§¹O TIN LµNH VµO VïNG D¢N TéC M¤NG ë LµO CAI

VµI NÐT VÒ PH¦¥NG THøC TRUYÒN GI¸O CñA

§¹O TIN LµNH VµO VïNG D¢N TéC M¤NG ë LµO CAI

1. Kh¸i qu¸t vÒ qu¸ tr×nh x©m nhËp vµ ph¸t triÓn cña ®¹o Tin Lµnh trong céng

®ång ng­êi M«ng ë Lµo Cai

Lµo Cai lµ mét ®Þa ph­¬ng cã nhiÒu

®ång bµo d©n téc thiÓu sè sinh sèng, trong ®ã d©n téc M«ng chiÕm 22,21 % tæng d©n sè toµn tØnh. D©n téc M«ng ë tØnh Lµo Cai cã 4 ngµnh chÝnh lµ: M«ng Hoa (M«ng Lªnhx) lµ ngµnh cã d©n sè

®«ng nhÊt, chiÕm 70% sè ng­êi M«ng toµn tØnh, c­ tró ë c¶ 8 huyÖn, tËp trung nhÊt ë c¸c huyÖn B¾c Hµ, M­êng Kh­¬ng, Sa Pa, B¶o Th¾ng, B¶o Yªn;

M«ng §en (M«ng §uz) c­ tró ë c¸c huyÖn B¸t X¸t, Sa Pa; M«ng Xanh (M«ng Nju«z) sèng chñ yÕu ë huyÖn V¨n Bµn; M«ng Tr¾ng (M«ng §¬­z) c­ tró ë c¸c huyÖn B¾c Hµ, B¸t X¸t, Sa Pa, Si Ma Cai. Tuy ph©n biÖt thµnh bèn nhãm kh¸c nhau, nh­ng trõ ngµnh M«ng Xanh ë x· NËm XÐ (V¨n Bµn) cßn 3 ngµnh M«ng Hoa, M«ng Tr¾ng, M«ng §en c¬ b¶n gièng nhau vÒ v¨n hãa, phong tôc, tËp qu¸n vµ ng«n ng÷. Sù kh¸c nhau gi÷a c¸c nhãm M«ng nµy chñ yÕu dùa trªn trang phôc cña ng­êi phô n÷.

VÒ lÞch sö, ng­êi M«ng tõ Trung Quèc di c­ ®Õn Lµo Cai lµm 3 ®ît chñ yÕu. §ît di c­ lÇn thø nhÊt diÔn ra tõ cuèi thÕ kØ XVIII ®Çu thÕ kØ XIX, do chÕ ®é ¸p bøc hµ kh¾c cña triÒu ®¹i phong kiÕn nhµ Thanh. LÇn di c­ thø hai diÔn ra trong kho¶ng thêi gian 1840 - 1869, sau sù kiÖn

Lª §×nh Lîi^{( *)} ng­êi M«ng tham gia phong trµo “Th¸i b×nh Thiªn quèc”. §ît di c­ thø ba diÔn ra vµo cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX. Dï di c­ sím hay muén, ng­êi M«ng ®Òu coi Lµo Cai lµ quª h­¬ng, n­íc ViÖt Nam lµ Tæ quèc cña m×nh. Trªn hai thÕ kØ g¾n bã víi m¶nh ®Êt Lµo Cai, ng­êi M«ng ®·

gãp phÇn lµm phong phó thªm b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc ViÖt Nam; lu«n kÒ vai s¸t c¸nh víi c¸c d©n téc anh em kh¸c trªn ®Þa bµn x©y dùng kinh tÕ, b¶o vÖ v÷ng ch¾c biªn giíi l·nh thæ thiªng liªng cña Tæ quèc.

Còng nh­ nhiÒu n¬i kh¸c, céng ®ång ng­êi M«ng ë Lµo Cai cã mét nÒn v¨n hãa

®Æc s¾c c¶ vÒ vËt chÊt lÉn vÒ tinh thÇn. Hä khai s¬n ph¸ th¹ch dùng x©y nh÷ng b¶n lµng vïng cao, lµm nªn nh÷ng thöa ruéng bËc thang uèn quanh s­ên nói; kÜ thuËt rÌn ®óc kim khÝ vµ dÖt thæ cÈm ®éc ®¸o.

Ng­êi M«ng cã ®êi sèng tÝn ng­ìng phong phó, víi quan niÖm v¹n vËt h÷u linh. Hä lµ d©n téc thñ cùu, khÐp kÝn, kh«ng dÔ thay ®æi c¸ch nghÜ, c¸ch lµm, nhÊt lµ phong tôc tËp qu¸n. VËy mµ do nhiÒu nguyªn nh©n, tõ n¨m 1989 ®Õn nay, mét bé phËn kh«ng nhá ®ång bµo ®· tõ bá tÝn ng­ìng truyÒn thèng ®Ó theo ®¹o Tin Lµnh. §©y cã thÓ coi lµ mét sù thay ®æi niÒm tin t«n gi¸o hay mét sù c¶i ®¹o theo Kit« gi¸o nh­ c¸ch nãi cña mét sè nhµ nghiªn cøu gÇn ®©y.

*. Tr­êng ChÝnh trÞ tØnh Lµo Cai.

Qu¸ tr×nh x©m nhËp vµ ph¸t triÓn cña

®¹o Tin Lµnh trong céng ®ång ng­êi M«ng ë Lµo Cai cã thÓ chia ra lµm 4 giai

®o¹n chÝnh: giai ®o¹n tuyªn truyÒn vÒ

“Vµng Chø” b»ng ph­¬ng tiÖn truyÒn thanh qua §µi FEBC (1989-1990); giai

®o¹n chuyÓn tõ “Vµng Chø” sang ®¹o Tin Lµnh (1991-1992); giai ®o¹n cñng cè niÒm tin cho ng­êi cã ®¹o vµ x©y dùng, ph¸t triÓn tæ chøc (1993-2005); vµ giai ®o¹n ph¸t triÓn t­¬ng ®èi æn ®Þnh (2006 - nay).

