N G H I E N CUfU K H O A HOC
K H U N G H O A N G T A I C H I N H T O A N C A U V A
N H U N G D I E U C H I N H C H I N H S A C H , M O H I N H P H A T T R I E N Of C A C QUOC G I A
NGUYIN XUAN THANG*
C u o c khung hoang tai chinh va suy thoai kinh te toan cau ngay t h khi bat ctau no ra (thang 8/2008) da dugc v i nhu
"cuoc khung hoang tram nam m a i co mot lan" va thuong dugc dem so sanh v a i cuoc Dai suy thoai 1929-1933 ve muc do sau sac va quy mo rong khap cua no. Den nay sau hai nam nhin lai, su phuc hoi tang truong cua nen kinh te the giai van con cham, khdng dong deu va chua vung chac, tham chi mot so nen kinh te dang dung truac nguy ca "suy thoai kinh te lan thu hai". Co ve nhu cac nen kinh te tren the giai van chua dam rut khoi cac goi kich thich kinh te. Dac biet, cung vai viec ung pho cac tinh huong ngan han, van de tai cau true cac nen kinh te quoc gia da va dang tra thanh khuynh hudng noi bat cua the giai. Bai viet nay se tap trung lam ro 3 van de: thuc chat cua cuoc khung hoang tai chinh va suy thoai kinh te toan cau; cac chieu huang dieu chinh chinh sach va mo hinh phat trien kinh te-xa hoi a cac quoc gia; va mot so ggi mo cho Viet N a m .
1. T h u c chat cua cuoc k h u n g hoang tai chinh va suy thoai k i n h te toan cau
* Giao su, Tien sT, Vien truong Vien Nghien ciru Dong Bac A
Cuoc khung hoang tai chinh toan cau dugc bat nguon tir cuqc khung hoang t i n dung bat dong san a M y . Phuang thuc cho vay tien de kich thich tieu dung, dac biet la cho vay mua nha va cac hang hoa lau ben, trd thanh mot trong cac dieu kien tang trudng cua nen kinh te Hoa K y suot t u dau nhung nam 80 the k y X X , va theo do, ngudi dan M y da 6 at vay m u g n de mua nha, ke ca nhung ngudi co thu nhap thap hoac thu nhap khong on dinh. Rui ro t u chu truang cua Chinh phu bat dau boc 16 k h i nude M y thuc day mot each thai qua mo hinh kinh te thi trudng t u do. L a i suat ca ban thap va tin dung re, de tiep can trd- thanh nhan to kich thich manh dau t u va tieu dung. N i e m t u hao ve 3/4 su tang trudng cua nen kinh te M y dua vao tieu dung trong nude vua la hau qua cua tinh trang cho vay de dai, vua la nguyen nhan lam gia tang tinh trang chung khoan hda qua muc tin dung bat dong san. Su phat trien qua nong cua thi trudng nha dat v d i sir tham gia dau ca mao hiem cua qua nhieu ngan hang vao ITnh vuc nay da khien cho cac tap doan ngan hang va dau t u mat kha nang kiem soat, d u t r u bat buoc dudi chuan, nang luc thanh khoan cua cac ngan hang bi giam sut. D o do, k h i "bong bong" nha dk bi n6, su suy sup cua cac ngan hang va cac tap
3
doan dau t u Ion a M y tat y l u xay ra. Trong dieu kien toan cau hoa va h o i nhap quoc i gia tang, hieu ung "do - m i - no" da khien cho hang loat cac ngan hang Ion tren cac thi truong tai chinh t h i giai b i pha san, b i mua lai hoac phai quoc h u u hoa. Chi trong vong may thang cu6i nam 2008, 30 ngan ty USD trong tong so 190 ngan ty U S D v6n hoa toan cau da b i boc hai. Rieng he thong ngan hang the giai da mat 2,2 ngan ty U S D . Su sup d6 cua" khu vuc tai chinh" keo theo su khung hoang cua "nen kinh te thuc": hang loat cac tap doan kinh doanh Ion tren the giai dung truac nguy ca pha san. Trong boi canh t u do hoa duqc day manh nhu hien nay, su do v d cua he thong tai chinh Hoa K y lap tuc lay lan ra toan the giai. Giam phat xuat hien, su co rut dot ngot cua tong cau the giai da keo theo su suy giam va pha san cua cac nha san xuat. Khung hoang tai chinh tra thanh khung hoang kinh te.
