^>li^iu4loaJUithll 86 5(290)-2016
KIIM TOAN NHA NU6C
GtoG cu niliP If IIIUNIMNG IROHt lEN SOllT l i cilllllUNIIWIIltPliuNlfiCillllTNM
I VU THI NHUNG *
1. Vai tro cua Kiem toan nha nuo'c trong kiem so^t von cua doanh nghiep nha nude
Hoat dOng kidm todn xuat phdt tft yeu cdu sft dyng hpp le vd hop ly cac ngudn tai ehinh cfta Nha nude, bdi vay, muc tieu cu the cfta cdng tdc ndy Id sft dyng xdc thyc va cd hidu qud nguon kinh phi cdng, phdn dau dat dupe sy qudn ly kinh te chat che, tinh hpp le eua cdng tdc quan ly hanh chinh va viec thdng tin cho cac co quan nha nude, edng lu^n thdng qua viee cdng bd cdc bdo edo khdeh quan ve su fln dinh va phdt tridn ciia nen tai chinh qudc gia.
Kiem todn nha nude la co quan do Qudc hdi thanh lap, boat dOng dpc lap vd tudn theo phdp luat, thuc hien kiem todn viec qudn ly, sft dung tdi chinh, tdi sdn cdng.
C) Viet Nam, cae doanh nghiep nha nude cd mpt vi tri dac biet frong nen kinh te, bdi day la cac doanh nghiep dupe Nhd nude chu truang tdng cudng dau tu, day manh tich ty ve vdn vd quy md, dinh huotig frd thdnh cdc tap doan Ion, "diu tdu"
cua cdc ngdnh kinh te then chdt. Cde doanh nghiep nha nude khdng chi cd ngudn vdn Ion ma nfl cdn ehilm gift cdc lpi the eanh franh Ion cftng nhu dupe hudng nhiing chinh sach ddu tu uu ddi tti phia Nha nude, do do, qud ttinh sii dung cdc ngudn lyc ciia
doanh nghiep nhd nude chiu sy tdc ddng ciia nhieu yen td md ndu khdng cd sy gidm sat chat che se cd the gay ra tinh frang thua Id, mat vdn va thdt thodt tdi san nha nude. Thye te cung da cho thiy, viec quan ly sft dyng vdn, tdi sdn nha nude tai cac doanh nghiep ed nhieu ydu kem va nhieu doanh nghiep frong so do khdng chi gay ra tinh trang thua Id, mat vdn ciia Nhd nude, ma cdn de lai nhiing he lyy khdng nhd eho nin kinh te. Chinh vi nhung nguyen nhdn ca bdn frdn ma vide kidm sodt vdn nhd nude tai cdc doanh nghidp cftng la van de sdng cdn cfta boat ddng quan ly ndn kinh te. Vai ttd ciia Kiem todn nha nude frong kiem sodt vdn ciia doanh nghiep nha nude thi hien d nhiing khia canh sau:
Thu nhat, gop phdn kiem tra viec ehdp hdnh nhirng quy dinh hiin hdnh ve qudn ly vd sir dung vdn cua Nhd nude tgi cdc doanh nghiep, ndng cao hieu qud sd dung von cua nhd nude. Thdng qua boat ddng kiem todn, cac doanh nghiep nhd nude buOc phai chap hdnh nghiem chinh phdp ludt ve quan ly va sft dung vdn nhd nude cung nhu tudn thft cac quy dinh vl quan ly tai chinh frong doanh nghiep nha nude, bdi nlu khdng, su kiem fra, danh gia ciia Kiem todn nha nude deu co kha ndng phat hien cdc hdnh vi gian doi, khong tuan thu cde quy
*B6 Tuphdp
Ddn chu & Phdp ludt I
<phdp. iuM od JQnh t£ 86 5 (290) - 2016
dinh ve qudn ly tai chinh frong doanh nghiep.
