TRUCJNG DAI HOC DONG THAP Tap chi Khoa hoc s6 41 (12-2019)
NGUYEN NHAN BIEN DOI CUA DIA DANH O TINH SOC TRANG
• Nguyin Thuy D i i m "
Tdm tat
Dia danh la ten rieng cua cdc ddi tupng dia ly tu nhien vd nhdn tao, mang ddu dn cua hien thuc, dong thdi chua dung tinh cdm, y thiee ihdm mi sdu sde cua con ngudi. Trong qud trinh phdt triin lich sie, dia danh Viet Nam ndi chung, dia danh tinh Sde Trang ndi rieng cd the tdn igi hoac mdt di hoac cung ed thi thay ddi vi hinh thiee, y nghia ban ddu cua nd bdi nhieu ly do khdc nhau Trong gidi han eua bdi viit ndy, chung tdi se trinh bdy cu thi vi nhung nguyen nhdn lam biin ddi dia danh d linh Sde Trang Qua nghien euu, cd hai nguyen nhdn ehu yiu tdc dpng. dnh hudng den su bien ddi eua dia danh d dia phuong ndy Id nguyen nhdn ben ngodi ngdn ngie vd nguyen nhdn ngdn ngie hpc Ddy Id su bien ddi cd linh lien tuc vd da dang, dnh hudng khdng nhd din viee truy tim tie nguyin cua dia danh tinh Sde Trang.
Tu khda. Dia danh, Sde Trang, nguyen nhdn bien dot 1. Mff dau
De phan bi?t doi tuong nay vdi doi tuong khae, khi chiing xuat hien, ngudi ta dat cho cae doi tupng ay mpt cai ten thich hpp dua theo nhieu each khae nhau, dia danh eung the. Trong qua trinh phat trien eiia lieh sir, dia danh ed thi ton t ^ hay mit di, ed the dupe giu nguyen theo dang ban dau cua nd va eiing ed the bi bien doi theo thdi gian.
Cd nhieu nguyen nhan dan den sy bien doi ve dia danh. Theo ehiing tdi, hai nguyen nhan ehung nhat, CO ban nhit lam eho mdt dia danh biin doi la nguyen nhan ben ngoai ngon ngu va nguyen nhan ben trong ngdn ngu,
2. Noi dung
2.1. Nguyen nhan ben ngoai ngon ngir 2.1.1. Ddi tuong gdn vdi dia danh bi mat di Neu mot doi tupng dia ly mat di thi cd hai kha nang xay ra. Mpt la dia danh ty tieu vong dan dan, cd chang chi edn trong tri nhd eua nhiing ngudi song eung thdi vdi sy ra ddi ciia dia danh ay hoae duoe ghi lai tiong saeh vd cii Hai la dia danh vSn con nhung d dang ehuyen hda, tiic la ten doi tupng da mit dupe dimg dat ten chp mdt doi tupng khae Doi vdi dia danh d Sde Trang, trudng hop thir nhat rat pho bien.
Chang han nhu dia danh cau Bon, Theo ban thao Dia chi linh Soc Trang, trudc day, khi chinh quyen thuc dan Phap tai tinh ly Sde Trang chua cho dao kinh Maspero thi tren dia ban lang Khanh Hung (nay la thanh pho Sde Trang) ehi cd eon kinh
** Tmcmg Dai hpc Tay D6
duy nhit la kinh mang ten Delanoue (ten eua Chu tinh liic biy gid). Con kinh nay la nai thoat nude thai chu yeu cua cac edng Id thien dpe theo con dupng Hang Me (nay la dudng Hai Ba Trung) de dua ra song Idn. Ten gpi ciu Bon la do ngudi dan dia phuong ndi trai theo tieng Phap (Pont: eau).
Tir nhirng nam 1900, kinh Delanoue hay cdn gpi la kinh ciu Bon la nai tap trung kha ddng ghe tau chd hang hoa luu thong hang ngay. No la cay cau chu yeu noi lien khu •vuc hanh chanh (dinh Tinh trudng, Toa an) vdi khu thuong mai (chp lang Khanh Hung) va khu dan cu (phia ben kia kinh Maspero sau nay).
