NH×N L¹I TIÕN TR×NH THèNG NHÊT PHËT GI¸O VIÖT ... - VNU

(1)

t«n gi¸o vμ d©n téc

NH×N L¹I TIÕN TR×NH THèNG NHÊT PHËT GI¸O VIÖT NAM TRONG THÕ KØ XX

h¸ng 11 n¨m 1981, PhËt gi¸o n−íc ta ®−îc thèng nhÊt d−íi m¸i nhμ Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam (GHPGVN).

Sau 27 n¨m, chóng ta h·y cïng nhau nh×n l¹i tiÕn tr×nh dÉn tíi sù kiÖn nμy ®Ó rót ra nh÷ng ®iÒu gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn PhËt gi¸o ViÖt Nam trong thêi gian tíi.

1. ý t−ëng thμnh lËp PhËt gi¸o Tæng héi

Sau khi ®−îc ®äc bμi viÕt cña s− ThiÖn ChiÕu (Nam Kú) ®¨ng trªn §«ng Ph¸p thêi b¸o, sè 533, ngμy 14/1/1927, trong ®ã chØ râ nguyªn nh©n sù suy tho¸i cña PhËt gi¸o ViÖt Nam vμ ®Ò ra ch−¬ng tr×nh chÊn h−ng 3 ®iÓm (lËp PhËt Häc B¸o qu¸n ®Ó truyÒn b¸ PhËt lÝ, lËp PhËt gia C«ng häc héi ®Ó

®μo t¹o nh÷ng nhμ truyÒn gi¸o ®øng ®¾n, dÞch kinh PhËt ra ch÷ Quèc ng÷ ®Ó PhËt gi¸o ViÖt Nam kh«ng bÞ thÊt nguyªn), s−

T©m Lai trô tr× chïa Hang (Tiªn L÷ ®éng tù) ë §ång Hû, Th¸i Nguyªn rÊt phÊn khëi vμ cho r»ng "chÊn h−ng th× cïng mét ý, cã c¸i thñ tôc th× h¬i kh¸c". ¤ng ®Ò xuÊt ch−¬ng tr×nh ChÊn h−ng PhËt gi¸o (CHPG) míi víi 7 ®iÓm vμ ®Ò nghÞ víi s− ThiÖn ChiÕu nh− sau:

"NÕu ®Þnh thùc hμnh th× xin s− huynh liªn l¹c víi c¸c nhμ s− tõ Nam ra Trung,

NguyÔn §¹i §ång^(*)

t«i sÏ xin liªn l¹c c¸c nhμ s− tõ B¾c vμo Trung, ta tæ chøc l¹i PhËt gi¸o héi cña ta tr−íc, bá s¬n m«n mμ lμm ra gi¸o héi, häp tÊt c¶ c¸c s¬n m«n trong n−íc l¹i lμm ra mét héi gäi lμ ViÖt Nam PhËt gi¸o héi…

Cïng nhau ta cïng hîp søc l¹i mμ lμm c¸c c«ng viÖc ®· ®Þnh"⁽¹⁾.

Víi thiÖn tÝn thËp ph−¬ng, «ng mong muèn: "HÕt th¶y Nam Trung B¾c, ai cã ý kiÕn g× hay cã thÓ gióp ®−îc t«i trong viÖc nμy, xin cø göi th− ®Õn cho chóng t«i"⁽²⁾.

S− T©m Lai kiªn tr× víi viÖc thμnh lËp PhËt gi¸o Tæng héi dï lμ trong ch−¬ng tr×nh 3 ®iÓm hay 10 ®iÓm, bëi theo «ng th×

viÖc CHPG ph¶i do nh÷ng vÞ t©n t¨ng cã

"tÊm lßng hμo kiÖt", cã "khÝ ph¸ch anh hïng" ®øng ra thùc hiÖn. Sau khi g©y ®−îc d− luËn CHPG réng r·i trong T¨ng giíi, bé phËn nμy ph¶i cïng nhau lËp ra mét t©n gi¸o héi cã tªn gäi Tæng héi PhËt gi¸o. Tæng héi PhËt gi¸o (THPG) lμ tæ chøc cña ch−

t¨ng trong c¶ n−íc ViÖt Nam, ho¹t ®éng trªn c¬ së "§iÒu lÖ chung", ®−îc chia lμm 3 cÊp (cÊp Trung −¬ng, cÊp Chi héi lín vμ cÊp Chi héi nhá) víi c¸ch thøc ho¹t ®éng theo "thÓ thøc céng hßa".