Thu hai, thdng qua hogt dgng kiem tra, gidm sdt. kip thai phdt hien cdc hdnh vi ldm thdt thodt, mdt mdt tdi sdn vd vdn cua Nhd nude. Viec phdt hien cdc hdnh vi Idm thdt thoat, mat mat vdn vd tai sdn cfta Nha nude thdng thudng phai dya frdn nhihig ky ndng phan tich va nghidp vy kinh te - tdi chinh nhdt dinh. Do do, de phdt hien kip thdi cdc vi pham ndy, thi td chfte thye hien phdi eo chuyen mdn ve nghipp vu kinh te - tai chinh. Chi fren co sd kiem fra, tim hieu boat dOng tai ehinh ciia doanh nghiep, td chuc kiem fra, gidm sdt mdi cd the dua ra edc ket luan ve viec sft dung vdn va tdi san cfta Nha nude tai doanh nghiep vd Id ca sd de xde dinh hdnh vi vi pham eua doanh nghiep frong qud frinh quan ly va su dung vdn nha nude.
Thu ba, cung cdp ca sd du lieu cho cdc ca qu an nhd nude cd thdm quyen dua ra cdc quyet dinh qudn ly nhd nude ve kiem sodt vdn trong doanh nghiep nhd nuac. Thdng qua bo^t dOng kiem todn, Kiem todn nha nude la co quan ndm rd tinh hinh su dyng vdn vd tai sdn cfta Nha nude t?ti cac doanh nghiep. Cde ket ludn cfta Kiem toan nhd nude se Id CO sd dd CO quan nha nude cd tham quyIn dua ra ede quyet dinh dieu hanh lien quan din qua frinh sft dyng vdn vd tdi sdn tai doanh nghipp. Trong thuc tien, cdc ket lu^n ciia Kiem toan nha nude cho thay tinh frang that thodt vdn cua Nha nude tai doanh nghidp va ddi hdi co quan nhd nude cfl thdm quyen phai cd nhftng bien phdp can thiep kip thdi nhdm cham dut tinh fr^ng thit diodt vdn.
Thir tu, thdng qua hogt dong kiem todn, di xuat cdc kiin nghi, gidi phdp nhdm hodn thien ca chi vi qudn ly vd sit dyng vdn ciia Nhd nude tgi cdc doanh nghiep. Thdng qua hoat dpng kilm todn, Kiem todn nha nude la ea quan ndm rd tinh hinh su dyng, qudn ly vdn va tai sdn ciia doanh nghiep, ddng thai cung Id ngudi phdt hien cdc hdnh vi vi
pham va nguyen nhan ca ban ddn den nhung tinh frang sft dung ldm thit thoat vdn vd tai sdn nha nude. Cac nguyen nhan ma Kiem todn nha nude nhan thiy cd thd tft Id hdng cfta quy tiinh qudn ly, didu hanh doanh nghidp; do ca che, do chinh sdch... tft do, gdp phan de xuat nhftng kien nghi, giai phdp nhdm hodn thien ca che ve qudn ly va sir dyng vdn cfta Nhd nude tai cdc doanh nghiep.
2. Tham quyIn cua Ki£m toan nha nuik trong Idem sodt von cua doanh nghidp nha nir^c d Viet Nam hi^n nay
Dia vi phdp l^ cfta Kiem todn nhd nude dd dupe chinh thftc ghi nhdn tai Hien phap nam 2013. Theo do, Ludt Kilm toan nhd nude ndm 2015 da tiep tyc kl thfta tu tudng va tiidn khai thi hdnh Hien phap ndm 2013 nham cy the hda chftc ndng, nhiOm vy vi quyen ban cua Kiem toan nha nude. Dac bidt, cdc quy dinh phdp luat ve thim quyen vd viec thyc hien tham quyen cua Kiem todn nha nude cung dupe dp dung ddi vdi trudng hpp kiem todn doanh nghiep nha nude, frong do cd npi dung lien quan den kiem soat vdn cfta doanh nghiep nhd nude.
