NGHI£N CUU TRAO DOI
HIEP DINH THaONG MOI HONG HOO OSEON (OTIGO)
vA CO HOI. THACH THITC DOI V6I DOANH NGHIEP VIET NAM
ThS. Ma Ngoc Ngd * TS. Pham Vdn Hieu **
Tom tat: Hien nay, Viet Nam cd quan he thuong mai vdi hon 200 quoc gia va viing lanh tho vdi tong cgng 16 hiep dinh thuong mai tu do (FTA) da dugc ky kit, thuc thi va dang dam phan. Mgt trong nhiing FTA anh huong ldn va ro net dgn ngn kinh tg Viet Nam la Hiep dinh thuong mai tu do ASEAN, gom ba hiep dinh quan trgng; Hi6p dinh khung ASEAN ve dich vu (AFAS), Hiep dinh diu tu toan dien (ACIA) va Hiep dinh thucmg mai hang hda ASEAN (ATIGA). Bai viet trinh bay khai quat ve Hiep djnh ATIGA, chi ra nhtrng co hgi va thach thiic doi vdi cac doanh nghiep Viet Nam trong boi canh hgi nhap mdi.
Tu- khoa: Doanh nghiep, ASEAN, ATIGA, Viet Nam.
Abstract: Abstract: The paper presents an overview of the ATIGA Agreement, which presents opportunities and challenges for Vietnamese businesses in the context of new integration.
Key word: Enterprise, ASEAN, ATIGA, Vietnam.
1. T6ng quan vl Hifp dinh thirong AFTA tir nam 1996 va sau nay tigp tuc mai hang hoa ASEAN (ATIGA) thuc hien ATIGA.
Hiep dinh ATIGA, tign than la Hiep 1.1. NhOng npi dung cff bdn cua dinh uu dai thug quan cd hieu luc chung ATIGA
(CEPT/AFTA) vao nam 1992, dugc ky Trong ATIGA, cac nudc ASEAN danh vao thang 2/2009 va cd hieu luc tir ngay cho nhau mirc uu dai tuong duong hoac 17/5/2010. ATIGA la hiep dinh toan dign thuan loi hon muc uu dai danh cho cac diu tien cua khu vuc ASEAN digu chinh nudc ddi tac trong cac thda thuan thuong toan bg thucmg mai hang hda trong ngi mai tu do (FTA) ASEAN da ky (cac FTA khdi va dirge xay dung tren co sd tdng ASEAN+).Ngoaicaccamketvethuequan, hgp cac cam kgt cit giam/loai bd thug ATIGA ciing bao gdm nhieu cam kgt Ichac, quan da dugc thdng nhit trong CEPT/ nhu xda bd cac hang rao phi thug quan, quy AFTA cung cac hiep dinh, nghi dinh thu tic xuit xit, thuan lgi hoa thuong mai, hai cd lign quan. Viet Nam tham gia ASEAN quan, cac tigu chuan va su phii hop, cac bien tir nam 1995, bit diu thyc hien CEPT/ phap ve sinh dich tg. Bigu cam kgt cit giam
•= Chuyen vien Vien Kinh te Viet Nam. Tap chi | 35
" — • • dng DH KD&CN Ha Noi. Kmh doanh va Cong nghe j - ;: ^ So 06/2020
NGHIEN CUU TRAO OOI
thug quan trong ATIGA cua mdi nudc bao trong bigu cam ket thue qua gdm toanbd cac san phim hong Danh muc nudc tham gia ATIGA, bao ^c^
hai hoa thug quan cua ASEAN (AHTN)va san phim dugc cit giam thue vaca^
Id trinh cit giam cu thl cho timg san phim san phim khdng phai cat giam thue,
• • -Ld trinh cit giam thue quan cua cac trong timg nam. So vdi CEPT, cam ket thue
quan trong ATIGA ro rang Hon rat nhieu.
