THOMC TIM VAN HOA NGHE THUAT
V A ] \ HOA K 1 \ H DOAXH TRONG CAC DOANH NGHIEP
I
NHO VA V D A 6 VIET NAM
PHUNG Q U 6 C H l £ U
Vai net ve van hda va van hda kinh doanh
Da cd rat nhidu each danh gia, nhan dinh vd van hda theo cac gdc do khae nhau. Tir viec dinh nghia van hda theo hinh thiic bidu hien nhu van hda vat cha't va van hda tinh than (van hda vat the vd van hda phi vat the), theo nghia gd'c cua ttr d phuang Tay (vdn hoa: vun trdng), hay phuang Ddng vdi tu tudng vdn tri gido hda (gido due ve dep cua con ngudi trong ddi sd'ng),
ehirng ta cd the thay mgi cdch nhan dinh ddu di de'n mdt diem chung vd van hda dd Id sir gido dire, vun trdng cho nhan each con ngudi ngdy cang hoan thien. Xuat phdt ttr nhung nhan thtfc neu tren ta thay ndi de'n van hda la ndi de'n con ngudi, chit the ctia mgi sir sdng tao. Con ngudi vdi nhirng dac trung rieng biet de dd ddng phan biet vdi bat cti sinh vat ndo khac, con ngudi vdi nhung tinh cdch vd khdt vgng vuon tdi nhung gid tri trudng tdn chan - thien - my.
Nhu vay, khdi niem van hda cd ndi ham rdt rdng vdi nhiing gia tri vat chat va tinh thdn, gdp phan lam ndn tang dinh hudng cho hdnh ddng va ldi sd'ng cita mgi hoat ddng ed nhan vd cdng ddng, dd vuon tdi nhung gia tri thdm my cao dep trong md'i quan he hai hda giua ttr nhien, xa hdi, con ngudi. Vd qua dd chirng ta cd the nhan
Van hoa la mot iinh voc da dang va phufc tap, CO tac dong va anh hudng toi nhieu mat cua nen kinh te, xa hoi. Oac biet trong lmh vuc kinh te thuong mai, van hoa da va dang trd thanh mot nhan to CO tac dong toi moi khia canh cua hoat dong kinh doanh nhu tliiet lap moi trudng kinh doanh, to chuc quan ly kinh doanh, cac quan he ung xuf trong moi trudng kinh doanh, tao lap phong each va ban sac van hda trong kinh doanh... Khong nhung the, van hda cdn ddng vai trd dac biet quan trong gdp phan djnh hudng gia trj - quyet djnh xu the phat trien dung hudng va ben vung cho mdi doanh nghiep.
dinh: "Van hda la toan bo nhung gia tri vat chat va tinh thdn ma lodi ngudi da sang tao ralrong qua trinh lich sir"(I).
Van hda' ddng vai tro didu tie't va ddn ddt sir phat tridn eiia toan xa hdi, sir tham gia dd ngay cang dugc the hien mdt each ro net va tao nen nhung linh virc van hda dac thu nhu van hda chinh tri, van hoa phdp luat, van hda ton giao, van hda giao due, van hda gia dinh... hay van hda kinh doanh.
