KY NIEM 91 NAM CACH MANG THANG Mlfffi (1917-2008)
Cacb maMMg tboMig Mw&i JXga
\ A
VA COMG CUOC BAO VE CHII QIIYE^ L A M THO
NGUYEN QUOC HUNG'
1. Cuoc Caeh mang thing Mudi Nga nam 1917 biing no va thang lpi trong boi canh quoc te dang dien ra cuoc Chien tranh the gidi thir nhat (1914-1918), hon nira lai trong giai doan cuoi ciing day quyet liet. Vi va_\. ngay sau ngay each mang thang lpi, Chinh quyen Xoviet da phai dirng trudc mot loai van de lien quan tdi sir ton vong ciia cuoc each mang - nirde Nga Xoviet se
nhir the nao doi vdi cuoc chien v. I.
tranh the gidi, sir san sang doi pho
ra sao vdi cac hoat dpng ehdng pha ciia cac the lire phan dong trong nude va sir can thiep ciia chii nghTa de quoc qudc te...
Vi the. ngay trong dem thang lpi dau tien ciia each mang. dem 25-10-1917. Dai hpi Xoviet toan Nga lan thir II - dupc xem nhu ca quan lap phap.
da thong qua Sdc ludt hoa binh. Sac luat dau lien cua Chinh quyen Xoviet da len an cuoc chien tranh the gidi la mot cuoc chien tranh de qudc chii nghTa. la "mot toi ac Idn nhat doi vdi nhan loai".
ScU^ luat UivC-n bd: nirdc Nea Xoviet nit ra khoi Dai hoc Quoc gia Ha Noi
Lenin doc diin vdn tai Qudng trixcmg Do a Mdtxcava ngdy 7-11-1918.
cuoc chien tranh the gidi \ a de nghj cac nudc tham chien ciia ca hai phe hay nhanh chong cham dirt cac hoat dpng quan sir. lien hanh dam phan dc di tdi ky ket mot hoa ude dan chu va cong bang - kliong CO thon tinh dat dai va boi thudng chien tranh. Cac nudc de quoc thupc phe Hiep ude Anh.
Phap. My... cung nhu phe Lien minh Due, Ac - Hung, Tho NhT Ky... deu bo qua nhimg de nghj ciia nudc Nga Xoviet va tiep tiic cuoc chien.
De cham dirt hoan toan vdi cuoc chien tranh de quoc chu nghTa, nirdc Nga buoc phai tien hanh dam phan rieng re va ky ket hoa ude vdi nueVc Dire. Ngay 2-12-1917 tai Bret - Litdp (Brest -
TAP CHI LICH SU BANG-SO 11/2008
KY NIEM 91 NAM CACH M A N G T H A N G M U O I . . .
Litov), Hiep dinh dinh chien da dupc ky ket giira hai nude Nga Xoviet va Due. Cac hoat dpng quan sir cham dirt va hai ben bat dau thao luan nhCrng dieu kien de ky hoa ude.
Ngay 9-12-1917, cuoc dam phan bat dau. Tai ban thuong lupng, phai doan Nga do L. Trotxky dan dau de nghi hai ben ky mot hoa ude dan chii va cong bang - khong e6 thon tinh dat dai va boi thudng chien tranh. Nhimg lpi dung tinh trang con non yeu va bj co lap eua nudc Nga Xoviet, phai doan Dure da dua ra nhimg yeu sach eo tinh xam lupc va no dich nhu mot toi hau thu - hp doi nude Nga phai chuyen giao eho Due mot viing lanh tho rong tdi 150 nghin km^ (bao gom Ba Lan. Litva va mot phan Belariit, tach Ueraina khoi Nga). Nhimg Trobdcy, ngudi cam dau phai doan Nga, da khong chap hanh ehi thi trudc do cua V.l. Lenin la phai ky ngay hda ude theo nhirng dieu kien cua Dire dua ra va tuyen bo bac bo nhu'ng yeu sach ciia Dire.
Cuoc dam phan tan va va gan nhu chi ehd co the, quan doi Du'c lien md ngay cuoc tan cong nham hudng Thu do Petrograt, muu do lat do Chinh quyen Xoviet.