Cau Bon la loai ciu dien hinh cua ngudi Phap, lam bang sat, vdi ehieu ngang 6 met, chieu dai tien 20 met, ehinh giiia than eau la mpt nhip rdi de quay keo len eao eho cac loai ghe Idn de dang qua l&i Ngudi Phap gpi dd la pont levis (eau keo) de phan biet vdi pont toumant (ciu quay) Den nhiing nam trudc 1910, do mat dp dan cu ngay cang phat tnen, he thong nude thai cung vdi rac rudi ngay cang boi ling lam eho kinh Delanoue can dan, ghe tau luu thong khd khan, he thong edng thoat nude ludn tiong tinh trang u dong, gay d nhiem trong eae khu chp, khu dan cu npi thanh. Trude tinh hinh dd, nam 1910, vien Tinh trudng Sde Trang luc bay gid la Maspero cho dao con kinh noi lien Sde Trang vdi kmh Xang (Phyng Hiep), dat ten la Maspero va xay dyng eay cau thir hai tai tinh ly la cau Quay (pont toumant) Sau khi ciu Quay hinh thanh, nha cam quyin liic biy gid nhan thay cay ciu keo (pont levis) da loi thai nen eho thay bang cay ciu diie be tdng phu hop hon vdi ve my quan dd thi. Dia danh nay eiing mat di tu dd.
TRUCiNG DAI HOC DONG THAP Tap chi Khoa hoc sd 41 (12-2019) Cimg cd the nhic den dia danh lang Tai Xum,
cdn cd ten gpi khae la Soai Chrum hoae Toai Chruom, dich theo nghTa Khmer la chdm xoai, bdi noi day la vimg dat gidng cao rao, rat thich hpp vdi cac loai cay an trai, nhat la eay xoai, Theo cy Vupng Hdng Sen, xoai ca na ciing xuat phat tir day "Chinhmattoitidngthiy Idi nam 1908, tiong lang hai ben 16 quan, cdn nhieu goc xoai co thu, moi miia tiai rat sai. Ldp me toi, ngudi nao d cho, d thanh vo day, the nao ve ciing mang xoai ve nha chp eon, cho chau Ma thud ay, ngudi tiong xir phan dong la eon chau khach, vp chet, y bang (vo bang trudng), nen hp khong biet cam bop dam nhu cac co tan thdi, di den day hp chi dimg eai na, cai na, tiic la eai gid xach tay, dan tidn duong dat bang vo tre gia, tren cd nap day, ngoai na cd phet mpt Idp son bang dau trong eho mua dimg tham va co ve hoa hoe, bdng mau dan xanh do dep mit, Na ay dyng xoai day de ndc, nen gpi xix "xoai ca na" gpi thet ndi lui la "xoai na" rdi "xai na" la ciing do tieng Mien bien the nira. Am ra tieng Viet la Tai Sum, Mien goi "Xoai Chrum", bien ra "Xai Chum" roi
"Tai Sum". Gan day vi chinh trang huong thon, lang Tai Sum sap nhap vdi lang Tra Tam (do Xa Tim, Tra Tim bien ra) va hoan toan Viet hda vdi ten mdi la Dgi Tam [9, tr 679] Cac dia danh "Tai Xum", "Xoai ca na" hau nhu khdng con ai nhd tdi Rieng dja danh Tra Tim (Sa Tim) van cdn mdt so it ngudi Idn tuoi hay goi (nga ba Tra Tim)
Nhieu dja danh den nay khdng cdn nda nhu lang Chac Dot, dai lo Kinh Lip, xom Ba Huong Chanh, kinh Xa Phat, kinh Huyen Phdng,
2.1.2. Phien dm sai, ghi chip sai dia danh thdi Phdp thuoc
Ngudi Phap khi den Sde Trang da phien am nhieu dia danh d day theo kieu phat am eua hp, Nhiing tu lieu cua eae tae gia ngudi Phap timg eong bo tren cac van ban danh may hoac chep tay cd nhieu van de can phai nghien ciiu ky, nhieu dia danh hp dinh ra khong chinh xac. Vi du nhu eira Tran Di hp dua ra thanh Tran Di, Tranh de hoac Tranh De, sau nay ddi thanh Trin De; cdn Bo Thao thi ho phien am thanh Bua Thao, Piia Thao [1, tr 1]; bo^c Cu Lao Dung lai viet la Cii Lao Giung, Cu Lao Yung (cu lao Vuong), Cu Lao Huinh Giun Chau, Nhu Gia ed khi ghi la Giu Gia, liic lai viit
la Nho Gia,,.. Mpt so dia danh dupe phien ra hhug chii Hpa, trong khi do cd rat nhieu dia danh thujb Viet nen khi djch ra nguyen ban thi hau nhu khong hoan toan dung vdi ngudn gdc, y nghTa eua no.
