رد ییارار داییا فده اب رگ
هزوح ،نامز رورم هب و ،هیلوا تشادرب رد یتلود نیۀچ .تفرگرب رد زین ار یعامتجا فلتخم داه
عرو هب مزلم
هر تسا یمهم رایسب رما زین ییارجا لماوع رب تراظن اما ،تسارجا یفرع رد دورو مدع و تاررقم و نیناوق میظۀت تلود داهن نامه عقاو رد ییارجا لماوع .دراد هدهع رب رگ
یمیظۀت داه انی و یتلود ،یفوصخ هر دنا
دارجا هب لاقتسا ظفح اب و دۀتسه ود ره رفاۀع زا یقیفلت تیحلاف
هنلوحم داه نم
ی دننزادرپ ننیازا ؛ ور
یقیقحت دۀمزاین ،رگیدکی هب تبسن اهنآ ییوسود تادهعت ییاساۀش ماظن
دۀم هچراسکی و تسا
.
میظۀت تلود و یمیظۀت داهداهن لباقتم تادهعت نییبت ،رراح شهوژپ یل سم و نارنیا هب یهاگن اب رگ
یئارا فده اب هعومیم
ا هتسیاب زا د ح قحت تهج ،اه
ننیا زا .تنسا نآ ینعقاو موهفم رد یمیظۀت ینارمک
و ینونۀر رنصع رد یننارمکح تیفیر دوبهب رد یمیظۀت داهداهن و تلود نایم نزاوتم لماعت ریثأت ،ثیح .تسا هلاقم نیا تراگن ترورر ،ناریا رد دوجوم متسیس تیعرو یسررب
نیا هب یتیمها نیۀچ کرد اب رراح راتشون تلااؤس
یم :دزادرپ تادهعت انهداهن لنباقتم د
ینمیظۀت و
تلود یظۀت م گ ر نآ لباقتم طباور رد بولطم نزاوت ّقحت مدع ای ّقحت ؟تسیچ هنب ار دراثآ هچ ،اه
انبند
هب ؟تسا هنوگچ ظاحل نیا زا ،نامروشر رد یمیظۀت ینارمکح طیارش ؟دراد نزاونتم لنماعت دونبهب رونظۀم
ر ای راکهار هچ ،ناریا رد یمیظۀت داهداهن و تلود ار ییاهراکها
م ی ناوت
؟درر داهۀشیپ
یفیفوت تور زا هدافتسا اب هۀیمز نیا رد -
نانیم لنماعت و یگۀهانمه ترورر نییبت هب ادتبا ،یلیلحت
میظۀت تلود داهن و رگ
نآ ددرررار و یموهفم ایکفت نیع رد یمیظۀت داه یم هتخادرپ رگیدکی زا اه
دوش
شخب رد و رد ایره لباقتم تادهعت ،دعب داه
یم نییبت درگید ربارب هب هلاقم رخآ شخب ،تیاهن رد ؛دوش
بیسآ ماگ و ثحب دروم عوروم ثیح زا ،ناریا رد یمیظۀت ینارمکح ِیلعف تیعرو ِیساۀش داه
رثؤم تهج
.تفای دهاوخ صاصتخا ،ینوۀر عاروا دوبهب 1 . یگنهامه و لماعت نیع رد یموهفم کیکفت
ایتارروروب درررار ،یمیظۀت تلود رد یم زیامتم ،تامدخ یئارا زا تاررقم
نیدنب ؛دونش ینئارا زا تنلود هنر انۀعم
داهن هب ار نآ ،یفوصخ شخب تیوقت یرط زا و هدرر باۀتجا یتلود میقتسم تامدخ راذنگاو ،ینفوصخ دانه
م ی دۀر نآ درکلمع رب دوخ و تراظن اه
م ی دۀر نآ تیلاعف ندرر دۀمرایۀه و میظۀت دارب و تاررنقم ،انه
دراذنگ
م ی دۀر نیۀچ ًاضعب و ظو
ی هف ا داهن هب ار د داه
« تاررقم راذنگ
1» و
« رنتۀر هدنۀۀر
2» راذنگاو نم ی دنۀر (
Power:
1997: 249-253
داهن یلفا شقن عقاو رد .) مدنع ،صاخشا طباور دارب تابثاب دراتخاس داییا اب هر تسا نیا اه
شۀر رد ناۀیمطا نا و تاعوبطم زررم( دۀهد شهار ار صاخشا لباقتم داه
،هییانضق ۀونق تارانشت 1392
: 20 .)
هب مغر ترابع زا هکنآ
« میظۀت تلود رگ
» یم ردابتم نهذ هب اۀعم نیا میظۀت هر دوش
،تنسا تلود هب رصحۀم درگ
میظۀت تلود یگژیو اما میظۀت هر تسا نآ رگ
نامزاس ترتسگ و داییا تمس هب ار درگ داهن و اه
رونتلاوگر داه
غ ی تلودر و تلود نیب کرتشم ای ی تیاده ،یفوصخ شخب
م ی دۀر ،دوریش(
1394 : 294 .)
شقن عاونا فیرعت رد تلود هر ییاه
هدهع رب اه م
ی گ ی دنر دراکمه رد ، زتنونر ،یتلود و یفوصخ داه
تلود ناراکمه و هب ار اه
قّوشم و ناوریپ ،ناربهر ناوۀع رظن رد اه
هتفرگ دنا نوملااس رتسل . شقن زین3
داه
،یهدنامزاس دعت
ی ل هدۀۀر ، و اعف زاس هکبش رد یتلود نارگیزاب دارب ار د حرنطم ینارمکح داه
نم ی دنۀۀر .
راف مات شقن زین ناراکمه و4
،هدۀۀرراذگاو داه أت
یی هدۀۀرد ، هست ی ل هدۀۀر رنب ار ایرنش و نم
ی دنرامنش
،یئادن و یناولا(
1397 : 96 - 95 میظۀت فیرعت راۀر رد اما .) میظۀت داضف ،یتلود درگ
دوجو یفوصخ درگ
راد نامزاس .د ضیوفت روما یخرب ماینا و تلود اب ترراشم ای شیوخ لمع راکتبا ساسا رب میظۀتدوخ داه
لمع ًلاقتسم ،هدش م
ی دۀۀر (
Senn, 2011: 27
تور زا رترثؤنم رایسب ،دادرارق داقعنا و یمیظۀتدوخ تور .)
تاررقم یتۀس ،تسا یتلود داهن ای یرط زا دراذگ
هرارچ تاررقم رد راعتم دراذگ
رونتلاوگر نامزانس ،ف
تیاده و رتۀر یمومع عفاۀم ریسم رد ار ناعبات راتفر و تسا دوخ ناعبات زا ازیم م
ی دۀر ، لانحرد ی هنر رد
ظۀتدوخ ی م هاگۀب ی هیداحتا و اه تیلاعف و اهراتفر دارب اه
عنرو تاررنقم نانشدوخ دانه نم
ی دنۀۀر نینب و
( درادن دوجو ییادج نآ ناعبات و روتلاوگر
Cogliance & Mendelson, 2010: 147
.)