ë mçi thêi ®iÓm, do ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh lÞch sö kh¸c nhau, ho¹t ®éng truyÒn

®¹o cña t«n gi¸o nµy còng kh¸c nhau, khi ©m thÇm ph¸t triÓn, lóc ‘bïng ph¸t’ thµnh phong trµo.

§Õn nay, sau h¬n 20 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®¹o Tin Lµnh ®· cã h¬n 2 v¹n tÝn ®å, chñ yÕu lµ ng­êi M«ng, ë hÇu kh¾p c¸c huyÖn, thµnh phè trong tØnh Lµo Cai. §¹o Tin Lµnh thùc sù ®· cã chç

®øng trong ®êi sèng tinh thÇn cña mét bé phËn ng­êi M«ng ë c¸c x· vïng cao, vïng s©u, vïng xa, vïng biªn giíi.

2. Ph­¬ng thøc truyÒn gi¸o cña ®¹o Tin Lµnh vµo vïng ng­êi M«ng ë Lµo Cai

2.1. C¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn gi¸o Do Lµo Cai lµ mét tØnh miÒn nói, biªn giíi, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè, ®Þa h×nh phøc t¹p, giao th«ng khã kh¨n nªn

®¹o Tin Lµnh ®· chó träng truyÒn ®¹o qua lµn sãng radio, trong ®ã ®Æc biÖt lµ vai trß cña §µi FEBC. §µi nµy ®· khai th¸c s©u nh÷ng yÕu tè t©m lÝ còng nh­

phong tôc tËp qu¸n cña ng­êi M«ng ®Ó tuyªn truyÒn ®¹o Tin Lµnh. Môc ®Ých chÝnh cña c¸c buæi ph¸t thanh lµ tuyªn truyÒn ®Ó ng­êi M«ng tin r»ng “Vµng Chø” - Giªsu cã phÐp mÇu nhiÖm sÏ lµm cho ng­êi M«ng hÕt khæ së, cùc nhäc, sÏ cã cuéc sèng míi sung s­íng. Bªn c¹nh

®ã, ®¸ng l­u t©m lµ, néi dung ph¸t thanh cña ®µi nµy ®«i khi cßn xuyªn t¹c ®­êng lèi chñ tr­¬ng cña §¶ng, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ViÖt Nam nhÊt lµ vÒ chÝnh s¸ch t«n gi¸o.

Mçi ngµy, §µi FEBC ph¸t thanh 2 buæi: s¸ng tõ 6h00 ®Õn 6h30; chiÒu tõ 18h00 ®Õn 18h30. Néi dung ch­¬ng tr×nh ph¸t thanh cã lêi chµo, lêi thØnh nguyÖn, nh¾n tin, tr¶ lêi yªu cÇu cña ng­êi M«ng vµ truyÒn gi¸o lÝ, xen vµo mét sè bµi Th¸nh ca. Ph¸t thanh viªn cña ®µi cã giäng nãi truyÒn c¶m. Nghe ph¸t thanh viªn cña ®µi nãi nh÷ng lêi thñ thØ, t©m t×nh, chia sÎ nçi cùc nhäc cña ®ång bµo, nhiÒu ng­êi M«ng c¶m ®éng ®Õn r¬i n­íc m¾t, v× thÊy nh÷ng ®iÒu ®ã cÇn thiÕt, gÇn gòi trong cuéc sèng th­êng ngµy cña hä.

Do ch­¬ng tr×nh tiÕng M«ng cña ®µi kh¸ hÊp dÉn, céng thªm t©m lÝ hoang mang lo sî “Ngµy tËn thÕ” s¾p ®Õn, ph¶i cã ®µi ®Ó biÕt th«ng tin khi nµo Vµng Chø xuÊt hiÖn cøu gióp ®ång bµo, nªn nhiÒu gia ®×nh M«ng ®· b¸n tµi s¶n, lîn gµ ®Ó mua ®µi vÒ nghe. Sè hé cã ®µi radio ë c¸c b¶n ng­êi M«ng ngµy cµng nhiÒu. Nh÷ng gia ®×nh ch­a mua ®­îc

®µi th× sang nhµ hµng xãm cïng nghe vµo nh÷ng giê gi¶ng ®¹o. Nghe ®µi trë thµnh mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña mét bé phËn ®ång bµo M«ng ë Lµo Cai ngµy ®ã.

Ph­¬ng thøc truyÒn ®¹o qua ®µi ph¸t thanh tá ra phï hîp víi ®iÒu kiÖn sèng cña ng­êi M«ng. Víi ph­¬ng tiÖn ®µi radio, c¸c nhµ truyÒn gi¸o cã thÓ cïng mét lóc t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ vïng ng­êi M«ng, kÓ c¶ c¸c vïng s©u, vïng xa. §iÒu nµy lÝ gi¶i hiÖn t­îng v× sao trong mét thêi gian ng¾n, kh«ng cã nhµ thê, kh«ng cã môc s­ mµ ®¹o Tin Lµnh vÉn ph¸t

triÓn nhanh chãng vµ lan réng trong

®ång bµo M«ng ë Lµo Cai.

Tuy nhiªn, viÖc truyÒn ®¹o qua ®µi ph¸t thanh còng béc lé mét sè h¹n chÕ,

®ã lµ thiÕu th«ng tin cô thÓ cña tõng vïng nªn sù chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng t«n gi¸o gÆp khã kh¨n. §«i khi, ng­êi d©n kh«ng hiÓu ®óng gi¸o lÝ nªn thùc hµnh

®¹o sai vµ dÔ trë thµnh mª tÝn hoÆc tµ

®¹o. Ph­¬ng thøc nµy còng lµm cho ®ång bµo kh«ng hiÓu biÕt thÊu ®¸o vÒ ®¹o Tin Lµnh, niÒm tin vµo ®¹o kh«ng v÷ng ch¾c.