2 1.3. Han Viet hoa dia danh
Tir Han Viet cd sac thai nghia khai quat, trim tuong, trang trong, phu hop vdi viee dat ten cac dja danh hanh chinh. Uu the ciia tir Han Vi?t dupe the hien tiong hang loat nhiing van ban hanh chinh, trong nhieu loai saeh khae nhau, Doi vdi ITnh vyc dja danh, xu hudng Han Viet hda eae dia danh kha phd bien, De phien dieh cac dia danh thuan Vi^t, 4a danh ed nguon goc tu tieng dan tpc thieu so da dupe Viet hda sang ehii Han, ed nhirng each sau day
Phien dm. Ghi lai each phat am cua cac thanh td cau thanh dia danh Ndm bang nhimg tir Han Viet cd vo ngii am gan giong cae thanh to iy. ChSng ban nhu xa Phnd hay Phnor phien thanh Phii No, Dich nghia Phuong thirc su dung nhiing tu:
cua ngdn ngii di vay nhung nhirng tir nay dich lai gin nhu tiing chir mpt nghTa ciia tir vay muon. Day la each thiic phd bien nhat, Vi du nhu Sde Trang bi gpi la Sdng Trang roi bien thanh Nguyet Giang
"Sde Trang thdi Minh Mang dupe gpi la Nguyet Giang, do ep ehii Sde thanh "Song", Trang thanh
"Nguyet" - Nguyet Giang, Sau dd lai doi ten thanh BaXuyen(1835)"[l,tr. 7].
2.1.4. Nguyen nhdn in dn, ve bdn do Qua trinh in an va ve ban do ciing cd the lam thay doi vd ngii am cua dia danh Tac gia Nguyen Kien Trudng cho rang, dia danh bi ghi sai do nhieu ly do. "(a) Phucmg tien chii viet khdng the truyen dat duoe eau tao ngir am; (b) Ngudi ghi khong biet tieng dia phuong hoae khdng duoc dao tao ve ITnh vuc am hpe; (c) Dan dia phupng khdng biet 0 ve y nghTa ciia dia danh ma hp thira hudng, nhieu khi dia danh dd rat khae xa ve hinh thirc va each phat am so vdi ngudn goc, trong khi ed tinh tiang thudng dupe chap nhan' "du sai van dimg dupe", (d) Nguyen tae the hien dia danh khdng nhat quan;
(d) Nguyen nhan in an" [10, tr 156], Nhin ehung, dia danh d Soc Trang tren ban dfi ngay nay edn nhieu sai lech, Sau khi khao sat mot so ban dd, ehung tdi nhan thay cd nhieu dja danh bi in sai so vdi dia danh goc ban diu, din din 'viec
TRUONG DAI HOC DONG THAP Tap Chi Khoa hoc SO 41 (12-2019) thay doi hinh thirc ben ngoai cua dia danh Dieu
nay ciing de hieu, bdi ngudi lam sau chep eiia ngudi lam trudc, cdn ngudi lam diu tien cd the chua du thdi gian, tiem lye tai chinh, ke ea hieu biet de den tan noi, hdi that ky timg ten dat, ten song. Chang han nhu Bdn do kinh te - du lich tinh Sde Trang, in vao thang II nam 2009 eua Nha xuat ban Thong Tan ghi sai rat nhieu dia danh nhu kinh Vam Ho Ldn (huyen Cii Lao Dung) —» kinh Vara Hd Lo, kmh Huyen (huyen My Xuyen) —> kinh Huyen, kinh Rau (thi xa VTnh Chau) —* kinh Grong, riich Xa Mau (huyen Thanh Tri) —» rach Ca Mau, song Ben Ba (huyen Cu Lao Dung) —> sdng Ben Ha.
2 1.5. Nguyen nhdn xa hpi
a. Thich dimg dia danh Hdn Viet thay eho ede dia danh Ndm ddn da hay dia danh vay mieon tie ngdn ngii cua tiing ddn tpc thiiu so
Xu hudng nay phat trien manh me dudi thdi phong kien, Mdt mat, d thdi ky nay, ehii Han ddng vai trd quan trpng; mat khae, neu nhu nhiing dia danh Ndm binh di, mdc mac thi nhimg dia danh Han Viet lai trang tipng, the hien tinh tnet ly cao sieu, phan anh dupe tam tu, nguyen vpng, tinh cam cua ngudi dan dia phuong va mang tinh he thong cao. Dd la ly do khien ngudi ta uu tien su dung nhiing tir ngir Han Viet de dat dja danh. Ten lang xa cua Sde Trang xua da so deu la ten Han Viet- Nam 1836, dudi thdi vua Minh Mang, phu Ba Xuyen cd My Phudc thdn, Dai Hiiu thon. An Lae thon. An Thanh Nhat thon. An T h ^ Nhi thon, Tan Thanh thon, Trong thdi ky Phap chiem ddng, hp van dimg tir Han Viet gpi ten cho cae tong nhu;
Dinh Hda, Dinh Khanh, Dmh Tudng, Dmh Chi, Dinh My, Dinh Phudc,
b Dimg dia danh bdng sd thay cho dia danh bang chie
Trong Dia danh hpc Viet Nam, Le Tnmg Hoa cho ring xu hudng muon dimg dja danh bang so ciing la mpt tiong nhirng nguyen nhan xa hpi dan den sy ra ddi hoae mat di cua cac dia danh. Tac gia cho rang: "Mdt xu hudng khae la muon dimg cac dia danh bang so thay cae dia danh bang chu.