میظۀت تلود زا هر ینامز رراح راتشون رد رگ
م ی وگ یی م زا ار نآ ، هنوگره
ازیم یمیظۀت داهن م
ی زاس ی م ؛
1. Regulatory Agencies
2. Regulatory Auditors 3. Lester Salamon, 2002 4. Fox, 2002
داهن زا درایسب هر تسا یطیارش رد نیا یمیظۀت داه
تلود ی دنا رورذنم دانهداهن ،هنیلوا تنشادرب رد انما
داهن ریاس اب هارمه میظۀت داه
رط ای رد یفوصخ رگ رارق ف
م ی گ ی دنر و رظانن ِنانگرُا موهفم رد تلود و
هررقم مینظۀت تنلود نیزانغآ انی نردم موهفم زا هچ ره هتبلا .رگید دوس رد راذگ مونهفم تمنس هنب رنگ
تسپ نردم تررح نآ دیدج ای م
ی ۀر ی م هررقم نازیم زا ، دراذگ
هنب هنفیظو ننیا و هدنش هتسار تلود داه
یم هدرسس یمیظۀت داهداهن لود و دوش
میظۀت ت یم لیدبت یمیظۀت ارف تلود هب رگ .دوش
مینظۀت تلود زا یمع و یقد مهف و یفاکشدبلار هب رگیدکی زا رورذم موهفم ود ایکفت انمر ،رنگ
ینایاش م ی دۀر ار ود نآ نایم یگۀهامه و لماعت ترورر همادا رد و ناشنرطاخ
م ی دزاس نقحت عنقاو رد ،
فده هر ،ییارار اب مأوت دداصتقا ماظن و یقونقح ماظن مایسنا و تسا هدوب یتلود نیۀچ یسأت زا هیلوا
شخبرثا و ینلاقع یگۀهامه و لماعت عوقو هب طوۀم ،یعامتجا ماظن ِی ماظن
ِدۀم میظۀت تلود دانهداهن و رگ
.تسا یفوصخ و یتلود زا معا ،یمیظۀت هب تسا نکمم یتلود شخب فادها نایامن یتلود شخب تاررقم و نیناوق رد حورو
و نیناونق ننیا اما ،دشاب
نوناق ریسفت اب زین تاررقم هاگدید دوخ هر هدش عرو یناراذگ
یتوانفتم عفانۀم و اه هتنشاد
دننا رد ، انح رنه هنب .
فادها رد ماهبا ثعاب یجراخ و یلخاد صخشم لماوع هر ددراوم طخ
شم ی اه یتلود د م ی دنوش تارراذنم انب ،
تردق نیب میقتسم ،دوجوم داه
م ی ناوت ماهبا ،یئادنن و یناونلا( داد شهانر ار فادنها 1397
: 98 - 97 هنبریت .)
ناشن م ی دهد هب رازاب و تلود ینادرخب بیررت زا هر یماظن ،دراد هنجوت منه ددانهن تانظحلام هب و هدمآ دوجو
ًاتبسن دیدنار بساۀم
رت شیازفا دارب د ارار دشر
و یی هرهب رو د تسا ،رنگداد(
1398 : 83 شنخب رنه تاررنقم .)
ب اب دیاب شخ میظۀت هییتن رد و دشاب ۀهامه رگید داه تسایس یمامت ظاحل اب دیاب یشخب درگ
و نیناونق ،انه
تیلاعف رب مراح تاررقم هن یگۀهامه نیا .دریگ ماینا دداصتقا داه
هنکلب ،تاررنقم و طباور عرو نامز رد اهۀت
اعبات ای طاۀم نیب دیابن و دشاب هتشاد دوجو دیاب زین نآ دارجا یلحرم رد دنشاب هتنشاد دوجو یضیعبت نوگانوگ ن
،دوریش(
1399 : 298 همادا رد هچنآ .) م
ی آی د تسا یشلات تقیقح رد ، هب
روظۀم لنباقتم تلاماعت نییبت و فیرعت
میظۀت تلود انیناگرا یگۀهامه و نزاوت هزادنا ره هر یقوقح یمظن و بوچراچ بلاق رد یمیظۀت داهداهن و رگ
،دشاب رتشیب نآ داضعا نایم رد تیعقاو هب رظندروم ینارمکح ماظن قحت
دزن ی ا رت .دش دهاوخ
2 . میظنت تلود تادهعت یمیظنت یاهداهن ربارب رد رگ
2 . 1 تاررقم . یراذگ
یلر هاگن ای رد م
ی ناوت مینظۀت تنلود هنیرظن دارب یساسا ضرف هس رنگ
درمنشرب هنکۀیا وا ضرنف .
میظۀت هلوقم درگ درازبا دا
میظۀت یۀعی ،تسا1
وخ رگ هنب اب ًافرف و تسین ددصتم د ییانهرازبا دریگرانر
1. Instrumental in character
میظۀت ار یشخب نلااعف نآ و هدرر درگ
تهج دوخ فادها داتسار رد ار اه یهد
م ی دنۀر ننیا مود ضرنف .
هر تسا تلود روحم میظۀت دارجا میظۀت طقف یۀعی ،تسا درگ
ننیا منه موس ضرف .دراد دوجو یتلود رگ
یتیمراح نیناوق هر تسا لفا
ی رت ی ن با میظۀت امعا راز ،نونانق بیونصت انب تنلود ینۀعی ،دۀتنسه درنگ
میظۀت ماینا ار درگ م
ی دهد . هب روط مینظۀت رونما زنررمت ینۀعم هب ضورف نیا هفلاخ و تنلود رد هننارگ
میظۀت نآ رد هر تسا یمسر داهداهن هر اهرازبا هعومیم ای زا هدافتسا اب درگ
مهم رنت ی ن و نونانق نآ
امعا ،تسا یمسر تاررقم یم
( دوش
Scott, 2003: 2
،هعوروم نیناوق .) آ
یی ن همان اه لمعلاروتنسد و دانه
تاررقم تارایتخا ،هیریم ۀوق دودحم ار ناراذگ
م ی دنۀۀر نامزانس . نیناونق عبانت ،درادا دانه
هعونروم ا د
فادها هر دۀتسه رظندروم
نایب ار نامزاس ینوناق تارایتخا و م
ی دۀۀر نآ تامادقا رگا و ق دودح زا اه
نیناو
ینم اوعد یماقا اهنآ هیلع ،دور رتارف هعوروم نامزانس .دونش
تاررنقم درادا دانه دنۀیارف درونم رد ،راذنگ
مصت ی م گ ی ر ناوید تامیمصت رگید رب بلغا هر دۀتسه یۀیناوق یطاحا رد دوخ ،د ینمن امعِا هنارلااس
.دونش
،لرریدم دۀنام یماقم م
ی دناوت تسایس دارجا دارب دوخ فیاظو ماینا رد و نامزانس ۀرانبرد ،ینونانق داه
نامزاس تیریدم تاررقم داه
و مانکحا ،دنشابن دانضت رد نامزانس ِدنجوم نونانق انب هنر ییانج ات ِدراذگ
،دنواده( دۀر رداف ییاهروتسد 1387
: 72 تاررقم .) دانهلاار ینۀیهب نازنیم دنیلوت دارنب تنلود دراذنگ
تخادرپ هب مازلا و یمومع صوصخ رد
نسا درورنر انهلاار ننیا ،تزونمآ دنۀنام انهلاار زا دراینسب .ت
کراپ ،تشادهب هداج و اه
تاررقم نیۀچمه .دنراد یمومع دلاار یبۀج اه زا ،دراونم ننیا رد تنلود دراذنگ
درظن ظاحل م
ی دناوت ( دشاب رثؤم ،دداصتقا عباۀم زا دمارار ۀدافتسا دارب
Hertog, 1999: 230
.)