Cu thg la:
- Nguygn tac cam ket: tat ca cac san pham trgng Danh muc hai hda thug quan cua ASEAN (AHTN) dgu dugc dua vao
Hinh 1. Khung thdi gian cit giam thui trong Hiep dinh ATIGA nudc ASEAN-6, gom Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, lliai Lan, thudng ngin hon cac nudc con lai (nhdm CLMV), gdm Campuchia, Lao, Myanmar, Viet Nam;
HIEP DINH ATIGA
Khung thai gian cat giam thue
1 0 0 % s 6 d 6 n g t h u e s e d u o c xoa bo thue q u a n vao nam 2010
•90% s6 d6ng thue c5t gi^m xuong 15
no leduo'c iinh hoat i linh hoaf) -M^t h&ng xang dau c6 I9 trinh "
b i l l
-Mpt s6 mat hSng NN nhay cam, DM ioai tru se khong ph^i x6a bo friue quan (chi4m 3% so d i n g thue)
Hiep djnh ATIGA chinh thdc co hieu luc tir nam 2010 dugc xay dung trin nguyen tac ke thim noi dung
hiep djnh CEPT(1996) '
Nguon: Bo Cong thuang - Nham tien tai tir do hoa hoan toan ve
thue quan, ASEAN da thong nhat se xoa bo toan bo thue quan doi vai ASEAN-6 vao nam 2010 va voi cac nuoc CLMV vao nam 2015, vai mot so dong thue linh hoat den nam 2018 (khoang 7% tong so dong thue). Ngoai ra, mpt so mat hang nong nghiep nhay cam ciia Viet Nam,
nhu mia duang,..., duac phep duy tri muc thug suat 5% sau giai doan 2018. Da s6 cac san pham trong bieu thui quan se duac cac nuac xoa bo hoa ;iam xuong con duofi 5%, tru mot so san phdm nhay cam: cac san pham non. ighiep chua che bien, sung dan, thuoc .- j^j^^j (Hinh. 1).
Kmh doonh vd C
Kinn te - q u a n ly NGHIEN Ciru TRAO DOI 1.2. Tinh hinh thu-c thi ATIGA ciia
VietNam
Viet Nam tich cue va nghiem tiic thuc hien Id trinh cat giam thue quan h-ong CEPT/AFTA va ATIGA. Theo cam ket, Viet Nam se cat giam ve 0% tat cii cac mat hang trao ddi trong ASEAN, tru cac mat hang nam trong danh muc loai tru chung. Theo sd lieu thdng kt ciia Bd Tai chinh, Viet Nam da va dang thuc hien vdi
Id trinh cu thg nhu sau: dgn ngay 1/1/2014, da cat giiim vg 0% ddi vdi 6.897 ddng thug (72% tdng bieu thue nhap Idiiu); dgn ngay 1/1/2015, tiep tuc cSt giam vg 0%
thgm 1.706 dong thug; dgn 01/01/2016, da xda bd thue nhap khau ddi vdi 91%) sd ddng thug ciia bigu thue (8.618 ddng thug trong tdng sd 9471 ddng); dgn thdi digm cudi Id trinh (2024), Viet Nam cam kgt se xda bd 98,2% sd ddng thug (Bang 1).
Bdng 1. Ty Ie xoa TT
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Nirdc Brunei Campuchia Indonesia Lao Malaysia Myanmar Philippines Smgapore Thai Lan Viet Nam
bo thue quan ciia Viet Nam va cac nudc ASEAN theo ATIGA 2010
99,3%
98,9%
98,7%
98,6%
100%
99,9%
2016 91,5%
89.3%
92,0%
91,0%
2018 98,5%
96,3%
99,3%
98,0%
2024
98,2%
2025 98,6%
Theo 16 trmh cam ket giai doan 2015- 2020, phan lan cac hiep dinh thuang mai tu do Viet Nam tham gia deu buac sang giai doan cat giam sau, xoa bo hang rao thue quan doi vai phan lan cac dong thue trong bieu thue nhap khau. Xet ve miic do cam ket, miic dp tu do hoa vh thue nhap khau ciia hau het cac FTA ma Viet Nam da ky trung binh dat khoang 90% so dong thue. Nhu vay, co the khang dinh den thai diem hien tai, ATIGA chinh la Hiep dinh CO muc cam ket tir do hoa cao nhat, xap xi 97%. Xet vh lg trinh, ATIGA ciing la FTA hoan thanh sam nhit (2018).
2. Cff hoi va thach thuc khi tham gia ATIGA
2.1. Cff hot
Nhm chung, tu do hoa thuong mai
Ngudn: Bg Cong thieang, 2017 trong ATIGA da dem den nhieu ca hpi cho cac doanh nghiep Viet Nam trong nhap khau nguon nguyen lieu phong phii vai gia re han, nguon thiet bi may moc chat luang tot han so vai san xuat trong nuac.