Su mat kha nang k i e m soat cua cac the che kinh te khien cho nguai ta bat dau nhin nhan lai moi quan he giua nha nuac v a i thi truong; giua the che kinh te quoc gia v a i cac the che kinh te toan cau va k h u vuc. Cac van db kinh t6 cua mot nuac ngay cang mang tinh toan cau, va su do v a cua mot nen kinh te, n h i t la cac nen kinh te lan nhat, co anh huang manh me den cac nen kinh te khac.
N h u vay, cung co the noi, cuoc khung hoang vira qua rat khac, ca ve quy mo va tinh chat, so v o i tat ca cac cuoc khung hoang da tirng xay ra trong lich su kinh te the giai.
Cuoc khung hoang lan nay, ro rang khong dan thuan la mot chan dong chu ky, thuang xay ra khoang 10 nam mot lan ma con la bieu hien cua mot cuqc khung hoang ve the
ch6 kinh te. Cu the la: t u do hoa ve tai chinh da dat t o i muc cao nhat a Hoa K y ; cac to chuc tai chinh doc lap, vugt ra ngoai kha nang kiem soat cua Cue D u t r u lien bang;
cac ngan hang say sua dau t u vao chung khoan va truac tien la chung khoan bat dong san: tranh dua m a rong dich v u bao hiem cho vay dau t u bat dong san;... Dieu do cung co nghia la the che tai chinh d M y da khong the thuc hien chuc nang giam sat cac dich vu m o i day mao hiem ma nen kinh te M y dang tao ra. Thieu cong cu giam sat, thieu du bao va cac bien phap phong ngua..., cac hoat dong dau t u loai nay da mac nhien dugc kich day trong k h i chiing khong gap bat ky tra ngai hay canh bao nao t u phi'a Chinh phu. Co the noi, moi quan he giua Nha nuac va thi truong, giua t u do hoa va kiem soat, giam sat cac hoat dong dau t u va tieu dung trong nen kinh te M y da boc 16 nhieu diem yeu. D u chua lam vao dai suy thoai nhu cuoc khung hoang 1929-1933, nhung co the khang dinh rang nen kinh te M y dang r a i vao tinh trang suy giam, bap benh va kho co the phuc hoi trong mot thai gian ngan, cho du no van la nen kinh te ldn nhat va la dau tau cua nen kinh te the giai.
N h u vay la tinh hinh se cang tra nen toi te khi cac chan dong chu k y (nen kinh te co khuynh hudng giam toe thudng sau 10 nam lien tuc tang trudng) dien ra dong thai v d i cuoc khung hoang ve the che. Cung v a i su bat on cua gia dau lua, gia luang thuc, thuc pham va nguyen lieu trong dieu kien dong do la yeu, ngudi ta cung da bat dau nhin thay su he 16 cac bat cap ben trong cau true cua nen kinh te M y .
4 NGHIEN CCJTU OONG BfiC ft SO 1(119) 1-2011
Nghien ctiu khoa hoc
Cung can noi them rang sau cuoc khung hoang tai chinh va suy thoai kinh t l toan cau, nhieu nhan dinh trai chieu da dua ra.
Nhirng ngudi ung ho chu nghTa t u do m d i d Vien C A T O (Hoa K y ) cho rang day la mot cuoc khung hoang gay ra b d i luat le, su tro cap va su can thiep, va no khong the duoc cuu chua neu tiep tuc theo each nhu vay.
