Nghi§n cijcu Gia d i n h va Gicii
So 3 2019
Bao luc hoc flirofng trong hoc sinh trung hoc hien nay
Vu Thj Ciic'
Tom tat; Su- dung phirong phap tong quan tai heu san c6 va phan tich du- Heu dmh tinh sa cap, bai viet chi ra rang bao lire hgc dircmg trong hoc sinh la hien tU'cmg kha pho bien trong cac trircmg trung hpc Cff sff (THCS) va trung hpc pho thong (THPT) ff Viet Nam, trong do hoc sinh THCS c6 nhieu hanh vi bao luc hffn so voi hpc sinh THPT trong hau bet cac hinh thiic bao luc Bao lyc tinh due va bao lyc kinh te it xSy ra hon so voi bao lyc the chat va bao lu-c tinh than.
Bao lyc qua mang internet pho bien hon ti'ong nhom hpc sinh nir.
Hpc sinh nam co xu hirong sii dung bao lyc the chat nhieu hon, hoc sinh nir lai thien ve cac hanh vi bao lyc tinh than. Bao lire hpc dirong CO t h i x^y ra a noi bat ky nhu nha ve sinh, goc khuat ciia tryong khu virc ngoai cong trirong.*^
Tir khoa: Bao lu-c hoc difong; Hpc sinh trung hpc; Vj thanh nien.
Ngay nhan bai: 17/4/2019; ngay chinh siia: 10/5/2019; ngay duyet dang: 3/6/2019.
' ThS., Vien Nghien cuu Gia dinh vk Giiii, Vi?n H ^ lam Khoa hpc xS hpi Vi?t Nam
Vu Thi Ciic 47
1. Oat van d§
Trong cac truang trung hgc hien nay, bao lyc hgc duong dang tra thanh van de lo ngai doi voi hgc sinh, cac bac phu huynh, giao vien va toan xa hpi (Nguyin Thi Thanh Binh va Nguyen Thj Mai Lan, 2013). Nghien ciiu ve chii de nay cung thu hiit sy quan tam ciia cac sa, ban, nganh, cac co quan nghien ciiu, cac to chirc phi chinh phu, cac nha bao... (Pham Van Khanh, 2014; Nguyin Thanh Binh va Nguyen Thj Mai Lan, 2013). Tuy nhien, hau het cac so lieu thong ke, tai lieu dugc cac nghien ciru tham khao, trich dan chii yeu dua vao mgt so bao cao ciia Bg Giao due va Dao tao, hoac cac bao cao cua Tong cue Canh sat Phong chong toi pham thupc Bp Cong an va cac nghien ciiu ciia mot so to chirc phi chinh phii tai mgt s6 dja ban nhat djnh va dugc tiep can chii yeu duoi goc do tam ly hgc, giao due hgc, cong tac xa hpi... Nghien ciiu xa hgi hgc con kha ban che, dac biet la nhiing nghien ciru sir dung cac ly thuyet xa hgi hgc de bien giai nhimg m6i quan he an sau trong cac bieu hien cua bao lyc hgc ducmg hau nhu chua co (theo Dinh Anh Tuan, 2015). Bai viet huang tai viec he thong hoa cac van de thyc trang bao luc hgc duang trong hgc sinh trung hgc hien nay giup ban dgc hieu ro ban su pho bien cung nhu cac nguy co tiem an tir loai hinh bao lyc nay. Khai niem bao lyc hgc duong sir dung trong nghien ciru nay giai ban trong khuon kho cac hanh vi mang tinh bao lyc giu"a hpc sinh voi hpc sinh trong nhom hpc sinh trung hpc.
2. Ngudn dO lieu va p h i r c n g phap nghien ciru
Nghien ciiu sir dung ket qua khao sat ciia de tai Bao cao thucmg nien "Bao lyc hpc duong trong hgc sinh trung hgc: mot so van de can quan tam" do Vien Nghien ciiu Gia dinh va Giai thyc hien nam 2018. Hai phuong phap chinh la tSng quan tai lieu va phong van dinh tinh, thuc hien tai trucmg THCS To Hoang va THPT Viet Dire, Ha Noi. T6ng so lirgng mau djnh tinh gim 07 phong vdn sau can bp quan ly thupc nganh giao due, giao vien, phu huynh; 08 phong van sau va thao luan nhom hgc sinh tai hai truang.