Sau khi hinh thanh vao nam 2015, Cpng d6ng kinh th ASEAN (AFC) ca ban tra thanh mpt thi truang chung, gam khoang 600 trieu nguai tieu dung vai tong GDP gSn 3.000 ty USD, mot khong gian san xuat thong nhat, giiip phat huy lai the chung cua khu virc. Hang hoa, dich vu, von, cong nghe va lao dpng co tay nghe tir do liru chuyen trong ASEAN ma khong chiu bat cu hang rao hay su phan biet doi xij nao, Ngn kinh te Viet Nam noi chung CO ca hpi dh dang tiep can thi truang trong va ngoai khu vuc, qua do, da dang hoa mat
Tap chi I 3 7 Kmh doonh va Cong nghe
So 06/2020 :
NGHIEN CUU TRAO DOI
hang xu4t khau, 6n dinh ngu6n va ha gia dau vao nhap khau, gop phan cai each quan ly, dich chuyen ca cau kinh te va thuc hien cac muc tieu phat trien kinh te - xa hpi. Viet Nam CO ca hpi tang cuang thu hiit FDI, ma rpng dau tu sang cac nuac ASEAN va kinh doanh tii ben ngoai; tiep can cac nguon ho trp ve khoa hpc - cong nghe, hpc tap kinh nghiem quan ly tien tien, dao tao, nang cao trinh dp va chat lugng nguon nhan lire.
Doi vai cac doanh nghiep noi rieng se dupc hucmg lai lan nha phat huy hieu qua tu quy mo de tang nang suat va giam chi phi san xuat, dan tai gia ca hang hoa mang tinh canh tranh. AFTA co the tao nen su lien ket chuoi giua cac doanh nghiep ASEAN, dong gop vao tang truang va thinh vuong chung ciia khu vuc, cai thien moi truang kinh doanh, tao thuan lai cho thuang mai ma ASEAN dat ra cho giai doan sau nam 2015, gop phan thiic day hoat dpng dau tu, kinh doanh ciia cac doanh nghiep.
Tham gia hap tac kinh te ASEAN va thuc thi AFTA tao ca hpi cho cac doanh nghiep Viet Nam cai thien nang luc canh tranh, giiip Viet Nam tiep tuc thay doi ca cau xuat khau theo huang tang gia tri gia tang (tu xuat khau nguyen lieu tho sang mat hang co chat lugng cao), nang cao nang luc va hieu qua nguon nhan lire.
2.2. Thdch thuc
Giai doan 2015-2020 tac dpng manh den hoat dpng kinh doanh cua cac doanh nghiep Viet Nam. Viec go bo hang rao thue quan cang den gan, tinh chat tu do hoa thi truang se dam net han, hang rao icy thuat cang tra nen da dang, phiic tap hon, cao han doi vai cac doanh nghiep va hang xuat khau Viet Nam. Chinh vi vay, cac doanh nghiep trong nuac can CO su chuan hi chu dao nham canh tranh vai hang hoa nhap khau co muc gia ngay cang giara.
Cac nucfc ASEAN kl^
vai Viet Nam vh dihu kien tu
,ng dong -•n vs. van i\ih manh hoa. Do vay, nhung mat h.
ciia Viet Nam cung co M la '. ; n^ami .u«
cac nuoc khac. Khong cho den khi thue su4t va 0%, thai gian qua, cac mat hang ciia cac nuac, nhu trai cay,_rau, cu, qua, thuc ph4m chg biSn, do uong, do chai, quSnao, hang gia dung,... da CO mat a thi trucmg Viet Nam, phu khap tu sieu thi Ion dgn cac chg truyen thong hay cac trang ban hang online. Do do, khi thue suat vg 0%, sy canh tranh se con gay gat hon, bai duong nhu cac nuac co sy chuin hi t6t han Viet Nam. Hp co chign lugc tham nhap thi truang Viet Nam rat ro net nha su d k dat ciia cac cong ty ban le uu tien phan ph6i hang nuoc ho. Theo do, he th6ng nay dat ra nhiing tigu chuan phu hpp vai doanh nghiep nuac ho, nhung b4t lgi d6i vai doanh nghiep Viet Nam trong viec dua hang vao he thong phan phoi cua hp tai Viet Nam.