Dieu 9 Luat Kiem todn nhd nude 2015 xac dinh ro:
"Kiem toan nha nude cd chftc nang ddnh gid, xdc nhdn, ket luan va kien nghi dfli voi vipe qudn ly, sir dyng tdi chinh cdng, tai sdn cflng". Nhu vdy, chiic ndng ndy bao gdm ca viec ddnh gid, xdc nh$n, ket luan vd kien nghi ddi vdi viec qudn ly vd sft dung von nha nude tai cac doanh nghiep nhd nude. Ndi each khdc, viec sft dyng va qudn ly vfln nhd nude tai cdc doanh nghiep nha nuac cftng la ddi tupng thupc pham vi kiem todn cfta Kiem todn nhd nude.
Luat Kiem todn nha nude nam 2015 da cd hi?u lyc tti ngdy 01/01/2016, nhung din nay chua cd vdn ban hudng ddn thi hdnh, nen edc van bdn hudng ddn Luat Kilm todn nhd nude nam 2005 van cdn gid tri sft dyng, cu the Id quy trinh kiem todn doanh nghiep nhd nude dupe ban hdnh theo
^PIutp.Li4i0aJUnha 86 5 (290)-2016
Quyet dinh sd 04/2012/QD-KTNN ngay 06/4/2012 eua Tdng Kidm toan nha nude ve ban hanh quy trinh kiem todn doanh nghiep (sau ddy gpi tit la Quylt dinh sd 04/2012/QD-KTNN). Theo quy frinh nay, thi sy tham gia cfta Kiem todn nhd nude vao bat ky giai dogn ndo cung se cd tdc dung khdng nhd len qua frinh kiem sodt vdn cfta doanh nghidp nha nude, the hien d nhiing dilm sau:
Mgt Id, thdng tm ve tinh hmh tai chinh vd cdc thong tin ve cd lien quan tdi tdi ehinh Id mOt trong sd npi dung quan frpng cfta quy tiinh kiem todn doanh nghiep nhd nude. Cae thdng tin nay bao gdm cac npi dung nhu che dp qudn ly tdi chinh, che dp ke todn ddi vdi doanh nghiep va cac quy dinh dde thu cua doanh nghiep. Tinh hinh ket qua san xuat kinh doanh cua doanh nghiep, ngudn vdn, tai sdn, cdc ho?tt dOng va giao dich cd dnh hudng nghiem frpng den tinh hinh tdi chinh cua doanh nghiOp. Dac biet, thflng tin tai chinh con cd the bao gdm cd cdc thdng tin ve tinh hinh tai chinh cfta cac cflng ty con, cde edng ty thanh vien (true thupc tflng cdng ty).
Hai Id, kilm toan cac doanh nghiep nhd nude tudn theo quy frmh phdp ly chat che nhat dinh. Quy trinh nay gdm edc budc sau ddy:
(i) Ban hdnh quyet djnh kiem todn: Tdng Kiem todn nha nude ban hdnh quyet dinh kiem todn khi cd mOt frong edc can cu la theo ke hoach kiem todn hdng ndm cua Kiem todn nha nude hodc theo yeu ciu cfta Qudc hpi, Uy ban Thudng vy Qudc hOi, Chu tich nude, Chinh phft, Thu tudng Chinh phii ho|ic theo yeu cau Hpi ddng dan tde, cac Uy ban eiia Qudc hOi, Dodn dai bieu Qudc hOi, Thudng trye HOi ddng nhan dan, Uy ban nhdn dan tinh, thdnh pho tiirc thupc tinng uong va co quan, td chftc khdng cd frong ke ho^ch kiem toan nam cfta Kilm todn nha nude (khodn 2, 3 Dilu 10 Lu^t Kilm todn nhd nude ndm 2015). Quyet dinh kiem
todn se dupe gfti eho dan vi dupe kiem todn chdm nhdt la 3 ngay lam vide va phai dupe cdng bd cham nhit la 15 ngdy k l tti ngdy ky, tiii tiirdng hpp kiem toan dot xuat.
(ii) Ngi dung kiim todn: Ndi dung kiem todn dupe xdc dinh tirrdc gdm kidm todn tai chinh, kiem todn tuan thft vd kiem todn hoat dOng. Ki em todn tai chinh la viec kidm todn de ddnh gid, xdc nh^n tinh dung ddn, tinng thuc cfta cdc thdng tin tdi chinh vd bdo edo tdi chinh cua don vi dupe kiem toan. Kiem todn tudn thu Id viec kiem todn de ddnh gia vd xdc nhan vide man thu phap luat, nOi quy, quy chl md don vi dupe kiem todn phdi thuc hien.