3. Noi dung nghien cii'U
3.L Bao lire hgc diro'ng co xu huo*ng gia tang tren pham vi ca nuffc cung nhu fr hau het cac cap hgc dac bi^t la trung hgc cff set va trung hgc pho thong
Quan dilm chung cua cac nghien ciiu cho rang, bao lyc hgc duong da ph6 biln va lan rgng tren pham vi cac tinh thanh trong ca nuoc khong rieng gi cac thanh ph6 Ion (Phan Thj Mai Huong, 2009; Biii Thi H6ng, 2016;
Hoang Ba Thinh, 2009). Hien tugng nay dien ra a mgi truang hgc, cap hpc va lap hpc, tap trung chu yeu o hai cdp hpc THCS va THPT vi cac em dang
48 Nghien Cl>u Gia dinh vS G]&\. Quyin 29, s6 3, tr. 46-56
trong do tuoi co nhi6u thay d6i vi tam sinh ly, thfch tir minh giai quyet mau thuan trong Idii chua dii chin chan d8 nhan thiic diing moi vSn de (Dinh Anh Tuan, 2014; Huynh Van Son, 2015; TrSn Thi Minh Dire, 2010; Pham Van Khanh, 2014). Theo Bao cao ciia Bg Giao due & Dao tao nam 2oi2, trong mgt nam hgc tren toan quoc xay ra gan 1.600 vu hgc sinh danh nhau, trung binh khoang 5 vu/ngay. Tinh trung binh CLT tren 5.200 hgc sinh thi CO mgt vu danh nhau, hon 11.000 hgc sinh thi c6 mgt em bi bugc thoi hgc vi danh nhau, cir 9 truang thi co mgt hgc sinh danh nhau (dan theo Nguyen PhanMinhTrungvaLuNggcTram Anh, 2015; Nguyen Thi Bich Thao va Nguyen Hoang Xuan Huy, 2016).
Nghien ciiu tai cac dia ban khac nhau trong ca nuac deu cho thay xu hucmg gia tang cua tinh trang bao luc hgc ducmg trong hgc sinh THPT hien nay. Tai Ha Ngi, nghien ciiu thuc hien vai 348 hgc sinh, tai 3 truang THPT nam 2013 va lap lai nam 2016 cho thay co toi 79% so hgc sinh tham gia khao sat tra lai da timg chung kien bag luc vai cac mirc do khac nhau, trung binh 10 hgc sinh thi co 6 em da timg chimg kien khong chi mgt ma la mgt vai vu bao luc trong nam hgc truoc khi khao sat dugc tien hanh. Tham chi CO den 20% so em tra lai da timg chimg kien bao luc vcri cac mirc do ph6 bi6n la hang tuan, hang thang (din theo Nguyin Thi Nhu Trang, 2017).
Nghien cim cua Vien Nghien ciru Y hgc - Xa hgi hgc va T6 chirc tir thien Plan Viet Nam tai 30 trucmg THCS, THPT tren dia ban thanh ph6 cho thSy CO khoang 80% s6 hgc sinh tham gia tra loi cho biat cac em da tirng bi bao luc trong truang hgc it nhat mgt lan va 71% sg em da timg bi bao luc trong vong 6 thang qua (dan theo Biii Thi Hong, 2016; H6 Sy Anh, 2015).
Tai thanh ph6 Ho Chi Minh, mgt nghien ciru thuc hien vdi 340 hgc sinh tir lop 8 den lap 12 tai 8 trucmg THCS va THPT thu dugc ket qua trong s6 51,9% hgc sinh nam thi ty le thuang sir dung bao luc la 10,3% va trong 49,1% hgc sinh nir ty le thucmg sir dung bao lire la 5% (dan theo Nguyen Thi Phuong Thao va Cao Hao Thi, 2012). Nghien ciru ciia Trung tam Nghien ciru Giao due Pho thong thugc Trucfng Dai hgc Su pham thanh ph6 Ho Chi Minh, khao sat nhanh y kien ciia hgc sinh tai mgt s5 trucjng THCS va THPT tren dia ban thanh ph6 cung cho thay, hon 50% si hgc sinh tra lcri da timg la nan nhan ciia bao luc hgc ducmg va hon 80% trong so cac em da timg chimg kien bao luc hgc duong.