اس رد اکیرمآ رد ۀدس رخآ داه
20 ۀدس زاغآ و 21
حرط( ناراذگنوناق ، یتلود و )ناگدۀهد
هنحیلا( انه
هۀیزه یبایزرا دندوب هدش فظوم )ناگدۀهد -
ار نآ و دنۀهد ماینا زین ار دیدج نیناوق دیلوت ای حلافا ۀدیاف
هب .دۀۀر هارمه دوخ داهۀشیپ زا عافد دارب نآ ،رگید ترابع
تبنسن دداصتقا لیلحت یعون دۀتشاد هفیظو اه
و هحیلا ،حرط هب زنین تاررقم دزاسدمارار یسررب دارب مهم یماگ نیا .دۀهد ماینا اهنآ اب طبترم نیناوق
تسا (
،رگداد 200:1398 -
199 .)
تیقفوم در ینامز دداهن داه م
ی دهد رییغت دماراران نیناوق هر م
ی دۀر یم نیزگیاج ای ،هییتن رد .دوش
دۀیارف رد تفرشیپ هب هر ،دوش رهاظ تسا نکمم دیدج داهراتفر ینم رنیۀم یلماعت داه
نینۀچمه .دونش
یمسر نیناوق و دیدج ینامزاس داهراتخاس داییا م
ی دناوت شخب نایم دراکمه دهد شیازفا ار ریگرد داه
و ازا ی ن ور هب روط ار نارگیزانب رانتفر هنر دیدج نیناوق لخ .دۀر امر تیقفوم ای قحت هب میقتسمریغ
لخ ار رتشیب دامتعا ای تیاده م
ی دۀر درما ، ،یئادن و یناولا( دریگ ماینا تّدم هاتور رد هر تسین 1397
:
180 هنومن یسررب .) ینونانق مانکحا بیوصت زا دوخ فادها هب یبایتسد زا راذگنوناق یفوت مدع ددعتم داه
هنتفای درنست زنین ارنجا رد یگۀهامه رد تسکش هب ،نیۀقت رد یگۀهامه مدع هر تسا نآ رگنایب ،ددعتم نیدب ؛تسا ر بیترت
هب ه مدع لیلد ماظن
دۀم رد زنین نونانق نایریم ،یۀیۀقت تامیمصت د منصت
ی م گ نی ر و د
و صیخنشت ساسارب و دۀتسین صخشم تاماظن و طباور عبات ،ارجا هنب
و نی هژ ،ینهورگ ،ینصخش عفانۀم
لمع دوخ ... و ینامزاس ،یحاۀج م
ی دۀۀر هنب طوۀم ،اهنآ دارجا ًاعطق هر تسا یۀیناوق دارجا مدع ،هییتن .
ۀهامه و یگ مه ازفا هاگتسد یی ،دریملام زررم( تسا هدوب اه
1398 : 227 .)
تاررقم عقاو رد لیِر ییبعت نوچمه دراذگ
ییاه تسا تنررح انهنآ رادم رب یمیظۀت داهداهن هر نم
ی
دۀۀر تیعقاو اب تاررقم نیا هچناۀچ ، دنقاف ،یلکنش صیانصخ تنیاعر زا ارانف هنکۀیا ای دۀشابن بطۀم اه
یگژیو ورر ِیفیر داه مزلا ِتاررنقم یتسیاب و در
دانهداهن زا بونلطم درنکلمع نانکما ،دۀنشاب هنیاعرلا
یم بلس یمیظۀت .دوش
2 . 2 . للاقتسا نیمضت
منه مرانح )ینسایس( نۀهرف هنب ددانیز دنح ات یتراظن و یمیظۀت درررار یگچراسکی ظفح ای درارقرب ماظن زا ددادعت رد .دراد یگتسب داه
هعسوت ی هتفا فافش اب لاقتسا ، رتۀر دوجو ،یسایس داهدۀیارف تی
و اه
هنزاوم هناسر شقن ،یسایس ماظن رد ددعتم داه ماکحتنسا ،ترانیت و تلود نیب ۀتاگۀت دنویپ نادقف و اه
م ی ی دبا رد ِرگید داهداصتقا زا درایسب رد اح نیا اب . راذگ اح
هنر ینطیحم رنفاۀع ،هعسوت اح رد ای
تیلاعف نآ رد یمیظۀت داهداهن م
ی ۀۀر د و دۀتنسه هعنسوت اح رد ای هدوب هعسوت دقاف ای ، ازا
نی ن ور هنجوت
یلع( دوش فوطعم لاقتسا نیمضت دارب دداهن تابیترت هب دیاب درتشیب تیچ و داژن
،نازاس 1391 : 12 .)
