NGHIEN CLTU - TRAO DOI
O^CHliaNGASEANVANH^indDBAovfiQUYSNCONNGOOl TAICACQUdC(M ASEAN
K
e tir nam 2007, khi Hien chuang ASEAN dugc thdng qua, cdc quoc gia thanh vien da phdp dien hod va cap nhat mgt cdch CO he thong cdc nguyen tac va quy dinh phan tdn trudc kia, tao co sd phdp li day du va cy the ciing nhu rang huge trdch nhiem phdp li cho quan he giira cdc qudc gia thanh vien trong qua trinh hgp tdc khu vuc tren cdc ITnh vyc, trong do cd van de nhan thiic bao ve quyen con ngudi.1. Vi tri cua van de quyen con nguoi trong Hien chu-omg ASEAN
Hien chuomg ASEAN da tao ra budc phdt triln sau rgng hon trong viec thiic diy va bao ve quyen con ngudi cua khu vyc.
Thdng qua Hiln chuang, cdc nude thanh vien cam kit tdn trgng va bao ve quyen con ngudi trong khu vuc va dilu nay da dugc ghi nhan thanh myc tieu va nguyen tic cua Hiln chuang (Dilu 12). Ddng thdi, lin diu tien, cdc quIc gia thanh vien cam kit trong mgt van kien quan trgng chinh thiic rang se lap CO quan chuyen trdch vl quyin con ngudi (Dilu 14) nhim thuc thi tdt viec thiic diy va bao ve quyin con ngudi trong khu vuc.
Quylt dinh nay cho thiy cdc quIc gia thanh vien da vugt qua dugc nhimg rao can ngdn cdch xuit phdt tu nhumg quan dilm
TS. NGUYiN LAN NGUYEN *
khdc biet lien quan den van de hgp tdc bao ve quyen con ngudi; the bien su quyet tam cua tat ca cac qudc gia thanh vien trong viec bao ve va thiic day quyen con ngudi trong khu vyc. Cdc nude da thay dugc tam quan trgng, vai tro va y nghTa cua co quan chuyen trdch nhan quyen rieng cho khu vuc; y thuc dugc rang bao ve quyen con ngudi se hi trg dam bao thuc hien tdt cdc muc tieu khac dugc xay dung trong Hien chuomg ASEAN, Cling nhu gdp phan nang cao vai tro va uy tin cua Hiep bdi trong boi canh van de bao ve quyen con ngudi dugc du luan the gidi quan tam. Day ciing la ket qua tat yeu ciia qud trinh hgp tdc lau dai giiia cdc nude thanh vien ASEAN ke tir khi thanh lap (1967) cho den nay. Mgt van kien vdi nhieu ngi dung quan trgng nhu Hien chuang ASEAN nlu thieu cac quy dinh bao ve quyin con ngudi trong van kien thi chac chin se giam di rat nhieu y nghTa ciing nhu tinh toan dien cua van kien do.
2. Nhan thuc ve bao vf quyen con ngudi Cdc quIc gia thanh vien ASEAN da nhilu lin thi hien thdi do img bg cdc no lye thuc diy quyen con ngudi trong boi canh
* Giang vien chinh Khoa ludt Dai hgc qu6c gia Hd Ngi
TAP CHl L U A T HOC s 6 7/2011 45
NGHIEN CLTU - TRAO DOI
quyen con ngudi da trd nen quan trgng trong quan he qudc te. Dilu nay tbI Men rd trong viec cdc nude thanh vien ASEAN da tham gia, dong gdp tich eye vao Hgi ngW thi gidi ve nhan quyin dugc td chiic tai Vien (Ao) nam 1993. Ben canh dd, trong Tuyen bd Bangkok, cdc qudc gia Ddng Nam A ciing nhu cdc qudc gia chau A ndi chung da khing dinh tinh "toan ciu, khdch quan va khdng mang tinh chgn lua" cua cdc quyen con ngudi (doan 7), cdng nhan va cam kit thiic day mgt sd quyen quan trgng ciia con ngudi nhu cdc quyin kinh te, chinh tri, xa hgi, quyen dan tdc ty quyet, quyen dugc phdt trien, cdc quyen dac biet cua nhdm nhirng dan tdc thieu sd, phu nii va tre em (cdc doan 6, 10, 11, 13, 17, 22, 23). Ngoai ra, trong nhieu bdi nghi bo trudng, van de nhan quyen ciing dugc dua ra thao luan the hien sy quan tam Idn cua cdc qudc gia ASEAN ddi vdi van de nay.