Tit ca cac ten phuong trong ndi thanh va ten mot sd ap d mpt sd huyen ngoai thanh da bi thay chii bing sd sau ngay giai phdng" [7, ti 199]
Sau khi khao sat quyen Nghien eieu dia ba
trieuNguyin -An Giang ciia tae giaNguyen Dinh Dau, chung tdi nhan thay toan bd dia danh Sde Trang trudc day deu duoc ghi bang ehii.
Tir ngay 10/12/1991, tinh Soc Trang dupe tai lap sau khi duoc tach ra tir tinh Hau Giang, va tir do, dia danh d Sde Trang xuit hien ngay cang nhieu dia danh bing so Dimg sd thir tu de dat dia danh la each ma ngudi Viet chiu anh hudng tir van hda Phap (ten cae quan d thii do Paris deu la dia danh bang so) va dam bao dupe tinh tien dung, de nhd, tilt kiem tiong lue ndi va viet eiia tieu chuan dat dja danh. Tinh Sde Trang ciing khong nam ngoai quy luat nay, vi d y ap Mpt (huyen Nga Nam), ap 13 (huyen Thanh Tri), khdm 2, phuong 4 (thanh phd Sde Trang), Khi so lupng cac dia danh hanh ehinh, dia danh chi cong trinh xay dyng tang len thi chinh quyen dia phuong bupc phai tach thanh nhieu ap, nhieu xa, Nhung dia danh la sd thir ty ban dau chi mang tinh tam thai, nhung sau do do ehinh quyen chua kip dat ten mdi nen ehimg lai trd thanh chinh thuc trong cae van ban hanh ehinh.
c. Mdt so tie Hdn Viet bi dpc chich dm do kiing hiiy hay do nguyen nhdn thuoc ve ngdn ngie hpe cung khiin eho dia danh Sde Trang thay ddi ve hinh dang ban ddu cua nd
Thie nhdt la doe ehech am do kieng hiiy, tue la tranh pham hiiy, pham hem Ve van de kieng buy, ehiing toi eho rang nd chi xay ra d mdt so it trudng hop (nhu Hoa - Hue), tiiy thupe vao timg vimg mien (ngudi mien Bae goi la Phuc, khong goi Phudc vi khdng phai kieng ky buy) va khong cd tinh he thong.
Sde Trang c6 mpt so trudng hpp kieng buy nhu kieng ten dem ciia cac vua tneu Nguyen Vi ten dem cua cac vua nha Nguyen la Phuc (Nguyin Phuc Anh - Gia Lpng; Nguyen Phuc Thi - Ty Due) nen phai ndi tianh, doc cheeh Phiic thanh Phudc, nhu ap Phudc Hda A, Phudc Hda B (huyen Cii Lao Dung), ap My Phudc (huyen Ke Saeh), xa My Phudc, ip Phudc An A, ap Phudc An B, ap Phudc Ninh, ap Phudc Thuan (huyen My Tii)
Chau Thanh la ten mpt huyen cua tinh Sde Trang, Chau Thanh von co nghTa la "thanh pho".
Nhiing huyen nao bao chung quanh mpt thi xa hay mdt thanh phd deu cd the mang ten Chau Thanh.
Chau Thanh von la "Chu Thanh". Chu bi ndi trai
TRUONG DAI HOC DONG THAP Tap chf Khoa hoc so 41 (12-2019}
thanh Chau vi kieng hiiy chiia Nguyen Phue Chu (1675-1725).
Huynh Hihi NghTa la thi tiin eua huyen My Tii, tinh Sde Trang. Ho Huynh cd am gdc la Hoang Nhung vi kieng hiiy chiia Nguyen Hoang (1524- 1613), ngudi cd cdng khai sang nha Nguyen d Dang Trong, nen phai ndi la Huynh.
Dai Ngai la xa eiia huyen Long Phii, tinh Soc Trang Vi ten tudc va mieu hieu cua Nguyen Phiic Thai (1648-1691) la Anh Tdn Hieu NghTa nen NghTa nen phai goi la Ngai.
