Chóa NguyÔn vµ v−¬ng triÒu NguyÔn

(1)

Chóa NguyÔn vµ v−¬ng triÒu NguyÔn

trong lÞch sö ViÖt Nam tõ thÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XIX

Phan Huy Lª Lêi BBT: Kû niÖm 450 n¨m ngµy chóa NguyÔn Hoµng vµo Nam dùng nghiÖp (1558-2008), trong hai ngµy 18 vµ 19/10 t¹i Thanh Ho¸, Héi Sö häc ViÖt Nam cïng UBND tØnh Thanh Ho¸ tæ chøc Héi th¶o "Chóa NguyÔn vµ v−¬ng triÒu NguyÔn trong lÞch sö ViÖt Nam tõ thÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XIX". Héi th¶o ®· nhËn ®−îc sù quan t©m s©u s¾c cña h¬n 600

®¹i biÓu víi 92 b¸o ço khoa häc cña çc nhµ sö häc vµ çc nhµ khoa häc kh¸c thuéc çc viÖn nghiªn cøu, çc tr−êng ®¹i häc, çc c¬ quan v¨n ho¸

trªn ph¹m vi c¶ n−íc vµ mét sè nhµ nghiªn cøu Trung Quèc, §µi Loan, Hµn Quèc, NhËt B¶n, Ph¸p, Nga, Anh...

Qua th¶o luËn ë c¸c phiªn toµn thÓ vµ 3 tiÓu ban, Héi ®ång ®· ®ång thuËn cho r»ng th¸i ®é phª ph¸n, lªn ¸n c¸c chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn tr−íc ®©y dï cã lý do cña nã, nh−ng ®· ®Õn lóc cÇn ph¶i thay

®æi. Héi th¶o ®· t«n vinh nh÷ng cèng hiÕn cña chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn trong sù nghiÖp më mang l·nh thæ, thèng nhÊt ®Êt n−íc, x©y dùng quèc gia thèng nhÊt vµ ®Ó l¹i mét di s¶n v¨n ho¸ ®å sé trong di s¶n v¨n ho¸ d©n téc.

Xin tr©n träng giíi thiÖu víi b¹n ®äc B¸o c¸o tæng kÕt Héi th¶o cña GS., NGND. Phan Huy Lª, Chñ tÞch Héi khoa häc LÞch sö ViÖt Nam.

1. Ban tæ chøc nhËn ®−îc 90 b¸o ço vµ ®· in vµo Kû yÕu, vµ ®Õn s¸t ngµy tæ chøc héi th¶o nhËn thªm 2 b¸o ço, tæng céng 92 b¸o ço. Çc b¸o ço göi ®Õn tõ çc nhµ khoa häc t¹i quª h−¬ng Thanh Hãa, tõ çc viÖn, trung t©m khoa häc, çc tr−êng ®¹i häc ë nhiÒu tØnh, thµnh phè cña c¶ n−íc, tËp trung nhiÒu nhÊt lµ thñ ®« Hµ Néi, thµnh phè HuÕ vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. §Æc biÖt chóng téi nhËn ®−îc 8 b¸o ço cña çc häc gi¶

n−íc ngoµi: Trung Hoa, ®¶o §µi Loan, NhËt B¶n, Ph¸p, Nga, Anh, trong ®ã cã ng−êi tõng b¶o vÖ luËn ¸n TiÕn sÜ víi ®Ò

tµi vÒ thêi chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn tõ n¨m 1982. Cã thÓ nãi héi th¶o héi tô c¸c chuyªn gia hµng ®Çu vÒ lÞch sö ViÖt Nam thêi kú thÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XIX.