Sy quan tam nay da dugc the hien trong 2 van ban quan trgng cua td chiic Tam nhin ASEAN tdi nam 2010 va Hien chuomg ASEAN. Tam nhin ASEAN khang dinh nd luc ciia cdc quoc gia thanh vien trong viec xay dyng Cdng ddng ASEAN tdi nam 2010 phdt trien "nang ddng, cdi md", tao dilu kien thuan Igi de "tdt cd cd nhdn trong cong dong dugc tiep can tdt cd cdc phuong tien nhdm phdt trien todn dien" Ve Hien chuang
ASEAN, tai Dieu 2 (j) vl nguyen tic boat dgng ciia Hiep hgi quy dinh rd: "Hiep hgi vd tdt cd cdc quoc gia thdnh vien se hdnh dgng phii hgp vdi nguyen tdc... ton trgng cdc
quyen tu do ca bdn thiic day vd bdo v | cdc quyin con nguai". Tiep ndi dinh hudng trong Tuyen bd chung ciia Hgi nghi bg trudng ASEAN lin thir 26^'^ Dilu 14 Hiln chuong quy dinh viec thanh lap Co quan nhan quyen ASEAN.
Thyc t l cho thay tit ca cdc qudc gia ASEAN da tham gia va khang dinh tuan thu cdc quy dinh vl nhan quyen trong Hien chuang Lien hgp qudc va Tuyen ngdn the gidi vl nhan quyen; Cdng udc chdng mgi hinh thiic phan biet ddi xir vdi phu niJ (CEDAW); .Cdng udc ve quyin tre em (CRC). Ngoai ra, mgt sd quIc gia cdn tham gia vao nhiing cdng udc qudc te khdc ve quyen con ngudi. Dieu nay da chiing minh cho su quan tam cua cdc qudc gia ASEAN ddi vdi van de nhan quyen.
Mac dii td ra rat thien chi khi cdng nhan tinh toan cau ciia quyen con ngudi nhung cac quoc gia ASEAN ludn giii lap trudng se dp dung nhiing quyen nay theo cdc dieu kien kinh te, chinh tri, xa hgi va dac biet la van hod tung qudc gia, khu vuc minh. Dieu nay da dugc khing dinh trong Bdo cao Bangkok nam 1993. Mgt mat nao do ciing cd thi coi quan diem tren la mgt cdch "dinh nghTa" cua ASEAN ve quyen con ngudi.
Tir do cd thi thiy ring nhan quyin theo
"dinh nghia" cua cac nude ASEAN cd cac dac dilm sau:
- Co tinh dgc thu vdn hod: Do su khdc biet rit Idn ve dieu ki?n Hch sii, co ciu xa hgi, truyin thing van hod va phdt triln van hod nen cdc qudc gia khdc nhau co
46 TAP CHl L U A T HOC S6 7/2011
NGHIEN CCru - TRAO DOI
cdch hieu va thuc thi quyin con ngudi khdc nhau.
Giiip cdc quoc gia trong cong dong ciing phdt trien: Van hod khu vuc ASEAN noi rieng va chau A ndi chung ludn dat cdng ddng len tren cd nhan, uu tien trat tu va hai boa xa hgi bom tu do ca nhan. Do dd, mgt sd quyen con ngudi neu lam Igi cho phdt trien xa hgi dac biet la tren ITnh vuc kinh te thi can dugc uu tien thuc hien bom so vdi quyen chi CO Igi cua timg ca nhan.