ادیپ طابترا یمیظۀت داهن ِ لاقتسا اب دددعتم رفاۀع م
ی دۀۀر هلمج زا هر مهم
رت ی ن لقتنسم هنب دنیاب اهنآ
نآ ندوب داوق اب طابترا رد هس
هناگ لاقتسا ، هجدوب
ا هب هلوقم نیا ؛درر هراشا دداهن لاقتسا و د زا صوصخ
تیحلاف دارجا داتسار رد یمیظۀت داهداهن هر ثیح نیا نآ دارنجا رنب و هدرر عرو تاررقم ،ینوناق داه
تراظن تاررقم م
ی دۀۀر یتیمها ، نادنۀچود نم
ی ی دنبا نسا انب درادا داهراتخانس تنیوقت . زا هدافت
نانۀررار و
هتسیاش دۀیارف ای رد هر یصصختم داهورین مادختسا رلااس
هدش دنا ِطباور و هب گرار ی ر تمدنخ ینمتاخ و د
هب ،نانآ ،تسا هدش ررذ طوبرم نیناوق رد فافش یتروف م
ی دناوت ددانهن لاقتنسا تنیوقت تنهج رد یلماع
بیوصت و نیودت ، لاقتسا ۀدۀۀردیدهت لماوع رگید زا .دشاب میظۀت داهن یجدوب
و هنیریم ۀونق هنر تنسا رگ
ناملراپ م ی دۀناوت زا ینشخب صیصخت دیاش صوصخ نیا رد ؛دۀهد رارق راشف امعِا تهج یکسمتسم ار نآ
تررش و فاۀفا ،اهرازاب زا هر یتایلام تنفایرد هنطوبرم دانهن یعومیمریز داه
نم ی دونش دانهن نانمه هنب ،
میظۀت حیرف ینوناق بجوم هب مه نآ ،رگ .دۀر فرطرب ار رطخ نیا دناوتب ،لقتسم یفیدر رد و فافش و
دم زا یکی زا هنر لقتنسم ِینمیظۀت دانهداهن و ینسایس عنجارم نینب لماعت صوصخ رد درظن داه
ههد تفگ دم ،تسا هدش موسرم هتشذگ داه هب هر تسوگو
دیدج ییارگداهن و رازگرار درو ت زا مهلُم تدش
تسا هاگدید نیا زا رورذم دم . تیامح
م ی دۀر تلانت نیرتنشیب )لقتنسم تیعقوم داراد یتح( نارظان هر
ماینا ار دوخ م
ی دۀهد ،دنفاقم زا ات ن
نی تا هنب ار انهنآ شۀنراو و دنونش هانگآ ینسایس نارنبهر دانهرظن و
پی داهۀش اه دراذگتسایس دیدج د پی
ش بی ۀ ( دۀۀر ی
Majone, 1993
هب .) رظن م ی دسر ات یلدم نیۀچ انینآ
زانیم
وت هر تسا میظۀت تلود نیبامیف لماعت رد نزا
ترونف نآ رد ارنیز ؛دزاسن تودخم ار یمیظۀت داهداهن و رگ
هب ،یمیظۀت داهن دۀۀرارجا
یم لیدبت یتلود رماوا ِفرف ۀ ددوجو یفسلف و دوش
.داد دهاوخ تسد زا ار تا
2 . 3 . لرتنک و تراظن
تیلاعف هب رظان دورو ن تسرد دریم رار رد تلاخد و ییارجا داه
و رظانن زا انیره تنلاخد ارنیز ،تنسی
هب رگیدکی رار رد دریم اعف ود ره دریم و رظان هر تسا تسرد .تسا دزاب دعاوق ضقن یباثم
انما ؛دنا
مانینا ار ّوا عونن دزانب ،دریم .تسا توافتم ساسا رد ،اهنآ تیلاعف و دزاب عون نم
ی دنهد طانبترا هنر
عف نادیم و نیمز لخاد و دراد روما اب یمیقتسم تیلا
یم تروف اه مانینا ار مود عونن دزاب اما ،رظان ؛دریگ
م ی دهد تراظن وا عون دزاب رب اهۀت و ،درادن میقتسم طابترا لمع نادیم اب هر م
ی دۀر درنیم طسوت هر
ماینا م ی گ ی در ینم دادملق دزاب دعاوق زا یطخت درگید رار رد ود نیا زا ای ره تلاخد ،هییتن رد . دونش
،داژنروصۀم(
1383 : 23 رنب تنلود ترانظن ۀونحن رد درکیور نیا هر تسا درورر یمیظۀت ینارمکح رد .)
هنعومیمریز رنب ینمیظۀت داهداهن تراظن نیۀچمه و یمیظۀت داهداهن هنب ،نآ دانه
و هتنسویپ ترونف
هکبش ا .دشاب هتشاد دوجو د تررش ناریدم هب یفار تارایتخا ضیوفت نیع رد یقد تراظن امعا بساۀم
رت ی ن رب هویش شیازفا دا
تررش یهدزاب دیرأت نآ رب یتررش بوخ تیمراح ییرظن هر تسا درایت داه
م ی دۀر ندوب دودحم اریز ،
ناکما ناریدم تارایتخا مصت
ی م گ ی ر د اه بلس اهنآ زا ترورر دراوم رد ار بساۀم د نم
ی دنۀر و نم ی دنناوت
مز ی هۀ زاس تفرف نتفر تسد زا ب ار طیارش مه یفار تراظن نادقف و دشاب اه
تارانیتخا زا هدافتسا ءوس دار
مهارف ناریدم طسوت م
ی دۀر ناریدم دوس زا اررش و تررش یعمج عفاۀم رب یصخش عفاۀم حیجرت ببس و
م ی دوش ،هییاضق ۀوق تاراشتنا و تاعوبطم زررم(
1392 : 53 میظۀت داهداهن .) فادها هب یتروف رد زین رگ
ایدزن رظندروم م
ی دنوش م دوحن هب یتلود تراظن هر و داعت
جوت ی ه ذپ ی ر ، هب هنوگ ا ناشتارایتخا یۀماد هر د
دیاب تراظن ،هییتن رد .دریگ تروف ،دزاسن دودحم ار هب
هننوگ ا انمعا رد تنلاخد هنب هنر درنیگ مانینا د
تیحلاف ( دزاسن تودخم ار دو لاقتسا و دمایۀین هدنوش تراظن داه
Poyet, 2001: 8
.)
ییاضق رتۀر زا هدافتسا اب م
ی ناوت صت م ی تام نامزاس تاررقم داه هانگداد هب یسررب دارب ار راذگ
انه
بونسحم ییانضق رنتۀر داۀبم هر یلیلاد هلمج زا .درسس نم
ی دنونش نامزانس :تنسا لنیذ حرنش هنب ،
تاررقم هنئارا داۀنسا و کرادنم ؛دنهد حینروت ار دوخ تامیمصت یقطۀم داۀبم دناوتن راذگ دونس زا هدنش
تررش داه ذ د عفن رادا نامزاس طسوت تور زا نامزاس ؛دوش هتفرگ هدیدان د
لمعلاروتنسد و اه دونخ دانه
ۀرابرد عمج روآ هنر ییانۀبم نونانق انب نامزانس میمنصت ،دنۀر یچیپرس ییاهن میمصت ذخا و تاعلاطا د
تاررقم فرط ح نامزاس ؛دشاب ضراعم تسا راوتسا نآ رب دراذگ ذ
د عنفن دنۀیارف رد تررانشم دارنب ار
هتفرگ هدیدان دزاس میمصت ،دنواده( دشاب
1387 : 72 لنیمحت مزلتسم هر درابجا رتۀر ،رتهب نخس هب .)