Vi ten tudc ciia Nhan quan eong Nguyen Phuc Lan la Nhan nen phai goi sai lech thanh Nhon, vi du nhu ip Nhan Hda (huyen My Xuyen), ap An Nhon (huyen Ke Saeh)
Thanh Thdi An la mpt xa cua huyen Tran De Am goc cua Thdi la Thai. Nhung vi kieng hiiy chua Nguyin Phiic Thai (1648-1691) nen phai dpc ch?eh.
Thit hai, mpt sd dja danh hanh ehinh bj dpe cheeh am ed nguyen nhan ehinh la thuoc ve ngdn ngii hpc tren hai phuong dien phuong ngir va ngir am Day la ket qua cua sy ehuyen doi ngii am tu Han Viet eo sang Han Viet thdi Dudng nhu cang - euong, dang - dudng, trang - trudng. Vi du: "quy"
thanh "qudi" (ap Hda Qudi - huyen Chau Thanh, xa Th^mh Qudi ~ huyen My Xuyen, xa My Qudi - huyen Nga Nam), "thinh" thanh "thanh" (xa Thanh Phil, xa Thanh Qudi - huyen My Xuyen, ap Long Thanh - huyen Nga Nam, huyen Thanh Tri), "hop"
thanh "hiep" (ap Hoa Hiep, xa VTnh Hiep - thi xa VTnh Chau).
2.1.6. Nguyin nhdn chia tach cdc dem vi hanh ehinh
Trong tien trinh phat trien lich su, do nhieu nguyen nhan khae nhau, cac dia danh hanh chinh bi chia tach khien cho ehung bien doi, hoac sap nhap lai, hoae tach ra hoae tieu vong.
Nam 1852, Sde Trang la phu Ba Xuyen thuoc tinh An Giang chi chia thanh hai huyen Phong Nhieu (3 tong, 17 xa thon) va VTnh Dinh (7 tong, 19 xa thdn)
Nam 1868, thue dan Phap sau khi chiem sau tinh Nam Ky da cai to, thay doi cac don vi hanh ehinh cho phu hop vdi ehe dp thuoc dia, Phap chia
Nam Ky thanh luc tinh: Bien Hda, Sai Gdn, My Tho, Chau Doe, Ha Tien, VTnh Long. Sde Trang liic nay thupe tinh Chau Doc, Tinh Chau Doc co 3 hgt, Chau Doc, Sa Dee, Ba Xuyen. Hat Ba Xuyen co ly sd tai S6c Trang va cai quan ba huyen' VTnh Dinh, Phong Thanh, Phong Nhieu. Liic nay, Ba Xuyen (Soc Trang) cd 11 tong va 140 thon.
Nam 1876, hat Soc Trang van gdm 11 tong nhung so thdn tang len 144
Nam 1914, tinh Sde Trang duoc chia thanh 4 quan, 11 tong va 90 lang.
Den thang 4 nam 1957, tinh Ba Xuyen (Soc Trang va Bae Lieu) gom 8 quan va 73 xa So quan eiia tinh tang len gap ddi nhung so xa giam xuong dang ke do su sap nhap mpt sd xa lai vdi nhau de hinh thanh xa ldn hon nhu xa My Xuyen (xa Hoa Thuan + xa My Xuyen cii), xa Trudng Khanh (xii Trudng Khanh + mot phin xa Phu An cii), xa D^ii Tam (xa Hda Tan + xa Tai Sum cii), xa Song Phung (xa Song Phung + mpt phan xa An Phii cii).
Den thang 12 nam 1957, tinh Ba Xuyen sira doi lai cae don vi hanh chinh: ed 7 quan, 14 tong 68 xa. Den thang 9 nam 1958, sap nhap lai quinKe Saeh cua tinh Phong Dinh ve tinh Ba Xuyen Liic nay tinh Ba Xuyen ed 8 quan, 16 tong va 78 xa.
De dat ten cho cac don vi hanh ehinh, nguoi ta thudng dua vao ten gdc cua huyen. Vi du, nam 1868, huyen VTnh Dinh gom 4 tong. Ten cac tong nay duoc dua vao ehii "Dinh" de dat d dau: Djnh Khanh, Dinh Ky, Dinh Hda, Dinh Chi. Huyen Phong Thanh c6 3 tong. Thanh Hung, T h ^ Hoa, Thanh An
Mot phuong thirc chu y l u dupe nha cam quyen sir dung de dat ten eae don vi hanh ehinh ia ghep cac yeu to Han Viet Cd cac each ghep pho bien nhu sau:
Ghep cac thanh to dau ciia cac dia danh' lang Ke An dupe ghep tir ten hai lang Ke Saeh va An Nghiep Xa Phuong Long dupe ghep tit mpt phan eiia xa Phuong Phu va mpt phin cua xa Lpng Phil Ghep cac thanh to euoi cua cae dja danh: Lang Hau Thanh duoc ghep tir hai lang Nhon H|iu va Hieu Thanh. Lang My Xuyen bat ngudn tii hai lang Hda My - VTnh Xuyen hpp lai ma thanh.