Dat nudc lam nguy bdi nen kinh te da kiet que do chien tranh tan pha va hau nhu chua co quan dpi de chong lai. V. 1. Lenin giri dien eho Beclin chap nhan nhung yeu sach ciia Dire. Nhung nudc Dire im lang. quan Dire tiep tuc tan cong vac mot mat tran hau nhu bo ngo vi quan dpi cu eua ehe dp Nga hoang da tan ra, quan dpi mdi ciia each mang lai chira hinh thanh. Tinh hinh lai cang nguy ngap, khi chinh tir trong Dang bonsevich xuat hien hai nhom doi lap - nhdm "epng san phai ta" cua Bukharin va nhom cua Trotxky. Lai nira, da so Ban Chap hanh Trung uong Dang ciing hai Dang bp chii chot la Petrograt va Matxcova deu khong dong y vdi chii truong ky hoa ude ciia
Lenin. Chi sau nhieu lan dich than len dien dan kien tri giai thich, tham chi co liic het siic gay gat, Lenin mdi nhan dupe mot sir chap nhan cd tinh iiy thae: Ban Chap hanh Trung uong giao cho V.L Lenin toan quyen giai quyet van de chien tranh va hda binh - nhu the khong co nghTa la Ban Chap hanh Trung uong da dong y ky hoa ude va Lenin se phai chiu hoan toan trach nhiem trudc toan Dang va toan dan ve van menh cua dat nudc. Lenh tong dpng vien ca nudc dupc cong bo, thanh nien nhap ngu va tien ngay ra mat fran.
Chi sau khi bi chan diing quyet liet trudc thanh Petrograt, nudc Diic mdi dong y trd lai ban dam phan. Ngay 3-3-1918, Hoa ude dupe ky ket, nhung vdi nhimg dieu kien nang ne hon trudc doi vdi nudc Nga, nhat la ve lanh tho va dan cu.
Nude Nga phai eat di viing lanh tho rong toi 750 nghin km' (gap 5 lan so vdi tru'de). Nirdc Nga cdn phai giai ngu quan dpi va boi thudng cho Diie mot khoan tien Idn la 6 ty mac'.
Do la Hoa irdc Bret - Litdp vdi nhiing dieu kien that nang ne ma nudc Nga da phai tra gia qua dat do nhung sai lam eiia Trotxky. V.l. Lenin gpi do la mot "hoa ude bat hanh", tham chi mot
"hoa ude lihtle nha", nhung that het siie can thiet de giu vung Chinh quyen Xoviet va nude Nga co dupc mot thdi gian hoa binh quy bau dii co th8 ngan ngiii de eung co lire lupng, bdi dat nude da kiet que va ngudi dan qua met moi va ciing cue.
Vdi tam nhin xa va nhirng du bao eo can eir khoa hpe, Lenin cho rang hda ude se khong the keo dai, vi tinh hinh the gidi dang bien chuyen va mot cuoc each mang se biing no d nudc Dire. D§u thang 11-1918, cuoc each mang tu san da diln ra d Dire va gianh thang lpi. Nudc Nga X6vi§t ngay lap tiic tuyen bo huy bo Hoa irdc Bret-Litdp, klioi phuc lai lanh tho va dan cu cua dat nudc. Chua that sir CO dupc hoa binh thi tir cudi nam 1918,
TAP CHi LICH SU DANG-SO 11/2008
KY NIEM 91 NAM CACH MANG THANG MUOt.
nudc Nga da phai doi dien nga\ \ di mot cuoc chien mdi da\ kho khan \ a gian kho. Do la cuoc chien dau chong thii trong giae ngoai vdi nhung cupe noi loan a trong nude va eupe vii trang can thiep ciia 14 nude de quoc ngoai bang. Giae gia khap no! vdi nliCmg cuoc bao loan eua cac tudng ta Bach ve Dcnikin. Craxnop. ludenit...va ca quan doan Tiep Khac. Cac doi quan cac nudc Anh, Phap, My.
Nhal.. .tien vao nudc Nga. Phan Idn lanh tho nudc Nga ca Dong. Tay, Nam, Bac va viing Xibia rong Idn deu bi ke thu chiem dong. Chinh quyen Xoviet chi con kiem scat dupe mot phan tu lanh tho thuoc phan chau Au va da mat di nhirng viing luong thuc, nguyen lieu va nhien lieu quan trong nhat. Sau ba nam (1918-1920) chien dau ngoan cudng, vupt qua muon van kho khan gian kho va thieu thon, dudi sir lanh dao ciia V.I. Lenin va Dang bonsevich nhan dan cac dan tpc Nga da lan lirpt danh bai cac cuoc noi loan va can thiep vii trang eua cac ke thii. Tuy nhien, phai Idi cuoi nam 1922 cac doi quan ciia My
\ a Nhal mdi hoan loan riit klioi nudc Nga.
Cuoc chien dau trong han ba nam ke lir sau Cach mang thang Mirdi da lam sang to nhieu van de quan trpng ciia each mang.