ییوگخنساپ ینۀعی ییوگخساپ ییارجا یبۀج اب بساۀتم ،تسا تازایم عرو ای اطبا ،یهدروتسد ،میمصت یلرتۀر نیۀچ .تسا یناربج ای یحلافا هب
تروف یم امعا یشۀراو و ددروم هنبنایکی میمنصت اب و دوش
لیمحت م ی وش د ،هانگداد طنسوت ًلاونمعم هنر تنسارجا تنامر و تازایم اب هارمه هرهاق هوق رب یۀتبم و
هبش عجارم هب ناملراپ و ییاضق
یم رار ( دور
Reif, 2004: 28-30
میظۀت رد .) یشۀراو درگ
1 تخنس رتۀر ،
هب و مراهچ یلحرم رد میظۀتدوخ زا پ ،تیولوا بیترت
درنگ 2 راروزانس ، تنهج یعانمتجا و یعانۀقا دانه
داهن ی هۀ زاس میظۀت تاررقم د تازایم و راطخا ،درگ
ینم هدافتنسا ،یعانمتجا فیفخ داه ( دونش
Ayres &
Braithwaite, 1992: 39
.) رواّۀف د اه رنتۀر دیدج د 3
دۀتنسین راوتنسا دزنررم تنلود رادنتقا رنب ًانموزل
(
Foucault, 1991: 91-92
تاررقم تلود .) تسپ موهفم رد راذگ
زا ،ینمیظۀتارف انی نردم ِینلرتۀر راتخانس
هرهب دزیامتم م
ی گ ی در هلسلس رتۀر دم رب ،یمیظۀت تلود ماظن رگا . و ددانصتقا رونما رب یتلود یبتارم
یمیظۀتارف تلود ماظن ،تسا راوتسا یعامتجا 4
هنعماج رنتۀر دۀیارف رد ار هعماج و رازاب ،تلود زا یبیررت ،
( تسا هتفریذپ
Offe, 2000: 71-93
.) رتۀر ۀویش یسررب تاررقم ماظن رد
ِدراذنگ تنسپ نردنم مزلتنسم ،
میظۀت تلود ِنردم درکیور رب زررمت ،هلاقم نیا رد هکۀیا هب هجوت اب و تسا لقتسم دراتشون هنب ،تنسا رگ
وروم رگید یتفرف م
ی دوش .
2 . 4 . تکراشم حوطس شیازفا
زا مهم رت ی ن فده تجا و دداصتقا تلادع رارقتسا ،ناهج رد یتموکح ماظن ره داه یمانمت انت تنسا یعام
ییاناوت هب هجوت اب دۀشاب رداق روشر دارفا دنونش رادرونخرب رونشر تانناکما زا ،دننراد هر ییاهدادعتسا و اه
یسوم(
،هداز 1394 : 32 هاگۀب تیلاعف و دداصتقا طباور رد یلر ۀویش هس هب تلود .) هنلخادم دداصتقا داه
م ی دۀر هاگۀب میقتسم تیریدم و تیکلام )فلا : داه
دارنب هدرتنسگ تاررنقم و نیناوق عرو )ب دداصتقا
هاگۀب تیلاعف ۀوحن ، منش( یتیادنه و یقیونشت تلایهنست یئارا )ج و دداصتقا داه
1381 : 39 رونهظ .)
تلود تاررقم داه اس رد راذگ
زا پ داه 1980
تنلود انت دنش ببنس انکیرمآ و اپورا رد ددلایم دانه
هزوح رد دیدج ددرکیور اب یقوقح ریظن ییاه
،تاربانخم و قرنب و تانعلاطا دروانۀف و تاطابترا ،دژرنا
1. Responsive Regulation
2. Self-regulation 3. Control Technologies 4. Post-Regulatory state
نورب و ییادززررمت نمر تیلاعف زا ،روما ِدراسس
داه دصت د رگ هنب رتنشیب یمانمتها اب و دنریگب هلفاف د
تیلاعف دنزادرسب یتیمراح داه (
Crew & parker, 2006: 1-4
.)
یمیظۀت ینارمکح دوگلا داۀبم رب قم و یتلود میقتسم یلخادم ،1
تارر تائاضتقا اب رگید یطارفا دراذگ
دوخ فیاظو ۀدودحم و تیهام رد ًلاوا تلود تسا مزلا و درادن یناوخمه عماوج زورما دیت
ی رظند زا و دۀر
ددصت یناریگتخس درکیور ذاختا و درگ
« رنتۀر و روتنسد »
شنخب هنب رتنشیب دانمتعا تمنس هنب دانه
ترراشم دارب دزاساضف و یتموکحریغ رثؤم
ا رد اهنآ مود .دنۀر تررح یمومع روما ۀراد ای
هنکۀ هنچناۀچ
تاررقم و هلخادم یسررب و لمأت اب دیاب ،دشاب درورر زین یتلود دراذگ
و رانثآ هنب تبنسن درتنشیب دانه
مازلا تامادقا تاعبت شخب رب دوخ روآ
تاررقم هب مادقا ،هعماج فلتخم داه ،یمتنسر و اینرغفا( دۀر دراذگ
1397 : 61 ا هۀیمز نیمه رد .) یهد رخاوا ز
1970 تلود ، تمنس هب نوگانوگ ِ اکشَا هب اه نفوصخ
ی زانس د
تررح هدرر دنا
2. یفوصخ دزاس نامزانس رنتۀر انی تنیکلام انقتنا لماش ،هملر معا داۀعم هب اه دانه
هیامرس هب یتلود ( تنسا یفوصخ ناراذگ
Heracleous, 1999: 38-49
،سرونب رازانب رد ماهنس ینررع .)
هاگۀب تیریدم دراذگاو هنب تنلود رونضح و ینفوصخ شنخب هب
لانحنا و دأر نودنب ایرنش ناونۀع
تررش تور هلمج زا ،یفوصخ شخب هب اهنآ اوما تورف و یتلود داه ینفوصخ داه
یمونمع دزانس
یم بوسحم ،داژندمحم( دوش
1397 : 98 و یقونقح بوچرانچ رد فافنش و یفانر تاررنقم ندرر ییاهن .)
دعاوق ماکحتسا رظندروم
مدق ، و یساسا یمانرب تیقفوم رد نیزاغآ
فوصخ ی زاس یقونقح بوچراچ .تسا د
زا شیپ نارازگرار هر دشاب دمارار ناۀچ دیاب فوصخ
ی زاس هنب نآ زا نپ و د و یقونقح فیانظو ینتحار
هب ،یقوقح تخاسریز نآ امر اب لکشم ره زورب تروف رد و دۀۀر کرد ار دوخ تارایتخا لح
لنصفو نآ
،تیمراح نوچ درفاۀع .دنزادرسب ییوگخساپ
ای هجوت و دشرا ناریدم ب
ی هجونت رد مدرنم تررانشم هنب ی
ریثأت ،دزاس میمصت ۀعم
ی راد ،دراذگاو دنور رد د فوصخ
ی زاس تیبثت رد و د هتنشاد ددانصتقا مانظن راذگ
،رگداد( تسا 1398
: 312 - 310 .)