*. Nhµ Nghiªn cøu, Hµ Néi.

1. TØ khiªu Tù Lai. L¹i viÖc chÊn h−ng PhËt gi¸o, Khai Hãa nhËt b¸o, sè 1650, ngµy 28/1/1927.

2. TØ khiªu Tù Lai. B®d.

T

(2)

TiÕc thay, cuéc gÆp gì vμo th¸ng 5 n¨m 1927 gi÷a s− T©m Lai vμ Gi¸o thô ThiÖn ChiÕu (®−îc Hoμ th−îng Kh¸nh Hßa cö ra B¾c b¾t liªn l¹c) t¹i chïa Hang ®· kh«ng thμnh tùu. Do nguyªn nh©n ch−a thuËn nªn ý t−ëng thμnh lËp THPG ViÖt Nam cña c¸c bËc tiªn phong trong phong trμo CHPG kh«ng thùc hiÖn ®−îc.

2. C¸c tæ chøc hÖ ph¸i kh¸c nhau thμnh lËp vμ nguyÖn väng thèng nhÊt PhËt gi¸o

Tõ n¨m 1931 trë ®i, trªn c¶ n−íc nhiÒu tæ chøc, hÖ ph¸i PhËt gi¸o ®−îc thμnh lËp:

a. Nam Kú:

1) Ngμy 26/8/1931 Héi Nam Kú Nghiªn cøu PhËt häc thμnh lËp do Hoμ th−îng Tõ Phong lμm Héi tr−ëng, trô së

®Æt t¹i chïa Linh S¬n, Sμi Gßn. Ngμy 1/2/1932, Héi xuÊt b¶n t¹p chÝ Tõ Bi ¢m.

Ngay §iÒu lÖ ®· bÞ h¹n chÕ ho¹t ®éng, nªn Héi chØ loanh quanh xung quanh viÖc tang tÕ vμ xuÊt b¶n.

2) Ngμy 19/10/1934, Héi Thiªn Thai ThiÒn gi¸o t«ng Liªn h÷u ®−îc thμnh lËp do tæ HuÖ §¨ng lμm Héi tr−ëng, trô së

®Æt t¹i chïa Thiªn Thai, Bμ RÞa, môc

®Ých lμ truyÒn b¸ gi¸o lÝ nhμ PhËt, më tr−êng gia giao, dÞch kinh, lËp th− viÖn, xuÊt b¶n t¹p chÝ B¸t Nh· ¢m, gióp ®ì ng−êi nghÌo khæ, t−¬ng tÕ quan h«n.

3) Ngμy 13/8/1934, Héi L−ìng Xuyªn PhËt häc ®−îc thμnh lËp, trô së ®Æt t¹i chïa Long Ph−íc, Trμ Vinh, xuÊt b¶n t¹p chÝ Duy T©n, lËp th− viÖn. Víi −íc mong thèng nhÊt PhËt gi¸o, Héi L−ìng Xuyªn PhËt häc hîp t¸c chÆt chÏ víi Héi An Nam PhËt häc. §a sè c¸c thμnh viªn s¸ng lËp Héi ®Òu lμ héi viªn Héi Nam Kú Nghiªn cøu PhËt häc.

4) N¨m 1934 "§øc T«n s−" Minh TrÝ (NguyÔn V¨n Bång) s¸ng lËp TÞnh §é C−

sÜ PhËt héi ViÖt Nam, trô së t¹i chïa H−ng Minh (nay ë quËn 6, Tp. Hå ChÝ Minh) xuÊt b¶n tê Ph¸p ¢m.

5) Ngμy 23/3/1937, Héi PhËt gi¸o Kiªm TÕ ®−îc thμnh lËp, cã trô së t¹i chïa S¾c Tø Tam B¶o, R¹ch Gi¸, do Hoμ th−îng TrÝ ThiÒn lμm Héi tr−ëng, xuÊt b¶n tê TiÕn Hãa. Môc ®Ých cña Héi lμ: lËp ThÝch häc

®−êng ®Ó truyÒn b¸ gi¸o lÝ cho tu sÜ vμ c−

sÜ, ch−¬ng tr×nh d¹y cã kinh s¸ch v¨n ch−¬ng lÉn c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp; lËp c« nhi viÖn, lËp bÖnh viÖn tõ thiÖn.