NghTa la ho chi trich manh vai tro cua "chu nghTa can thiep" cua nha nude. H o vien dan y kien ciia Lawrence Summers (co van kinh te ciia Tong thong B.Obama) k h i ong noi
"loi ich se do ca the duoc hudng, con thua 16 se do cong dong ganh chiu, cac doanh nghiep khong ngan ngai danh bac hoat dong ciia ho, dan den con bao tai chinh". Theo ho, khong the coi cuoc khung hoang lan nay la mot su that bai ciia t u do kinh doanh, giam dieu tiet, bdi v i no bi gay ra b d i hang loat su can thiep sai lam ciia Chinh phii vao he thong tai chinh va do do, can de cao chii nghTa t u do v d i viec gia tang trach nhiem doanh nghiep, thi trudng t u do va quyen t u do cong dan cung mot chinh phii toi gian de khong tiep tuc lam nghiem trqng hon cac n i i ro hien nay.
Quan diem nguqc lai thi cho rang, cuoc khung hoang tin dung lan nay dong nghTa voi "su cham dut ciia chii nghTa t u do" va tham chi nang ne hon "la sir ket thiic ciia chii nghTa tu ban kieu M y " . B d i theo ho, chii nghTa tir do la nguon goc sau xa ciia m o i sir gia tang cac rui ro qua muc tren thi trudng tai chinh, nhat la d chinh sach ndi long tin dung dudi chuan kha lau tren thi trudng nha dit ciing v d i su bung bit thong tin, thai do vo trach nhiem ciia cac tap doan tai chinh. D o la do su khiem khuyet, y l u kem ciia he t h i n g
ngan hang, su thieu tuong thich ciia cac thiet che quan t r i ciing v d i viec mat kha nang kiem soat doi v d i hieu ung do v d d cac khau yeu trong he thong tai chinh toan cau. Theo quan diem nay, Nha nude can t r d lai theo nguyen tac dieu tiet ciia chii nghTa Keynes trong dieu kien m d i .
Tuy nhien, nhu da phan tich d tren, du tranh luan the nao chang nua van khong the phii nhan mot thuc te la qua trinh toan cau hoa da gia tang rat manh me, cac mang san xuat va chuoi gia t r i da ket noi hoat dong kinh te tren qui mo toan cau trong k h i cac the che quan t r i van mang tinh quoc gia, bat cap va thieu tuong thich, nhat la trong phoi hqp chinh sach va chia se trach nhiem toan cau. Dong thdi, quyen nang to ldn, l q i ich v i ky, thai do vo cam ciia cac tap doan t u ban, nhat la t u ban tai chinh v i muc tieu l q i nhuan toi da dang bang m o i gia thiic day t u do hoa tai chinh, khuyech dai "tu ban gia" va "kinh te ao", lung doan chinh sach kinh te, tao ra hang loat cac riii ro he thong, ca ngan han va trung han. Chinh su buong long vai tro va kha nang k i e m soat ciia nha nude da lam cho tinh vo chinh phii ciia t h i trudng noi len lan at, tham chi co the de dqa den su ton vong ciia ca he thong kinh te xa hqi. Giao su J.
Stiglitz cho rang: M y da xuat khau triet ly kinh te thi trudng t u do sai l a m . . . ; t h u van hoa doanh nghiep vo trach nhiem doi v d i xa hqi va cuoi cung, xuat khau ca suy thoai d i bon phuong. Dieu do cung co nghTa la, xet ca ngan han, trung han va dai han, cuqc khung hoang tai chinh va suy thoai kinh t l toan cau da va dang dat ra cho m o i n l n kinh te quoc gia yeu cau khong chi ung pho v d i vdi riii ro v l mo ma con phai dieu chinh lai
NGHIEN C(IU DONG BflC fl. SO 1(119) 1-2011 s
mo hinh tang trudng va tai cau true lai nen kinh te mot each quyet liet nham thich ung v d i cac thay doi nhanh, manh cua nen kinh te the gidi.
2. Cac chieu hu'dng dieu c h i n h mo h i n h va chinh sach phat t r i e n k i n h te xa hoi cua cac quoc gia
Sau khi khung hoang tai chinh va suy thoai kinh te toan cau no ra, ngay lap tuc, nhat loat chinh phu cac quoc gia deu co phan ung chinh sach. N h i e m vu dau tien la 6n dinh v i mo, ngan chan suy thoai, khoi phuc da tang trudng, cung co niem tin thi trudng.