Trong phiªn häp toµn thÓ khai m¹c héi th¶o s¸ng ngµy 19/10/2008 sè ng−êi tham dù lªn ®Õn kho¶ng 650 ng−êi, ngoµi c¸c nhµ khoa häc, cßn cã nguyªn Tæng bÝ th− Lª Kh¶ Phiªu, nhiÒu nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý ë Thanh Hãa vµ trung

−¬ng, nhiÒu c¸n bé l·o thµnh quª h−¬ng xø Thanh, ®¹i diÖn Héi ®ång gia téc hä

(2)

NguyÔn Ph−íc cïng hËu duÖ dßng hä NguyÔn vµ ®¹i diÖn nhiÒu h·ng th«ng tÊn, b¸o chÝ, ph¸t thanh, truyÒn h×nh trung −¬ng vµ Thanh Hãa cïng c¸c tØnh, thµnh phè kh¸c. Thµnh phÇn vµ sè ng−êi tham gia héi th¶o ®· nãi lªn ®©y lµ vÊn ®Ò kh«ng chØ giíi khoa häc mµ c¶

x· héi quan t©m, võa mong muèn, võa

®ßi hái çc nhµ khoa häc ph¶i lµm s¸ng râ viÖc ®¸nh gi¸ çc chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn mét çch kh¸ch quan, trung thùc, c«ng b»ng.

Trong tiÕn tr×nh lÞch sö ViÖt Nam, thÕ kû XVI-XIX lµ mét thêi kú gÇn gôi thêi ®¹i ngµy nay víi nhiÒu mèi quan hÖ trùc tiÕp vµ còng lµ thêi kú kÐo dµi trªn 3 thÕ kû víi nhiÒu biÕn ®éng phøc t¹p, d÷ déi cña ®Êt n−íc. Ph©n liÖt §µng Trong - §µng Ngoµi, néi chiÕn TrÞnh - NguyÔn thÕ kû XVII, kinh tÕ, v¨n hãa ph¸t triÓn trong sù giao l−u m¹nh mÏ víi khu vùc vµ thÕ giíi, cuéc næi dËy nh− vò b·o cña phong trµo T©y S¬n råi cuéc chiÕn tranh T©y S¬n - NguyÔn, cuéc x©m l−îc cña thùc d©n Ph¸p, tÊt c¶

diÔn ra trong bèi c¶nh chñ nghÜa t− b¶n ph−¬ng T©y ®ang bµnh tr−íng m¹nh mÏ sang ph−¬ng §«ng, võa më réng thÞ tr−êng thÕ giíi, võa ®e däa ®éc lËp chñ quyÒn c¸c n−íc ch©u Á. LÞch sö ViÖt Nam thêi kú nµy ®Æt ra rÊt nhiÒu vÊn

®Ò cÇn nghiªn cøu s©u s¾c vµ th¶o luËn réng r·i. Héi th¶o vÒ chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn kh«ng cã tham väng th¶o luËn tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò ®ã, mµ chØ tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n, liªn quan ®Õn viÖc nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ vÒ chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn trong qu¸

tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö ViÖt Nam thÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XIX nh− trong b¸o c¸o ®Ò dÉn ®· tr×nh bµy tr−íc héi th¶o.

2. Qua th¶o luËn ë 3 tiÓu ban, chóng ta ®· ®i ®Õn mét sè nhËn thøc ®¹t sù

nhÊt trÝ cao, cã thÓ nãi lµ ®ång thuËn.

T«i xin phÐp ®−îc tãm l−îc néi dung c¬

b¶n cña sù nhÊt trÝ ®ã.

2.1. Mäi ng−êi tham gia héi th¶o

®Òu nhËn thÊy sù phª ph¸n, lªn ¸n ®Õn møc ®é gÇn nh− phñ ®Þnh mäi thµnh tùu cña thêi kú çc chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn tr−íc ®©y lµ qu¸ bÊt c«ng, thiÕu kh¸ch quan, nhÊt lµ khi ®−a vµo néi dung s¸ch gi¸o khoa phæ th«ng ®Ó phæ cËp trong líp trÎ vµ x· héi. DÜ nhiªn th¸i ®é ®ã cã nguyªn do cña nã trong bèi c¶nh çch m¹ng phÕ bá triÒu NguyÔn, råi c¶i çch ruéng ®Êt xãa bá chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt phong kiÕn vµ nhÊt lµ khi c¶ d©n téc ®ang tiÕn hµnh cuéc chiÕn ®Êu v× ®éc lËp vµ thèng nhÊt tæ quèc. Trong bèi c¶nh ®ã, nh÷ng hµnh

®éng x©m ph¹m ®Õn ®éc lËp vµ thèng nhÊt ®Òu bÞ phª ph¸n, lªn ¸n gay g¾t.