Kk qua cac nghien ciru tai mgt so trircrng trung hgc thuoc cac tinh thanh ph6 khac trgng ca nuac cung tuang dai dong thuan vS ty le cao hoc sinh THPT va THCS bi bao^ luc hgc duong. Vi du, nghien ciru tai mgt trucmg THPT thugc thanh pho Vinh, tinh Nghe An nam 2012 voi 320 hoc sinh lap 10, 11, 12, co den 96% cac em dugc hoi cho rSng tai trudng xay ra hien tugng hgc sinh danh nhau, co 48% so hgc sinh tra loi c6 it nhat 1 vu danh nhau, 19% tra loi co tir 2 dSn 3 vu danh nhau va 7,3% tra lai co tir 4
Vii Thi Cue 49 din 5 vu danh nhau, 5,3% cho rdng co tren 5 vu danh nhau trong mgt thang (theo Ong Thi Mai Thuang, 2012).'^* Nghien cim tai thanh ph6 Quy Nhan voi 496 hgc sinh tai 8 truang trung hpc nam hgc 2012-2013 cho thdy, co 66,3% s6 hpc sinh tham gia khao sat tra lai bj ban noi xau, xiic pham, 33,9% bi ban chiri mdng, si nhuc, 25,6% s6 em bi ban danh. Nhom hgc sinh THCS thuang bj cac hinh thirc bao lyc nay nhilu hon nhom THPT, vi du CO 72,2% hpc sinh THCS bi ban noi xau, xiic pham trong khi chi co 59% hpc sinh THPT bi. Tuong ty, o hanh vi chiri mdng ban, co 34,8% s6 em la hgc sinh THCS va chi 32,8% la hgc sinh THPT. Co dan 33,9% so hgc sinh THCS tra loi bi ban danh trong khi nhom hgc sinh THPT gdn bang mgt nira vai ty le la 15,3% (dan theo Dinh Anh Tuan, 2015). Mgt nghien cim khac thyc hien tai 9 truong THPT tinh Khanh Hoa nam 2015 chi ra co 50,5% so nguai tham gia tra lai cho rdng bao lyc hgc ducmg giu:a hpc sinh voi nhau dien ra kha thuang xuyen trong cac truong THPT hien nay. Trong so do, ty le y ki6n danh gia bao luc hgc ducmg rdt pho bien la 11,5%, 39% danh gia la ph6 biln, 43,5% cho rdng it ph6 bien (din theo Phan Dinh Nhan, 2015). Nghien ciru tai tinh Lam Dong nam hgc 2013 - 2014 cho thay toan tinh da xay ra 33 vu bao lyc hpc duong, trong do 7 vu danh nhau co sii dung hung khi, 20 vu gay go, danh nhau mat doan k6t, 6 vu sir dung chat kich thich, con lai la cac vi pham v6 16 vai nha giao, an cdp vat, hiit thuoc... (Biii Anh Xuan, 2014).
Tong hgp thong tin tir cac phong van djnh tinh ciing cho thay cac quan diem deu tuang dong voi cac nghien ciiu tren: ",.. Thuc chdt v&i vai tro ciia mgt phu huynh thi em ciing thdy hien tuong bao lire hgc duong khd phd bien" (PVS phu huynh hgc sinh THCS, Ha Ngi). V6 phia giao vien hay cac nha quan ly cung cho rang: "... bao luc hgc sinh v&i hgc sinh thi chdc chan truang ndo cung cd khdng the giau giem dugc, ca ban la nhd truang se xir ly bao luc hgc du&ng nhu the ndo... " (PVS can bg quan ly So GD&DT, Ha Npij.
Nhu vay, cac nghien ciiu thuc hien tai cac dia ban khac nhau trong pham vi ca nuoc vai cof mau va quy mo nghien ciru khac nhau deu chi ro xu huong chung bao luc hgc duong dang ngay cang gia tang va tro thanh van de gay lo ngai, biic xuc trong cac truong trung hgc hien nay a Viet Nam va xay ra nhieu hon o nhom hgc sinh THCS.
3.2. B^o lu-c hgc duong pho bien nhieu hffn 6* nhom hgc sinh THCS, hifn nay con co xu huffng gia tang trong nhom hpc sinh nir
Nhieu nghien ciru chi ra rang bao luc hgc duong co xu hucmg xay ra nhieu ban a nhom hgc sinh THCS so vai nhom hgc sinh THPT (Nguyin Thi Phuong Thao va Cao Hao Thi, 2012; Nguyin Thi Thanh Binh va Nguyin Thj Mai Lan, 2013). Vi du ket qua nghien ciru ciia Dinh Anh Tuan
so NghiSn ci>u Gia alnh vJ Gi6i. Quy4n 29, sa 3, tr. 46-56
cho thay ty le hgc sinh THCS tra loi co hanh dgng xuc pham va danh ban 1^/".S'/o, trong khi nhom hgc sinh THPT chua bjng mgt nira vai 31,9%.
Ty le hgc sinh THCS noi xau, xiic pham ban hgc la 73,4% trong khi ty le nay a hoc sinh THPT chi 60,3%. Tiep do, ty le hoc sinh THCS co hanh vi chiri mSng, si nhuc ban la 65,4% con hgc sinh THPT chi 50,2%, ty le hgc sinh THCS sir dung dien thoai hoac internet dua tin nhSn, hinh anh noi xau, xiic pham, de dga cac ban la 45,3% con nhom THPT chi co 34,3% (theo Dinh Anh Tu5n, 2014; 2015). Mgt s6 kk qua nghien cim khac cho thay ty le hgc sinh THCS bi bao luc the chat la 50%> cao gap doi so vai nhom hgc sinh THPT (25%) (din theo Biii Thi H6ng, 2016; Ho Sy Anh, 2015). Theo su chia se ciia cac hgc sinh, cac cap hgc cao han cac em truang thanh hon trong nhan thirc, dac biet la cac hgc sinh cugi ciip thi tap trung nhieu han cho viec hgc thi chuyen cap nen viec gay bao luc cung da giam dan:
"...kieu len lap 9 rdi no Co nhan thuc khac ve bao lire hoc du&ng roi thi thdy rang la cat viec do no vd nghia, no khong co ich nen chi cham chu vao viec hoc tap thoi nen la lap thi cung gdn nhu la khdng bao gia xay ra viec danh nhau cd hoac let bdt nat mot ban ndo ddy la khdng Co... " (TLN nam hgc sinh THCS, Ha Ngi).