Giai phap chfnh sach mang tinh ngan han, bao triim d hau het cac nude la cung co he thong tai chinh ngan hang, thuc hien cac goi kich thich kinh te nham bu dap su thieu hut tong cau va tren thuc te la t r d lai ap dung cac nguyen tac cua Keynes bang tao "cau hieu qua" (tuc la "cau thuc te", ca ve dau t u va tieu dung) thong qua chinh sach ndi long tin dung (lai suat thap, de tiep can...) va chinh sach tai khoa m d rong (giam thue, tang chi tieu cong, day manh phat trien ha tang, ho trq tieu dung cho cac tang ldp de ton thuong, tang cudng chi tieu cho giao due, y te va an sinh xa h q i . . . ) . Goi cuu trq va kich thich kinh t l cua Hoa K y da len tdi hang ngan ty U S D (5,6% GDP), trong k h i goi kich thich kinh te cua Trung Quoc chi 586 ty U S D nhung da chiem t d i 12% GDP cua nude nay (theo s6 lieu nam 2008). Viet N a m cung quyet dinh dua ra goi kich thich kinh te len tdi 8% GDP va con s6 nay d Nhat Ban la 2,2% GDP. Ket qua la ngay t u quy 11/2009, da suy thoai cua nen kinh te the gidi da duqc ngan chan va nen kinh t l the gidi da sdm trd lai chieu hudng phuc hoi, cho du con yeu,
vao cuoi nam 2009. DT nhien, trong dieu kien toan cau hoa va hqi nhap qudc te ngay nay, ngudi ta nhan manh den yeu cau phoi hqp chinh sach ung pho khung hoang tren quy mo toan cau giua cac chinh phu. Cac goi kich thich kinh te cua Hoa K y , Trung Quoc, Chau A u va Nhat Ban gop phan "chia se trach nhiem toan cau" neu xet theo vai tro cua chung trong viec chan da suy giam d cac nen kinh te ldn. D o do, cac nen kinh te, dac biet la nhom G-20, da rat no luc trong viec de xuat cac giai phap phoi hqp chinh sach nham nhanh chong dua nen kinh te the gidi ra khoi khung hoang. Tuy nhien, cho den thang 9/2010, nen kinh te the gidi van tang trudng khong cao, thieu dong deu va chua ben vung. Trong k h i mot so nen kinh te tang trudng rat cao nhu Trung Quoc (10,5%);
Singapore ( 8 % ) ; Viet N a m (6,52%)..., thi nhieu nen kinh te van tang trudng d muc thap, nhu: Nhat Ban, Chau A u va tham chi, co nhirng nen kinh te tang trudng tot nhu Hoa K y (co the dat 3,5%) lai khong tao ra viec lam m d i , that nghiep van d muc cao ky luc, nq cong va n q nude ngoai gia tang, lam phat bat dau xuat hien... Dieu do cung co nghTa la su dieu chinh chinh sach ciia cac nude m d i chi ngan chan su do v d cua thi trudng tai chinh nhung chua giai quyet duqc van de "phat trien ciia nen kinh t l thuc", chua giai quyet duqc tan goc cac van d l ben trong ciia tirng nen kinh te tren nguyen tac phat trien ben virng. Diing nhu Thii tudng Trung Quoc On Gia Bao da n h i n manh rang
"viec Trung Quoc xac lap goi kich cau ldy m d rong nhu cau trong nude lam chinh va bang tieu dung ket hqp v d i dau t u , Trung Quoc da ra sue kich thich tieu diing, thiic
6 NGHIEN CtflJ DONG BfiC fi. SO 1(119) 1-2011
Nghien ctiu khoa hoc
day m a rong nhu cau trong nuac, dac biet la loi keo tieu dung ciia ngudi dan." V a d i i u nay chinh la nguyen nhan lam tang trudng
"nong" va gay ra n h i i u bat on cho n l n kinh te Trung Quoc trong ITnh vuc b i t dong san va chung khoan.