6) Nh÷ng n¨m 1940-1941, PhËt gi¸o T¨ng giμ Nguyªn thñy lÇn ®Çu tiªn cã mÆt t¹i ViÖt Nam. Ngμy 14/5/1957, chÝnh quyÒn cho phÐp thμnh lËp Tæng héi PhËt gi¸o Thèng nhÊt ViÖt Nam do c− sÜ NguyÔn V¨n HiÓu lμm Héi tr−ëng, th¸ng 12 cïng n¨m, Gi¸o héi PhËt gi¸o thèng nhÊt ViÖt Nam ®−îc thμnh lËp do Hoμ th−îng Böu Ch¬n lμm t¨ng thèng, trô së t¹i chïa Tú Viªn, Sμi Gßn.

7) N¨m 1940, tæ Minh §¨ng Quang (NguyÔn Thμnh §¹t) thμnh lËp ®¹o PhËt KhÊt sÜ ViÖt Nam. Ngμy 22/4/1966, Gi¸o héi T¨ng giμ KhÊt sÜ ViÖt Nam chÝnh thøc ®−îc thμnh lËp, ®Æt trô së t¹i TÞnh x¸ Trung t©m (B×nh Th¹nh, Sμi Gßn).

8) TÞnh §é t«ng ViÖt Nam ®−îc c− sÜ

§oμn Trung Cßn s¸ng lËp n¨m 1955, cã trô së t¹i chïa Gi¸c H¶i, Phó L©m, Chî Lín.

9) N¨m 1947, Héi PhËt gi¸o cøu Quèc Nam Bé ®−îc thμnh lËp do Hßa th−îng Tam Kh«ng (Minh NguyÖt, chïa Böu Long, Mü Tho) lμm Héi tr−ëng, ra tê Tinh TÊn.

10) Ngμy 19/9/1950, Héi PhËt häc ViÖt Nam thμnh lËp do b¸c sÜ NguyÔn V¨n KhoÎ lμm Héi tr−ëng, trô së t¹m thêi t¹i chïa Kh¸nh H−ng, Hßa H−ng, Sμi Gßn.

(3)

b. Trung Kú

1) N¨m 1932, c− sÜ Lª §×nh Th¸m vμ Hoμ th−îng Gi¸c Tiªn thμnh lËp Héi An Nam PhËt häc (ANPH), trô së t¹i chïa Tõ Quang. N¨m sau Héi ra tê Viªn ¢m, më PhËt häc ®−êng ®μo t¹o t¨ng tμi. Tuy nhiªn, m·i tíi n¨m 1935 Héi míi söa l¹i

§iÒu lÖ vμ ®−îc nhμ vua phª chuÈn ngμy 18/2/1953, tõ ®©y Héi míi cã mét tæ chøc, mét ®−êng lèi râ rμng. Héi tr−ëng ®Çu tiªn lμ c− sÜ NguyÔn §×nh Hße.

N¨m 1938, Hoμng H÷u §«n, tuÇn phñ h−u trÝ, Phã Héi tr−ëng ANPH héi, göi t©m th− yªu cÇu c¸c Héi PhËt gi¸o ë ba miÒn thèng nhÊt, tªn gäi "§«ng D−¬ng PhËt gi¸o §¹i héi". Cã Héi t¸n ®ång, nh−ng còng cã Héi kh«ng chó ý⁽³⁾.

2) N¨m 1934, Hoμ th−îng Ph−íc HuÖ, Phæ HuÖ, Ph¸p s− BÝch Liªn T«n, TrÝ §é thμnh lËp Héi PhËt häc B×nh §Þnh, trô së t¹i chïa ThËp Th¸p.