Bªn c¹nh ®µi ph¸t thanh, ®¹o Tin Lµnh cßn ®­îc truyÒn b¸ vµo vïng ng­êi M«ng ë Lµo Cai b»ng mét sè ph­¬ng thøc kh¸c sau ®©y:

- Nh÷ng ng­êi truyÒn ®¹o ghi ©m c¸c bµi gi¶ng gi¸o lÝ ®¹o Tin Lµnh, c¸c bµi Th¸nh ca b»ng tiÕng M«ng vµo b¨ng casette sau ®ã sao ra nhiÒu b¶n. Hä t×m c¸ch ®Õn nh÷ng b¶n vïng s©u, vïng xa ®Ó cho b¨ng ®µi.

H×nh thøc nµy kh¸ h÷u hiÖu v× ®ång bµo M«ng cã thÓ nghe ®i nghe l¹i nhiÒu lÇn nh÷ng bµi gi¶ng ®¹o vµ Th¸nh ca.

- C¸c nhµ truyÒn gi¸o ng­êi M«ng th­êng xuyªn ®­îc cö ®Õn c¸c Héi Th¸nh

®Ó lÊy tµi liÖu, kinh s¸ch vÒ truyÒn ®¹o.

Ngoµi ra, mét sè kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi còng ®Õn nh÷ng ®iÓm cã ®¹o ®Ó cho s¸ch, tµi liÖu ®¹o Tin Lµnh. C¸c tµi liÖu nµy ®Òu ®­îc in b»ng tiÕng M«ng - Mü (hay cßn gäi lµ tiÕng M«ng quèc tÕ) víi néi dung t«n gi¸o ®­îc diÔn gi¶i ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña ®ång bµo.

- B»ng c¸c ho¹t ®éng nh­ nghiªn cøu v¨n hãa häc, d©n téc häc, du lÞch, th¨m th©n... mét sè c¸ nh©n thuéc c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ n­íc ngoµi ®· vµo vïng

®ång bµo M«ng ë Lµo Cai ®Ó gÆp gì, l«i kÐo ng­êi theo ®¹o, ph¸t t¸n tµi liÖu truyÒn ®¹o.

- Víi môc tiªu ph¸t triÓn tÝn ®å, c¸c hÖ ph¸i ®¹o Tin Lµnh trong n­íc ®· cö nhiÒu gi¸o sÜ ®Õn vïng ng­êi M«ng truyÒn ®¹o. Víi ph­¬ng thøc nµy, viÖc truyÒn ®¹o trong ®ång bµo M«ng ®­îc s©u réng h¬n. NhiÒu ng­êi tr­íc ®©y theo ®¹o kiÓu phong trµo, nay ®­îc môc s­ gi¶ng ®¹o, nªn sù hiÓu gi¸o lÝ, gi¸o luËt tèt h¬n, tõ ®ã cã ®øc tin s©u s¾c h¬n.

- Mét sè ng­êi truyÒn ®¹o rÊt l­u t©m

®Õn viÖc dïng lîi Ých vËt chÊt hoÆc tinh thÇn ®Ó thu hót ng­êi vµo ®¹o. Ph­¬ng thøc nµy tá ra kh¸ ­u thÕ khi mµ ®ång bµo M«ng ë c¸c x· vïng s©u, vïng xa

®ang rÊt khã kh¨n vÒ ®êi sèng. Bªn c¹nh viÖc tuyªn truyÒn vÒ mét t­¬ng lai h¹nh phóc, no ®ñ, giµu cã nÕu theo ®¹o Tin Lµnh, c¸c nhµ truyÒn gi¸o cßn trùc tiÕp cung cÊp ph­¬ng tiÖn, kinh phÝ cho nh÷ng ng­êi M«ng ®ang gÆp khã kh¨n nh­ ®µi radio, b¨ng casette, ®Çu video,

®Üa VCD vµ thËm chÝ c¶ thuèc T©y vµ tiÒn mÆt. Sù trî gióp vÒ vËt chÊt nµy khiÕn ë mét sè n¬i, chØ trong mét thêi gian ng¾n, sè l­îng ng­êi M«ng theo ®¹o Tin Lµnh

®· t¨ng lªn mét c¸ch bét ph¸t. Ph­¬ng thøc truyÒn gi¸o nªu trªn lµm xuÊt hiÖn hiÖn t­îng mét bé phËn ng­êi M«ng

®ang theo hÖ ph¸i Tin Lµnh nµy nhanh chãng chuyÓn ®æi sang hÖ ph¸i Tin Lµnh kh¸c, g©y nhiÒu phøc t¹p cho c«ng t¸c qu¶n lÝ x· héi ë c¬ së.

- §¹o Tin Lµnh l­u t©m ®Õn viÖc lùa chän nh÷ng ng­êi M«ng cã tr×nh ®é häc vÊn nhÊt ®Þnh ®Ó ®­a ®i ®µo t¹o, båi d­ìng Kinh Th¸nh. Tr­íc m¾t, mét sè ng­êi M«ng ë Lµo Cai ®­îc c¸c môc s­

cña Héi Th¸nh Tin Lµnh ViÖt Nam (MiÒn B¾c) tiÕn hµnh båi linh, huÊn luyÖn c¸c kÜ n¨ng truyÒn gi¸o vµ g©y dùng tæ chøc, chi héi, héi nh¸nh; hç trî kinh phÝ vµ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn ®¹o. Víi c¸ch thøc nµy, giíi Tin Lµnh hi väng sÏ ph¸t triÓn

bÒn v÷ng t«n gi¸o cña m×nh ë vïng ®ång bµo M«ng.