- Nhdn quyin theo cdc nude ASEAN Id vdn di thugc chu quyen quoc gia:^^^ Trong Bdo cdo Bangkok, cac quIc gia A S E A N da khing dinh: "Nhdn manh nguyen tdc ton trgng chu quyen vd todn ven lanh tho cung nhu khong can thiep vdo cong viec ngi bg ciia nhau vd khong sir dung nhdn quyen nhu mgt cong cu de gdy sire ep chinh tri" Hon niia, cdc nude Ddng Nam A ciing vdi cdc nude chau A khdc cdn khang dinh mac dii khia canh cua quyen con ngudi cd tinh chat quIc tl nhung phin Idn chiing diu thugc chii quyen quoc gia.
Mac dii cdn td ra kha de dat trong vifc cong nhan mgt si quyin con ngudi, tuy nhien cdc nude ASEAN da cd sy quan tam Idn din vin dl nay. Viec cdc qudc gia gin day nhilu lin thi hien thdi do ding tinh va khuyin khich thilt lap mgt co chi nhan quyin trong Hiep bdi da md ra kha ndng thanh cdng rit Idn cho kl hoach nay. Tuy nhien, nguyen tic
"khdng can thiep" va "chii quyin" ciing cd thi la "rao can" trong qua trinh xay dyng co chi va boat ddng cua co chi.
3. Tmh hinh hop tac ve quyen con ngvoi Hien nay, boat ddng nhim thiic diy nhan quyen d ASEAN dang gianh dugc sy quan tam cua Chinh phu cdc quoc gia thanh vien, dac biet la nhihig nd lye chung trong viec gidi quyet nhiing van de nhan quyin vugt qua bien gidi nhu: Ngan chan nan buon bdn tre em, phy nir, bao dam quyen cua ngudi lao ddng nhap cu, chdng khung bo, ciiu trg tham hga thien nhien. Dieu nay the hien rd trong cdc tuyen bd gan day^''^ nhu:
Tuyen bd Cebu nam 2007 ve bao ve va thiic day quyen cua lao ddng nhap cu;
- Tuyen bd 2004 cua ASEAN chdng buon ban ngudi, dac biet la phy nir va tre em;
Cong udc ASEAN ve chdng khimg bo nam 2007.
Mac dii ASEAN hien nay mdi chi co nam quIc gia la Indonesia, Malaysia, Philipinnes, Thdi Lan, Campuchia cd cdc co quan nhan quyen chuyen trach nhung cdc qudc gia khdc ciing da sir dyng nhimg td chiic, doan the khdc nhau trong bd may chinh tri cua minh dl thiic diy, bao ve nhan quyin. Bin trong nam co quan nhan quyen quoc gia noi tren trong qua trinh boat ddng cua minh da ki Tuyen b l hgp tdc cdc ITnh vuc quan tam chung^''^ nhu: Chlng khiing bo trong khi vin dam bao tdn trgng nhan quyen; chdng buon bdn ngudi; bao ve nhan quyen cua ngudi nhap cu va lao ddng nhap cu; thyc hien cdc quyin kinh tl, xa hgi, van hod va quyin phdt triln gido due vl quyin con ngudi. Bin co quan nay ciing da hgp tdc thiic diy viec thanh lap Co quan nhan
TAP CHl LUAT HOC s d 7/2011 47
NGHIEN CQU - TRAO DOI
quyen ASEAN va khuyen khich chinh phu cdc nude ASEAN thiet lap cac the che qudc gia nhan quyen chuyen trach.