Kiem todn boat dpng la vide kidm todn de ddnh gia tinh kinb te, hieu luc vd hieu qua frong qudn ly vd sft dung tai chinh cdng, tdi san cdng. Tuy nhien, cfl the cdn cu vdo yeu edu eua timg cuflc kiem todn, Tdng Kiem todn nhd nude quydt dinh npi dung kidm todn eua tiing cuOc kiem todn (khodn 2 Didu 32 Ludt Kiem todn nha nude 2015).
(iii) Thiit chi dodn kiim todn; Dodn kiem toan dupe thdnh ldp dl thuc hien nhipm vy kiem todn cfta Kilm todn nha nude. Tdng Kiem todn nha nude quylt dinh thanh lap Dodn kiem toan theo de nghi cfta Kilm todn ttrudng Kiem todn nha nude chuyen ngdnh hoac Kidm todn ttirdng Kidm todn nha nude khu vyc. Cdn cu vdo quy md cuOc kiem toan, Dodn kiem todn cd the ed Td kiem toan.
Doan kiem todn tu gidi the sau khi hodn thdnh nhiem vy kilm toan nhung phdi ehiu frdch nhiem ve nhiing ddnh gid, xac nhdn, ket luan va kien nghi frong bdo cdo kiem todn (Didu 36 Luat Kidm todn nhd nude nam 2015).
(iv) Quy trinh kiim todn: Qua frinh kiem todn frdi qua cdc budc chuan bi kiem toan, thye hien kiem todn, lap vd gfti bao cdo kiem todn, theo doi, kilm fra vide thyc hien kit luan, kien nghi kidm todn. Cham nhit Id 30 ngay, kl tti ngdy kit thuc
Ddn chCi & Phdp ludt I
^Phiip.UMMoaJUnhU. 86 5 (290)-2016
kiem toan tai don vi dupe kiem todn, Kiem todn nha nude cd frdch nhiem hodn thien dy thdo bdo cdo kidm toan va gfti lay y kien cfta don vi dupe kiem toan. Trong thdi ban 10 ngdy, ke tii ngdy nhan dupe dy thdo bdo edo kiem toan, don vi dupe kiem toan phai cd y kien bang van ban gui Kiem todn nha nude; qua thoi ban fren, dcm vi dupe kiem toan khdng ed y kien thi dupe coi Id da nhdt tri vdi dy thdo bdo cdo kidm todn. Bdo cdo kiem todn dupe Kiem todn nhd nude gfti cho don vi dupe kiem todn vd ca quan cd lien quan theo quy dinh cfta Tdng Kiem todn nha nude eh^m nhat la 45 ngay, ke tft ngay ket thuc kiem todn tai don vi dupe kiem todn; trudng hpp d^c bipt tbi co the keo dai, nhung khdng qud 60 ngdy, ke tft ngay ket thue kiem todn tai don vi dupe kiem todn.
(VJ Cong khai kit qud kiem todn va ket qud thuc hien kit ludn, kiin nghi kiem todn: Bdo cdo kiem todn sau khi phat hdnh dupe cdng bd edng khai.
Tflng Kiem toan nha nude td chftc cdng khai bao cao kiem toan theo mot hoac mOt sd hinh thuc hpp bdo, cdng bd frdn cdng bdo vd phuang tien thdng
•tin dai chiing, dang tai fren frang thdng tin didn tu va edc dn pham cfta Kiem todn nhd nude; niem yIt tai try sd cfta don vi dupe kiem toan.