Giep cac thanh td co ciing mpt chii diu hen
TRUCfNG DAI HOC DONG THAP Tap chi Khoa hpc s641 (12-2019) giong nhau roi them so hi chi sd lupng vao trude
chir ay: lang Song Phung dupe ghep tii ten eiia hai lang Phung San va Phung Tudng.
Muon lap them tong mdi, xa mdi, thdn mdi, lang mdi tach tir tong, xa, thdn, lang cii va muon giu nguon goe eung nhu de tianh trimg ten, ngudi ta thudng them vao sau ten tong, xa, thon, lang cii iy tir Ddng, Tay, Nam, Bic, Thupng, Trung, Ha, Nhat, Nhi, Tam,. . hoac them vao chii cai A, B, C, .. hay so dem 1, 2, 3, . Vi dy: xa Gia Hoa I, Gia Hda 2 thuoc huyen My Xuyen (1992) dupe tach ra tir xa Gia Hoa, quan Hda Tu (1970); xa Dai An I, Dai An 2 thude huyen Long Phu (1992) cung ed nguon goc tii xa Dai An, quan Long Phu (1970)
2.1.7. Nguyin nhdn chinh tri
Quan diem chinh tri ciia nhirng che do khae nhau ciing khien cho cae dja danh cd nhieu thay doi. Dieu nay the hien ro nhat qua sy thay ddi ten dudng d S6c Trang,
Vao thdi Phap thupe, chi ed mpt sd it ten dudng ed gdc la tir thuan Viet, Han Viet nhu dudng Dai Ngai, dudng Van Co, dai Id Kinh Lap, da sd ten dudng thdi ay mang ten ngudi Phap nhu, dudng Yersin, dudng Pasteur, dudng Calmette, dudng Champeau, dudng Richaud, dudng Taberd,
Danh dau cho sy tan bao eiia ehe do thyc dan Phap d Sde Trang la dudng Chuong Chd (sau nay duoe doi thanh dudng Truong Cong Dinh).
Vao thdi thue dan Phap dat aeh cai tri nude ta, tai day, chimg xay dyng rat nhieu ehuong eho. Day la nhiing giong chd to, dii, duoc huan luyen de san dudi nhiing ehien sT hoat ddng each mang, Hien nay, khi nhic den con dudng nay, da phan ngudi dan van quen dimg ten gpi "dudng Chuong Chd".
Cuoi nam 1955, dau nam 1956, ehinh quyen Sai Gdn da ra nghi dinh ve viee doi, dat lai ten dudng pho d cac do thi mien Nam, trong dd ed doan: "Tat ca cac dudng pho d mien Viet Nam Cpng hda (mien Nam) khdng dupe dat ten ngudi nude ngoai, tru do thanh Sai Gdn ehi de lai 4 dudng Alexandre de Rohodes, Yersin, Pasteur va Calmette" [dan theo 2, tr 94-95]
Va nhu vay, tir nam 1956 trd di, tat ca ten dudng mang ten Phap deu bi thay bing ten ngudi Viet, trir ba dudng Yersin, Pasteur va Calmette
(hien nay d Sde Trang eung khdng cdn dudng Yersin), nhu dudng Richaud dupe doi thanh dudng Phan Dinh Phimg, Ciing tir dd, S6c Trang ngay cang ed nhieu con dudng mang ten cac vi 'vua, anh himg dan tdc nhu Ly Thai To, Trin Quang Dieu, Ty Due,
Den nam 1978, de ghi edng va nhd on cae vi anh himg het sT da chien diu va hi smh anh diing tren manh dat nay, Sde Trang ed mot so thay ddi ve ten dudng, Chang ban nhu: dudng Doan Thi Diem dupe ddi thanh dudng Tran Mmh Phii, dudng Ty Dire thanh dudng Nguyen Van Hiiu, dudng Ly Thai To thanh dudng Chau Van Tung (Lai Van Tiing), dudng Phimg Khic Khoan thanh dudng Nguyen Van Them.