ASEAN cung da day manh hgp tdc qudc te nham nang cao hieu biet, thiie day thuc hien mgt sd quyen con ngudi thdng qua su ho trg cua cdc td chiic qudc te. Hien nay, ASEAN dang phdi hgp vdi Quy HIV/AIDS cua Liep hgp qudc (UNAIDS) td chiic thyc hien nhiing dieu khoan da cam ket. Ve tre em, ASEAN da lam viec vdi Quy nhi ddng lien hgp qudc (UNICEF) thuc hien cac chuong trinh tang cudng hieu biet ve quyen tre em, nang cao viec bao ve va cham soc tre em dya tren nhiing nguyen tac cua Cdng udc ve quyen tre em. Cdc bg trudng ASEAN chiu trdch nhiem ve van de phiic Igi xa hgi da tham gia Hgi nghi Bg trudng Ddng A Thdi Binh Duomg ve quyen tre em do UNICEF t l chiic thdng 3 nam 2005 tai Campuchia. Ngoai ra, cdc qudc gia ASEAN cdn thong nhat ke hoach hanh ddng ASEAN vi tre em (1993), Tuyen bd ve nhimg cam ket lien quan den tre em (2001), Tuyen bd chong buon bdn ngudi, dac biet la buon ban phy nir va tre em (2004). Tir nam 2004 den 2010 cdc nude ASEAN ciing da dua van de thanh lap Uy ban ASEAN ve thiic day va bao ve quyen cua phu nii va tre em (ACWC) thanh mgt vin dl trong Chuong trinh hanh ddng Vieng Chan.
Ve van de lao ddng nhap cu ciing thu hiit dugc su chii y cua cdc qudc gia thanh vien. Tuyen bo ve quyen cua lao dgng nhap cu dugc thdng qua tai Hgi nghi thugng dinh
ASEAN lin thii: 12 ngay 13/1/2007 tai Philipirmes vdi nhumg ngi dung chu ylu tap trung vao viec dam bao cdc quyen tu do, nhan phim cua lao dgng, nghTa vu ciia ca qudc gia tiep nhan va qudc gia dua cdng nhan di lao ddng. Thdng 7 nam 2007, ASEAN dua ra Nghi quyet ve viec thanh lap Uy ban ASEAN ve thuc thi Tuyen bo ASEAN ve thiic day va bao ve quyen Igi cua lao ddng nhap cu. Ngoai ra cdn co Tuyen bd ve cac nguyen tac tang cudng su hgp tdc ve thanh nien trong ASEAN (1983), Chuong trinh ngW sir Kuala Lumpur ve phdt trien thanh nien ASEAN...
Ve van de xod ngheo, ASEAN da lam viec vdi Chuang trinh ASEAN World Bank, ddi thoai vdi cdc td chiic kinh te qudc te khdc nhu Ngan hang phdt trien chau A (ADB), Quy ndng luong qudc te (FAO), Chuang trinh phdt trien Lien hgp qudc (UNDP) va mgt sd quy khdc nhu Uy ban kinh te, xa hgi chau A Thdi Binh Duong cua Lien hgp quoc (ESCAP), Co quan hgp tdc qudc te Nhat Ban (JICA), Quy phdt triln Hoa Ky (USAID), Quy phdt triln Australia (AUSAID), Quy phat trien ndng nghiep quoc tl (IFAD). Hang loat cdc chuong trinh, boat ddng dugc tien hanh nhim thu hep khoang each phdt triln giiia cdc nhdm ngudi trong cdng ddng, dam bao binh ding xa hgi va quyin dugc phdt trien. Ngoai ra, ASEAN da va dang lam viec tich cue vdi cdc td chiic xa hgi dan su (CSOs) hoat ddng phi Igi nhuan, thdng qua dd giiip dd cdc cdng ding dia phuong thodt khdi cdc dieu kien song ngheo nan, giiip dd ngudi
48 TAP CHl LUAT HOC S 6 7/2011
NGHIEN CLTU - TRAO DOI
ngheo, cdc cdng ddng thilu sd... Chinh thiic hod quan he hgp tdc cua ASEAN vdi cdc t l chuc nay, Hiep hgi da xuit ban nhihig hudng dan ve quan he hgp tac giiia ASEAN va CSOs ngay 16/4/2005.^^^
Ben canh nhiing no luc cua Hiep bdi lam viec mgt cdch chinh thiic vdi cdc to chiic lien chinh phii hoac phi chinh phu (NGOs), boat dgng ciia ban than cdc to chiic phi chinh phii trong ASEAN ciing gdp phan khong nho de nang cao nhan thiic ve quyen con ngudi, dam bdo thuc thi cdc quyen co ban va dac biet la diy manh, nhanh qua trinh hinh thanh CO chi nhan quyen ASEAN.