Co su khac biet giai trong cac hanh vi bao luc, hgc sinh nam thucmg gay ra bao lire the chat, hgc sinh nir thuang sir dung nhieu hanh vi bao luc tinh than nhu chiri ming, xiic pham ban, co tinh iam rach quan ao... Vi du, nghien ciru cua Dinh Anh Tuan (2015, tidd) cho thay c6 52,3% s6 em tra IM cho rSng hgc sinh nam thuang sir dung bao luc bjng hanh dgng, 12,4%i so em cho ring la do hgc sinh nil; ngugc lai ty le cho rSng hgc sinh nii thuang bao luc bSng ngon ngir chiem 82,1% con hgc sinh nam la 50,3%.
Nghien cuu ciing chi ra co sir khac biet gicri trong cac hanh vi gay hSn cua hgc sinh. Trgng hoan canh binh thucmg, hgc sinh nam c6 hanh vi gay hin nhieu han, nhung trgng hoan canh bi xiic pham thi hgc sinh nu lai co xu hucmg thuc hien cac hanh vi giiy ban co tinh bao luc nhigu hon. Hgc sinh nii thudng tham gia vao cac dang gay hjn gian tiep lam ban bi ton thucmg vl mat tinh than nhi j u hem, trong khi hgc sinh nam tham gia vao cac dang gay han true tiSp, khiSn ban bi dau dan vS mat thS xac nhiju hon (NguySn Thj Minh Sac, 2015). Rieng trong nhom hgc sinh nii thi xu huong bag luc bSng ngon ngir lai co xu huong gia tang o cac d p hgc cao hon; "...nhiiu khi chi la nhung cdu ndi diia thdi a nhung md gdy hieu Idm cho ddi phuang ciing lam cho hai ben xd xdl ldn nhau, vi du con chia se v&i ban vi mot nguai ban nay nhung md Uc md ban y noi lai v&i nguai khac ban y noi theo each ciia ban y, neu md ban y ghet con thi ban y se noi lai theo mot each khdc, ban y se tdng them cai do sai lech su that cua chuyen dd thi H, ddn din cai nhau... " (TLN nii hgc sinh THPT, Ha Ngi).
Vu Thi Cue 51 Su quan ngai bao triim trong cac nghien ciiu, cac nha quan ly, thdy co cung nhu du luan xa hpi hien nay la xu huang gia tang hanh vi bao luc trong nii sinh (Huynh Van San, 2015; Hoang Ba Thinh, 2009; Biii Thj H6ng, 2016; Phan Thj Mai Huong, 2009), Mot khao sat xa hgi hpc thyc hien nam 2008 tai 2 truang THPT quan Dong Da Ha Ngi voi 200 hpc sinh cho thay co den 96,7% so hgc sinh dugc hoi cho rang truang eac em co xay ra hien tugng nii: sinh danh nhau. Danh gia v6 tdn suat thi co 44,7% cac em tra loi rat thuong xuyen, 38% thuang xuyen va 17,3% khong thuang xuyen. Tham chi, co den 64% cac em nii thira nhan minh da timg danh nhau voi cac ban khac va trong so nay co 20,7% so em timg danh nhau tir 2-3 lan, 10,7% tir 4-5 lan va 19,3% tren 5 lan (dan theo Hoang Ba Thjnh, 2009; Nguyen Thj Thanh Binh va Nguyin Thi Mai Lan, 2013). Theo mgt nghien ciru khac, hanh vi bao lyc pho bien ma hpc sinh nir thyc hien la "bat ep nop tien, vat chat" la 49,9%, "hanh ha, ngugc dai, danh dap" la 44,3%
(Le Thi Van Anh, dan theo Nguyen Thj IVlinh Sao, 2015*^*).
Hien tugng hgc sinh nu lam "dai ca" ciia cac nhom di bdt nat nha hau thuan ciia cac hgc sinh nam ca biet dang co chieu hucmg gia tang hien nay (Ong Thi Mai Thucmg, 2016). Tham chi, khi cac hoc sinh ntr la "dai ca"
eon phiic tap ban cac hgc sinh nam rat nhieu: "... Lap ndo md cd ban nir dai ca Id bgn ntt ddy bdi nat Idt tdt luon, nam ciing sg md nir cUng sg...
Tieng noi ciia no & lap no gdn nhu quyet dinh mgi viec & l&p ludn... " (PVS giao vien chu nhiem lap 9). Nghiem trgng hem, cac em hgc sinh nir con danh nhau duai hinh thuc hgi d6ng, lam nhuc ban roi quay phim tung len mang nhu mgt each thi hien ban than da xay ra o kha nhieu tinh, thanh pho trencanuctc nhu HaNgi, TPHCM, QuangNgai, An Giang... (ddn theo Le Van Anh, 2013).