3) N¨m 1937, Héi §μ Thμnh PhËt häc thμnh lËp t¹i §μ N½ng, xuÊt b¶n t¹p chÝ Tam b¶o. Môc ®Ých cña Héi lμ §oμn kÕt t¨ng, ni ba miÒn, b¶o tån t¨ng b¶o; chÊn chØnh t«n phong, gi÷ g×n ®¹o ph¸p; ®Ò nghÞ thμnh lËp Héi PhËt gi¸o Liªn hiÖp gåm 2 c¬ quan Ho»ng ph¸p (tu sÜ) vμ Hé ph¸p (c− sÜ).

c) B¾c Kú

1) Ngμy 6 th¸ng 11 n¨m 1934, nhμ cÇm quyÒn ra NghÞ ®Þnh sè 4283 cho phÐp thμnh lËp B¾c Kú PhËt gi¸o héi, ®Æt trô së t¹i chïa Qu¸n Sø, Hμ Néi. Th¸ng 5 n¨m 1935 ra tËp kØ yÕu, ngμy 10/12/1935 tuÇn b¸o §uèc TuÖ ra sè ®Çu tiªn.

2) Ngμy 23/12/1943, Thèng sø B¾c Kú kÝ NghÞ ®Þnh cho phÐp Héi PhËt tö ViÖt Nam ®−îc thμnh lËp, Héi tr−ëng lμ b¸c sÜ NguyÔn H÷u ThuyÕt, trô së t¹i chïa Qu¸n Sø.

3) Ngμy 28/8/1945, mét cuéc häp träng thÓ ®−îc tæ chøc t¹i trô së Héi Khai TrÝ TiÕn §øc, Hμ Néi, gåm trªn 100 nhμ s− ®¹i diÖn cho c¸c s¬n m«n ë Hμ Néi, Hμ §«ng, H−ng Yªn… do Hoμ th−îng Thanh Thao chñ tr×. Héi nghÞ quyÕt ®Þnh thμnh lËp mét tæ chøc cña PhËt gi¸o yªu n−íc lÊy tªn lμ Héi PhËt gi¸o Cøu quèc, trô së t¹i chïa Bμ

§¸. Ban chÊp hμnh ®−îc bÇu cã 9 ng−êi do Hoμ th−îng Thanh Thao lμm Chñ tÞch, Th−îng to¹ Thanh §Æc vμ b¸c sÜ NguyÔn H÷u ThuyÕt lμm phã Chñ tÞch⁽⁴⁾.

3. Thèng nhÊt tæ chøc PhËt gi¸o ë c¸c miÒn

1) Héi PhËt gi¸o B¾c Kú (PGBK) tuy thμnh lËp, nh−ng lóc ®ã PhËt gi¸o xø B¾c vÉn ch−a thèng nhÊt. C¸c s¬n m«n (tæ

®×nh) Bμ §¸ (Linh Quang), Hång Phóc vμ HoÌ Nhai phèi hîp víi c¸c chïa chi nh¸nh t¹i Hμ Néi vμ c¸c tØnh Hμ §«ng, B¾c Ninh tæ chøc B¾c Kú PhËt gi¸o Cæ S¬n m«n, héi qu¸n ®Æt t¹i chïa Bμ §¸, chñ tr−¬ng ph¸t triÓn PhËt gi¸o trong tinh thÇn duy tr× truyÒn thèng sinh ho¹t cæ ®iÓn cña ThiÒn m«n. Héi ra tê TiÕng chu«ng sím (15/6/1935) ®Ó ho»ng d−¬ng PhËt ph¸p. Nh»m chÊm døt t×nh tr¹ng bÊt ®ång chia rÏ nãi trªn, Hoμ th−îng ThÝch Thanh Hanh, ThiÒn gia Ph¸p chñ

®· cã nhiÒu buæi th¨m viÕng ®μm ®¹o víi

«ng §inh Xu©n L¹c, ng−êi cã uy tÝn nhÊt

®èi víi PhËt gi¸o Hμ Néi lóc ®ã. KÕt qu¶

lμ cuèi n¨m 1935, B¾c Kú PhËt gi¸o Cæ S¬n m«n t×nh nguyÖn ®øng trong ng«i nhμ chung Héi PGBK. §©y lμ lÇn thèng nhÊt ®Çu tiªn ë thÕ kØ XX cña PhËt gi¸o xø B¾c⁽⁵⁾.