Ro rang, d day co su bat cap cua mo hinh tang trudng, cua yeu cau tai cau true nen kinh te, cua the che quan t r i quoc gia va toan cau doi v d i cac van de phat trien kinh te - xa hqi da ket noi sau rong trong mang san xuat va chuoi gia tri toan cau. Dung vay, ngay tir sau khung hoang tai chinh va suy thoai kinh te the gidi, hau het cac nude da nhan thuc duqc tam quan trqng ciia dieu chinh mo hinh va ca cau kinh te. Hau het cac chinh phii tren the giai deu sam dua ra cac giai phap can thiet de tai cau triic nen kinh te, tai can bang cac dong luc tang trudng nham don dau da phuc hoi tang trudng hau khung hoang. Cac nuac deu hudng su phat trien tdi mot nen kinh te dua tren su doi m d i ve cong nghe, co ham luqng tri thuc cao, chii trqng cong nghe
"xanh", sach, it k h i thai C 0 2 va co kha nang ung pho tac dong ciia bien doi k h i hau. Cac nuac phat trien va cac nude ldn dot pha manh vao cac nganh tieu ton it nang luqng, nhan manh cac tieu chuan chat luqng lien quan den cong nghe, moi trudng va lao dong co ky nang trong dau t u va phat trien nham mang lai gia tri gia tang cao cho nen kinh te.
Hoa K y , mot nen kinh te phat trien theo mo hinh kinh te thi trudng t u do, da rat chii trqng gia tang su kiem soat doi v d i su "tuy tien qua m i i c " ciia cac tap doan tai chinh, thiet lap U y ban Giam sat tai chinh d l quan ly rui ro d i i v d i cac cong ty d i u t u tai chinh ma xua nay nam ngoai su kiem tra ciia U y
ban Giam sat he thong cac ngan hang; ap dung ca cac bien phap chua tirng lam bao gid, v i du bo ra 1250 ty U S D de bao lanh cho cac khoan vay mua nha mat kha nang chi tra, nham ciing co niem t i n thi trudng doi vdi ca ngudi cho vay va ngudi di vay; thay doi each tiep can tang trudng va phat trien doi v d i nen kinh te Hoa K y von dua vao 3/4 tieu diing trong nude bang viec m d rong xuat khau (Chinh quyen ciia Tong thong B . Obama da ban hanh chien luqc tang xuat khau len gap 2 lan trong giai doan. 2011- 2015) nham giam tham hut thuang mai, n q chinh phii, n q nude ngoai dang gia tang;...
N o i gqn lai, M y dang t u duy lai nen kinh te ciia minh trong boi canh the gidi da thay doi de co tam nhin va chinh sach phat trien khac trudc.
Doi v d i cac nen kinh te phat trien dua vao mo hinh kinh te thi trudng xa hqi d Chau A u , day la thai diem de hq nhin nhan lai thuc te va t i m giai phap khac phuc 3 trd ngai ldn trong mo hinh phat trien ciia minh: (1) cac khoan t r q cap that nghiep, huu t r i va cac bao dam an sinh xa hqi tang qua toe do tang trudng, t r d thanh ganh nang can trd tang trudng kinh te; (2) tang trudng dua tren cac chuong trinh dau t u va mua sam ciia chinh phu khien cho n q cong dang la m o i hiem hoa ciia nhieu nen kinh te E U , nhat la d cac nen kinh te kem phat trien han trong khu vuc nay; va (3) nguy ca thieu su phoi hqp va chia se trach nhiem trong mot E U nhat the hoa ngay cang sau. D o i v d i Chau A u , mot chinh phii can thiep co lua chon, xac dinh cac uu tien phat trien ben v u n g (dua tren 3 tru cot: kinh te - xa hqi - m o i trudng) nhung khong 6m dom, dan trai va lam thay thi
NGHIEN CCTU DONG BfiC (?, SO 1(119) 1-2011 7
truong, clang la dinh huong noi bat trong su dieu chinh chinh sach cua E U . Chau A u cung la khu vuc di truac mot buoc trong chinh sach tai cau true "xanh hoa" nen kinh te.