- Mét ph­¬ng thøc truyÒn gi¸o n÷a còng rÊt hiÖu qu¶, ®ã lµ ph­¬ng ph¸p truyÒn miÖng, chñ yÕu trong phô n÷

M«ng. Lîi dông nh÷ng ngµy lÔ héi, ®¸m c­íi, ®¸m ma hoÆc c¸c phiªn chî, phô n÷

M«ng gÆp gì nhau, chuyÖn trß vµ rñ nhau theo ®¹o Tin Lµnh. V× thÕ, sau mét buæi ®i chî, hoÆc ®i dù mét ®¸m c­íi vÒ, nhiÒu ng­êi M«ng ®· tõ bá tÝn ng­ìng, t«n gi¸o truyÒn thèng ®Ó theo ®¹o Tin Lµnh. §©y còng mét trong nh÷ng lÝ do gi¶i thÝch v× sao ë ng­êi M«ng, n÷ giíi theo ®¹o Tin Lµnh nhiÒu h¬n nam giíi.

2.2. Ph­¬ng ph¸p truyÒn gi¸o

ViÖc truyÒn gi¸o lµ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cña ®¹o Tin Lµnh, bÊt kÓ lµ chøc s¾c hay tÝn ®å.

Ph­¬ng ph¸p ®­îc ®¹o Tin Lµnh th­êng sö dông trong ®ång bµo M«ng ë Lµo Cai lµ “chøng ®¹o c¸ nh©n”. C«ng viÖc nµy tuy lµ c¸ nh©n víi c¸ nh©n nh­ng rÊt hiÖu qu¶. ViÖc truyÒn ®¹o c¸

nh©n th­êng b¾t ®Çu b»ng viÖc th¨m hái, tÆng quµ, gióp ®ì... ®Ó t¹o t×nh c¶m, sau ®ã míi tuyªn truyÒn ®¹o. Khi ng­êi

®­îc truyÒn gi¸o ®· cã niÒm tin th× hä

®­îc tÆng kinh s¸ch, mêi ®i nghe gi¶ng

®¹o, lµm phÐp B¸p tªm ®Ó trë thµnh tÝn

®å chÝnh thøc cña ®¹o Tin Lµnh. Sau ®ã,

“t©n tÝn ®å” nµy l¹i tiÕp tôc “chøng ®¹o c¸ nh©n” cho ng­êi th©n, b¹n bÌ. ChiÕn thuËt truyÒn gi¸o theo kiÓu “vÕt dÇu loang” nµy ®· ®¹t hiÖu qu¶ kh¸ v÷ng ch¾c.

§Ó phï hîp víi t©m lÝ vµ tr×nh ®é häc vÊn cña ng­êi M«ng, c¸c nhµ truyÒn gi¸o cña ®¹o Tin Lµnh ®· dïng c¸ch thøc:

truyÒn ®¹o trùc tiÕp, néi dung ®¬n gi¶n, nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn; hái ®¸p ®Ó chèt kiÕn thøc; so s¸nh, ®èi lËp vµ h¹ uy

tÝn cña c¸c vÞ thÇn b¶n ®Þa; chinh phôc nh÷ng ng­êi cã uy tÝn nh­ giµ lµng, tr­ëng b¶n, thµy cóng ®Ó t¸c ®éng vµo quÇn chóng; th¨m viÕng ®Þnh k× nh»m gi÷ tÝn ®å.

Nh÷ng ng­êi truyÒn ®¹o ®· ®ång nhÊt

“Vµng Chø” víi vÞ vua huyÒn tho¹i cña ng­êi M«ng; “Vµng Chø” víi Giªsu lµ mét...

lµm cho ®ång bµo nhanh chãng tin t­ëng vµo mét §Êng Cøu ThÕ míi. §©y lµ mét ph­¬ng c¸ch x©m nhËp cña ®¹o Tin Lµnh vµo céng ®ång ng­êi M«ng ë Lµo Cai.

TiÕp theo, c¸c nhµ truyÒn gi¸o tuyªn truyÒn vÒ phÐp l¹ cña Vµng Chø sÏ cøu vít nh÷ng ng­êi M«ng cùc khæ, ho¹n n¹n vµ sÏ trõng ph¹t nh÷ng ai kh«ng tin theo Vµng Chø. Hä vÏ ra mét t­¬ng lai t­¬i s¸ng, h¹nh phóc cña nh÷ng ng­êi M«ng sau khi ®­îc §Êng Cøu ThÕ gióp ®ì.

Mét thñ thuËt t©m lÝ kh¸ phæ biÕn n÷a trong viÖc truyÒn b¸ ®¹o Tin Lµnh vµo vïng ng­êi M«ng ë Lµo Cai lµ tuyªn truyÒn c¸c phÐp l¹ cña Chóa nh­ ch÷a bÖnh nhê cÇu nguyÖn, tiªn tri nãi lêi Chóa... Trªn thùc tÕ, nhiÒu gia ®×nh M«ng do cã ng­êi bÞ èm ®au bÖnh tËt hiÓm nghÌo ®· tin theo ®¹o Tin Lµnh víi hi väng ®­îc Chóa cøu ch÷a khái bÖnh.

Bªn c¹nh ®ã, c¸c nhµ truyÒn gi¸o cña

®¹o Tin Lµnh cßn tÝch cùc vËn ®éng ®ång bµo M«ng tõ bá nh÷ng hñ tôc trong mét sè phong tôc tËp qu¸n truyÒn thèng. Hä cho r»ng, c¸c hñ tôc trong ma chay, c­íi xin, cóng b¸i lµ g¸nh nÆng cña ®ång bµo; chia sÎ nh÷ng nçi cùc nhäc, khã kh¨n vÊt v¶

trong cuéc sèng cña ng­êi phô n÷ M«ng;

tuyªn truyÒn kh«ng uèng r­îu, kh«ng ¨n tiÕt canh, kh«ng ngo¹i t×nh, tÝch cùc s¶n xuÊt... Nh÷ng ®iÒu ®ã ®· ®¸nh tróng t©m lÝ ng­êi M«ng, nhÊt lµ phô n÷. Do vËy, nhiÒu

®ång bµo ®· tin t­ëng vµ theo ®¹o Tin Lµnh mét c¸ch tù nguyÖn.