§ã lµ th¸i ®é chÝnh trÞ cña x· héi, cßn vÒ phÝa c¸c nhµ sö häc dÜ nhiªn cã tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong vËn dông ph−¬ng ph¸p luËn sö häc ch−a ®−îc kh¸ch quan, trung thùc.

2.2. Héi th¶o nhÊt trÝ nhËn thÊy viÖc

®¸nh gi¸ l¹i c«ng lao vµ c¶ mÆt h¹n chÕ cña c¸c chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn lµ rÊt cÇn thiÕt, cã thÓ nãi lµ mét nhu cÇu bøc xóc kh«ng chØ trong nhËn thøc khoa häc mµ c¶ trong t©m lý vµ c«ng luËn x·

héi. Cã ng−êi ®Æt vÊn ®Ò thêi ®iÓm tæ chøc héi th¶o ph¶i ch¨ng lµ qu¸ chËm?

Qu¶ thùc cã thÓ nãi lµ chËm so víi yªu cÇu x· héi, nh−ng vÒ ph−¬ng diÖn khoa häc, nhËn thøc lµ mét qu¸ tr×nh vµ mét thay ®æi cã tÝnh b−íc ngoÆt ph¶i cã sù chuÈn bÞ cña nã. Tr−íc héi th¶o cña chóng ta, tõ nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu míi ë trong n−íc vµ ngoµi n−íc, cã kho¶ng 20 cuéc héi th¶o vÒ chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn. §ã lµ nh÷ng

(3)

b−íc chuÈn bÞ rÊt quan träng t¹o nªn c¬

së khoa häc, nh÷ng ®iÒu kiÖn t−¬ng ®èi chÝn muåi cho cuéc héi th¶o tÇm cì quèc gia nµy. Trong nh÷ng cuéc héi th¶o ®Çu tiªn, cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, rÊt khã ®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ, nh−ng ®Õn héi th¶o nµy xu h−íng xÝch l¹i gÇn nhau ®·

râ nÐt vµ trªn nh÷ng néi dung c¬ b¶n ®·

thùc sù gÆp nhau trong nhËn thøc.

2.3. VÒ viÖc ®¸nh gi¸ chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn trong thêi kú tõ gi÷a thÕ kû XVI ®Õn cuèi thÕ kû XIX, héi th¶o

®· ®¹t ®−îc sù ®ång thuËn cao, kh¼ng

®Þnh nh÷ng cèng hiÕn to lín sau ®©y:

- C¸c chóa NguyÔn ®· cã c«ng më réng l·nh thæ vÒ phÝa Nam ®Õn tËn

®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ x¸c lËp chñ quyÒn v÷ng ch¾c trªn vïng ®Êt míi.

- TiÕp tôc thµnh tùu cña phong trµo T©y S¬n, ®· xãa bá t×nh tr¹ng ph©n chia

§µng Trong - §µng Ngoµi, ®Æt c¬ së cho sù kh«i phôc nÒn thèng nhÊt, NguyÔn

¸nh vµ triÒu NguyÔn ®· hoµn thµnh c«ng cuéc thèng nhÊt ®Êt n−íc trªn l·nh thæ réng lín, bao gåm c¶ §µng Trong vµ

§µng Ngoµi.

- X©y dùng vµ cñng cè quèc gia thèng nhÊt trªn l·nh thæ t−¬ng øng víi l·nh thæ ViÖt Nam hiÖn ®¹i, bao gåm c¶

®Êt liÒn vµ h¶i ®¶o ven bê cïng quÇn

®¶o trªn biÓn §«ng. TriÒu NguyÔn lµ mét v−¬ng triÒu qu©n chñ tËp quyÒn cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ vÒ chÕ ®é chuyªn chÕ, vÒ mét sè chÝnh s¸ch ®èi néi, ®èi ngo¹i, nh−ng còng ®¹t nhiÒu tÝÕn bé vÒ mÆt qu¶n lý quèc gia thèng nhÊt, vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh, x©y dùng thiÕt chÕ vµ c¬ chÕ vËn hµnh cña bé m¸y nhµ n−íc tæ chøc rÊt quy cñ.

- Thêi kú c¸c chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn ®Ó l¹i mét di s¶n v¨n hãa ®å sé bao gåm c¶ di s¶n vËt thÓ vµ phi vËt thÓ.