2.2. Nguyen nhan ngdn ngir hoc 2.2 1 Nguyen nhdn bien ddi ngie dm Nhimg bien ddi ve mat ngir am, nhat la ngii am dia phuong tiong cac dia danh d Sde Trang dien ra do nhieu nguyen nhan khae nhau,
a. Viit sai thanh diiu
Huyen My Tii cd kmh Cai Trau ("tiau" d day la trau khong: la loai cay leo, thudng trong thanh gian, la hinh tim, ed mui hang, thudng dimg de an [7, tr. 1321-1322]) bi ghi nham la kinh Cai Trau.
Huyen Ke Saeh ed hai con kinh la Nga Cii Trong va Nga Cu Ngoai, ngudi dan dpc cheeh ra thanh Nga Cii Trong, Nga Cu Ngoai nen ten hai eay ciu bat ngang hai con kmh nay ciing bj dpc sai theo.
Rach Gia (CLD) bj nhieu ban do ghi la Rach Gia, ngudi dan ciing nham lan thanh Rach Gia (hien nay ed cau Rach Gia nam tren dudng do thi thude huyen Cu Lao Dung), That ra, gpi la rach Gia vi noi day trudc kia cd rat nhieu eay gia mpe hoang (gia la "thu eay ldn ed bong thom, ong mat hay an" [3, tr. 357]).
b Viet sai dm ddu, dm ehinh, dm eudi
* Viet sal am dau - Lan Ion "d", "v" va "gi"
Chang ban nhu vdng Cat, vong Me, vdng Ndi thanh gidng Cat, gidng Me, giong Ndi, ,, Cau Giong Dii tren dudng tinh 935 bi doe sai thanh Giong Vu "Giong" tuy ed ngudn gdc la mpt yeu td thuan Viet nhung do qua trinh cong cu dien ra kha lau, ngudi Khmer da vay mupn tu "Giong" va
T R U C N G DAI HOC DONG THAP Tap chf Khoa hoc sd 41 (12-2019) them vao yeu to cd nguon goc Khmer. Dia danh vdn la ten nguai, duoc dat cho ten lang, rat gan Giong Du cd am goc la "Dudi Tru'
- Lan ldn "s" v a " x "
Rach Cai Se (huyen Tran De) ("se" d day co nghTa la "kho") thi doe sai thanh Cai Xe va quen dimg cho den ngay nay
* Viet sai am chinh Lan Ion "o" va "d"
Cau Bung Cde tren dudng tinh 939 lai bj nham vdi Bung Cde, Song Rach Vop (huyen Ke Saeh) ("vpp " Id mdt loai dpng vat thdn mSm, sdng dbien, hinh dang gidng nhie ngao [7, tr. 1430]) bj dpc sai thanh Rach Vpp. Hien nay, tren dia ban huyen Ke Saeh cd cau Rach Vop la do viee nham lan nay ma nen
* Viet sai am cudi -Lan Ion "n" va"ng"
Huyen Long Phii ed rach Khoang Tang, ap Khoang Tang nhung ben cgnh do edn ed eau Khoan Tang nam tren dudng tinh 933
- Lan Ion "o" va "u"
Cau Kenh Bau Sen 1, Kenh Bau Sen 2, Kenh Bau Sen 3 (huyen Thanh Tri) bi nham lan thanh Bao Sen. Cau Cai Cau {''cau" la logi edy thdn thdng hinh col, khong phdn ednh. Id moc thdnh chiim d ngon, qud nho hinh trung vd moc thdnh budng, diing di dn trau [7, tr 157] bi doc sai thanh Cai Cao,
2.2.2. Mtepn dm
Mpt so dia danh tieng nude ngoai hay ngon ngii dan toe thieu so duoe ngudi Viet mupn am dya vao mpt tir cd ngu' am nghe gan gidng vdi dia danh do Chang ban nhu Ksaeh trong tieng Khmer cd nghTa la "eat" Tu nay cd am na na ke saeh, nghia la "ehudc mdc, muu md", the la vimg dat mang ten Ksaeh bien thanh Ke Saeh. Tuong tu, Ta Ang
vdi ta an (hay ta on), the la ten lang bien thanh Ta An [6, tr, 3].
2-2 3 Rittgon
NghTa la mot vai dia danh cd hai hoac ba yeu to bi rut gon yeu td dau hoac yeu td sau.
Rut gpn yeu td dau' ngudi dan thudng hay gpi cau Chu Hd thay vi eau Kinh Chii Ho (huy^n My Xuyen), eau Ong Ba Xi tren dudng tinh 937B eiing dupe gpi tit thanh c i u B a X i , , . .