Moi Id, hoa binh va chien tranh luon la mot
\ an de Idn trong Ijch sir may nghin nam cua nhan loai va cae quoc gia, dan toe. Hoa binh la dieu kien tien quy8t de cac dan tpc yen on lam an, phat IritMi dk nirdc. Dieu na\ cang khan thiet doi vdi nirdc Nga Xoviet sau nhieu nam bi chien tranh tan pha nang n^ - dat nudc kiet que, nhan dan cimg cue doi ngheo. Sac luat dau tien ciia Nha nudc X6\ ict - Sdc ludt hoa binh - da dap img kip ihdi Vii dimg liic ngii> en \ ong kJiat khao hoa binh cua cac Ling Idp nhan dan Nga, Idi keo hp \ c phia each mang \ a dai nirdc Iranh ihu dirpc ca hpi hoa binh cung co lire lirpng. sSn sang doi pho \ di mpi mini do chong pha cua ke thii.
Hai Id, van de ea ban ciia mpi cuoc each mang la van de chinh quyen. Bao \ e \ a giir vung Chinh quyen Xoviet la nhiem vu co y nghTa quyet dinh doi vdi sir ton vong ciia cua nudc Nga Xoviet. Da co liie Chinh quyen Xoviet phai chap nhan mot "budc liii" vdi nhirng dieu kien ca\
dang, nhung thiet hai nang ne cua mot "hoa ude bat hanh". bdi theo Lenin: Moi cuoc each mang chi CO gia tri khi nd biet tu bao ve.
Ba Id, eiing vdi viec giir virng Chinh qu\en Xoviet, bao ve sir toan ven lanh tho cua dat nudc con
la mot nghTa vu thieng lieng ciia Dang bonsevich \a nhan dan Nga. Lanh tho quoc gia la tai san v6 gia ma bao the he to tien cac dan toe Nga da tao nen gan lien vdi nhung tinh cam yeu nudc, tinh cam dan toe ciia trieu trieu ngudi dan. Lanli tho quoc gia con chinli la khong gian dia ly - xa hoi cu tlie de cac ehe dp kinh te - xa hpi ton tai. Khong co kliong gian dia ly a\.
mpi ehe dp kinh te - xa hoi se nhir "la limg trong khong taing" hoac chi la nhiing ly thuyet nam Irong sach xa. Nhu mot dae tnmg XUVCMI suot lich su hang nghin nam ciia nudc Nga, cac tlie he nlia ciini qu\cn nirdc nay luon luon het sire quan lam tdi moi tnrdng an ninli xung quanh nudc Nga. Sau Cach mang tliang Mudi, co nliung liic nudc Nga Xoviet da phai tam thdi mat di mot phan lanh tlio, tham chi ca phan Idn lanli thd bi ke tliii chiem dong nhu vao cuoi nam 1918 dau nam 1919... Do vi tri dja ly tiep giap tdi klioang 20 quoc gia \ a dai dirong. sir loan ven lanh tlio \ a an ninh bien gidi quoc gia luon la \ an de hang dau trong cac chinh sach doi npi va doi ngoai ciia nudc Nga.
Tren lanli tho rpng Ion cua nudc Nga con la sir cu tni ciia nguoi dan Nga va cac dan tpc khac. Cach mang thang Mudi da giai phong ho. nhung viec bao
\ e \'a lam cho nhung ngirdi dan co cuoc song ximg dang con la mot nhiem \ u quan trpng ciia Nha nirdc Xoviet. Xet cho den ciing, nhan dan phai la ngudi
TAP CHI LICH SU OANG-SO 11/2008
KY NIEM 91 NAM CACH MANG THANG MUOI.
lam chu dat nude, chinh ho la ngudi bao ve ehe dp, giCr gin sir toan ven lanh tho eiia dat nude.
2. Tir cuoi nam 1991, tren dat nudc Xoviet da dien ra nhung doi thay mang tinh dao Ion can ban ve chinh tri. Lien bang Xoviet tan ra va dong thdi danh dau sir sup do eiia trat hr hai cue ciing sir cham dut tinh trang chien tranh lanh.