Nii bat trong cdc NGOs nay la nhom lam viec vi mgt co che nhan quyin ASEAN.
Nhom nay da t l chiic nhieu hgi thao ban ve vin dl nhan quyin ASEAN thu hiit su tham gia cua dong dao dai dien cdc quoc gia thanh vien. Nhom lam viec trong 9 nam tdn tai cua minh da tl chiic dugc 7 hgi thdo thudng nien (tir nam 2001 2007) vl co chi nhan quyen ASEAN ban thao vl tinh hinh thyc hien nhan quyin d cdc qudc gia thanh vien ASEAN, boat dgng ciia cdc uy ban nhan quyen quoc gia, nhiing sdng kiln lam rd hon co che ciia ASEAN nhim bao ve cdc quyen tre em, phy nu... Nhdm ciing da td chiic dugc 7 hgi thao ban tron vl nhan quyin ASEAN (tu nam 2005 2008) ma ndi dung chii ylu tap trung vao xay dung nhan quyin khu vuc sao cho phii hgp vdi dinh hudng phdt triln cua ASEAN.^*^ Quy phy nvc cua Lien hgp quIc (UNIFEM) da phdi hgp vdi Chuang trinh CEDAW Ddng Nam A t l chiic Hgi thao vl
xay dung luat phdp nham chlng bao hanh gia dinh vao ngay 20/10/2008 tai Ha Ndi.
Nhiing hgi thao nay khong chi giup cdc dai dien cdc nude hieu rd bom ve tinh hinh nhan quyen d khu vuc, cdc nude lang gieng ma con la diln dan khdng chinh thiic de cdc qudc gia ban thao ve mgt co che nhan quyen phii hgp nhat vdi ASEAN.
Ngay nay, theo yeu cau cua hgi nhap va xu the the gidi, nhan quyen ciing nhu cdc boat dgng khdc nhim thiic day nhan quyen d ASEAN dang dugc day manh va diln ra rat soi dgng vdi su tham gia tu van tich eye ciia cdc NGOs khu vyc. Ngoai boat dgng ciia chinh phu cdc nude, nhihig NGOs ciing tich cue t l chiic nhieu bdi thao, chien dich nham khdng chi nang cao nhan thiic ve nhan quyen trong khu vuc ma con day nhanh qud trinh xay dyng co che nhan quyen ASEAN. Tat ca nhihig hoat dgng nay se tao dilu kien va co sd vumg chac cho viec lien ket cdc quoc gia thanh vien cho nd lye chung thilt lap mgt co chi nhan quyin d khu vyc Ddng Nam A va thiic diy boat dgng cua co quan nay trong tuong lai./.
(l).Xem: Hgi nghj bg trudng Idn thiJr 26 dugc t l chirc tai Singapore, ngdy 22 - 24 thdng 7 ndm 1993. Tuyen bo chung ciia Hgi nghj dugc ddng tdi tai website cua nhdm 1dm vi?c vS co che nhdn quyen Asean:
http://www.aseanhnnech.org (2).Xem: http://www.kenchen.org (3).Xem: http://www.aseansec.org (4).Xem: http://www.asiapacificforum.net
(5).Xem: Vdn bdn chinh thurc c6 thi tim thay t^ii trang web cua Ban thu ki Asean: http://www.a seansec.org/
18362.htm
(6).Xem: http://www.aseanhrmech.org/conferences
TAP CHl LUAT HOC S6 7/2011 49
