m
AN TOAN GIAO THONG - GIAO T H O N G DO T H !TlT DONG HOA QUAN LY RUI RO TRONG CAC HE THONG BAO DAM AN TOAN BAY
Tom t i t : Bai bao de cap den cac he thdng cd ciu true phdc tap cin phai phdi hgp xd ly cac tham sd khi cd tinh hudng phat sinh trong qua trinh khai thae may bay dan dung.
LCil NOI DAU
De hoan thien he thdng b i o d i m an t o i n trong nganh Hang khdng dan dyng (HKDD) Viet Nam, e i n ed phOOng p h i p tiep can mdi ve ky thuat va cdng nghe hang khdng n h i m xay dOng cdng cy bu trO i n h hodng tO t i e ddng cua mdi trodng ben ngoai len c i c ddi topng HKDD. Dae biet, dya tren cP sd c i e khuyen c i o eua ICAO, xay dong e i c nguyen t i c va phOOng p h i p d i n h gia mOc dp an toan cua e i e he thdng hang khdng tren quan diem thdng n h i t ddi vdi t i t c i e i e loai hinh van t i i [1].
MOe dp hoan thien c i c he thdng b i o d i m an t o i n dope tgo ndn bdi 2 nguyen tac dieu chinh hogt ddng trong nganh van t i i nhu sau:
- Ap dyng c i c van ban quy phgm p h i p lugt trong khudn khd phap luat hien hanh trong ITnh vOc an t o i n ("nguyen t i c kiem tra").
- Ap dyng va hien thyc hda e i e phOdng p h i p g i i m s i t trang thai cua he thdng vdi vide sO dyng e i e edng cu tinh t o i n phO hpp va cac thiet bj ky thuat ("nguyen t i c g i i m s i t " ) , vi dy he thdng ACARS,
Vide hoan thien c i c phuong p h i p bao dam an toan ndi tren lien quan den vide xO ly mdt khdi lopng Idn thdng tin, phdi hpp hoat ddng e i e eO c i u ky t h u i t va b i o ve, quan ly cac co sd dO lieu m i y tinh v i bien che nhan lye lam edng t i e bao dam an toan van t i i , TO dd cho thay sy e i n thiet khach quan trong vide ty ddng hda c i e quy trinh cdng nghe, ca trong ITnh vyc kiem tra va g i i m s i t trang thai bao dam an toan trong nganh Hang khdng,
Co sd ly thuyet v i phypng p h i p lugn van h i n h c i c he thdng b i o d i m an toan tgo nen c i c q u i trinh " q u i n ly rui ro" va " q u i n ly an toan", eung nho e i c nguyen t i c ngan ngOa tai ngn b i n g each do b i o rui ro "tai ngn" [2-4], cd nghTa l i "ngan ngOa" sO x u i t hien cac hgu q u i cd k h i nang x i y ra, Dieu dd lien quan den vide b i o dam an toan edng nghe e i e phOOng tien van t i i ("an toan") trong cae dieu kien thyc te khi khai thae ehung ed tinh den nhOng hdng hde ed the xay ra,
1. Dat vin de
De xay dOng mdt he thdng to ddng quan ly an t o i n trong van tai e i n tien hanh theo quan diem he thdng SMS eua ICAO (Safety Management System) [1], dope cy the hda trong tai lieu Doe 9859 AN/460, nam 2006. TOPng ty, ed the xay dOng e i e he thdng q u i n ly an toan cho logi hinh van t i i k h i e d Viet Nam, Vi e i e nhieu van de x i y ra tuong ddi gidng nhau d cac loai hinh van tai, nhO da ghi nhgn trong tai lieu GAO (Hoa Ky) [2] ve e i c v i n de bao dam an t o i n eho c i c
KS. PHAM VIET DUNG Cue Hang khdng Viet Nam c i n g bien ddi vdi e i e hanh vi can thiep b i t hpp p h i p ,
1.1 Xac dmh bai toan ve quan ly rui ro
Theo quan niem ve rui ro ed the dOa ra mdt sd nhgn xet sau:
- Cd sy khdng thdng nha't c i c ehi tieu d i n h g i i an toan, trong dd khdng cd giai thieh djnh nghTa dypc c h i p nhan ve mOc dp an toan thdng qua " x i e s u i t "