ناشن تاقیقحت جیاتن م
ی دۀهد تیلاعف رب مراح تاررقم میح زا نتسار هر أت دداصتقا داه
تنبثم ریث
هۀیزه شهار و یلم صلاخان دمآرد و دیلوت دشر رب یهجوت لباق رد ینگمه هر دراد دداصتقا تیلاعف داه
رازاب رد تامدخ و لاار تمیق شهار ببس تیاهن م
ی دنوش ،میعزرس و دنواده(
1387 : 40 تاررقم .) ییادز
3
1. Regulatory Governance
2 تور اهۀت ،یفوصخ هب یتلود داصتقا زا راذگ دارب نیارباۀب .تسا یفوصخ تیکلام ،رازاب داصتقا ساسا یسور دوگلا رد .
رثؤم فوصخ ی زاس یم یفوصخ تیکلام شیازفا ببس هر تسا د داصتقا نایۀب هچنآ یۀیچ دوگلا باطم لباقم رد .دوش
لیکشت ار رازاب م
ی هد د اپ و تسد تاررقم ؛ددرگ راصحنا زا دراع و یتباقر ،رار و بسر داضف دیاب ادتبا هر تسا تباقر ،
،ریوم و اباس( ددرگ فذح دیاب یفوصخ شخب تیلاعف د هدۀۀر دودحم و ریگ 1385
: 11 .)
3 تاررقم تبثم رثا تسایس نیا نارادفرط . شخب رد عیاۀف دشر رب ییادز
هب و فلتخم داه یعسوت نآ عبت
و تانعلاطم انب ار ددانصتقا
یفوصخ راۀر رد دزاس
م ی دناوت هب هن ییارار تیوقت تهج درازبا ناوۀع انب ؛دونش ینقلت ینمیظۀت دانهدا
شخب تیریدم دراذگاو میظۀت داهداهن هب یتلود داه
هب مزلا یۀیمز ،یفوصخ رگ رتنشیب ترراشم روظۀم
مهارف یمومع روما ۀرادا رد نادنورهش م
ی دوش تنهج رد یعنانم ،ینطارفا تاررنقم دوجو هۀیمز نیا رد و
تارایتخا ۀزوح اریز ؛دوب دهاوخ بولطم ِییاغ فده قحت تاررقم
انت ار ینفوصخ راذگ هزادننا
ا دنیدحت د
ًاساسا هر درر دهاوخ فوصخ
ی زاس یهُت اۀعم زا د م
ی دوش رد هنر تنسا یلماونع زا مهبنم نیناونق دوجو .
یم ریۀم تاررقم و نیناوق مّروت هب ددعب لحارم هب زین ددعب تاررقم بلغا هر دوش
و تاضقاۀت دوجو لیلد
دۀهاوخن دمارار ،یلامتحا تاماهبا طخ نیناوق ؛دوب
ینشم دنیاب زانس هنب
هننوگ ا نمنر هنر دنونش مینظۀت د
زاسرتسب و دئاز تاررقم بیوصت تهج زاین ساسحا زورب زا ،ترراشم حوطس شیازفا تهج د تسد
اپو ریگ
و ینصصخت ِینمیظۀت داهداهن دارب یفار ِیتیحلاف ۀدودحم دوجو نیمضت اب و ؛دۀۀر دریگولج هدۀیآ رد دنا ندش گرزب زا ،لقتسم هر تلود ۀزا
مز ی هۀ زاس .دۀۀر دریگولج ،تسا ددماراران و داسف
3 . میظنت تلود ربارب رد یمیظنت یاهداهن تادهعت رگ
3 . 1 میقتسم تادهعت .
ای ن هنوگ یم ددراوم لماش تادهعت یمیظۀت داهداهن هر دوش
هب هنوگ ا رنبارب رد هطنساو نودب و میقتسم د
م اهنآ اثم دارب ؛دنراد تیلو سم تلود فظو
،تنسا هدش نییعت نوناق طسوت هر یتیحلاف دودح زا هر دنا
.دۀشاب وگخساپ تلود ربارب رد و دۀۀکن هدافتسا ءوس تردق زا ،دنوشن جراخ
3 . 1 . 1 . یتیحلاص بوچراچ تیاعر
میظۀت تحت ۀزوح رظۀم زا ،درگ
م ی ناوت میظۀت .درنر مینسقت ددرررانر و ینشخب هتنسد ود هنب ار نارگ
میظۀت شخب نارگ
1ی دودحم یفاخ شخب هب ار دوخ زررمت م
ی دۀۀر شخب نامه رب تراظن هب طقف و نم
ی
دنزادرپ میظۀت فلاخرب . میظۀت تامیمصت ،یشخب نارگ
ددرررانر نارگ دودنحم صانخ شنخب انی هنب2
هتفای تباث یبریت داه هدرر
دنا شهوژپ نیا زا یکی جیاتن ساسارب . اس رد هر اه
2005 دلاانب دشر ،تسا هتفرگ ماینا ددلایم
9 هب نیچ دفرد شخب رد تسایس نیا دودحم امعِا و هدوب عیاۀف زا یگرزب شخب رد ییادز تاررقم تسایس امعا لیلد
دانه
و قرب ،تفن لمح
شخب نیا دشر عنام ،لقنو ،میعزرس و دنواده( تسا هدوب رگید عیاۀف اب هسیاقم رد اه
1387 : 17 .)
1 شخب زا مادرره رد . مینظۀت زین )یلامش دۀلریا و زلو ،دۀلتاکسا( ریبر دایناتیرب داهروشر ریاس زین و ناتسلگنا فلتخم داه
اعف دددعتم نارگ هقبط ای رد .دنا
یلر ددۀب م ی ناوت یلفا زا شخب نیرت میظۀت میظۀت تحت داه
شخب هب نارگ داه
لمح شهوژپ زررم( درر هراشا قوقح و تسیز طیحم ،تزومآ ،هیریخ ،تملاس ،هناسر ،دژرنا ،بآ ،لقنو نلیم دانه
،یملاسا داروش 1397
: 42 .)
2 میظۀت . میظۀت ،دراذگدرادناتسا تاسسؤم ،رازاب و تباقر رگ ینسیمر و یلام داهرازاب رگ
مینظۀت هنلمج زا تابانصتنا نو نارنگ
یمن شخب رسارس رد تباقر حطس شیازفا .دوش هزونح یمامت رب راذگریثأت تاررقم میظۀت ،اه
لیهنست و انه
هئارا تامدخ یمه هب هدش
فرصم ناگدۀۀر مینظۀت یساسا فیاظو هلمج زا ، زنررم( تنسا ددرررانر نارنگ
شهوژپ ،یملانسا داروش لیم داه 1397
: 42 - 41 ۀررنقم سانسارب ،ینمیظۀت دانهداهن تارانیتخا .)