Rut gon yeu to cuoi: cau Trudng Hpc Xom 7 (huyen Cu Lao Dung) dupe doc gpn thanh cau Trudng Hoe, cau Uy Ban Nhan Dan Huyen (huyen My Til) dupe ngudi dan quen gpi la cau Uy Ban
3. Ket luan
Nhin chung, qua trinh chuyen bien trong dia danh Sde Trang xuat phat tu hai nguyen nhan chinh:
nguyen nhan ben ngoai ngdn ngii va nguyen nhan ngdn ngir, Nguyen nhan ben ngoai ngon ngu chiu tac dpng bdi hien thuc tdn tai (hoae mat di) cua doi tupng dupe dat ten, tinh hinh ehinh tri va xa hoi lue dia danh xuat hien. Trong khi do, nguyen nhan ngdn ngii trong sy chuyen bien cua dia danh tinh Sde Trang lai chiu tae ddng ciia cac quy luat ngon ngii Tir khi hinh thanh cho den khi dupe nhieu ngudi quen dimg vdi vd am thanh nhu hien nay, dia danh da phai chiu anh hudng khong nhd ciia sy bien ddi ngii am, mupn am va quy luat riit gon trong ngon ngii,
Cd the ndi, qua trinh bien doi dia danh p Soc Trang cdng rat phirc tap va da dang nhu nhilu tinh thanh khae trong ea nude Tim hieu nguyen nhan ciia su chuyen bien nay la viec lam hit siic quan trong trong viee truy tim, doi chieu nguon goc cua dia danh d tinh Sde Trang,/
TAI LIEU THAM KHAO
[1]. Nguyen Thanh Binh (2000), "Ngudn goc dia danh hanli ehinh tinh Sde Trang", Tdi lieu hoi thao khoa hpc lich sie hinh thdnh vd phdt triin tinh Soc Trang trudc 1945, Sde Trang
[2] Nguyen Thai Lien Chi (2009), Nghien eieu dia danh tinh Dong Nai, Luan van Thae sT Ngon ngir hpc, Trudng Dai hpc Su pham Thanh pho Ho Chi Minh,
[3], Huynh Tinh Paulus Cua (1895-1896), Dgi Nam quoe dm tievi, tap 1, 2, Sai Gon [4] Nguyen Thiiy Diem (2012), Nghien cuu dia danh tinh Sde Trang, Luan van Thae sT Ngon ngii hoc, Trudng Dai hpc Khoa hoe Xa hdi va Nhan van Thanh pho Ho Chi Mmh.
TRUCfNG DAI HOC DONG THAP Tap chi Khoa hoc SO 41 (12-2019) [5]. Nguyin Dinh Dau (1995), Nghiin eiru dia bg triiu Nguyin tinh An Giang, NXB Thanh pho Ho Chi Minh
[6] Le Tnmg Hoa (2000), "Nguon goe va y nghia mdt so dia danh d tinh Sde Trang", Tdi Hiu hdi thao Khoa hpc lich sie hinh thdnh vdphdl tnen tinh Sde Trang trudc 1945, Sde Trang.
[7]. Le Trung Hoa (2011), Dia danh hpc Viet Nam, NXB Khoa hpc Xa hpi. Ha Ndi,
[8], Hoang Phe (ehu bien), (2002), Tie diin tiing Viet, NXB Da Nang, Trung tam Tir dien hoc. Ha Noi - Da Nang.
[9]. Nguyen Quang Thing (suu tam), (2002), Tuyin lap Vuong Hdng Sen, NXB Van hda [ 10] Nguyen Kien Trudng (1996), Nhung dgc diem chinh cua dia danh Hdi Phdng (So bp so sanh vdi dia danh mot so viing khae), Luan an Phd Tiin sT Khoa hpc Ngu van, Trudng Dai hoc Khoa hoe Xa hpi va Nhan van. Ha Ndi.
REASONS FOR PLACE-NAME CHANGE IN SOC TRANG PROVINCE Summary
Place-names are the proper names of natural and artificial geographical subjects beanng marks of reality, and human emotions and profound aesthetics. Dunng the historical development, Vietnam's place-names in general, and those of Soc Trang province in particular, might have existed, passed by or changed in their original forms or meanings for many different reasons. In this article, we address these reasons. On data collected, there are two main reasons for place-name change in this province, namely the Imguistie and non-linguistic reasons. This event is continual and diverse in formats, significantly affecting the etymological research in Soe Trang province
Keywords: Place-name, Soc Trang, reason for change
Ngdy nhdn bdi 02/4/2019; Ngdy nhdn Igi: 09/5/2019; Ngdy duyet ddng- 04/11/2019.