D o i v a i cac nen kinh te tang tuang va phat trien theo mo hinh D o n g A , hay con goi la mo hinh kinh te thi truong hon hop v a i
"chinh phu cung va t h i truong mem", ngudi ta bat dau xem xet lai mo hinh tang trudng dua vao xuat khau. Trong k h i van tiep tuc khang dinh vai tro cua xuat khau, gia tang ty le tiet kiem, vai tro giao due va dac biet la vai tro cua Nha nude trong cac chuang trinh dau t u cong, trong viec dua ra cac goi "on dinh v l mo" nham hau thuan cho cac nha dau tu va kinh doanh k h i ho phai doi mat v d i cac cu soc va khung hoang, gidi nghien cuu va hoach dinh chinh sach da rat thong nhat chu truong phat huy vai tro cua cac l g i the so sanh dong k h i cac nen kinh te tham gia vao mang san xuat va chuoi gia t r i toan cau;
nhan manh tam quan trqng cua cong nghiep ho trg; cua cac hiep dinh thuang mai t u do song phuang, da phuang va cac dinh che kinh te khu vuc va quoc te; cua chinh sach de chong chech hudng thuang mai, dau t u va cac that bai thi trudng, tao m o i trudng kinh doanh on dinh de gia tang niem t i n cho cac nha dau t u va ngudi dan. Nhieu chinh phu con dac biet luu y den nguy ca r a i vao "bay thu nhap trung binh "; chang han, Nhat Ban da chu trqng han den van de tai cau true nen kinh te ciia minh theo hudng xay dung mot xa hqi md, t i n cay, va co trach nhiem. V e phuang dien kinh t l , thay v i tang trudng dua vao xuat khau, Nhat Ban da chii truang phat huy manh me vai tro ciia thi trudng trong
8
nude nhung khong chap nhan bao hq mau dich va tich cue thiic day phat t r i l n cac hiep dinh thuang mai t u do, xay dung cac quan he doi tac kinh t l toan dien v d i ben ngoai.
Trong x u the chung ciia t h i gidi, d l phat t r i l n ben vung, Nhat Ban cung la n l n kinh t l chii truang tai cau triic "xanh hoa" kha sdm.
3. M o t so g o i m d ve dieu c h i n h mo h i n h va c h i n h sach p h a t t r i e n k i n h te - xa hoi cho V i e t N a m
Viet N a m la nen k i n h te di sau nhung da dat dugc nhung thanh tuu to ldn trong phat trien kinh te t h i trudng dinh hudng xa hqi chii nghia va day manh hqi nhap quoc te.
Bang viec phat huy m o i nguon luc trong nude, day manh xuat khau va tang cudng thu hut dau t u nude ngoai, chii dong va tich cue tham gia vao cac dinh che kinh te khu vuc va quoc te tren tat ca cac cap do, nen kinh te Viet N a m da tirng budc tiep can cac chuan muc quoc te, nhat la sau k h i Viet N a m chinh thuc t r d thanh thanh vien day dii ciia W T O . B d i vay, nen kinh te Viet N a m da co nang luc phan ung tot han v d i cac thay doi cua boi canh kinh te quoc te. K h i cuqc khiing hoang tai chinh va suy thoai kinh te toan cau no ra nam 2008, tang trudng kinh te Viet N a m lap tuc r a i vao suy giam nang ne, tir muc tren 7% nam 2008 xuong con 3 , 1 % trong quy 1/2009 va 5,34% ca nam 2009.
Tuy nhien, ngay tir dau nam 2009, Chinh phii Viet N a m da co sir dieu chinh chinh sach kip thdi, hgp ly va quyet liet nham phuc hoi tang trudng va dam bao an sinh xa h q i . Bang chinh sach m d rong tai khoa, day manh dau t u phat t r i l n ha tang, m d rong chi tieu cong... k i t hop v d i chinh sach t i n dung
NGHIEN Oftl DONG BtfC fl. SO 1(119) 1-20N
Nghien ctiu khoa hoc
ndi long, h § tra lai suat..., da suy giam tang truang duac ngan chan ngay t u dau quy 11/2009, cung c6 duqc niem t i n cua xa hqi, doanh nghiep va nguai dan. Mac du cho den nay, nen kinh te Viet N a m da phuc hoi, co the dat muc tang truang 6,7% trong nam 2010, nhung van la chua virng chac, con tiem an nhieu bat on, cac nguy co lam phat, tham hut thuang mai, ngan sach van con dai dang. Dieu nay co nguyen nhan sau xa t u trong mo hinh va cau true cua nen kinh te.