Kinh doanh Id viec cdc td chdc hodc cd nhdn tham gia vdo mpt hay nhieu cdng dogn cita qud trinh ddu tu td sdn xud't de'n luu thdng, tieu thu hodc cung dng cdc dich vu tren tlii trudng. Kinh doanh la mdt hoat ddng ca ban eua ndn kinh te, ludn gdn vdi hang hda vd thi trudng, muc dich chinh Id dem lai lgi nhuan eho chu thd kinh doanh, kinh doanh ngay nay da trd thanh mdt nghd dugc tdn vinh trong xa hdi qua dd tao ra mgt bd phan cdng ddng vdi ten goi doanh nhdn. Tuy nhien, kinh doanh khdng chi hudng tdi mdt mite tieu duy nhat la lgi nhuan, tao ra that nhieu gia tri thang du ma ddi hoi phai dam bao dap ung dugc cac gia tri va chuan muc vd van hda. Dieu nay chfnh la ndi dung cua van hda kinh doanh. Nd tdn them gia tri va y nghia cho nghd kinh doanh va mat khac cQng
S d 3 1 3 Thang 7-2010
T U LIEU TRONG NUC^C
lam cho hoat ddng kinh doanh phat tridn bdn vung. Nhu vay nhQng sdc thai van hda cd sir hien dien va chi phd'i hdu het cdc khau cita qua trinh kinh doanh ttr viec thiet lap thi trudng, tie'p can khdch hang, quan he vdi dd'i tac, ting xu vdi dd'i thil canh tranh va ban hdng, xay dimg cac chien lugc marketing va hoat ddng truydn thdng, quang cdo... Va qua dd, chung ta cd thd tha'y vdn hda kinh doanh Id loan bp cdc nhdn td vdn hda difgc chii the kinh doanh kediita, sdng tgo vd dugc bieu hien trong mdi trudng kinh doanh ntidm gdp phdn tgo nen hieu qud kinh te vd bdn sdc doanh nghiep.
Doanh nghiep nhd va vifa tai Viet Nam va yeu cau nhan thtrc ve van hda kinh doanh
Hien nay cdc loai hinh doanh nghiep trong nen kinh te thi trudng rat da dang va phong phu.
Ttiy theo ttmg each tiep can khae nhau ma ngudi ta cd thd chia doanh nghiep thanh ede loai khae nhau, trong dd dua theo quy md cd the chia thanh doanh nghiep ldn va doanh nghiep nhd vd vtra.
Viec quy dinh the nao Id doanh nghiep ldn, nhd vd vira Id ttiy thudc vao didu kien kinh te xa hgi cu thd cua ttrng qudc gia va nd cung thay ddi theo ttmg thdi ky, tirng giai doan phat tridn kinh te. Tren eo sd dd, mdi qud'e gia lai lira chgn nhung tieu chi khae nhau de phan ehia doanh nghiep thanh doanh nghiep ldn va nhd cho phu hgp vdi sir tang trudng va phat tridn trong tung thdi ky.
Theo nghi dinh 56/2009/ND-CP vd trg giup phat tridn doanh nghiep nhd va vtra, ta thay doanh nghiep nhd vd vira dugc dinh nghia nhu sau: Doanh nghiep nhd va vua Id co sd kinh doanh da dang ky kinh doanh theo quy dinh phap luat, dugc chia thdnh ba cap: sieu nhd, nhd, vua theo quy md tdng ngudn vd'n (tdng ngudn vd'n tuong duong tdng tai san dugc xdc dinh - tdng ngudn vd'n Id tieu chi uu tien) hoac sd lao ddng binh quan (2).
Trong nhQng nam gan day cdc doanh nghiep nhd vd vtra tai Viet Nam da cd sir tang trudng day an tugng (gap 15 ldn trong vdng 9 nam ttr 1999 - 2008) (3). Doanh nghiep nhd vd vtra chie'm 95% trong sd khoang han 400.000
doanh nghiep dang hoat ddng trong ndn kinh te Viet Nam, chiem 25% tdng ddu tu xa hdi va thu hut khoang 77% lire lugng lao ddng phi ndng nghiep va khoang 50% lao dgng ca nudc, tdng ngudn vd'n dang ky kinh doanh len tdi hang ngdn ty ddng (4). Ngodi ra, cdc doanh nghiep nhd vd vtra cdn ddng gdp dang kd vdo ngudn thu ngan sdch qudc gia va chi phd'i hau het cac hoat ddng phan phd'i (bdn le) ciia ea nudc.
Vtra qua Ngan hang HSBC da cdng bd ket qua khao sat muc do tin tudng cua cac doanh nghiep nhd va vtra vdi quy md ldn nhat tu trudc tdi nay, kd't qua khao sat eho thdy, miie do lac quan eua cac doanh nghiep nhd va vira tai Viet Nam tang 10 diem trong quy 4-2009, dat mue cao nhdt kd tir khi bi anh hudng bdi khung hoang tai chinh todn cdu (5). Vdi nhung con sd an tugng ndy doanh nghiep nhd va vtra dugc ghi nhan Id ddng lire cho sir phat tnen cita kinh te nudc ta trong thdi gian qua.