Mgt s6 nha nghien ciru cho rdng nhirng video clip ngan phat tan tren mang internet vl bao lyc hgc ducmg hau het deu la x6 xat, danh nhau giira cac hgc sinh ntr va do chinh cac em dua len mang xa hgi, hgc sinh nam thucmg dong vai tro la nguai dimg xem va quay phim (Nguyin Thi Nhu Trang, 2017; Trdn Thi Minh Dire, 2010).
3.3. Bao luc hgc d u ^ n g co th6 xay ra is bat cir dau trong ho^c ngoai pham vi truirng hgc vffi nhieu hinh thuc khac nhau
Cac nghien cihi phan anh rdng bao lyc hpc dirong co the xay ra a bat ky dja diem nao trong khuon vien truang hpc, ngoai truang hoac tren duong di hpc, ph6 bien nhdt la ben ngoai truang hgc va nha ve sinh la noi kem an toan nhat a truang (theo Le Van Anh, 2016; Biii Thi H6ng, 2016). Ket qua phan tich ciia Dinh Anh Tudn (2015, tldd) chi ra rdng, hon mgt nira cac em tra loi bao luc thuang diln ra ben ngoai truang hgc (51,3%). Theo nghien ciru ciia Nguyen Thi Thanh Binh va Nguyen Thj Mai Lan, co den 71,6% so
52 NghiSn ciru Gia ainh vi Q\M. QuySn 29, s6 3, tr. 46-56
em khang djnh bjo lire thuong xay ra tai noi vang ve, it nguai qua lai. Con trong truang hgc thi co dSn 61,2% s6 em cho rang bao lire xay ra ngay trong lop hgc, va chi co 15,4%) chg rang bag luc xay ra tai nai vui chai ciia truong (din theo Nguyen Thj Thanh Binh va Nguyin Thi Mai Lan, 2013*'). Ty le cac em hgc sinh cam thay an toan trong trucmg hgc cua minh tuang doi thap, theo nghien ciru ciia Biii Thj H6ng thu dugc, trong s6 hgc sinh tra loi chi co 16% hgc sinh nir va 19%i hgc sinh nam khang djnh dieu nay (Bill Thj H6ng, 2016).
Ly do cac em lira chgn dia diem ben ngoai truang vi co the nhcr nguai giiip do (83,6%), de chay tr6n (59,3%), it bj thay co ki6m soat (55,7%). Dja diem trong cang tin vi it bi thay co kiem soat (40%), co the nha nguoi giiip do (23,6%) va de de chay tron (9,3%)). Dia diem trong nha ve sinh vi it bi thay CO kiem soat do khong lap camera (50%), nha ngucri giup da (12,1%) va dl chay tron (7,9%))... (dSn theo Tran Thi Thuy, Bill Hai Yen va Hoang VanTuy6n,201l'*').
Y kien thu dugc tir phong van dinh tinh cung chung nhan dinh rang hgc sinh thuang danh nhau a ben ngoai truong hgc hoac trong nha ve sinh:
"...thuang & nhirng cho kin ddo md giao vien Ihuang khdng de y den nhu la & sau truang nay, a goc khudt ndo do md camera khdng sol t&i hoac Id vira di vira ddnh, vira di qua camera nd ddnh ludn den camera lai thdi nhu khdng cd chuyen gt xay ra... nhd ve sinh gdn nhu 100% Id khdng Idp camera, nen cd the Id nd dai minh nhdn luc minh di ve sinh xong nd vao nd khoa cua xong la nd ddnh trong ddy... " (TLN nam hgc sinh THCS, Ha Ngi).
Nan nhan ciia cac vu bao luc thuong la nhirng hgc sinh mai vao truang, cac em co hgc luc kem, ngoai hinh xau hay cac em thugc gioi thir ba... Kk qua phan tich thjy ring, ty le hgc sinh lop 10 bi bao luc chiSm 41,7%,, hgc sinh lop 11 giam di cgn 35% va din hgc sinh lap 12 con 23,3%>. Cg din 51,7% hgc sinh hgc luc trung binh da timg bj bag luc, hgc sinh co hgc lire kha thjp hem la 43,3%) va chi 5% hgc sinh gioi bj bao luc (dSn theo Dinh Thj Thiiy Linh, 2017*''). Nhom hgc sinh bat lgi ve mat hinh thS, ngi tieng dja phuang, noi nggng, hinh dang beo phi, thdp Wn hay khuyet tat., cung la nhiing d6i tugng hay bj treu gheo (din theo Nguyin Thi Minh Sao, 2015).