Bdi le: (1) Viet N a m da keo dai qua lau mo hinh tang trudng kinh te theo chieu ngang, chu yeu dua vao tang von dau t u( 1 ), dac biet la dau t u cong; (2) tang trudng nhd m d rong xuat khau chu yeu dua vao lao dong re ky nang thap, khai thac va xuat khau tai nguyen tho va gia cong hang xuat khau; va (3) tang trudng dua qua manh vao gia tang tin dung (vi nang luc cap von cua nen kinh te b i han che). Nhung ly do nay da dat nen kinh te Viet Nam doi dien v d i nhung mat can doi v i mo nhu: chenh lech tiet kiem-dau t u ldn, tham hut "kep" ve thuang mai va ngan sach tram trqng keo dai v.v... Ben canh do, chat luqng tang trudng cua nen kinh te con thap (nang suat thap, sue canh tranh yeu), khong ben vung (tieu hao nhieu nang luqng va tai nguyen, 6 nhiem moi trudng v.v...), va thieu doi mdi (chua dua vao cong nghe tien tien);
nguon luc san xuat cua quoc gia bi phan tan, dan trai, xung dot l q i ich giua cac dia phuang dang pha v d cac can bang tdng t h i cua nen kinh te.
( 1 ) T6ng dau tu xa hoi 6 thang dau nam 2010 dat 45,5%
GDP, va du kien 41% GDP cho ca nam 2010.
He qua cua mo hinh tang trudng noi tren la hieu qua dau t u thap, ty trqng gia tri gia tang/gia tri san xuat thap, ca cau hang xuat khau chu yeu ham chua cong nghe trung binh va thap( 2 ), nang suat lao dong va nang suat nhan to tong hqp (TFP) khong cao, trinh do cong nghe di sau vai the he so v d i cac nude phat t r i e n( 3 ), sue canh tranh cua nen kinh te dang tut l u i kha xa so v d i phan con lai cua the g i d i( 4 ). Mac du Viet N a m da t r d thanh quoc gia co muc thu nhap trung binh nhung cac bat on v i mo dang lam mat da tang trudng, da xuat hien nhung thach thuc m d i ve quan t r i nen kinh te, nguy ca tai ngheo, bat binh dang xa hqi va theo do, kha nang khong thoat khoi "bay thu nhap trung binh" co the xay ra.
V i vay, tir kinh nghiem ve dieu chinh mo hinh va chinh sach phat trien kinh te xa hqi ciia cac nude, co the thay V i e t N a m can phai nhanh chong nang cao chat luqng tang trudng, gan viec giai quyet cac tinh huong ngan han v d i giai quyet cac van de trung va dai han, chuan b i tot cac dieu kien de tai cau true va thay doi mo hinh tang trudng kinh te.
Cu t h i la:
(1) Tiep tuc mo hinh tdng truang huang ve xudt khdu nhung vai noi hdm mai: khong chu truong xuat khau bang m o i gia va khong chay theo so luqng xuat khau ma la dua tren lqi the so sanh dong, chu trqng xuat khau cac
121 Hang xuat khau ham luong cong nghe cao cua Viet Nam chi chiem 8,2% trong tong so kim ngach xuat khau, so vai 33% (Philippines), 39% (Trung Qudc), 49% (Thai Lan) va 67% (Malaysia).
0 ) Theo WEF, trinh do cong nghe Viet Nam xep thu 92/117 nuac duac diiu tra.
<4>
Viet Nam nam a nhom 30% nuac co sire canh tranh thap nhat tren the giai.