(rui ro) va "ehi sd tai ngn" theo t i n s u i t quy dinh (ICAO);
- So khdng d i y du cua ma tran phan tfch rui ro eua ICAO trong trOdng hpp x i y ra "tai nan", vide x i c dinh g i i trj ehl sd tfch phan eua rui ro d dgng tfnh " x i e s u i t va thiet hgi" dope l i y tO kinh te v i da dope khuyen c i o sO dyng mdt p h i n trong tieu chuan qudc gia LB Nga rOCCTAHflAPE-P va c i e van ban cua Viet Nam,
1.2 Cac each cd the ap dung de md hinh hda SMS
Vide md hinh hda ed the dya tren e i e khuyen c i o cua ICAO v i e i e nghien cOu g i n day eua Tap d o i n Airbus,
- Xay dOng va dieu hda cO sd van b i n p h i p luat va c i e quy ehuan eua Viet Nam ddi vdi n g i n h HKDD ed tinh de'n k h i nang sOa ddi c i e quy djnh ddi vdi e i c loai hinh van tai k h i e trdn eP sd c i e t i i lieu eua ICAO v i edng ddng Chau A u ;
- Hien thoc hda tgi cae dPn vi van t i i ly thuyet quan ly rui ro cd tinh den e i e khuyen c i o ve SMS va c i c nghien cOu tgi Viet Nam;
- Xay dOng hodng d i n thyc te x i e djnh g i i trj rui ro b i n g phyong p h i p tham djnh - theo ma tran rui ro ddi vdi trodng hpp c i e van ban eua Viet Nam nhO
"Tai lieu hodng d i n q u i n ly an toan" [5], nhOng p h i i ap dyng c i e phOOng p h i p tinh t o i n to ddng b i n g edng nghe m i y tinh;
- To ddng hda phOOng thOe phan tieh t i p hpp c i c yeu td rui ro, q u i n ly rui ro theo so kien,
C i c nguyen tac va thuat t o i n to ddng hda c i e ehu trinh cdng nghe toong Ong dope x i e djnh mdt c i c h eau true la he thdng to ddng hda q u i n ly rui ro b i n g c i c md hinh t o i n hpc eua rui ro xay dOng trdn e i c c i c h tiep can hien dgi [4],
2. So do giai bai toan
Tiep theo e i n xem xdt eau true SMS [5] v i c i e md hinh rui ro ma ehung ta c i n q u i n ly,
2.1 Dac thu cua ciu true he thdng ttf dgng hda G i i sO c i n xem xet vide quan ly an toan trdn cO sd eau true md hinh hda SMS dOa ra d hinh ve 1, Ngoii md hinh truyen thdng (SMS theo ICAO), e i n x i y dyng bd sung md hinh dy bao c i c dieu kien x i y ra tai ngn,
2.2 Cac md hinh rui ro
C i e md hinh rui ro dypc doa ra dOa tren e i c djnh nghTa v i c i e each hieu ve "rui ro" trong e i e t i i lieu cua ICAO [3],
Trong e i c md hinh dope dOa ra d d i y "rui ro"- la
AN TOAN GIAO THONG - GIAO THONG DO THI
Tap chi GTVT 3/2011 I
nguy hiem (vdi dp do Id) ma d dd cd the xuat hien d dang bien ed rdi rgc R,
Cdng thOc dOa ra d day cho kha nang sO dyng md hinh t o i n hpc sy kien rui ro rdi rac vdi hai tfnh c h i t :
Sy x u i t hien n g i u nhien (hoae thydng xuyen) d trong mdt sd dieu kien n h i t djnh, chang hgn d dang Z,
Hmh 1.
- Vdi hgu q u i khdng mong mudn hoae mat m i t (tdn t h i t ddi vdi he thdng dang nghien cOu), D i n h g i i tich p h i n R ddi vdi hai tinh eha't cua sy kien rui ro ed the nhgn dOOc, neu cho rang d i n h g i i rui ro R la tap hpp eua hai chi sd (theo min): la^- dae tinh ve t i n s u i t va tinh khdng x i e djnh eua sy xuat hien bien ed khdng mong mudn (rui ro) d dgng )Ji = ^p - x i c s u i t ; hoac ni - sd lieu thdng ke; hogc li^ - he sd rui ro theo ICAO [3] d dgng t i n s u i t x i y ra tai nan trdn sd lan cat canh v i hg c i n h d dgng tieu ehuan 10'^, tinh theo gid bay eua m i y bay.