Di s¶n nµy tr¶i réng trªn c¶ n−íc tõ B¾c chÝ Nam, lµ kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o cña nh©n d©n ta, cña céng ®ång c¸c thµnh phÇn d©n téc ViÖt Nam, cña c¸c nhµ v¨n hãa kiÖt xuÊt tiªu biÓu cho trÝ tuÖ vµ t©m hån d©n téc. Di s¶n nµy ®−îc kÕt tinh trong mét sè di s¶n ®· ®−îc UNESCO c«ng nhËn lµ Di s¶n v¨n hãa thÕ giíi, nghÜa lµ hµm chøa nh÷ng gi¸

trÞ mang ý nghÜa toµn cÇu nh− Cè ®«

HuÕ, Nh· nh¹c cung ®×nh, phè cæ Héi An. Do th¸i ®é phª ph¸n, lªn ¸n tr−íc

®©y vÒ nhµ NguyÔn nªn mét thêi viÖc b¶o tån, ph¸t huy gi¸ trÞ cña di s¶n nµy cã phÇn bÞ h¹n chÕ.

3. Trong sè nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong héi th¶o, bªn c¹nh nh÷ng vÊn ®Ò nhÊt trÝ nh− trªn cßn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu vµ th¶o luËn:

3.1. VÒ hµnh ®éng NguyÔn Ánh cÇu cøu ®em 5 v¹n qu©n Xiªm vµo Gia §Þnh, ký hiÖp −íc Versailles n¨m 1787, dùa vµo lùc l−îng viÖn trî cña B¸ §a Léc.

Trªn thùc tÕ, 5 v¹n qu©n Xiªm ®· bÞ qu©n T©y S¬n ®¸nh tan ë trËn R¹ch GÇm-Xoµi Mót n¨m 1785 vµ HiÖp −íc Versailles kh«ng ®−îc thùc thi v× sù bïng næ cña c¸ch m¹ng Ph¸p n¨m 1789.

Cßn viÖn trî do B¸ §a Léc vËn ®éng tõ c¸c thuéc ®Þa Ph¸p th× lùc l−îng tuy kh«ng nhiÒu nh−ng còng cã t¸c dông gióp NguyÔn Ánh trong viÖc x©y thµnh lòy, huÊn luyÖn qu©n sÜ, ph¸t triÓn thñy qu©n, mua s¾m vò khÝ... vµ hoµn toµn n»m trong sù kiÓm sãat cña NguyÔn Ánh. Khi xem xÐt ngo¹i viÖn, ®iÒu quan träng lµ cÇn ph©n tÝch vµ lµm s¸ng râ hµnh ®éng cÇu ngo¹i viÖn cã ®−îc kiÓm so¸t trªn c¬ së gi÷ ®−îc chñ quyÒn, ®−a l¹i lîi Ých cho ®Êt n−íc hay kh«ng, nÕu dÉn ®Õn mÊt chñ quyÒn, mÊt ®éc lËp lµ ph¹m téi lµm mÊt n−íc, mét téi ¸c kh«ng thÓ dung thø. Trªn tinh thÇn ®ã,

(4)

tuy cßn nh÷ng kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh nh−ng héi th¶o ®Òu cho r»ng hµnh ®éng

®−a 5 v¹n qu©n Xiªm vµo Gia §Þnh lµ mét "®iÓm mê", mét "tú vÕt" trong cuéc

®êi vµ sù nghiÖp cña NguyÔn ¸nh.

3.2. VÊn ®Ò canh t©n ®Êt n−íc cña triÒu NguyÔn ®−îc th¶o luËn kh¸ s«i næi vµ cßn nh÷ng ý kiÕn kh¸c biÖt. Mäi ng−êi ®Òu thèng nhÊt cho r»ng trong bèi c¶nh thÕ kû XIX, canh t©n ®Êt n−íc lµ mét yªu cÇu bøc xóc, ¶nh h−ëng ®Õn sù tån vong cña d©n téc. Trªn b×nh diÖn thÕ giíi, khi c¸c n−íc ph−¬ng T©y ®·

b−íc vµo thêi ®¹i ph¸t trØÓn t− b¶n chñ nghÜa vµ v¨n minh c«ng nghiÖp th× t×nh tr¹ng tiÒn t− b¶n vµ tiÒn c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam vµ ph−¬ng §«ng nãi chung ®· béc lé sù chËm tiÕn, sù l¹c hËu so víi thêi ®¹i. NÕu kh«ng canh t©n ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng l¹c hËu cña ®Êt n−íc th× khã b¶o toµn ®−îc sù tån t¹i

