УДК 621.075.8:329.783
МАГНИТТЕЛГЕН ЖАСАНДЫ ЖЕР СЕРІГІНІҢ ПАРАМЕТРЛЕРІНІҢ БАҚЫЛАУ АЙМАҒЫН АНЫҚТАУ
Журынбаева Ж.С., Құланов И., Нұржанов Ш.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы Ғылыми жетекші – ф.-м.ғ.д., профессор Жылысбаева Қ.С.
Жасанды Жер серігінің динамиканың характеристикаларының белгілі шығу сигналдары бойынша динамикалық жүйенің күйі мен характерстикасын бір мәнді анықтаудың мүмкіндігі бақылау аймағын анықтауға байланысты.
Магниттелген динамикалық симметриялы серіктің, оның қабыршағының магниттелуінің салдарынан пайда болған ұйытқуды ескеріп, экваторлық орбитадағы айналмалы қозғалысын қарастырайық. Серікке күшті магниттер орнатылған, сондықтан оның массалар центрінің айналасындағы қозғалысы, негізінен, оның магниттік моменті мен тік дипольмен моделденетін Жердің магнит өрісінің өзара әсерлесуімен анықталады [1]. Серіктік айналмалы қоғалыс теңдеуі келесі түрде жазылады
sin cos
cos cos cos sin
sin
cos sin cos cos
sin 0 0 0 0
0
0 0
0 0
1 2
1 3
2 3 0
1 1 1
H I C B A
pq k
pr k
qr k
dz dr dy dq dx dp
z y
x
(1) Бақылау матрицасын екіге бөліп қарастыруға болады [2]. Бірінші матрица қарапайым қозғалысты қарастырса, екінші матрица серік қозғалысының параметрлеріне әсер ететін магниттік күштер мен моменттерін ескереді:
), , , , , , (
) , , , , , ) (
, , , , , (
z y x z
y
x p q r k k k
q p q p q k p
k k r q p
M
(2)
) .
, , , , (
) , , , , ) (
, , , ,
(
r q p
q p r q r p
q p
M
(3) (2) матрицаның анықтауышы бойынша келесі шарттар алынды
0 , 0 ,
0
q r
p , (4) 0; 0; 0;
; 0
; 0
; 0
r q p
r q p
(5) Егер (4) шарттар орындалса бұрыштық жылдамдықтарының проекциясы арқылы
z y
x k k
k , , параметрлері жергілікті анықтауды береді, ал (6) шарттар орындалса, глобальді бақылау болады.
(3) матрицаның анықтауышы бойынша алынған шарттар 4 . 4 ,
4, 2,
2,
орындалса, жергілікті бақылау болатындығы анықталды. Осы бақылау аймағы келесі суретте бейнеленген.
1 сурет. – Жергілікті бақылау аймағы
Ал глобальді бақылауды матрица күрделі болғандықтан анықтай алмаймыз.
Бақылау нәтижесінің және теңескен параметрлік қозғалыстың арқасында критерилік жүйе орналастыра аламыз, өлшеу есебінің анықтамасы конструктивтік критерийден алынады. Бақылау матрицаның қасиетіне шарт қою жеткілікті шарт. Өлшеу есептерінде қозғалысты анықтау белгісі - бақылау матрицасының қасиетіне байланысты. Бақылау шартының жеткілікті сипатын орнататын бұл белгі көп есептерде зерттеуді жеңілетеді.
Әдебиет
1. Белецкий В. В., Хентов. Вращательное движение намагниченного спутника. – М.:
Наука, 1980. – 260 б.
2. Брандин В.Н., Васильев А.А., Куницкий А.А. Экспериментальная баллистика космических аппаратов. – М.: Машиностроение, 1985. – 286 б.