Ap dyng k h i i niem "rui ro" (nhu sd lypng nguy hiem) thydng dya ra d c i c b i i toan lien quan den danh g i i thiet hai, chOng n i o d dd cd djnh hodng sO dyng c i e phypng p h i p tinh t o i n ,
Toong Ong ehung ta cd edng thOe d i n h g i i rui ro bae 2 (theo Kuklev E.A):
R - bien cd rui ro rdi rgc, R- oyeHKa pkicKa Ode lopng rui ro,
R = (Hi, ^R } hoac R = (M,, H ^ / f I I Q ) . Trong dd, ZQ ~ dieu kien thO nghiem hoac tinh hudng trong khai thae he thdng (loai nguy hiem thdng qua kieu logi hoae md hinh he thdng) trong c i e tai nan " y? = HRJ = const,
TO ket q u i tren, ta cd: c i c chf sd an toan hoat ddng eua cac he thdng van t i i (hogc an t o i n bay va an t o i n h i n g khdng) ed the do dope nhd g i i trj dang y nghTa rui ro R hoae R , nhO da de cap d tren,
Md hinh dOa ra l i cO sd xac djnh, thodng dope gpi la "ma tran danh g i i rui ro" dope ICAO khuyen cao [5]
m i c i c Cdng ty Boeing va Airbus sO dyng, Vi du c i c ma tran dope l i y tO c i c tai lieu cdng bd cua Boeing trong nganh HKDD the hien d hinh ve 2, 6 day dOa ra t i t c i 3 mOc dp - "hPn", "kem" vdi cac ky hieu ve mOc dd nguy hiem ma d dd the hien k h i nang xuat hien bien cd va g i i trj doa ra cua hgu q u i . Ma t r i n the hien tai hinh ve 2,
Cong cu
danh gia rui ro Miic do ^nh hudng tiem tana
Cao Trung binh Thap
KhS nang xay ra
^^^K^vv
^^B,.,.
"1
Trung binh
Thap
2 3
Hinh 2. Md hinh rui ro do Boeing xay dtfng (MAK 2003) (51G-BASP Safety Impl.ppt)
"Rui ro la stf ket hgp gitfa mtfc dg cua mgt mdi nguy hiem cu the va kha nang mdi nguy hiem cd the xay ra"
Tuy nhien, de g i i i quyet bai t o i n dOa ra e i n thiet phai xay dOng phOPng thOc to ddng hda vide xO ly thdng tin va ra quyet djnh trong cac he thdng ty ddng ACYTn (P) theo dgng sP dd d hinh ve 1,
3. Ket qua quan ty rui ro
Ket qua (edng nghe) quan ly rui ro theo Airbus dOa tren phOOng phap phan tich thong tin nhgn dope tO qua trinh "giam sat" cac chuyen bay (ddi vdi tOng ehuyen bay theo FORAS hogc ACARS - phOPng phap tien tieh cpc). Mot each tiep can k h i c dOa tren phOOng p h i p canh b i o tai ngn va q u i n ly rui ro do bao c i c hau q u i ed the x i y ra ed tinh den e i e thdng tin tieh luy dope tO cac ehuyen bay trode day ("dy bao"
hoac phOOng p h i p c i n h b i o ) .