Cac hinh thirc bao lire rjt da dang dugc cac nha nghien cim khai quat lai gom bao luc the chat, bao lire tinh_than, bao luc fmh due, bao luc kinh tl (Nguyin Thi Thanh Binh va Nguyen Thi Mai Lan, 2013; Dinh Anh Tuln, 2015). Thai gian gan day co hien tugng cac em sir dung cac thiet bj dicii thoai di dgng/intemet, trang mang xa hgi de ham dga, noi xSu, dung chuyen, phat tan cac hinh anh hoac video cac cugc aii da nhSm lam t5n hai danh du ca nhan (Nguyen Thj Nhu Trang, 2017). Ket qua nghien ciru thu
Vu Thi Cue 53 dugc rdng, muc do ph6 bien cua cac hinh thirc bao luc cung khac nhau: bao luc tinh thdn chilm ty le cao nhdt (74,5%), thir hai la bao lyc vl the chdt (72,5%), bao luc tinh due giam xuong (33,9%) va thdp nhdt la bao lyc kinh t l (32%) (ddn theo Nguyen Thi Thanh Binh va Nguyin Thi Mai Lan, 2013;
Nguyen Thi Minh Sao, 2015).
Mgt hpc sinh thuang thyc hien nhilu hanh vi bao lyc nhung chu ylu la hai hinh thiic bao lyc the chat va bao luc tinh thdn, cac em thuang thyc hien mgt minh hoac ciing co the cung voi mot nhom cac ban va diu co dilm chung la bdt nat va gay ton thuong cho ban khac (Phan Dire Nam, 2016). Cu the ban la mdi cuoc bao luc thucmg gom nhilu hinh thirc khac nhau ciing liic, chang han nhu su de dpa tdn cong vl thi chdt thuong di kem voi de dga, tan cong ve tinh than, lai noi va ngugc lai (Nguyin Thi Minh Sao, 2016). Theo khao sat ciia Dinh Anh Tuan thi hpc sinh thuong bj ca hai hinh thiic bao lyc nhung chii yeu la bao luc tinh than. Ty le hpc sinh bi ban noi xau, xiic pham, chiri mang, si nhuc hoac sir dung dien thoai, internet dua tin noi xau, xuc pham, de dpa ban/thdy co chiem 69,4%, bao luc bang hanh dgng nhu co hanh dgng de dpa, danh, sir dung hung khi tdn cong ban/thay co thap hon vai 30,6% (theo Dinh Anh Tuan, 2015, tldd).
Co sy khac biet gioi trong cac hinh thiic bao lyc ma cac em gap phai theo xu huong hgc sinh ni? thucmg bj bao lyc ve mat tinh than, hgc sinh nam thucmg bi bao luc ve the chat. Vi du, ty le hpc sinh nir thucmg bj ban CO hanh vi "noi xau, xuc pham, chiri mang, si nhuc, diing dien thoai hoac internet de dua hinh anh tin nhan noi xau" chiem 93,5% trong khi hgc sinh nam la 74,6%. Tuong tu, co den 59,3% hpc sinh nam thuong "bi de dga, bi danh, bi ban dung hung khi tan cong" trong khi chi co 29,9% hpc sinh nii bj nhu vay (Dinh Anh Tuan, 2015).
Nhin chung, hpc sinh trung hpc hien dang phai doi mat voi nhieu nguy CO bao luc tai truong hpc, hien tugng nay dac biet xay ra nhieu hon doi voi nhom hgc sinh nQ- va nhimg hpc sinh yeu the hon cac ban khac. Phat hien tir cac nghien ciiu cung chi ra sy khac biet giai trong cac hanh vi bao lyc cua cac em va trong cac hinh thiic bao lyc thi bao lyc tinh than dien ra pho bien hon ca.
4. Ban luan va k i t luan
Bao lyc hgc duong trong hpc sinh trung hgc thuc su tro thanh van de trgng tam thu hut su quan tam ciia toan xa hpi. Van nan hpc sinh nir danh hpi dong ban hgc ciia minh sau do tu dgng phat tan hinh anh len cac trang mang xa hgi da va dang gay tam ly hoang mang cho phy huynh va hgc sinh cung nhu cac nha giao due. So sanh doi chieu giiia cac nghien ciiu da co vai kit qua phong vdn dinh tinh thdy rdng, bao lyc hpc duong co the xay ra
54 Nghidn cfru Gia dinh vS Gii^i. Quy^n 29, s6 3, tr. 46-56
doi vai bat cii hgc sinh nao, ngay ca trong truong hoc hay ngoai truang dii nha truong cung da co nhieu che tai dl xir ly.
Phan tfch rieng trong nhom hgc sinh trung hgc thdy rdng bao luc the chat CO xu huong xay ra nhilu hem o hgc sinh THCS va hoc sinh nam trong khi bao lyc tinh thdn thuong xay ra a hgc sinh THPT va hgc sinh nir. Tuy nhien, sy phan chia nay cung mang tinh chdt tuong doi vi khi cac em gay bao luc thuang la sy ket hgp ciia ca hai hinh thirc nay - nghia la vira gay dau don cho ban vl mat thi xac dong thai cung kem theo su si nhuc, lang ma, xuc pham vl mat tinh thdn.