3. Nguyªn nh©n ph¸t triÓn ®¹o Tin Lµnh trong céng ®ång ng­êi M«ng ë Lµo Cai

3.1. Do chñ tr­¬ng truyÒn gi¸o cña ®¹o Tin Lµnh

BÊt cø t«n gi¸o nµo còng coi viÖc ph¸t triÓn tÝn ®å lµ mét nhiÖm vô sèng cßn. §èi víi ®¹o Tin Lµnh, nh­ ®· ®Ò cËp, ho¹t ®éng truyÒn gi¸o ®­îc coi lµ nghÜa vô vµ sø mÖnh vinh quang, thiªng liªng cña mäi tÝn ®å. Víi tÝnh duy lÝ, tÝnh ®éc thÇn, lu«n coi m×nh lµ ch©n chÝnh duy nhÊt, ®¹o Tin Lµnh tù x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¶i truyÒn ®¹o ®Ó “cøu vít c¸c linh hån téi lçi khái bµn tay cña quû Satan”, “më réng N­íc Chóa”.

Vµo ViÖt Nam ®· muén, cã mÆt ë c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c, trong ®ã cã tØnh Lµo Cai l¹i cµng muén h¬n, do vËy viÖc truyÒn ®¹o vµo vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè nãi chung vµ ng­êi M«ng nãi riªng lµ mét chñ tr­¬ng cña ®¹o Tin Lµnh.

C¸c tæ chøc, hÖ ph¸i ®¹o Tin Lµnh nhËn thøc râ mét ®iÒu lµ cÇn ph¸t triÓn

®¹o trong ®ång bµo d©n téc thiÓu sè nãi chung vµ vïng ng­êi M«ng nãi riªng, bëi trong v¨n hãa, tÝn ng­ìng cña d©n téc nµy cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång víi gi¸o lÝ Kit« gi¸o, cÇn khai th¸c triÖt ®Ó.

Lµo Cai lµ mét tØnh vïng cao, biªn giíi, cã nhiÒu ®iÓm du lÞch nªn ®©y lµ mét ®Þa bµn tiÒm n¨ng ®Ó më réng ®¹o Tin Lµnh.

V× vËy, so víi c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c, ®¹o Tin Lµnh ®Õn Lµo Cai tuy muén h¬n nh­ng tèc ®é ph¸t triÓn l¹i nhanh h¬n.

§Ó ph¸t triÓn tÝn ®å, c¸c nhµ truyÒn gi¸o ®· nghiªn cøu kÜ phong tôc tËp qu¸n,

®Æc ®iÓm t©m lÝ téc ng­êi ®Ó cã ph­¬ng thøc truyÒn ®¹o thÝch hîp. Hä s½n sµng chÊp nhËn khã kh¨n, gian khæ, sèng cïng ng­êi M«ng, nãi tiÕng M«ng, quan t©m

®Õn nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt thùc cña ng­êi

M«ng. Hä biÕt c¸ch “M«ng hãa” ®Ó ®ång hãa gi¸o lÝ Kit« gi¸o víi v¨n hãa, tÝn ng­ìng cña ®ång bµo, chó träng tËn dông c¸c mèi quan hÖ truyÒn thèng nh­ vai trß cña gia ®×nh, dßng hä, tr­ëng b¶n, thµy saman ®Ó ph¸t triÓn ®¹o.

§Ó viÖc truyÒn gi¸o ®¹t hiÖu qu¶ cao, c¸c hÖ ph¸i ®¹o Tin Lµnh lu«n c¶i biªn tõ néi dung truyÒn gi¶ng gi¸o lÝ ®Õn viÖc sö dông ng«n ng÷, ch÷ viÕt cña d©n téc;

g¾n viÖc häc ch÷ víi viÖc häc ®¹o. Nh÷ng ng­êi truyÒn ®¹o nãi: ch÷ M«ng lµ ch÷

cña vua, häc ch÷ vua ®Ó theo ®¹o tèt h¬n.

C¸c m«n ®å trong Kinh Th¸nh ®­îc gäi b»ng nh÷ng c¸i tªn rÊt gÇn gòi víi ng­êi M«ng: Th¸nh Paul ®­îc gäi lµ Sïng P¸o Lï. “Sïng P¸o Lï lµ ng­êi quan träng cña “Vµng Chø”, gióp ®ì ng­êi M«ng ta, ai coi th­êng sÏ bÞ Sïng P¸o Lï trõng trÞ”...

MÆt kh¸c, ®¹o Tin Lµnh ®· biÕt c¸ch khai th¸c lîi thÕ cña t«n gi¸o c¶i c¸ch, cã luËt lÖ, lÔ nghi, c¸ch thøc hµnh ®¹o ®¬n gi¶n; ho¹t ®éng n¨ng ®éng, uyÓn chuyÓn, lu«n quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®êi sèng h»ng ngµy cña ®ång bµo ®Ó thu hót ng­êi vµo ®¹o. V× thÕ, chØ trong mét thêi gian ng¾n, ®¹o Tin Lµnh ®· x©m nhËp vµo hÇu hÕt c¸c huyÖn, thµnh phè trong tØnh Lµo Cai. §©y lµ mét sù thµnh c«ng cña c¸c Héi Th¸nh Tin Lµnh ë ViÖt Nam trong viÖc ph¸t triÓn tÝn ®å trong vïng

®ång bµo d©n téc thiÓu sè, nhÊt lµ d©n téc M«ng ë Lµo Cai.