Gi^m s6t chuydn bay, dang ky y^u t6
rui ro va tai ngn may bay
Di^u Ira tai nan m^y bay
CO s6 dil li$u ttieo y ^ u \6 rui ro va
loai may bay
Ptian tich tai ngn, Phan loai
tinh hu6ng va dd xu^t danh gia rui ro
NhSn dgng v^ li^a chgn phi/dng phap dao tgo cho dpi ngu nhSn vidn
<3i gi^m rui ro tai ngn m^y bay
QuSn ly c6ng t^c hu^n luy$n phi
c6ng
J6 chute chuydn bay danh gia chdt
tuong c6ng tac ciJa t6 lai
Giam sat
Hinh 3. Qudn ly rdi ro xuit hign tai ngn cua mgt hang hang khong
De xuit sU dgng ket hgp cac khuyen c^o Theo cac tieu chuan qude te, tai cac hang hang khdng c i n thiet xay dong cae he thdng q u i n ly rui ro n h i m muc dich nang cao mOc dd an toan, Dieu nay da the hien ro d de xuat td chOc quan ly cong t i c huan luyen bay, Co sd xay dOng dOa tren nguyen t i c giam sat mOc dd x u i t hien tai ngn m i y bay nhd phan tich nguyen nhan va cac he q u i cua bien cd trong qua trinh k h i c phuc, Hon nOa, de x u i t b i t d i u h u i n
AN TOAN GIAO THONG - GIAO T H O N G DO T H !
luyen c i c phOPng thOc ddi vdi thanh vien td bay khdng ed ten trong n g i n h HKDD v i c i e danh myc dope khuyen c i o theo e i e van ban quy djnh hien h i n h , Trong khudn khd phOdng p h i p lugn tfnh t o i n v i phan tfch rui ro v i edng nghe lam vide cua choong trinh ACARS,
SO dung cac tai lieu cua Airbus v i lOSA (lATA) de hieu chinh cac quy djnh eua p h i p lugt Viet Nam ddi vdi e i e hoat ddng hang khdng dan dyng tren ed sd c i c tieu chuan bao dam mOc dp de ra ve an t o i n bay (JAR, FAR, EAR);
Dieu hda ndi dung va thdi lopng c i e chOPng trinh dao tao d Hoa Ky, LB Nga, P h i p ,., tren cd sd quan niem ve rui ro (CFIT, ALAR v,v„,) ddi vdi c i e nha khai thae sO dyng eae may bay Airbus d Viet Nam.
KET LUAN
1. Vide sO dung trong nganh Hang khdng dan dung c i c h tiep can mdi ve d i n h g i i an toan bay tren CO sd md hinh q u i n ly rui ro la djnh hydng cd tfnh k h i thi, vi nd cho phep vypt qua khd khan trong vide ket hpp vao trong mdt ehi sd tieh p h i n h i u q u i eua e i e d i e tinh ed hai cija sP cd, tai nan va c i c bien cd khac.
2. C i n thiet nghien cOu ap dyng trong c i e de i n SMS cua n g i n h H i n g khdng dan dyng Viet Nam c i c ket q u i nghien cOu phOdng p h i p q u i n ly rui ro v i an toan bang m i y tfnh cd tinh den c i e t h i n h tyu mdi nha't trong ITnh vyc n i y . •
Tai lieu tham khao
[1], Tai lieu hodng d i n cua ICAO ve b i o d i m an ninh hang khdng chdng Igi c i e hanh vi can thiep b i t hpp p h i p - Doc. 8873, Mdn-trd-an 1996,
[2], C i c nguyen tac bao d i m an t o i n bay tgi Viet Nam.
[3], Phgm Viet Dung - " X i e djnh mOc dp an t o i n bay HKDD tren cO sd md hinh rui ro xua't hien tai ngn hang khdng". Tgp ehi khoa hpc Trodng DHTH qudc gia Mit-xcP-va HKDD sd 135, nam 2008, trang 135-141.
[4]. Kuklev E.A. Ap dyng quan diem ve q u i n ly rui ro trong n g i n h GTVT. C i e edng trinh nghien cOu tgi Hpc vien van tai qude te -MMC "PaAap". C.nd.: 2001.
[5]. Kuklev E.A,, Smurov M,U., Kazlov LP., Moskvin X,V., Kraxco X,l., He thdng bao d i m an toan h i n g khdng va do b i o rui ro cac hgu q u i ed the xay ra.
NANG CAO HIEU QUA.
(Tiep theo trang 51) T o i n tO ddi mdi - la cau trOe eho phep ta cd the thay ddi nhidm sac the ban d i u b i n g mdt nhiem sac the mdi dope tgo ra n g i u nhien.
TO hinh 7 ta t h i y , khi xae s u i t thyc thi t o i n tO ddi mdi tang len, thi g i i trj trung binh cua ham nghiem myc tieu da ludn ludn bj g i i m di.