Ba Id, quy ttinh kiem todn doanh nghiep nha nude da quy djnh cu the ve nghia vu ciia don vj dupe kiem todn. Don vi dupe kilm todn phai chip hdnh quyet dinh kiem todn, ddng thdi lap va gfti ddy dft, kip thdi bdo cao tdi chmh, bao cao tmh hinh thyc hidn, quylt toan vdn, quan ly du dn diu ttr; ke hoach thu, chi; bdo cao tmh hmh chip hanh va quylt todn ngan sach eho Kilm todn nhd nude theo yeu eiu. Don vj dupe kilm toan phai cung cip day dii, kip thdi cdc thdng tin, tai lieu cin thilt dl thyc hien viec kiem toan theo yeu cdu cua Kidm todn nha nude, kilm todn vidn nha nude va phai chiu frdch nhiem ttudc phap luat vl tinh chinh xdc,
trung thyc, khdeh quan ciia thdng tin, tdi lieu da cung cap. Ddng thdi, don vi dupe kiem toan phai CO nghia vy frd ldi vd gidi ttinh day du, kip thdi cac vdn de do Dodn kiem toan, kiem todn vien nha nude yeu cdu lien quan den nOi dung kiem toan.
Don vi dupe kiem todn phdi ky bien ban kilm toan va thye hipn day du, kip thoi kit ludn, kiln nghi kiem todn ciia Kiem toan nha nude ve qudn ly, sii dyng tdi chinh cdng, tai sdn cdng; thyc hien bi?n phdp de khde phuc yeu kem frong hoat dpng ciia minh theo kdt luan, kidn nghi cua Kilm todn nha nude; bdo cao bdng vdn ban ve viee thyc hien kit ludn, kiln nghi dfl cho Kilm todn nhd nude. Trong thdi gian gidi quylt khidu nai, don vi dupe kilra todn vin phdi thye hien diy dft, kip tiidi kit lu^n, kidn nghi kiem todn ciia Kilm todn nhd nude, tni ttirong hpp Tflng Kidm todn nhd nude, ca quan nha nude ed tham quyen quylt dinh tam dinh chi thirc hien cdc kit luan, kiln nghj kilm toan ciia Kiem todn nhd nude.
Cd the noi, quy tiinh kiem todn ciia Kilm toan nha nude da tao lap ca sd phdp ly quan frpng cho qud frmh ki em todn tai cae doanh nghidp nhd nude, dam bdo cho vipe kiem toan dupe tiln hanh theo nhimg ke hoach nhdt dinh. Tuy nhien, cdc quy dinh phdp luat vdn cdn mOt sd nOi dung han chl nhu:
- Hipn chua cd van bdn hudng ddn thi hdnh Lugt Kilm todn nha nude nam 2015, ttong khi Lugt Kidm todn nha nude nam 2005 - co sd phap ly ciia Quylt dinh sd 04/2012/QD-KTNN da hit hi?u lyc.
Vi vay, van cdn tdn tai mdt sd quy dinh ehua cd s\r thong nhat vdi Luat Kiem todn nhd nude ndm 2015, vi du nhu quy dinh vl gia trj phdp ly cua bao cao kiem todn. Luat Kilm todn nha nude nam 2015 da quy dinh rd bdo cdo kiem toan cua Kiem toan nha nude sau khi phdt hdnh va edng khai ed gia tri bit budc phdi tiiyc hien ddi vdi don vi dupe kiem todn vl sai pham frong viec qudn Iy, sft dung tai
7>^lu4iifdJUnha 86 5 (290)-2016
chinh cdng, tai san cdng, frong khi do, Quylt dinh sd 04/2012/QD-KTNN khdng cd quy dinh v l vin dd nay.
- Luat Kiem toan nhd nude moi chi quy djnh ve tiuong hpp kiem toan dinh ky ma chua cd quy djnh ve ttirdng hpp kilm toan dOt xuit. Do do, vide kidm todn tai cdc doanh nghidp nha nude vdn cdn mang ndng tinh chat hdnh chinh, kl hoach, thilu sy chft dpng va iinh boat, lam ban chl phin nao ylu td bat ngd cfta cdc eupc kilm todn. Vai frd phdt hien cde hdnh vi vi pham lien quan din kilm toan tai chinh cfta kiem todn nha nude phin nao bj giam Slit.