Chu de nay cung dugc nhieu nha nghien cuu quan tam nhung nghien ciiu thong ke toan dien van de hau nhu chua co ma mai chu yeu tap trung thong ke cac hinh thirc bao lyc the chat va tinh thdn, dii' lieu thong ke xa h6i hgc ve cac hanh vi bao lyc kinh te, tinh due, internet... gdn nhu con la m6t khoang trong. Chua co nghien ciiu nao tim hieu sau vl thyc trang, nguyen nhan va hau qua ciia tinh trang bao luc din din viec cac em bj thiet mang va nhom hgc sinh thugc the giai thir ba. Nhimg nghien ciru tim hieu van dl hau het chii yeu tap trung vao nhom chii the gay bao lyc con nhom nan nhan chua dugc phan tich sau. Day la nhirng ggi ma quan trgng cho viec trien khai nhung nghien ciru ciing chu de tiep theo.H
Chu thich
''' Bai viet la san pham cua de tai Bao cao thuang nien "Bao lyc hoc duona trong hgc sinh trung hgc: mgt sd van d6 can quan tam" ciia Vi?n Nghien cim Gia dinh va Gioi, thyc hien nam 2018.
' ' De tai "Tac dgng cua cac nhom x3 hgi khong chinh thirc din hanh vi bao luc the chdt ciia hgc sinh THPT (nghien ciiu truong hgp truong THPT Le Vilt fhuat thanh ph6Nghe An)", tac gia Ong Thi Mai Thuong thyc hien n5m2012. ' '
*"'' Nghien ciiu dugc thirc hien nam 2013, mlu khao sat hon 200 giao vien ban 500 hgc sinh cua cac trucmg THPT va 30 d^i di?n cgng dong tai 4 tinh Ha'Noi TPHCM, Quang Ngai, An Giang. ^ ' '•*' Nghien cim dugc thyc hien voi 2300 hgc sinh va sinh vien, co 500 hoc sinh THCS va 500 hoc sinh THPT. S6 lieu vl bao luc hgc ducmg trich dan tir nghien ciru gom cac phat hi?n doi voi bao lyc hgc dircmg trong hgc sinh THCS va THPT
'^' Kh4o sat tai truang THPT BSi Chay phong vdn bang hoi 150 hoc sinh v"
phdng van sau 06 nguoi gom thay hi?u truong, giao vien, phy huynh va hgc sinh '^* Nghien ciru thyc hi?n t^i hai truang THPT Quang Ha va THPT Duong Ho Cuong, huy?n Hai Ha, tinh Quang Ninh. T6ng mau la 60 hgc sinh bi bao luc h ^ duong, Phong van sau 10 giao vien va nhan vien kiem nhi?m cong tac xa hgi tron'^
cac truang. ^
Vu Thi Cue 55 Tai li|u trich dan
Bill Anh Xuan. 2014. Thuc trgng vd nhirng gidi phap ngan chgn ngn bao luc hoc dudng trong trucmg phS thong. Ky ylu hgi thao Thuc trang vd gidi phap ngan chan bgo luc hgc duang trong truang phd thong do Vien Nghien cim Giao dye Truang D^i hgc Su pham TP, Ho Chi Minh to chiic nam 2014.
Bill Thi Hong. 2016. "Bao luc hgc duong 6 Viet Nam hien nay: thong tin qua cac trang bao di?n tit". Tap chi Thong tin Khoa hoc xd hgi, s6 5/2016, tr.35-41.
Dinh Anh Tudn. 2015. Bgo luc hoc duang trong hgc sinh trung hoc tren dia ban thanh pho Quy Nhan. tinh Binh Binh hien nay: Thuc trang vd cdc nhan tS anh htrdng. Luan an Tiln sT Xa hgi hgc. Hoc vien KHXH, Ha Noi.
Dinh Anh Tuan. 2014. "Mgt so van de noi len trong bao luc hgc duong va nghiSn cihi bao luc hgc duong d Viet Nam hien nay". Tap chi Khoa hoc Xa hoi, s6 2 (186),tr.23-31.
Dinh ThiThiiy Linh. 2017. Hoat dgng cong idc xa hoi dot vai nan nhdn bi bgo luc hoc dudng tai cdc truang THPT, huyen Hdi Hd, tinh Quang Ninh. Luan van thiic sy Cong tac xa hgi.
Ho Sy Anh. 2015. Vdnde toiphgm vilhdnh nien. Ky yeu Hgi thao khoa hgc Thi/c trgng vd gidi phdp ngan chgn bgo luc hgc duong trong trudng pho thdng.
Vien Nghien ciiu Giao due Trudng Dai hgc Su pham TP. Ho Chi Minh to chirc nam 2015.
Hoang Ba Thjnh. 2009. Bgo luc hgc dircmg mgt so vdn de xa hgi hien nay Ky yeu hgi thao khoa hgc quoc te Nlju cdu dinh hudng vd ddo tgo tdm iy hpc dudng tgi Vi?t Nam. Ha Ngi, 3-4 thang 8 nam 2009.
Huynh VSn Son. 2015. "Danh gia cua hgc sinh tai Can Tho ve cac bien phap khdc phyc bao lyc hgc duang". Tgp chi Khoa hgc Suphgm Dgi hoc Supham thdnh phS Ho Chi Minh, s6 4(69)72015, tr. 120-128.