Ket q u i phan tich tinh lien he phy thude bang thyc nghiem da x i c djnh dope cae tham sd tdi Ou cija thuat t o i n FA nhO: x i e s u i t thyc thi t o i n tO trao ddi cheo erossingover - bang 0,8, t o i n tO nghjch dao inversion - bang 0.5, va t o i n tO h o i n vj mutation - se l i 0 , 1 . Cdn t o i n tO ddi mdi da dope loai khdi t h u i t t o i n TA.
Khi thuat t o i n FA da ed nhOng tham sd nhO vay thi nd se eho ta nhOng nghiem tdt n h i t . Tren hinh 8 eung da bieu thj e i e ehi sd hogt ddng cua e i e thuat t o i n kinh nghiem heuristic khi thuat toan TA v i MTA da dOOc dieu chinh.
7 8 •
Thoat toan di truyen ^ • Thoat toaa di trv^en bien the '
Thoat toan n nhiet ^
2 3 4 5 6 Ttaol gian thu dirac nghiem so
Hinh 8. Chi sd hogt ddng cua cac thuat toan kinh nghigm heuristic khac nhau.
CAC KET QUA THU D U O C
Thuat t o i n di truyen TA sau khi dope bien ddi da giOp ta ed kha nang thu dope eae nghiem i tdi Ou tdt nhat cua bai t o i n c h i t xep ddi topng ma khdng lam g i i m di tdc dd tim kiem. Cung da tim dope nhOng tham sd tdi Ou cho thuat t o i n di truyen FA de nd cd
the eho ta nhOng nghiem sd tdt nha't.
Vide lya chpn t h u i t t o i n de giai bai t o i n c h i t xep ddi topng va e i e tham sd tdi Ou cua nd deu dya tren CO sd tho vien lap trinh [5] dope sogn t h i o tren nen tang cua phOPng p h i p thdng nha't, la phOOng p h i p cd nhieu diem Ou viet nho sau:
- Cd kha nang giai bai t o i n bang nhieu t h u i t t o i n khae nhau;
- Cd c i u true e i c Idp thieh Ong vdi nhieu dgng ddi topng ba ehieu mdi;
- Cd tinh tdng q u i t trong phOOng p h i p d i n h g i i eha't lopng nghiem sd;
- Cd k h i nang g i i i nhOng b i i t o i n eha't xep mdt v i hai chieu;
- Cd the bien ddi d i dang nghiem sd da dope ma hda .
C i c ket qua g i i i b i i t o i n c h i t xep ba chieu ed the dope lou giO dodi dgng djnh dgng h o i n vj tdng hop XML, de qua dd ta ed the tien h i n h lien ket vdi he thdng PD/W (Product Data Management System). •
Tai lieu tham k h i o
[1].Chekanin V.A. PhOPng p h i p tdng hpp de g i i i b i i toan c h i t xep ba chieu // C i c bai t o i n p h i n tich he thdng, dieu khien v i xO ly thdng tin: Tuyen t i p c i e edng trinh ngien cOu khoa hpc cua e i c trodng dai hpc.
X u i t b i n lan 2. - M,:l^ryn, 2008, trg,168-171, [2]. Gladkov L.A., Kureychie V.V., Kureyehie V,M.
e i e thuat t o i n di truyen, M.: - Ol/13MAT.ni/1T, 2006.
[3]. Johns M.T. Lap trinh tri thOc n h i n tgo trong e i e tien fch Ong dung; B i n djch tO tieng Anh, Oshipov A.I, - M.: flMK npecc, 2006 - 312 trg,
[4], Li K, C i c CO sd eua CARP (CAD/CAM/CAE), end,: - riMTep, 2004,
[5], Chekanin V.A. PhOPng p h i p thdng n h i t khi giai quyet Idp b i i toan c h i t xep ba ehieu trdn cO sd c i c thuat t o i n tien hda // C i e tai lieu tham lugn khoa hpc tgi Hdi t h i o khoa hpc thpc nghiem eua sinh vien ve de tai "Ty ddng hda v i edng nghe thdng tin (AMT- 2009)", Dpt 2, Tuyen tap e i c lugn de b i o c i o khoa hpc. - M,: I ^ i r y «CTaHKMH», 2009, Trg, 136-140,