Tir nam 2015, cac Hiep dinh thuong ma Viet Nam cam ket noi chung va Hiep dinh ATIGA noi rigng buac sang giai doan cat giam va xoa bo thue quan sau. Tai thoi diem nam 2018, khi 7% s6 dong thue trong ATIGA cat giam xuong 0% (tni mat hang xang dau co Ip trmh rieng), nhiing nganh chiu tac dpng lan nhat tir viec xoa bo thug quan cao va sau bao gom 6 to, dpng ca phu tung 6 to, xe may, siia va cac san pham chg bign tii sua, nganh ducmg, banh keo, thiic an gia sue, san phim nhua, phoi thep, lop 6 to, may digu hoa, may lam lanh, vo tuygn, tau thuygn.
Thach thiic lan nhat la siic ep canh tranh tir hang hoa cua cac nuac khac Viec mof cua thi truong se tao la a-i jjjc canh tranh rat lan doi vai ca^ '- nghiep Viet Nam, dac biet la ca nchigo CO siic canh tranh yeu va < • i
l^inh [-jnnnh \i 8
N G H l i N c u u TRAO DOI dugc bao hp cao tir truac den nay. Dign
hinh la nganh cong nghiep 6 to va nganh mia duang. Nhin chung, nhiing nganh cang dugc bao hp cao, se cang gap thach thiic lan.
Doi vai nganh 6 to, Chinh phu da duy tri miic bao hp cao trong nhieu nam qua vai chien lugc xay dung mgt nganh cong nghiep 6 to trpng nuac co du siic canh tranh vai khu vuc. Thug nhap khau 6 to nguyen chigc da dugc duy tri o miic rat cao (100-150%) trong hai thap ky qua de bao ve nganh cong nghiep 6 to trong nuac. Thuc hien cam ket ATIGA, thug nhap khau oto da bat dau cat giam tir nam 2012, xuong 70% vao nam 2012, 50% vao nam 2014 va 0% vao nam 2018.
Digu do CO nghia la nganh cong nghiep 6 to Viet Nam khong con thai gian de nang cao nang luc canh tranh truac siic ep ciia cac dong xe nhap khau tir ASEAN. Day la moi lo thuc su doi vai dong xe lap rap trong nuac.
Doi vdi nganh mia duang, theo Ip trinh trien khai ATIGA, ke tir nam 2018, se phai xoa bo hoan toan han ngach thue quan. Vai miic thue suat nhap khau chi 5%, su canh tranh vai duang ngoai ngay cang gay gat. Nhiing nam gan day, duang nhap lau tir Thai Lan vao Viet Nam qua Ifhu vuc bign giai Tay Nam Ign tai gan 500.000 tan, chiem gan mpt mia san lugng duang san xuat trong nuac. Co thai digm duang Thai Lan lam chu thi truang. Chi sau khi ban hgt duang nhap lau, duang ciia cac nha may san xuat trong nuac mai c6 the tieu thu. Ngu thug nhap khau duang vao Viet Nam chi con 5% va han ngach bi go bo, chae chan nhieu nha may duang trong nuac se phai dong cua.
Truac tinh hinh do, Hiep hpi Mia duang Viet Nam da trinh Bp Cong thuang va Bp Cong thuang cung Bp Nong nghiep va
Phat trien nong thon da trinh Chinh phii kien nghi liii thai gian thuc hien ATIGA doi vai mat hang mia duang den nam 2020 va Chinh phu da phe duyet. Tuy nhien, cho dii co lui den nam 2020, thi nganh mia duong van diing truac thach thiic vo ciing lon, vi cac doanh nghiep va toan nganh van chua co su chuan bi can thiet. Ciing theo dy bao cua Hiep hgi, se CO nhigu nha may duang phai dong ciia, vi cang san xuat cang thua 16.
Co thg tom lugc nhimg thach thiic ma cac doanh nghiep Viet Nam phai doi mat bang mpt cau noi hgt siic hinh anh nhimg ciing phan anh rat diing thyc te, dupc cac chuyen gia thucmg xuyen nhac di nhac lai tren cac dign dan kinh te, do la "doanh nghiep Viet Nam co nguy ca thua ngay tren san nha".
3. Giai phap doi vod cac doanh nghiep Viet Nam trong b6i canh hfii nhap
Trong hpi nhap, doanh nghiep, bao gom doanh nghiep tu- nhan, la lyc lugng nong cot. Can tao mpi dieu kien thuan lai cho doanh nghiep phat trien. Nang luc canh tranh cua doanh nghiep co vai tro vo ciing quan trpng, vi vay, van de tign quygt la cac doanh nghiep Viet Nam can cai thien nang luc canh tranh.