3.2. §êi sèng cña ®ång bµo cßn khã kh¨n

§êi sèng kinh tÕ cña ng­êi M«ng ë Lµo Cai tr­íc ®©y còng nh­ hiÖn nay vÒ c¬ b¶n vÉn lµ tù cÊp tù tóc, lÖ thuéc nhiÒu vµo thiªn nhiªn. Cuéc sèng cña

®ång bµo rÊt khã kh¨n trong t×nh tr¹ng

®Êt ®ai b¹c mµu, rõng cµng ngµy cµng bÞ thu hÑp, l©m s¶n Ýt ®i, ®éng vËt rõng

hiÕm dÇn. Ph­¬ng thøc canh t¸c n­¬ng rÉy cña ®ång bµo víi kÜ thuËt l¹c hËu, c«ng cô th« s¬ nªn n¨ng xuÊt thÊp, chØ b»ng 1/3 canh t¸c ruéng n­íc. Thªm vµo

®ã, c©y thuèc phiÖn, mét trong nh÷ng nguån thu nhËp quan träng cña ®ång bµo tr­íc ®©y, nay ®· bÞ xãa bá mµ ch­a cã lo¹i c©y trång cã gi¸ trÞ cao thay thÕ.

Trong thêi gian qua, Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ nhiÒu ch­¬ng tr×nh, dù ¸n vµo vïng s©u, vïng xa, vïng d©n téc thiÓu sè, trong ®ã vïng ng­êi M«ng lµ mét träng t©m. Nh­ng do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan, khiÕn nh÷ng nç lùc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc dï rÊt lín song vÉn ch­a ®ñ ®Ó lµm chuyÓn biÕn mét nÒn kinh tÕ vèn qu¸ l¹c hËu vµ yÕu kÐm ë nh÷ng ®Þa bµn nµy, dÉn ®Õn hiÖu qu¶

ch­a cao.

Ng­êi M«ng c­ tró ë nh÷ng vïng cao,

®Êt ®ai ®Ó trång c©y l­¬ng thùc kh«ng nhiÒu, l¹i bÞ xãi mßn, b¹c mµu do ph­¬ng thøc ®èt n­¬ng lµm rÉy, nªn thiÕu ®Êt canh t¸c. H¬n n÷a, sù gia t¨ng d©n sè trong téc ng­êi nµy vÉn ë møc cao, yªu cÇu vÒ vÊn ®Ò l­¬ng thùc rÊt lín. ThiÕu ®Êt canh t¸c, thiÕu l­¬ng thùc, d©n sè t¨ng nhanh, dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ ®ång bµo M«ng du canh, du c­, cuéc sèng bÊp bªnh, khiÕn cho tØ lÖ ®ãi nghÌo cßn nhiÒu.

Vµo nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kØ tr­íc, ViÖt Nam l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kinh tÕ kh¸ trÇm träng, ®êi sèng cña ®ång bµo M«ng ë Lµo Cai còng bÞ t¸c

®éng m¹nh mÏ bëi thêi cuéc. TiÕp sau ®ã, khi n­íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nhiÒu hîp t¸c x· vïng cao tan vì, lµm cho ®ång bµo mÊt chç dùa, ®êi sèng kinh tÕ cµng khã kh¨n h¬n.

Thùc tÕ ë Lµo Cai cho thÊy, ®a sè c¸c b¶n ng­êi M«ng theo ®¹o Tin Lµnh lµ nh÷ng n¬i ®Æc biÖt khã kh¨n, tØ lÖ ®ãi

nghÌo cao. Thªm vµo ®ã, nh÷ng hñ tôc c­íi xin, ma chay nÆng nÒ lµm cho ®êi sèng cña ®ång bµo cµng tóng quÉn h¬n.

Tôc lµm “ma kh«” lµ mét vÝ dô. Phong tôc ng­êi M«ng lµ khi cã ng­êi nhµ chÕt, sau mét thêi gian, con ch¸u ph¶i tæ chøc lµm “ma kh«”. NÕu v× mét lÝ do nµo ®ã mµ tang chñ ch­a lµm ®­îc nghi lÔ nµy th×

vÉn coi nh­ mét mãn nî. §êi bè ch­a lµm

®­îc “ma kh«” cho «ng bµ th× con ch¸u ph¶i lµm. Cã nhµ cßn “nî” ®Õn 7 lÔ “ma kh«”. Mçi lÇn lµm “ma kh«” lµ ph¶i mæ mét con tr©u kÌm theo g¹o, r­îu vµ nhiÒu thùc phÈm kh¸c n÷a, tèn kÐm ®Õn c¶ chôc triÖu

®ång, nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ th×

kh«ng thÓ lµm ®­îc. Ch­a lµm ®­îc “ma kh«” nghÜa lµ con ch¸u cßn m¾c lçi víi tæ tiªn, cha mÑ. Mµ con ch¸u m¾c lçi víi tæ tiªn th× hä sÏ bÞ tæ tiªn trõng ph¹t, bÞ lµm cho èm ®au ho¹n n¹n. Do ®ã, nh÷ng nhµ kh«ng lµm ®­îc “ma kh«” lu«n lo l¾ng, sî h·i, nhiÒu khi ph¶i vay nî ®Ó lµm. Cµng vay, cµng nî cuéc sèng l¹i cµng khã kh¨n h¬n, bÕ t¾c h¬n.

Ng­êi M«ng ë Lµo Cai khã kh¨n, thiÕu thèn kh«ng chØ vÒ ®êi sèng vËt chÊt, mµ cßn c¶ vÒ ®êi sèng tinh thÇn. Tr­íc ®©y, c¸c x· vïng cao, vïng s©u ë Lµo Cai vÒ c¬ b¶n kh«ng cã ®iÖn l­íi quèc gia. Mçi b¶n chØ cã mét sè gia ®×nh cã ®µi radio hoÆc tivi sö dông ®iÖn tõ c¸c m¸y thñy

®iÖn nhá 1- 2 KW do ®ång bµo tù l¾p, tù lµm trªn c¸c dßng suèi gÇn.