1
تلود دوس زا هدشداییا م
ی دناوت ،ارجا رب لمتشم مصت
ی م گ ی ر دودح رد دیاب طوبرم داهن .دشاب ود ره ای و د
حرش صخشم لبق زا هر یفیاظو میظۀت نایم یتوافت ،ثیح نیا زا ؛دورن رتارف نآ زا و درادرب ماگ هدش
نارگ
هزوح رد اّعف ِیمیظۀت داهداهن نوچمه یشخب داه
لمح لقنو میظۀت و دژرنا و دنۀنام ،ددرررانر نارنگ
میظۀت .درادن دوجو دراذگدرادناتسا تاسسؤم و رازاب نارگ
تاررقم داهداهن رد ذگ
نینیآ طسوت دزاس میمصت دۀیارف ،یمیظۀت ای را لکنش ینونانق دانه
نم ی گ نی در و
یم میظۀت نییآ نیا .دوش
هب مزلم ار درادا ماقم اه ذاختا
یتامیمصت م
ی دۀر عفاۀم هر مونمع ی ا دانهن هنر ار د
تاررنقم ،تنسا هدنش ینسأت فادنها نآ دارنب زنین راذنگ نقحم
( دزانس
Pierce, 1999: 20
هولانع .) رنب
تاررقم نامزاس ،تادیلوت و تمیق ،دورو دراذگ تاررقم درادا داه
تنیوقت ار دونخ ترانظن دیاب دداصتقا راذگ
تررنش انب هنلباقم ینیارجا تامادنقا زا ینضعب .دننروآرد ارنجا یلحرم هب ار نیناوق نآ و دۀۀر ومنشم دانه
تاررقم هب ،دراذگ لیلد
نوناق ۀکش ع ینیارجا تامادنقا .تنسا ددانصتقا تاررقم ضقن و ی تررنش هنیل
دانه
تاررقم ومشم ،دراذگ
م ی دناوت هب تیاکش یلیسو ینسرباسح انی انهنآ نایرتشم زا ییاه
دانه هرود ا طنسوت د
نامزاس تاررقم درادا داه ضقن زا یراح ددهاوش ،درادا هاگتسد نادۀمرار ای نادنورهش رگا .دوش زاغآ راذگ
تررش هیلع ،دۀبایب نوناق یارجا تامادقا ،نوناق ضقان داه
ماینا ی م ی گ ی در نامزاس یخرب . روبیم اه
م ی دنوش
تیاکش ،دۀۀر حرط هاگداد رد ار اه تروفرد
ی هر نامزاس درادا داه م
ی دنۀناوت هدیۀنش و هدرنر درنیگیپ ار انه
همیرج نییعت اب نآ زا پ و ریخ ای تسا هدش ضقن نوناق ایآ هر دۀۀر نییعت تنلاح هنب ار تررش زاوج ییاه
واده( دنروآرد یلعت ،دن
1387 : 82 - 81 رونلبتم درگید موهفم رد ،یتیحلاف بوچراچ تیاعر ،ایۀیا رد .) نم
ی
دوش ،ررقم ۀدودحم زا جورخ مدع داۀعم هب ًافرف و نی
تس تاررنقم انی ینمیظۀت داهداهن ؛ راذنگ
فنّظوم دننا
هولاع دیاب هۀیمز نیا رد .دۀشاب اشور اهنآ یقد دارجا رد ،ینوناق تارایتخا دودح تیاعر رب هب
تروف رنب یقد
تررش دوس زا تاررقم و نیناوق دارجا تاررقم ومشم داه
نیرط زا درونم بنَسَح و هدرر تراظن ،دراذگ
ییاضق و درادا داهراروزاس عاجرا هاگداد هب عوروم هر ددراوم رد .دۀۀر دریگیپ ،2
م ی دوش ، هرنهب گ نی ر زا د
هزوح رد صصختم تاضق ما تایضتقم و دداصتقا قوقح هب طوبرم داه
،درادا ر م ی دناوت رودنف هنب ینهتۀم
شهوژپ زررم( دۀتسه ناتسلگنا ددرررار ،یملاسا داروش لیم داه
1397 : 42 .)
1 .تسا هیریم ۀوق بوصم تاررقم و ناملراپ بوصم نوناق زا معا ایۀیا رد هررقم .
2 . تابثاب داهرازاب ،دنراد ددۀمنوناق و دمارار ،لقتسم یییاضق ۀوق هر ییاهروشر قا و رت
،رنگداد( دننراد منه درترادنیاپ داصت
1398 : 126 .)
هدعاق ،یصصخت دارآ هیور و دۀم
تانبجوم ،یئانضق هاگتنسد لاقتنسا ظنفح نمر یرط نیا زا و دوش زاس
.دروآ مهارف ،تلود و یمیظۀت داهداهن نایم رد ،ار یمومع عفاۀم تهج رد یگۀهامه و لماعت
3 . 1 . 2 ییوگخساپ .
زیمم هجو هر هدیچیپ درادا تلود ای رد تموکح زررم زا جراخ ینارگیزاب هب رایتخا هدرتسگ ضیوفت ،نآ
و ینلّیخت بنلغا ،تنسا راوتنسا نآ رنب یتۀس ییوگخساپ داهراروزاس هر زررمتم تیلو سم موهفم ،تسا یعقاوریغ م
ی امن ی د رد نیونن یمونمع تیریدنم بلانقنا هر دش نایامن رتشیب یماگۀه ییوگخساپ یل سم .
هب یمومع روما هرادا یۀیمز هراپ
هراپ تنلود رد هنکۀیا حینروت .دنیماینا یمونمع شخب رتشیب هچره ندش
میظۀت رگید ای دادرارق ،نوناق بجوم هب رگ اهراروزاس
یۀماد هب هدرتنسگ ا ینخرب و یمونمع دانهداهن زا د
نامزاس تروف رایتخا ضیوفت یفوصخ داه م
ی گ نی در ددنماراران ونس انی زا هنر اهراروزانس
یتۀنس د
داد ریظن ییوگخساپ هۀیمز نیا رد ون یحرط نتخادنا ترورر ،رگید دوس زا و دراد یپ رد ار ناملراپ و هاگ
راکشآ شیپ زا شیب ار م
ی دزاس (
Scott, 2000: 38-39
ییوگخساپ .) هب
تروف دزارنبا دانۀعم هنب ،صانخ
میمصت و امعَا نداد حیروت و خساپ دارب آ انب هر تسا درگید داهن ای ماقم هب ماقم ای درف ای داه
رانث
،یعارز( دشاب هارمه مزلا درادا و یسایس و یقوقح 1394
: 264 .) اهراروزاس ینۀعی یتۀنس ییوگخنساپ د
ههد رد .تسا ییوگخساپ هدیچیپ هکبش زا یشخب ًافرف هاگداد و ناملراپ ،ریزو هب ییوگخساپ ،رنیخا دانه
هب تارییغت اپ هدرتسگ اکشَا یخرب روهظ ببس ییوگخساپ داهراتخاس رد هدمآدوجو
اینآ ات هدش ییوگخس
هبش عجارم شقن هر نامزاس و ییاضق
یمونمع دانهداهن نتخانس وگخساپ رد نامزدوبمآ ریظن درادا داه
( تنسا هدنش ننررپ شینپ زا شینب
Morgan & Yeung, 2007: 229
،هکبنش یننارمکح هاگدنید زا .)