3. Theo: Biªn niªn sö PhËt gi¸o Gia §Þnh - Sµi Gßn - Tp. Hå ChÝ Minh, Nxb. Tp. Hå ChÝ Minh, 2001.

4. Xem: NguyÔn §¹i §ång (b¶n th¶o). Biªn niªn lÞch sö PhËt gi¸o B¾c Bé 1920-1953, 2007.

5. Biªn niªn sö… S®d.

(4)

2) Sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m thμnh c«ng, ë B¾c Bé cã nhiÒu tæ chøc PhËt gi¸o ho¹t ®éng. ThÊy râ chØ cã ®oμn kÕt T¨ng giμ trong mét tæ chøc thèng nhÊt míi ph¸t huy ®−îc søc m¹nh, ngμi Tè Liªn, mÆc dï míi mæ d¹ dμy ®−îc 13 ngμy, ®·

"kh¨n ®ai chÐt bông ra viÖn cïng c¸c bËc tu hμnh ®ång chÝ t×m ph−¬ng bæ cøu. Ýt l©u sau, mét Ban L©m thêi tæ chøc PGTN

®−îc thμnh lËp cö ra 7 ph¸i ®oμn ch−

t¨ng cÊp tèc trong 10 ngμy ®i kh¾p 13 tØnh chiªu tËp T¨ng giμ ®Ó cïng th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò thèng nhÊt PhËt gi¸o,

®oμn kÕt T¨ng giμ"⁽⁶⁾. Th¸ng 11 n¨m 1945, ®¹i biÓu T¨ng giμ c¸c tØnh thuéc B¾c Bé cïng ®¹i biÓu ba Héi (PGBK, PhËt tö ViÖt Nam, PhËt gi¸o Cøu quèc)

®· häp §¹i héi vμ quyÕt ®Þnh thμnh lËp t¹i B¾c Bé, tr−íc khi ®i ®Õn ®¹i héi nghÞ toμn quèc, ñy ban ChÊp hμnh t¨ng giμ PhËt gi¸o ViÖt Nam. Uû ban thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc: 1. Ho»ng d−¬ng PhËt ph¸p vμ phông sù Tæ quèc; 2. Cøu khæ cøu n¹n. Hoμ th−îng ThÝch MËt øng vμ Th−îng täa Tè Liªn ®−îc bÇu lμm ch¸nh Chñ tÞch vμ Phã Chñ tÞch. Trô së Uû ban

®Æt t¹i chïa Qu¸n Sø, 73, phè Qu¸n sø, Hμ Néi⁽⁷⁾. §©y lμ cuéc thèng nhÊt PhËt gi¸o xø B¾c lÇn thø hai trong thÕ kØ XX.

3) Ngμy 18/5/1949, sau mét thêi gian chuÈn bÞ, Héi T¨ng ni ChØnh lÝ B¾c ViÖt (TNCLBV) ra ®êi, mét Ban ChÊp hμnh l©m thêi còng ®−îc thμnh lËp do Th−îng täa Tè Liªn lμm Héi tr−ëng.

4) Cïng thêi gian nμy, Héi ViÖt Nam PhËt gi¸o t¸i thμnh lËp do c− sÜ Bïi ThiÖn C¬ lμm Héi tr−ëng, Th−îng täa Tè Liªn lμm Phã Héi tr−ëng, Héi qu¸n còng ®Æt t¹i chïa Qu¸n Sø. Ngμy 22/5/1949, Héi ViÖt Nam PhËt gi¸o nhãm häp héi ®ång, −ng thuËn ®Ó Héi TNCLBV ®· nhãm häp §¹i héi ®ång lÇn thø nhÊt ®Ó c«ng bè b¶n §iÒu lÖ cña

Héi, ®ång thêi bÇu Ban chÊp hμnh chÝnh thøc. Sau cuéc trao ®æi ý kiÕn, §H§ yªu cÇu Ban chÊp hμnh l©m thêi chuyÓn thμnh Uû ban chÊp hμnh chÝnh thøc. §H§ còng còng nhÊt trÝ ®æi tªn Héi TNCLBV thμnh Héi T¨ng ni B¾c ViÖt⁽⁸⁾.

5) Th¸ng 9 n¨m 1949, Héi PhËt tö ViÖt Nam ®−îc thμnh lËp t¹i chïa Ch©n Tiªn (phè Bμ TriÖu, Hμ Néi) ra t¹p chÝ Bå §Ò T©n Thanh.

4. Thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam lÇn thø nhÊt

Tíi n¨m 1950, trªn c¶ n−íc ®· xuÊt hiÖn nhiÒu Héi PhËt gi¸o, héi PhËt häc cña t¨ng sÜ vμ c− sÜ. Lóc nμy, thèng nhÊt c¸c hiÖp héi PhËt gi¸o thμnh mét Gi¸o héi duy nhÊt lμm tèt ®¹o ®Ñp ®êi trong c¶

n−íc lμ vÊn ®Ò mμ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi nhiÖt t×nh v× ®¹o PhËt kh¾p n¬i ®Òu mong muèn. Th−îng täa Tè Liªn khi gi¶i thÝch lÝ do thμnh lËp Gi¸o héi T¨ng giμ B¾c ViÖt nãi: "Ta ph¶i tu©n theo môc ®Ých cña Héi PhËt gi¸o quèc tÕ lμ thèng nhÊt lùc l−îng PhËt gi¸o, theo ®μ tiÕn triÓn th× ph¶i thèng nhÊt lùc l−îng tõng xø së råi ®i ®Õn thèng nhÊt PhËt gi¸o toμn quèc ®Ó gia nhËp c¬

quan thèng nhÊt PhËt gi¸o quèc tÕ".

B¸c sÜ NguyÔn V¨n KhoÎ, Héi tr−ëng PhËt häc Nam ViÖt göi th− tíi PhËt tö trong c¶ n−íc bμy tá nguyÖn väng thèng nhÊt PhËt gi¸o: "ë B¾c còng nh− ë Trung, c«ng cuéc ho»ng ph¸p lîi sinh trong vßng 4-5 n¨m sau ®©y dï gÆp ph¶i c¶nh khã,

®· vμ ®ang m·nh tiÕn rÊt cã quy cñ, ph−¬ng ph¸p. Néi viÖc Héi PhËt gi¸o B¾c ViÖt thμnh lËp ®−îc tr−êng B¶o trî gi¸o

6. “KÝ sù 1953 ®i th¨m Ên §é vµ Srilanka cña Hoµ th−îng Tè Liªn”, §uèc TuÖ, 1953.

7. B¸o Cøu quèc, sè 106, ngµy 1/12/1945.

8. Ýt l©u sau, Héi T¨ng ni B¾c ViÖt ®æi thµnh Gi¸o héi T¨ng giµ B¾c ViÖt do Hoµ th−îng ThÝch MËt øng lµm ThiÒn gia ph¸p chñ.

(5)

dôc nhi ®ång, th©u thËp, nu«i d−ìng, d¹y nghÒ cho mét sè trÎ em lóc ®Çu vμi chôc nay ®Õn non 200 ®ñ chøng minh r»ng hÔ muèn lμ lμm ®−îc. §Ò x−íng viÖc lËp Héi PhËt häc nμy chóng t«i cßn cã c¸i th©m ý

®i ®Õn chç B¾c, Trung, Nam sÏ b¾t tay nhau thμnh mét khèi ph¸t triÓn qu¶ng

®¹i vμ thèng nhÊt trªn nguyªn t¾c còng nh− trong hμnh ®éng".

Sù thèng nhÊt nμy ®· trë nªn mét ®iÒu cÇn thiÕt kÓ tõ ngμy 8/6/1950 lμ ngμy ViÖt Nam chÝnh thøc lμm héi viªn Héi PhËt gi¸o ThÕ giíi, nhê c«ng søc vËn ®éng cña Th−îng to¹ Tè Liªn, Phã Tr−ëng héi VNPG vμ tr−ëng ph¸i ®oμn ViÖt Nam ë héi nghÞ PhËt gi¸o quèc tÕ t¹i Colombo (Srilanka) tõ ngμy 25/5 ®Õn ngμy 7/6/1950.

Mét Ban vËn ®éng ®−îc thμnh lËp cã c¸c ®¹i diÖn PhËt gi¸o ba miÒn (tu sÜ vμ c− sÜ) gåm Th−îng täa Tè Liªn, c¸c c− sÜ:

Bïi ThiÖn C¬, Trang §Þnh, NguyÔn V¨n Thä, çc s− «ng MËt NguyÖt, §¹i Tu. Ban vËn ®éng ®· tæ chøc nhiÒu buæi trao ®æi, bμn b¹c gi÷a çc tËp ®oμn PhËt gi¸o vμ so¹n th¶o çc v¨n b¶n cÇn thiÕt.