Nh×n chung, ng­êi M«ng ë Lµo Cai trong thËp niªn 90 cña thÕ kØ tr­íc rÊt thiÕu th«ng tin. §µi ph¸t thanh-truyÒn h×nh tØnh Lµo Cai cã ph¸t tiÕng M«ng nh­ng víi thêi l­îng Ýt ái, néi dung ®¬n

®iÖu, hÇu hÕt lÊy tõ b¶n tin chung chø ch­a cã nh÷ng néi dung ®¸p øng nhu cÇu thiÕt th©n cña ®ång bµo, nªn ch­a hÊp dÉn ng­êi nghe. V¶ l¹i, sãng ph¸t thanh vµ truyÒn h×nh cßn h¹n chÕ, ch­a

phñ ®­îc ®Õn c¸c vïng s©u, vïng xa.

ChÝnh sù thiÕu th«ng tin vµ nghÌo nµn vÒ ph­¬ng tiÖn nghe nh×n ®· gi¶m ®¸ng kÓ viÖc thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng, ®­êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc ®Õn víi ®ång bµo.

C¸i ®ãi, c¸i nghÌo cø ®eo b¸m cuéc sèng cña ng­êi M«ng n¨m nµy qua n¨m kh¸c, khiÕn ®ång bµo thiÕu tin t­ëng vµo cuéc sèng hiÖn thùc. Thªm vµo ®ã, do Ýt

®­îc nghe ®µi, xem tivi, ®äc b¸o, nªn

®ång bµo ch­a thÊy ®­îc sù tr¨n trë cña

§¶ng vµ Nhµ n­íc trong viÖc t×m c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ, xãa ®ãi gi¶m nghÌo ë nh÷ng ®Þa bµn khã kh¨n cña ®Êt n­íc. Ng­êi M«ng chØ thÊy ®ång bµo m×nh cßn ®ãi khæ, trong khi ®ã ®êi sèng cña khu vùc thµnh thÞ vµ vïng xu«i khÊm kh¸ h¬n nhiÒu. Bèi c¶nh Êy lµm cho mét bé phËn ng­êi M«ng lóng tóng, mÊt ph­¬ng h­íng. Mét hÖ qu¶ tÊt yÕu, nghÌo

®ãi bao giê còng lµ mét trong nh÷ng c¬

héi tèt cho c¸c nhµ truyÒn gi¸o l«i kÐo thªm tÝn ®å ®Õn víi Chóa. §©y lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n nhÊt ®Ó mét bé phËn ng­êi M«ng tõ bá tÝn ng­ìng truyÒn thèng ®Ó

®Õn víi ®¹o Tin Lµnh víi mong muèn t×m ra mét “con ®­êng míi” tho¸t khái sù cïng quÉn, bÕ t¾c trong cuéc sèng.

3.3. Do ®Æc ®iÓm lÞch sö, v¨n hãa cña d©n téc M«ng

Trong truyÒn thuyÕt cña ng­êi M«ng, tõ thêi cæ ®¹i, d©n téc nµy ®· tõng cã mét quèc gia “Tam Miªu”, cã nÒn v¨n hãa ph¸t triÓn rùc rì víi v¨n minh lóa n­íc, cã ch÷ viÕt riªng. Nh­ng do bÞ c¸c triÒu

®¹i phong kiÕn Trung Quèc ¸p bøc, ®¸nh

®uæi, ®Èy xuèng phÝa Nam, khiÕn d©n téc nµy mÊt tæ quèc, ph¶i l­u t¸n ®Õn nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt Nam.

Trong lÞch sö, ng­êi M«ng ®· nhiÒu lÇn næi dËy chèng c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn H¸n téc, nh­ng ®Òu bÞ thÊt b¹i vµ bÞ tµn

s¸t ®Ém m¸u. Tr­íc nh÷ng hiÖn thùc Êy, ng­êi M«ng lu«n mong muèn cã mét vÞ vua tµi giái ®Ó l·nh ®¹o hä trë thµnh mét d©n téc hïng c­êng. §µi FEBC ®· lîi dông yÕu tè nµy ®Ó ®ång nhÊt Vµng Chø víi vÞ vua huyÒn tho¹i cña ®ång bµo M«ng ®Ó truyÒn b¸ ®¹o Tin Lµnh.

So víi c¸c d©n téc kh¸c trong tØnh Lµo Cai, mÆt b»ng d©n trÝ cña ng­êi M«ng vµo diÖn thÊp. Nh÷ng thËp niªn 80-90 cña thÕ kØ tr­íc, tØ lÖ trÎ em ng­êi M«ng ®Õn tuæi ®i häc nh­ng kh«ng ®Õn tr­êng kh¸

cao. Sè cã ®iÒu kiÖn ®Õn tr­êng th× còng chñ yÕu häc hÕt tiÓu häc. HiÖn t­îng mï ch÷ vµ t¸i mï ch÷ phæ biÕn trong céng

®ång téc ng­êi nµy, trong ®ã cã c¶ mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn. Tr×nh ®é d©n trÝ thÊp l¹i thiÕu th«ng tin chÝnh thèng, do

®ã ®ång bµo dÔ tin vµo nh÷ng ®iÒu mª tÝn, dÔ tin theo t«n gi¸o míi.

3.4. Do nhu cÇu tÝn ng­ìng, t«n gi¸o cña ®ång bµo

Lµ mét d©n téc lu«n coi träng thùc tÕ, ng­êi M«ng quan niÖm t«n gi¸o, tÝn ng­ìng lµ ph­¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu bøc xóc cña cuéc sèng trÇn thÕ chø kh«ng quan t©m nhiÒu

®Õn khÝa c¹nh triÕt lÝ, vÒ h¹nh phóc h­

¶o cña thÕ giíi bªn kia.

§Õn nay, trong ®êi sèng tÝn ng­ìng, t«n gi¸o truyÒn thèng cña ®ång bµo M«ng cßn tån t¹i kh«ng Ýt hñ tôc c¶n trë sù tiÕn bé, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña nhiÒu ng­êi trong x· héi hiÖn ®¹i.