Lien bang Nga trd thanh ngudi ke tue dia vi phap ly Lien X6 trudc cong dong quoc te, nhung cung phai "tiep thu" nhung khd khan - eo the noi la tinh trang khiing hoang - ve kinh te va ehinh tri ciia thdi ky hau Xoviet. Tap chi Quan he quoc te hien dai (Trung Quoc) so ra thang 2-2002 da mieu ta khai quat tinh hinh Lien bang Nga: "Sau Chien tranh lanh, ban do, thirc lire, moi tnrdng dia ly va vj tri quoc te cua Nga deu thay doi Idn:
ban do nho di nhieu, tir 22 trieu km^ luc thjnh nhat hien con 17,07 trieu km^..T6ng lupng kinh te trong 10 nam giam di mot nii'a, binh quan moi nam giam gan 6%. san xuat cong nghiep giam 70% den 80%, ddi song nhan dan rat klio khan, dau tu cho quan sir va thirc lire quan sir sa sut nghiem trong. Do Nga nil quan khoi Dong Au va cac nudc Dong Au nga sang phuang Tay, mot so dan tpc d Trung A va Capcada tach ra thanh cac quoc gia dpc lap, cong them NATO md rong ve phia Dong, moi tnrdng dia - chien lupc ciia Nga xau di nhieu. trung tam dia - chinh tri cang lo ra va nguy hiem. Tren vu dai quoc te. vj tri ciia Nga cung khac xira, chang nhung kho ma phat huy vai tro then chot trong mot loat cac van de quoc te Idn. ma lpi ich ban than nudc Nga ciing lien tue hi nirdc khac coi thuong va xam pham . Nudc Nga dimg tnrdc "mot hien thirc tan kli6c"\ ngdn ngang cac \an de to Idn phai giai quyet - on dinh linh hinh chinh tri trong nudc. khoi phiic va phat trien nen kinh te. bao ve chii quyen va an ninh lanh tho. chong lai mpi sire ep tir ben ngoai, khoi
phuc dia vi eudng quoc the gidi ciia nudc Nga.
Chinh quyen eiia Tong thong B. Enxin da khong lam dupe may trong 8 nam cam quyen.
Tir nam 2000, V. Putin trd thanh ngudi diing d§u Lien bang Nga. Vdi phuang hudng ehung vi mot nudc Nga on dinh, trat tu vdphdt trien, dual sir lanh dao kien quyet va tinh tao cua Tong thong V.
Putin, Lien bang Nga da cd nhimg bien chuyen tich cue. Tinh hinh ehinh tri - xa hpi ngay cang on dmh vdi cac chinh sach phii hop theo cae dinh hudng va quan niem gia tri eiia dai da so eir tri Nga, vdi cac chinh sach cong bang xa hpi dap img dupc nguyen vpng va long mong mdi eiia eac tang Idp dan cu.
Tinh hinh kinh te dan on djnh va ngay cang duac cai thien, nhat la trong 5 nam gan day vdi mirc tang trudng GDP day an tupng khoang 7% (nam 2003 la 7,3%, nam 2004 la 6,8%, nam 2005 la 6,4%, 2006 la 6,9% va nam 2007 dat 8,1%, eao nhat trong 7 nam gan day ). Nudc Nga da xuat khau trd lai dau mo, luong thirc... Du trtr ngoai te tang len khong ngimg, va theo phat bieu cua Tong thong V. Putin trong "Chien lupc phat trien cua Nga den nam 2020" (8-2-2008) thi dm nam 2008 dir tnr ngoai te cua Nga da dat tdi 484 ty USD'. Cimg vdi Trung Quoc, An Dp, Braxin..., Lien bang Nga dupe coi nhu mot nen kinh te mdi noi len va du luan ehung cho rang chinh cac nen kinh te mdi noi len do se cim van the gidi trong eupc khiing hoang kinh te hien nay... Ve doi ngoai, vdi "Chiln lupc an ninli quoc gia cua Lien bang Nga" dupc Tong thdng V.
Putin phe chuan va cong bd vao ngay 10-1-2000, nude Nga di theo mot dudng loi doi ngoai dpc lap tir chu, da phuong, thiet thuc va co hieu qua dirpc the hien bang mot chinh sach ngoai giao theo "Djnli hudng Au - A" phii hop vdi ban sac lirang th8 ciia nudc Nga; mot chinh sach ngoai giao da phirong vdi cac hudng chinh nham vao Cong ddng cac qudc gia dpc lap (SNG), chau Au va Lien minh chau Au
G TAP CHlLjCHSU BANG-SO 11/2008
KY NIEM 91 NAM CACH MANG THANG MUOI.
(EU). I loa K\ \a chau A (Tning Qudc, An Dp, Iran. .XSl .\N...: mot chinh sach ngoai giao nang dong. thirc dung \ a tranh doi dau. Nhd do, dia vi quoc te cua Lien bang Nga da dupc ciing co va nga\ cang tra lai la mot cudng quoc the gidi.