De kliang djnh chat luang hang Viet va tao niem tin doi vai nguai tigu diing, khong CO each nao khac la cac doanh nghigp phai dau tu nang cao nang lyc san xuat, dap ung yeu cau chat lupng, mau ma vai gia thanh canh tranh. Doanh nghiep can chii dpng dau tu doi mai trang thigt bj, cong nghe theo chieu sau nham nang cao chat lugng san pham. Khong dap iing duac cac tigu chuan quoc tg, thi khong the canh tranh vai cac nuac khac. Nhu vay, du hiep dinh co ma ra ca hpi, doanh nghiep ciing khong the tiep can dugc thi truang va tham gia vao chuoi cung iing toan cau.
Tap chi I 3 9 Kmh doanh vd Cong nghe
So 06/2020 1
NGHIEN Cim TRAO P 6 l
Doanh nghiep can co tii' duy toan cau vg cac tieu chain san xudt, san pham, phuong thuc phan ph6i dh diu ttr cong nghe, quan ly san xak, phat triin nang lire khai thac thj tnrcmg. Doanh nghiep cjn tao ra loi thi moi cho phu hop voi hoi nhap qu6c tg thong qua tan dyng thanh qua CM 4.0, nhSm chuygn dm phucmg thiic san xuSt, tiep thj, phan ph6i va quan trj doanh nghigp.
Mot vjn dg niia ma cac doanh nghiep cjn quan tam, la phai Idiong ngimg nang cao chSt lugng nguon nhan luc, dac biet la lao dpng co tay nghg va nhan luc trinh do cao. Cm chti dpng tao sir lien kgt gan bo giira cac doanh nghiep, cung xay dung chign lupc phat trign thj trucmg noi dia va nuac ngoai.
Nha nuoc, Chinh phu va cac bp, nganh, dia phuong can trign khai cac bien phap dong hanh va ho trp doanh nghiep
^Jan ly trong qua trinh hoi nhap, thuc hign cfc cam kit ve hpi nhap kinh te qu6c tg, kjp thoi lang nghe y kiin va phan hii ciia cac doanh nghiep ve cac van dg chinh sacli, vuong mjc trong hpi nhap kinh tg quic ti va trong qua trinh dam phan, thtrc thi cac FTA; chii dpng di xuit cac djnh hucjng, bien phap cu the de ciing thao g&
kho khan cho doanh nghigp; tan dimg cac CO hpi do hpi nhap quoc te mang lai mot each hieu qua, phii hcpp voi cac quy djnh, luat le, chuan muc quoc tg va cac the ch^
da phucmg de bao ve lgi ich chinh dang cua doanh nghigp; khuygn khich, hi trg cac doanh nghiep va ca nhan thirc hien nghien ciru, chuyen giao, doi moi, hoan thien cong nghe de nang cao nang luc canl tranh ciia doanh nghiep va san pham; day manh hgp tac quoc tg trong ITnh vuc sang tao de ho trg cho qua trinh doi mcri cong nghe quoc gia./.
Tai lieu tham khao
1. Hiep dinh thuang mai hdng hoa ASEAN (ATIGA) trong khu virc thuang mai tir do ASEAN (APIA). Nxb Cong thuong, 2011.
2. Phong Thuong mai va Cong nghigp Viet Nam (VCCI). Cdm nang torn luac Cong ddng kinh ti ASEAN (AEC), Trung tdm WTO vd Hoi nhdp.
3. Vu Thanh Huong (2014). "Ddnh gid xudt khdu ciia Viet Nam sang ASEAN trong Mi cdnh ASEAN thtrc hien ATIGA ".Tap chi Nghign cuu Dong Nam A, s6 3/2014, tr.38-45.
4. Pham Thj Ngoan (2015). "Hiep dinh ATIGA: Ca hoi vd thdch thitc ddi vii Viet Nam". Tap chi Tai chinh, thang 3/2015, tr33-34.
5. Ma Nggc Nga (2016). "Ngdnh mia dirdtig Viet Nam trong bSi cdnh hoi nhap".
Tap chi NghKn citu Kinh tg, si thang 12/2016, trl6-22.
, 5. Nguygn Anh Thu va cgng su (2015). Tdc dong cda Cong ddng kinh ti ASEAN den thuang mai Viet Nam. Tap chi Kinh tg va Kinh doanh, DHQG Ha Noi, tap 31, s6 4/2015, tr.39-50.
7. Website Bg Cong thuong; www.moit.gov.vn 8. www.vneconomy.vn
Ngay nhSin bai: 14/10/2019
Tap chi 40