Bªn c¹nh ®ã, sù thiÕu v¾ng mét tÝn ng­ìng chñ l­u, ®ãng vai trß lµm nÒn t¶ng trong ®êi sèng v¨n hãa t©m linh ®·

vµ ®ang t¹o ra sù khñng ho¶ng, hÉng hôt trong t©m thøc, lµm suy yÕu sù cè kÕt céng ®ång cña ®ång bµo M«ng trªn c¬ së quan hÖ th©n téc vµ tÝn ng­ìng truyÒn thèng.

Ngoµi ra, mét bé phËn ng­êi M«ng n¶y sinh t©m lÝ hoµi nghi víi c¸c gi¸

trÞ v¨n hãa, tÝn ng­ìng truyÒn thèng cña d©n téc, muèn thay ®æi c¸i cò ®Ó tiÕp nhËn c¸i míi. T©m lÝ kh«ng hµi lßng víi thùc t¹i tr× trÖ, nhu cÇu thay

®æi ngµy cµng t¨ng lµ nguyªn nh©n thóc ®Èy hä t×m ®Õn t«n gi¸o míi - ®¹o Tin Lµnh. Ng­êi M«ng theo ®¹o Tin Lµnh th­êng nãi: “§»ng nµo còng ph¶i thê con ma, nh­ng thê con ma Giªsu ®ì tèn kÐm h¬n”.

ViÖc mét bé phËn ng­êi M«ng ë Lµo Cai theo ®¹o Tin Lµnh, ë mét khÝa c¹nh nµo ®ã, lµ mét quy luËt kh¸ch quan. Bëi v×, khi tÝn ng­ìng, t«n gi¸o truyÒn thèng cña ®ång bµo bÞ suy tho¸i, khñng ho¶ng, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tinh thÇn th× hä sÏ lùa chän mét h×nh thøc t«n gi¸o míi phï hîp.

Tãm l¹i, mét bé phËn ng­êi M«ng ë Lµo Cai tõ bá t«n gi¸o, tÝn ng­ìng truyÒn thèng ®Ó theo ®¹o Tin Lµnh lµ do

®ßi hái cÊp b¸ch cña cuéc sèng thùc t¹i.

Hä rÊt muèn tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu nªn ®· t×m ®Õn niÒm tin míi- niÒm tin ®¹o Tin Lµnh.

3.5. Do hÖ thèng chÝnh trÞ c¬ së cßn yÕu kÐm

Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n n÷a dÉn ®Õn ®¹o Tin Lµnh ph¸t triÓn réng trong vïng ®ång bµo M«ng ë Lµo Cai lµ do hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së cßn yÕu kÐm, bÊt cËp, chËm ®æi míi. Tr×nh ®é häc vÊn, tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cña

®éi ngò c¸n bé cÊp x· vÒ c¬ b¶n rÊt thÊp, chñ yÕu míi häc hÕt tiÓu häc, mét sè Ýt cã tr×nh ®é phæ th«ng trung häc vµ ®­îc

®µo t¹o lÝ luËn chÝnh trÞ, qu¶n lÝ hµnh chÝnh nhµ n­íc. HÇu hÕt hä thiÕu hiÓu

biÕt vÒ tÝn ng­ìng t«n gi¸o, ch­a ph©n biÖt ®­îc nhu cÇu tÝn ng­ìng t«n gi¸o chÝnh ®¸ng cña nh©n d©n víi viÖc c¸c thÕ lùc thï ®Þch lîi dông tÝn ng­ìng t«n gi¸o, do ®ã cã nh÷ng hµnh ®éng n«n nãng, t¶ khuynh, g©y bøc xóc cho ®ång bµo cã ®¹o.

Cïng víi ®ã, hiÖn t­îng xa d©n, quan liªu cña mét bé phËn c¸n bé c¬ së cßn kh¸ phæ biÕn. Nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kØ tr­íc, nhiÒu th«n b¶n vïng s©u, vïng xa cßn “tr¾ng ®¶ng viªn”, tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng hÇu nh­ kh«ng ho¹t ®éng.

§iÒu ®ã lµm cho ng­êi d©n c¶m thÊy nh­

kh«ng ®­îc quan t©m, gióp ®ì cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng.

4. Thay lêi kÕt

Lµo Cai lµ mét tØnh miÒn nói, biªn giíi, kÕt cÊu h¹ tÇng cßn nhiÒu khã kh¨n.

MÆt b»ng d©n trÝ thÊp, nhiÒu phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu vÉn tån t¹i trong ®êi sèng cña nhiÒu ®ång bµo d©n téc thiÓu sè, trong ®ã cã ng­êi M«ng. Tõ n¨m 1989

®Õn nay, ®¹o Tin Lµnh ®· x©m nhËp vµo

®Þa bµn Lµo Cai, nhÊt lµ c¸c x· vïng s©u, vïng xa, l«i kÐo mét bé phËn nh©n d©n theo ®¹o, trong ®ã phÇn lín lµ ng­êi M«ng, ¶nh h­ëng m¹nh mÏ ®Õn nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi, c¶ tÝch cùc lÉn tiªu cùc. §©y lµ mét sù thay ®æi niÒm tin t«n gi¸o tõ tÝn ng­ìng ®a thÇn sang tÝn ng­ìng ®éc thÇn cña ®ång bµo. Qu¸

tr×nh ®ã diÔn ra kh¸ nhanh chãng vµ phæ biÕn. ViÖc t×m ra nguyªn nh©n ph¸t triÓn

®¹o Tin Lµnh ë Lµo Cai lµ rÊt cÇn thiÕt.

Bëi tõ ®ã, nh÷ng gi¶i ph¸p cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam nãi chung, cña chÝnh quyÒn tØnh Lµo Cai nãi riªng vÒ c«ng t¸c

®èi víi t«n gi¸o nµy míi thùc sù phï hîp vµ hiÖu qu¶./.