®éc lËp cña quèc gia, kh«ng t¹o nªn tiÒm lùc ®Ó ®−¬ng ®Çu th¾ng lîi víi nh÷ng th¸ch thøc míi cña thêi ®¹i. Thêi nhµ NguyÔn ®· cã nhiÒu ®Ò nghÞ c¶i c¸ch d©ng lªn nhµ vua. Nh−ng chóng ta nªn ph©n biÖt nh÷ng ®Ò nghÞ c¶i c¸ch nh− söa ®æi Ýt nhiÒu chÕ ®é tuyÓn dông quan l¹i, qu¶n lý c«ng tr×nh thñy lîi, më mang khai hoang, chØnh ®èn gi¸o dôc...

trªn nÒn t¶ng kh«ng thay ®æi cña kÕt cÊu kinh tÕ x· héi phong kiÕn, víi nh÷ng c¶i c¸ch më cöa khai th«ng giao th−¬ng, ph¸t triÓn c«ng th−¬ng nghiÖp, häc tËp kü thuËt ph−¬ng T©y, n©ng cao tr×nh ®é quèc phßng... v−¬n lªn tÇm nh×n thêi ®¹i. Nh÷ng c¶i c¸ch sau m·i

NguyÔn Tr−êng Té, NguyÔn Lé Tr¹ch,

§Æng Huy Trø, Bïi ViÖn... Xu h−íng c¶i c¸ch nh− vËy lµ chËm vµ tuy vua Tù

§øc cã lóc quan t©m, nh−ng kh«ng chÊp nhËn vµ thùc hiÖn nh− mét chñ tr−¬ng cña triÒu ®×nh. §©y lµ mÆt h¹n chÕ lín cña triÒu NguyÔn vµ héi th¶o còng ®·

trao ®æi s¬ bé vÒ nh÷ng nguyªn nh©n bªn trong vµ bªn ngoµi còng nh− tr¸ch nhiÖm cña triÒu NguyÔn vµ thÊy cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu s©u h¬n n÷a.

3.3. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p tõ n¨m 1858 ®Õn 1884 do triÒu NguyÔn l·nh ®¹o ®· kÕt thóc thÊt b¹i. Héi th¶o nhÊt trÝ nhËn ®Þnh ®Ó mÊt n−íc lµ mét tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ kh«ng thÓ tho¸i th¸c vµ biÖn hé cña triÒu NguyÔn víi c−¬ng vÞ triÒu ®×nh n¾m chñ quyÒn quèc gia. Nh−ng nguyªn do mÊt n−íc cÇn ph¶i nghiªn cøu s©u s¾c trong nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ s©u xa, nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan,

®Æc biÖt ph¶i ®Æt trong bèi c¶nh khu vùc vµ thÕ giíi, cÇn so s¸nh víi c¸c n−íc trong khu vùc §«ng Nam Á vµ §«ng Á.

Nh÷ng nguyªn nh©n trùc tiÕp th× kh¸ râ, nh− chñ tr−¬ng kh«ng nhÊt qu¸n khi chñ chiÕn, khi chñ hßa, khi lóng tóng gi÷a chñ chiÕn vµ chñ hßa, tæ chøc vµ l·nh ®¹o kh¸ng chiÕn ph¹m nhiÒu sai lÇm vÒ chiÕn l−îc vµ chiÕn thuËt, nhÊt lµ kh«ng huy ®éng ®−îc søc m¹nh ®oµn kÕt d©n téc, søc m¹nh toµn d©n ®¸nh giÆc, bá lì nhiÒu c¬ héi ®¸ng tiÕc...

Nh−ng héi th¶o nhËn thÊy cÇn nghiªn cøu s©u h¬n trong c¶ qu¸ tr×nh dÉn ®Õn thÊt b¹i cña triÒu NguyÔn, trong ®ã mèi quan hÖ gi÷a canh t©n ®Êt n−íc vµ b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc lµ rÊt quan träng.

Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò trªn, trong héi th¶o còng cã ng−êi ®Ò cËp ®Õn hÖ t−

t−ëng Nho gi¸o, chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng cã ph¶i lµ "bÕ quan táa c¶ng" hay kh«ng, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®èi víi Kit« gi¸o, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c n−íc l¸ng giÒng, nguyªn do t×nh tr¹ng x· héi bÊt æn ®Þnh

(5)

thêi NguyÔn... Nh−ng do ®iÒu kiÖn thêi gian, héi th¶o kh«ng më réng ph¹m vi th¶o luËn mµ chØ trao ®æi, gîi ra mét sè ý kiÕn ®Ó cïng nghiªn cøu.

4. So víi yªu cÇu ®Æt ra tõ ®Çu, cã thÓ kÕt luËn héi th¶o ®· thµnh c«ng tèt

®Ñp. Thµnh c«ng lín nhÊt lµ héi th¶o ®·

®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ cao ®Õn møc ®é

®ång thuËn cho r»ng th¸i ®é phª ph¸n, lªn ¸n toµn diÖn c¸c chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn tr−íc ®©y dï cã lý do cña nã, nh−ng ®· ®Õn lóc cÇn ph¶i thay ®æi.

®èi trong nhiÒu nhµ nghiªn cøu trong n−íc vµ quèc tÕ, ®· t¹o nªn nhiÒu ph¶n øng bÊt b×nh trong t©m lý x· héi vµ c«ng luËn. Trªn c¬ së ®ã, héi th¶o ®· x¸c lËp mét nhËn thøc míi vÒ thêi kú c¸c chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn, c«ng nhËn vµ t«n vinh nh÷ng cèng hiÕn lín lao cña chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn trong sù nghiÖp më mang l·nh thæ vÒ phÝa Nam, thèng nhÊt ®Êt n−íc vµ x©y dùng quèc gia thèng nhÊt trªn l·nh thæ réng lín t−¬ng øng víi l·nh thæ ViÖt Nam hiÖn ®¹i vµ ®Ó l¹i mét di s¶n v¨n hãa ®å sé, mét bé phËn t¹o thµnh quan träng cña di s¶n v¨n hãa d©n téc. Héi

th¶o còng nhÊt trÝ nªu lªn nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña thêi kú chóa NguyÔn vµ triÒu NguyÔn. Tuy cßn nhiÒu vÊn ®Ò

®ang tån t¹i nh−ng héi th¶o ®· t¹o nªn mét h−íng nhËn thøc míi ®Ó cïng tiÕp tôc nghiªn cøu vµ th¶o luËn.

Nh÷ng kÕt qu¶ cña héi th¶o cÇn ®−îc qu¶ng b¸ trong x· héi, cÇn ®−îc tiÕp thu trong chØ ®¹o c«ng viÖc b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa, trong biªn so¹n lÞch sö ViÖt Nam, trong chØnh söa s¸ch gi¸o khoa phæ th«ng. TÊt nhiªn héi th¶o khoa häc chØ ®−a ra c¸c t− vÊn vµ kiÕn nghÞ khoa häc, cßn c«ng viÖc thùc thi thuéc tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña hÖ thèng chÝnh trÞ hiÖn nay.

NhËn thøc lÞch sö mét c¸ch kh¸ch quan, trung thùc, c«ng b»ng lµ tr¸ch nhiÖm cña giíi sö häc vµ c¸c thÕ hÖ h«m nay, biÓu thÞ mét th¸i ®é sßng ph¼ng ®èi víi qu¸ khø. §ã còng chÝnh lµ c¬ së khoa häc quan träng ®Ó gi¶i táa nh÷ng bÊt b×nh, nh÷ng mÆc c¶m bÞ dån nÐn bëi nh÷ng nhËn thøc sai lÇm tr−íc ®©y, tõ

®ã gãp phÇn æn ®Þnh x· héi, t¨ng c−êng sù ®oµn kÕt d©n téc trong sù nghiÖp chÊn h−ng d©n téc, x©y dùng ®Êt n−íc v¨n minh, giµu m¹nh hiÖn nay.