Tux nhien. la mot quoc gia rpng Idn vdi dudng bien gidi bao quanh dai hang nghin kilomet, nen an ninh dia - chinh tri, an ninh lanh tho ciia Lien bang Nga la mot van de hang dau vdi nhieu thach thiic ga\ gat. Bang ehi'nh sach "Tien ve phia Dong", My
\a N.\TO da bien cac nudc Dong Au tir nhiing dong minh ciia Lien X6 trong To chirc Hiep ude Vacsava trd thanh cac thanh vien ciia NATO. Nam
1999. Ba Lan. Hunggari va Sec da gia nhap NATO khien quan doi ciia khoi nay da tien them ve hudng Dong 650 - 750 km va ve hudng Nam 500 km.
Tiep do. nam 2004 nhieu nudc trong d6 co Bungari
\a Xlovakia da dimg vao hang ngu NATO. Nudc Nga khong con nhung dong minh chien lupc d vanh dai an ninh phia Tay. Hon nira, khoang khong gian hau Xoviet lai bi de doa nghiem trpng. Nhieu nirdc Cong hoa Xoviet tnrdc day da nga theo phircmg Tay. Nam 2004, ba nudc cong hoa vimg Bantich la Extonia Latvia, Litva gia nhap NATO, sau do mot thang hp trd thanh thanli vien ciia Lien minh chau An. 1 lai nirdc Ueraina va Gnidia sau cac cuoc "each mcing sac man" da nga theo phuong Ta\
\ a dang nong long nhung mong dupc vao NATO va El i. My da dat dupc nliimg tlioa lluian vdi cac nha c^m quyln Ba Lan thilt lap can cir la chan ten lira tren lanh tho nirdc nay. eung nliu tnrdc do Sec da d6ng y dl My xa\' dimg he tliong rada. Nirdc Nga da phan ddi kjch liet. nhimg My vin lam, nlur tnrdc do hp da don phirong nit khoi "Hiep irdc \e viec han chi he thing phong chdng ten lira" (ABM).
Ro rang. My da gii) sire ep Idn vdi Nga. Mac dciii quan he hai nude da co nhimg cai thi^n, nhmm M\ \an tilp luc coi Nga la doi thii tiem
tang, chu chot trong cuoc canh tranh. khong de eho Nga khoi phuc vi the cudng quoc. can tra tham vpng ba quyen ciia My.
Nhung tinh hinh da dan thay doi. Nga va nliieu nudc Idn khac lai chu truang mot the gidi da cue. da trung tam, phan doi the gidi mot cue. Sir kien Grudia gan day da chimg kien nhiing phan img quyet liet va nhanh chong ciia Lien bang Nga. Quan doi Nga da tien vao Nam Oxetia vdi ly do "bao \ e tinh mang va pham gia ciia cong dan Nga d mpi nai" (D. Medvedev) va Lien bang Nga ra tuyen bd cong nhan Nam Oxetia va Apkhadia la nhimg quoc gia doc lap. Du luan danh gia: hanh dong dua quan vao Gnidia cho thay khong phai Matxcova muon khoi phuc lai Chien tranh lanli. ma chi de ""tu \e"
nham gin giii "khong gian Xoviet" cii (Stephen Lanabee, Chii tich Hpi dong an ninh cua Ca quan nghien ciai RAND Corporation ).
Nhu de bay to y chi cua Lien bang Nga vdi tu the mot cudng quoc the gidi, V. Putin khang dinh: "Chinh sach doi ngoai ciia Nga van co quy mo toan can khong chi vi tiem lire quan sir v;i kinh le ma vi ca dae diem dia ly ciia dat nudc.
Chimg ta co mat d ca chau An lan chau A. ca d phia Bac lan phia Nam. DT nhien d tat ca nhung nai do co lpi ich ciia chimg ta" .
Do la y chi. khat vong ciia ngirdi Nga birdc vao the ky XXI vdi nhieu thuan lpi \a cung khong il thach thirc.
1. Xan: Nguyen C^ioc Himg Ngii>'en Thi Thin Liirjv .sic Lien kaigNgu 1917-1991, Nxb Giao due. K 2002, tr. 47
2. 3. Xem: Tai lieu tham kliao dae biet (TTXVN), so 6-2002, tr.21
4, 5. Tai lieu tham khao dae biet (TTXVN). so 4- 2008,tr.42.48
6 Tdilieiilhamkhiiodcicbiet(VYXVN\ 17-9-2008. tr27 7. Tai lieu tham khao (TTXVN). so 4-2008. lr.60.
TAP CHI LICH SU OANG-SO 11/2008 7