هب بلغا ییوگخساپ کارتشا هب و تیفافش شیازفا دارب مسیناکم ای ناوۀع
ا دراذنگ تانعلاط هنب
رونظۀم
نایم دریگدای شیازفا خساپ
ناگدۀهد و
خساپ دوبهب و قابطنا دارب و ناگدنریگ طنخ
نشم ی انه و تامدنخ ،
یم هدید اهراتفر ،یئادن و یناولا( دوش
1397 : 222 درکیور تمس هب هچره هتبلا .) تنسپ
نردنم هنب تبنسن
تررح یمیظۀت تلود م
ی ۀر ی م وهفم زا زین ینارمکح نازیم نامه هب ، میظۀت م
و هنتفرگ هلفاف نردم ِدرگ
هب ِینارمکح و یمیظۀتارف تلود دوس هکبش
ا شیپ ،د نم ی دور ننیازا ؛ مونهفم زا حیحنف نینیبت و کرد ور
وگخساپ تاررقم تلود رد یی هۀیمز ،نردم راذگ
مهف زاس قد ی رت دوگلا رد نآ زا د تسپ
نردم .تنسا انما1
1 . دنحتم یفوصخ و یتلود نارگیزاب رگا .تسا راوشد ،دشاب وگخساپ دیاب جیاتن لباقم رد یسر هچ هکۀیا نییعت تاقوا یخرب زا لنفاح جیاتن و تایمصت دارب یسر هچ هر تسین نشور ،دراد مان یفوصخ و یتلود ترراشم حلاطفا رد هر دنوش
سم نآ هب تافلاتخا لح دارب هر تسا درازبا یهاوخداد ،هدحتم تلاایا دۀنام اهروشر یخرب رد .تسا و یم رار
هر دور
هکبش داضعا نایم تافلاتخا لماش یم زین ینارمکح داه
،یئادن و یناولا( دوش 1397
: 229 .)
رب لمتشم ،ییوگخساپ توافتم حطس ود دیاب ادتبا
« یحیروت ییوگخساپ
1» و
« انی یحلانفا ییوگخنساپ
یناربج
2» .میۀر یبایزرا ار انب رظاننۀتم یحینروت ییوگخنساپ
« هننناراکمه رنتۀر
» 3 انی
« مرننن رنتۀر
» 4 ،هننناراکمه رنتۀر .تنسا
هست ی ل هدۀۀر هرنهب عانۀقا و هیفوت زاربا زا و تسا بطاخم ماقم ای عجرم ییوگخساپ مزلتسم ،تسا اعف و نم
ی
گ ی در یا رب . نارگیزاب ،ساسا ن هب
روظۀم رظن دابت و وگتفگ دراو ،راتفر حلافا و هاوخلد جیاتن هب لین نم
ی دنونش و
زا تیاکش اوحا و عاروا اب بساۀتم تراسخ ناربج دارب درازبا نیۀچ فاطعنا
ذپ ی ر تنسا رادرونخرب درتشیب د
،ناراکمه و تشدرس یعیفش(
1397 : 74 - 73 هب یناربج ای یحلافا ییوگخساپ .) انی لنعف هیجوت هب دهعت داۀعم
تیریدنم ءونس ای تاهابتشا یمه هب تبسن ندوب وگباوج ،رتهب نخس هب .تسا لعف کرت و انه
نب ی انفر یت ی انه د
فشر و هدش پی ش بی ۀ دانۀعم رد ییوگخنساپ ،اۀعم نیا رد .اهنآ دارب یناربج ای یحلافا داهراکهار ی
« و نسم
هب ندمآ رامش »
زرس یۀمر داۀعم دوخ اب هر تسا هب ار تازایم و شن
ییوگخساپ عون نیا .دراد هارمه هب
حونرو
« هتشذگ هب فوطعم
» 5 ای
« یۀیسپ
» 6 ( تسا
Turpin & Tomkins, 2007: 565-566
.) م ی ناوت لادتنسا نیۀچ
یم بوسحم رظان ای یعقاو داۀعم هب هر تسا یسیسأت نامزدوبمآ هر درر رنصۀع ۀدننرادرب رد ًافرنف و دونش
ی ییوگخساپ یهد باوج رد ار ارجا و یهد باوج یۀع
مرب ی گ ی دنر هنب فنّظوم رتۀر ومشم عجارم و تاماقم و
نآ لنباقم رد یحینروت ییوگخنساپ هنب فنظوم انهۀت تراظن ومشم داهداهن و تاماقم و تسا ییوگخساپ و یلرتۀر داهرازبا زا هر ناملراپ و هاگداد ،هسیاقم رد .دۀتسه راروزاس
هرنهب دانعت و رانهم نم
ی گ ی دننر نه ، ود ر
باوج یۀعی ییوگخساپ رصۀع رد ار ارجا و یهد
مرب ی گ ی دننر هنب فنظوم ، رنتۀر ومنشم عنجارم و تانماقم و
،نارانکمه و تنشدرس یعیفنش( دۀتنسه اهنآ لباقم رد یناربج ای یحلافا و یحیروت ییوگخساپ 1397
: 75 .)
ازا ی ن ور میظۀت داهداهن فّظوم رگ
خساپ یبۀج ود ره هب تلود ربارب رد ات دنا انی یحلافا و یحیروت زا معا ییوگ
هنکلب ،دونب دنهاوخن تنلود رنبارب رد ًافرف ،نآ ِیحیروت موهفم رد ییوگخساپ نیا هچرگا ؛دۀشاب دۀبیاپ ،یناربج نامزدوبمآ لماش هب ًاساسا هر اه
ناگرا ناوۀع هتخاۀش یتلودریغ رظان داه
نم ی دنونش هنانسر و هنر ینعمج دانه
یمومع راکفا ۀدۀیامن هب
باسح م ی آی دۀ زین م ی دوش .
،ایتاررومد یسایس طیحم هب هّجوت اب هزورما اش
ی هتس و راذنگنوناق ،مدرم ،یسارروروب نیب طباور تسا
هناسر ،ییوگخساپ ماسقا و عاونا و ،اه هب
روط نیدنب انت دوش رارقرب میقتسم ًانسأر طونبرم نامزانس ،بنیترت
از( دریگب هدهع رب ار یمومع تامدخ ۀرادا دوبهب تیلو سم ،یعر
1394 : 36 .)
1. Explanatory Accountability
2. Amendatory or Remedial Accountability 3. Cooperative Control
4. Soft Control 5. Retrospective 6. A Posteriori