LS Van Anh (cb). 2013. Giao diic ky ndng phong chong bgo tuc hgc dudng vd t?
ngn xa hgi cho hgc sinh trung hoc pho thong. Nxb. Dai hgc Quoc gia Ha Ngi.
Le Van Anh. 2016. Bgo luc hgc du&ng nguyen nhdn vd gidi phdp. Ky yeu hgi thao qu6c gia Phdng, chong bgo luc hoc duang trong boi cdnh hi?n nay, thuc trgng vd gidi phdp. Nxb. Dai hgc Quoc gia Ha Ngi.
Nguyin Phan Minh Trung, Lu Nggc Tram Anh. 2015, Bgo tuc hgc duang mgl goc nhin tir thi h? 8X. Ky ylu Hgi thao khoa hgc Thuc trgng vd gidi phdp ngan chgn bgo It/c hgc dudng trong trudng phd thong Vi?n Nghien ciiu Giao due Truong Dai hgc Su pham TPHCM,
Nguyen Phuang Thao, Cao Hao Thi. 2012. "C^c ylu t6 tdc dong diri hanh vi bao lyc cua hgc sinh", Tgp chi Phat trdn KH&CN, tap 15, s6 Ql-2012, U-.32-47, Nguyin Thi Bich Thao, Nguyin Hoang Xuan Huy, 2016. "Xay dung cdm nang
tuyen truyin nhdm khdc phyc bao luc hgc duong cho hgc sinh trung hgc co s6 tai thanh phd Ho Chi Minh". Tgp chi Gido due vd Xd hgi, s6 dac bi$t thang 5/2016, tr.252-255.
56 Nghien ciru Gia dinh v4 Gic^i. Quy4n 29, s6 3, tr. 46-56
Nguyen Thj Minh Sao. 2015. Thuc trgng vd cdc yiu id dnh hudng din bgo luc hgc duang hi^n nay. Dl tai nghien ctiu khoa hgc cdp co so, Vien Xa hgi hoc chij tri.
Nguyin Thi Nhu Trang._ 2017. Bao luc hoc dudng tir goc nhin cua ngudi trong cugc. mgt sd vdn di thuc tiin vd ly ludn (sach chuyen khao). Nxb. Dai hoc QuIcgiaHaNgi.
Nguyin Thj Thanh Binh, Nguyin Thj Mai Lan, 2013. Bao luc hgc du&ng a Vift Nam hi^n nay nhin tir goc dg tdm ly hoc (sach chuyen khda). Nxb, Tir dien bach khoa. HaNgi.
Ong Thi Mai Thuong. 2012. Tac ddng ciia nhdm khdng chinh thiic den hanh vi bgo luc the chdt trong hgc sinh THPT (Nghien ciru truang hgp THPT Le Viet Thuat. Tp Vinh, Ngh$ An) Luan van thac sy XHH, truang DHKHXH&NV Ha NOi.
Ong Thj Mai Thuong. 2016. "Anh hucmg ciia nhom khong chinh thirc den hanh vi b^o lyc cua hgc sinh trung hgc pho thong". Tap chi Khoa hgc Cdng nghe Ngh?An, s6 6/2016, tr.32-37.
Pham van Khanh. 2014. Bgo luc hoc duang nhgn di^n vd gidi phdp ngan chgn (duai goc nhin tdm ly hgc, gido due hgc). Ky yeu hgi thao Thuc trgng vd gidi phdp ngan chgn bgo luc hoc dudng trong trudng pho thong do Vien Nghien cihi Giao due Truang Dai hgc Su pham TPHCM to chirc nam 2014.
Phan Dinh Nhan. 2015. Thuc trgng, nguyen nhdn vd gidi phdp ngan chgn bgo luc hgc duang cho hgc sinh THPT tinh Khanh Hda. Ky yeu hgi thao khoa hgc
"Thyc tr^g va gi^i phap ngan chan bao luc hgc duong trong trucmg ph6 thong.
Phan Dure Nam. 2016. Bgo luc hgc dudng a Vi^t Nam tie goc nhin xa hgi hgc. Bk tai CO sd Vi?n Xa hgi hgc nam 2016.
Phan Thi Mai Hucmg. 2009. Thuc trgng bgo luc hgc dudng hi^n nay Ky ylu hgi thAo khoa hgc quoc te Nhu cdu dinh huong vd ddo tgo tdm ly hoc dudng tgi Vi?tNam. Ha Ngi, 3-4 thang 8 nam 2009,
Trdn Thj Minh Diic. 2010, "Gay ban hgc dudng hgc sinh THPT". Tap chi Nghien ciru Con ngudi, so 3(48)/2010, \x. 42-52.
Trdn Thj Thuy, Biii Hai Vln, Hoang Van Tuyln. 2011. Nghien cuu thuc trgng bgo lire hgc du&ng hi?n nay (Nghien ciru tai trudng THPT Bdi Chdy thdnh phd Hg Long, Quang Ninh). Bao cao tai Hgi nghi khoa hgc sinh vien.