- Mac dft Luat Kiem toan nha nude da quy djnh ro frdch nhiem, quyen han eua ea quan kiem todn nhd nude, tuy nhien, qua trinh thuc hien cho thiy, viec khflng cd che tai xft phat doi vdi cac dan vi cd vi pham frong vide thyc hien kien nghi kiem todn da lam han che hieu qud hoat dOng nay. Mpt sfl kien nghi cfta Kiem toan nha nude phu hpp vdi quy dinh cfta phap luat nhung do ca che, ehinh sdch cd nhiing vudng mde, bat cap, khdng cdn phu hop vdi thuc tien ndn viec cdc dan vj thuc hidn kien nghi cfta kiem toan theo cac co chd, chinh sdch khdng con phft hpp thyc tien, tinh khd thi khdng eao.
3. Mpt s6 Iden nghi nhdm tang cirdng hieu qua cua Kilm toan nha nude trong kigm soat v6n cua doanh nghiep nha nirdc
Nghi quylt A/66/209 ngdy 22/12/2011 cfta Dai hpi ddng Lien Hidp Qudc vl "thfte ddy tinh hieu lyc, frdch nghiem giai trinh, tinh hidu qud vd mmh bach cila qudn ly cdng bdng each tdng eudng edc CO quan kidm todn tdi eao" da ddnh dau mpt mde lich sft quan frpng frong gdn 60 nam hoat ddng cfta Td chftc qudc tl cdc co quan Kidm toan tdi cao (INTOSAI). Ldn dau tien, Dai hdi ddng Lien Hiep Qudc cdng nhdn hodn toan tinh dOc lap cfta co quan Kilm toan tdi cao. Theo do, cdc ca quan
Kidm todn tdi cao chi cfl the hodn thdnh trach nhiem cfta minh mOt each khach quan vd hieu qua khi edc ca quan nay dpc lap voi ddi tugng kilm toan va dupe bdo ve chdng Iai anh hudng ben ngoai va ghi nhan tdm quan frpng cua cde ca quan kidm toan tdi cao ttong viee thftc day tinh hieu lyc, frdch nhidm gidi ttinh, hieu qud vd tinh minh bach ciia qudn ly cdng, giup thuc hien cac mye tieu va uu tidn phdt frien qudc gia cung nhu cdc muc tieu phdt ttien qudc te, gdm ed muc tieu phdt triin thien nien ky. Vi vdy, d% thuc hidn cdc khuyen nghi cfta Dai hOi dong Lien Hiep Qudc, Nha nude can xdc dinh muc tidu, dinh hudng phdt tridn he thdng kiem todn vd thuc hien dong bO cdc gidi phap phdt tiien va phat huy vai frd cua Kilm toan nha nude ndi chung va vai tro cua Kidm toan nha nude dfli voi kiem sodt vdn frong doanh nghiep nha nude ndi rieng.
Chien lupc ke todn - kidm toan den ndm 2020, tam nhin ddn 2030, myc tieu phat frien he thdng kiem todn Viet Nam den nam 2020 da xac djnh:
"Phdt trien ddng bO he thdng kiem toan Viet Nam frd thdnh cdng cu manh de thiet lap, cftng cd va duy tri cdc quan he tai chinh - tien te lanh manh frong nen kinh te, dap ftng yeu cau cdng nghidp hda. Men dai hfla dat nude frong dieu kien phat trien kinh te thi truong va hdi nhap kinh te qudc te, hinh thdnh mang ludi kiem fra, kiem soat tai chinh - tidn te tft npi bd cac ca quan, dcm vi, cac tfl chuc kinh td thuOc mpi thanh phdn kinh te". Bdi vay, nhim nang cao hieu qud kidm toan ttong kiem sodt vdn cfta doanh nghiep nha nude, chiing ta can quan tdm mpt sd vdn de sau day:
Mgt la, edn nhanh chdng ban hdnh cdc van ban hudng ddn thi hanh nhdm cap nhdt hda nhung sfta ddi, bd sung cua Luat Kiem todn nha nuac nam 2015 nham lam ddng bp hda be thdng quy pham (Xem nip trang 51)