Tuy nhien, ngudn ddng lire nay chua phdt huy dugc stfe ddy nhu mong mud'n, do tde ddng ciia khung hoang, suy thodi kinh te cung nhu nhung tdn tai vd'n cd trong mdi trudng kinh doanh vd han che ndi tai trong cac DN nhd va vtra. Cudi nam 2008 thdi didm ndn kinh tenude ta chiu nhidu anh hudng ciia khiing hodng kinh te the gidi, theo nhan dinh cua Hiep hdi doanh nghiep nhd va vtra, cd tdi 70% doanh nghiep vtra vd nhd gap khd khan, trong dd cd 20%
doanh nghiep phdi dd'i ddu vdi rat nhidu khd khan (6).
Trong nam 2009 mac du da vugt qua thdi ky khd khan nhdt ciia khung hodng tai chfnh nhung cdc doanh nghiep nhd va vCra tai Viet Nam vdn cdn bdc Id rat nhidu diem yeu cdn khde phuc, dd Id: thie'u vd'n, thie'u mat bdng kinh doanh, nang lire canh tranh yeu, ngudn nhan lire kem chat lugng, khd khan trong tiep can thi trudng, tu duy, nhan thuc va trinh do quan ly yeu kem... dac biet la tu duy dai khai, nhd le, thieu kien dinh, phong each quan ly kidu gia dinh tri tdn tai d mdt bg phan cdc doanh nghiep. NhQng nguyen nhan tren gay kim ham sir phat trien cua cac doanh nghiep, tham chf tao nen sue dp khie'n nhidu doanh
S6 313 Thang 7-2010
THOMC TIM VAN HOA NGHF THUAT
nghiep khdng chiu ndi dp luc canh tranh ddn den phd san.
De giam thidu nhung rui ro cho cdc doanh nghiep nhd va vtra tai Viet Nam, ngoai nhung didu kien khdch quan can dugc nhd nudc quan tam nhu nhung uu dai vd thu tuc hdnh chfnh, ea che tai chfnh, mdi trudng luat phap... thi ban than cdc doanh nghiep cQng phai nang cao trinh do qudn ly, xay dung chie'n lugc kinh doanh hieu qua, xay dung va phat tridn thuang hieu doanh nghiep, nang cao kinh nghiem thuang trudng, tao dirng eo hdi tie'p can cac ngudn lire, xay dung uy tin hinh anh trong kinh doanh...
tat cd nhung yeu td nay cdn dugc xay dung tren ndn tang van hda kinh doanh vd coi dd la gid tri cd't ldi gdp phdn dinh hudng phdt trien ben vung cho mdi doanh nghiep nhd va vira.
Tao dung van hda kinh doanh trong cac doanh nghiep nho va viira
Ndi de'n van hda kinh doanh la ndi tdi nhtmg ydu td van hda hcrp thdnh ban sdc van hda eua mdt ndn kinh te, cua doanh nghiep, cua doanh nhan vd cdc quan he thuang mai. Van hda kinh doanh la su lien ke't cua cae khdi niem van hda kinh te, van hda doanh nghiep, van hda doanh nhan.. Trong thdi gian qua ben canh viec phai ddi phd vdi khung hoang kinh te toan cdu, sir suy thodi kinh te do canh tranh khd'c liet, cac doanh nghiep nhd va vtra d nudc ta vdn khdng ngimg tim tdi phuang each dd chdo lai con thuydn kinh te Viet Nam vQng budc qua cudc khung hoang. Trudc khd khan dd mdt trong nhung gidl phap dugc cdc doanh nghiep quan tam chinh Id xay dung van hda kinh doanh dd dinh hudng cho cac doanh nghiep nhd vd vua
ed chie'n lugc phdt trien dn dinh, ben virng. Viec dat ndn mdng va coi trgng xay dung van hda kinh doanh ngay tu khi hinh thanh y tudng thanh lap doanh nghiep, ttr khi doanh nghiep dd'i ddu trudc sdng gid canh tranh cua thud so khai, thieu thdn, mdi tham. gia thuang trudng, rut ra bdi hgc kinh nghiem trong xay dung van hda doanh nghiep khi gap rui ro khung hodng da dugc coi nhu Id ye'u td ndn tang, cifu canh gitip doanh nghiep tdn tai va phat trien.