NGHIEN CUU PONG BflC fl. SO 1(119) 1-2011 9
san pham cong nghiep che bien, c h i tao va dich vu, tham gia vao nhung phan khuc co gia tri gia tang cao trong mang san x u i t va chuoi gia tri toan cau, co chien luge chu dong phat trien cong nghiep ho trg, giam le thuoc nguon nhap khau dau vao ben ngoai cho gia tang xuat khau, tao nen tang de xuat khau cac mat hang co ham lugng cong nghe va tri thuc cao.
(2) Tdng truang can lay khu vuc tic nhdn la mot trong cdc dpng luc vd ton trong nhung nguyen tdc ciia kinh te thi truang:
Can xay dung moi trudng dau t u va kinh doanh thuan l g i , binh dang, minh bach, khong phan biet doi x u giua cac thanh phan kinh te, tir do thiic day phat trien manh me khu vuc kinh te t u nhan va coi day la mot trong cac dong luc phat trien ciia nen kinh te.
Theo each tiep can nay, cac doanh nghiep nha nude chi nam g i u mot so nganh kinh te quan trqng ma khu vuc t u nhan chua the lam duqc hoac khong lam.
(3) Ca cdu lai ddu tu cdng nhdm ndng cao chdt luang ddu tu: Dau t u cong dang chiem ty trqng ldn trong tong dau t u xa h q i( 5 ) nhung do chua tinh toan het cac chi phi co hqi, tien do dau t u keo dai, khong hieu qua v.v... da gop phan tang nhanh he so I C O R( 6 ).
( 5 ) Theo T6ng cue Thong ke, von dau tu toan xa hoi theo
gia thuc te thuc hien 9 thang nam 2010 uac tinh dat 602,8 nghin ty dong, tang 19,8% so vai cung ky nam 2009, bao g6m: Khu vuc Nha nuac chiem 37,6% tong von va tang 30,2%; khu vuc ngoai Nha nuac chiem 36,8% va tang 17%; khu vuc co v6n dau tu true tiep nuac ngoai chiem 25,6% va tang 10,7%.
( 6 ) He s6 ICOR chung cua nen kinh tk tu 5,14 nam 2001
len 5,38 nam 2007, trong d6 DNNN tu 7,42 len 8,28;
DNTN tir 2,63 len 3,74 va DN co v6n dau tu nuac ngoai tu 6,29 giam xu6ng con 4,99.
Mot khoi luqng tai san kha ldn dua vao khu
vuc D N N N nhung khong tao ra gia tri tuong ung da lam cham vong quay ciia dong tien va gay b i t 6n v i mo. Dau t u cong chii yeu thong qua cac D N N N cung la mot nguyen nhan ciia nhirng mat can doi ldn ciia nen kinh te nhu tham hut ngan sach va nhap sieu.
V i vay, co cau lai dau t u cong la giai phap cap bach d l nang cao chat luqng tang trudng. Viec giam ty le dau t u cong trong co cau tong dau t u xa hqi cung khong kem phan quan trqng. Can bo sung chi tieu dau t u cong/GDP de giam sat thay v i chi noi chung chung la giam ty le dau t u cong.
(4) Thao ga cdc nut that quan trong trong nen kinh te: Trong nhiing nam t d i , can giai quyet can ban (i) mit that ve co sd ha tang;
(ii) mit that ve nguon nhan luc (phat trien ky nang con ngudi, ho trg nang cao nang suat);
va (iii) nut that ve the che (tao san choi binh dang, tuan thii phap luat).
(5) Cdc chinh sdeh kinh te can hudng den muc tieu dai han, tao niem tin cho thi truang: Quy trinh hoach dinh va thuc thi cac chinh sach kinh te v i mo can tuan thii t u tudng chi dao nay. Neu tinh trang chinh sach v i mo lien tuc thay doi va khong nhat quan nhu trong hai nam qua thi niem tin ciia nha dau t u se suy giam va khong the thu hut duqc cac nha dau t u dai han. Chinh sach kinh te v i mo can co tam nhin dai han de tao lap niem tin cho gidi dau t u va thi trudng./.
10 NGHIEN CUU DONG BfiC ft. SO 1(119) 1-2011