Khdng cd doanh nghiep nao trd nen httng manh ttr ngay khi mdi thanh lap. Khdng cd tap dodn kinh te ldn nao ma khdng phai trdi qua thdi khde cua nhQng doanh nghiep non tre, thie'u kinh nghiem va phai dd'i mat vdi nguy co rui ro cao. Co hdi dpc quyen se dan mat di dd'i vdi cae doanh nghiep trong ndn kinh te thi trudng va thay vao dd la su binh ddng giua cac doanh nghiep trong mdt ndn kinh te khu vue va toan cdu vdi tu do thuang mai va hgp tac binh ddng tren co sd tdn trgng luat phdp qud'e te. Do dd, xay dimg ndn tang van hda cho viec phat tridn doanh nghiep mdt each vifng chdc, dn dinh va lau dai se gid'ng nhu viec xay di/ng cdng trinh eao tang tren mdt ndn mdng td't va khi dd van hda se la ye'u to cau ket doanh nghiep vdi thi trudng, khach hang va lien ket ca ndn kinh te.
Van hda doanh nghiep chinh la viec ap dung van hda kinh te vdo thuc trang cdc loai hinh doanh nghiep cir thd. Qua khao sat nhung han che cita doanh nghiep nhd va vira, ed the dua ra mdt so ggi md trong xay dung van hda doanh nghiep nhd va vira.
Cac doanh nghiep nhd va 'vira can sdm xay dung mdt chie'n lifac kinh doanh hieu qud, dinh vi chie'n lugc kinh doanh nay (han che td'i da sir thay ddi) dd mgi ke hoach, chu truong ciia van hda doanh nghiep ddu phue vu cho chien lugc kinh doanh.
xay dimg he gia tri cd't ldi, ndn tang, hat nhan cho doanh nghiep (trie't ly doanh nghiep).
Day la nhung gid tri bat bie'n, la tai sdn vd hinh ma doanh nghiep phai duy tri dd tao lap phong each va ban sdc van hda rieng biet. Viec duy tri dinh hudng phat trien va tao lap phong each
Sd 313 Thang 7-2010
T U L I E U TRONG NUCfO
rieng la co sd dd thu hut nhan tdi, ngudn luc vd gia ma hien nay cdc doanh nghiep nhd va vua dang rdt thieu.
xay dung kd hoach phdt tridn, tdm nhin, stf mang ciia doanh nghiep d hien tai va trong tuang lai. Day la dinh hudng quan trgng dd xay dung van hda doanh nghiep, gdn vdi chien lugc phat tridn doanh nghiep, danh ddu su phat tridn, trudng thdnh ciia doanh nghiep nhd va vua qua cac giai doan. Ke'hoach nay cQng ldm cho tung thanh vien trong doanh nghiep hidu rd cdng viec minh se Idm, muc tieu cdn dat tdi, nd cung nhdc cho lanh dao doanh nghiep khdng quen nhung cam ket cita minh cho du doanh nghiep dang dd'i mat vdt nhung thdch thtfc cam go.
Khao sat va ddnh gid hien trang van hda doanh nghiep mdt each khach quan va tinh te.
Mdi doanh nghiep ddu cd nhung phong each van hda rieng biet, tuy nhien nhQng net van hda khdng phai dd dang nhan dinh, ed nhung gia trj van hda hien huu dd khdo sat tim hidu, cd nhung gid trj van hda an sau ddi hdi phai cd su phdt hien, khao ctru. Qua danh gia, cdn dua ra dtr bao vd nhung gid tri van hda didn hinh can luu giu va nhung ye'u to tieu cue can loai bd.
xay dung dd an van hda doanh nghiep tren ea sd hat nhan la nhirng gia tri cd't ldi, ndn tang.
Tam nhin, dinh hudng cua doanh nghiep se la cd't ldi trong de an phat tridn van hda doanh nghiep.
Lanh dao doanh nghiep cdn phd bien dd an, chit truong xay dtrng van hda doanh nghiep tdi timg thdnh vien. Dd an nay phdi dugc da sd thdnh vien doanh nghiep ddng thuan. Lanh dao doanh nghiep phai guang mdu thuc hien va hudng ddn, giam sat, neu guong trong viec thuc hien van hda doanh nghiep. Cdn xay dung co che danh gia va ttr ddnh gia viec thiJc hien van hda doanh nghiep trd thdnh cdng viee ttr than va phat tridn theo cdc giai doan (ca che tu danh gia dugc hidu Id siJ tu gidc thuc hien khi van hda doanh nghiep da tham sau vao tu duy cira mdi thanh vien).
Thiet lap mdi trudng van hda, mdi trudng nhan van trong doanh nghiep. Mdi trudng nay cdn chti y tdi van hda tfng xir giifa cac thanh
vien trong doanh nghiep, giua lanh diio doanh nghiep vdi cdc thanh vien, giua doanh nghiep vdi khach hang, ddi tac kinh doanh. Ung xtr van hda eiia lanh dao doanh nghiep cdn dugc nhin nhan nhu la mdt tdm guong didn hinh vd vdn hda doanh nhdn di cdc thanh vien hgc tap. Cdn tao lap mdi trudng va didu kien lam viec hieu qua tren ca sd tfng xtr nhan van. Didu nay .se gdp phdn tao nen hieu qua lam viec tdi uu, sir ddng thuan trong phdi hgp cdng viec, kfch thfch hting thu sdng tao va xay dtrng long trung thanh vdi mirc tieu phdt tridn doanh nghiep ctia cac thanh vien.
Xay dirng van hda kinh doanh trong cdc doanh nghiep nhd va vua hien nay la yeu cau cdn thiei, tuy nhien nd cdn phai dugc bdt dau ttr nhan thtfc va tu duy eua mdi lanh dao doanh nghiep, khdng ai cd thd lam gitip hg cdng viec ndy. Ngodi vai trd Id ngudi khdi xudrig nhung y tudng va duy tri phdt tridn van hda, lanh dao doanh nghiep cdn cdn phai thuyet phirc, lam guong de tao nen sir ddng thuan cua cdc thanh vien. Nhu vay, xay dung van hda kinh doanh trong cdc doanh nghiep nhd va vtra Id mdt each thtfc dd nang cao nang lire, thiie ddy phdt tridn bdn vung. Tat nhien, day khdng phai la giai phap duy nhdt md cae doanh nghiep cdn ket hgp ddng bd vdi eae bien phdp kich thfch khde trong quan ly nhu: ddi mdi, xtic tie'n kinh doanh, tiet kiem chi phf, thu htit ddu tu, sir dung hieu qua cdc ngudn lire. Cach tiep can bdng tu duy van hda cd thd khdng phai la bien phdp gay hieu qua tuc thdi nhung chdc chdn se tao nen hieu qua bdn vung vi nd tfch hgp stfc manh d sir ddng thuan va gdn bd vdi muc tieu, ly tudng eiia doanh nghiep a
RQ.H
1. Ducmg Thi Lieu, Bdi gidng vdn hda kinh doanh, Nxb Dgi hoc Kinh leqiidc ddn. Ha Not, 2008.
2. Nghi dinh 56/2009/ND-CP ve tro giup phat trien doanh nghiep nho va vira.
3. Trich theo Baomoi.com so thang 1-2010.
4. Web.site Trung tam Van hoa doanh nhan Viet Nam.
5. Biio cao ctia Ngan hang HSBC thiing 3-2010.
6. Theo Biio An mnh thit do ngay 5-10-2008.
S6'313 Thang 7-2010