Sau mét thêi gian c«ng t¸c trï bÞ hoμn tÊt, ngμy 10/4/1951, Ph¸p chñ MËt øng,

®¹i diÖn PGBK, Ph¸p chñ TÞnh KhiÕt, ®¹i diÖn PhËt gi¸o Trung ViÖt, vμ Hoμ th−îng §¹t Thanh, trô tr× chïa Gi¸c Ngé,

®¹i diÖn cho PhËt gi¸o Nam ViÖt kÝ vμo lêi hiÖu triÖu thèng nhÊt PhËt gi¸o göi tíi c¸c tæ chøc, gi¸o héi, s¬n m«n, hÖ ph¸i PhËt gi¸o ë ba miÒn B¾c, Trung, Nam.

Ngμy 6/5/1951, Héi nghÞ PhËt gi¸o thèng nhÊt toμn quèc ViÖt Nam cö hμnh lÔ khai m¹c t¹i chïa Tõ §μm, HuÕ víi 51

®¹i biÓu PhËt gi¸o ba miÒn. Häp lu«n trong 4 ngμy (tõ ngμy 6/5 ®Õn ngμy 9/5).

KÕt qu¶ Héi nghÞ ®· nhÊt trÝ th«ng qua b¶n §iÒu lÖ vμ Néi quy cña Héi vμ bÇu

®−îc Ban Tæng TrÞ sù nhiÖm k× 3 n¨m.

Hoμ th−îng ThÝch TÞnh KhiÕt ®−îc suy bÇu lμ Héi tr−ëng, Th−îng to¹ TrÝ H¶i lμm Phã Héi chñ.

Héi lÊy tªn lμ Tæng héi PhËt gi¸o ViÖt Nam (Tæng héi PGVN), trô së ®Æt t¹i ThuËn Hãa (HuÕ) vμ lÊy ngμy PhËt §¶n lμm ngμy kØ niÖm thμnh lËp Tæng héi PGVN.

Môc ®Ých cña Héi lμ:

1. Thèng nhÊt lùc l−îng, ý chÝ vμ hμnh

®éng cña PhËt tö ViÖt Nam.

2. H−íng dÉn PhËt tö ViÖt Nam theo

®óng tinh thÇn PhËt ph¸p.

3. §μo t¹o t¨ng tμi cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ho»ng d−¬ng PhËt ph¸p.

4. S¸ch lÖ vμ hé tr× t¨ng ni nghiªm tr×

Giíi luËt.

5. Tu t¹o vμ b¶o tån c¸c tu viÖn, c¸c c¬

quan v¨n hãa x· héi gi¸o dôc cña PhËt gi¸o.

6. Giao thiÖp hay liªn l¹c víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc PhËt gi¸o trªn thÕ giíi nÕu tæ chøc Êy theo ®óng chÝnh ph¸p.

Tæng héi PGVN lμ tæ chøc PhËt gi¸o cã tÝnh thèng nhÊt, quy m«, tËp hîp t¨ng, ni vμ PhËt tö cña 6 tËp ®oμn PhËt gi¸o lín trªn c¶ 3 miÒn ®Êt n−íc vμ cã kh¶ n¨ng thu hót c¸c tËp ®oμn PhËt gi¸o cßn l¹i.

Tuy nhiªn, nghÞch duyªn vÉn cßn, thùc d©n Ph¸p t×m c¸ch ph¸ ho¹i (mÆc dï ®−îc thμnh lËp tõ n¨m 1951 nh−ng m·i ®Õn n¨m 1953 chÝnh quyÒn míi chÝnh thøc c«ng nhËn vμ cho phÐp Tæng héi PGVN ho¹t ®éng b»ng NghÞ ®Þnh sè 45MI/D§P ngμy 8/7/1953), chia rÏ c¸c lùc l−îng yªu n−íc trong ®ã cã PhËt gi¸o. Cuéc ®Êu tranh giμnh ®éc lËp d©n téc cña nh©n d©n ta cßn gÆp nh÷ng khã kh¨n, ®Êt n−íc ch−a cã chñ quyÒn nªn mäi ho¹t ®éng cña Tæng héi cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh.

Tæng héi chØ ®ãng vai trß ®èi ngo¹i víi c¸c

(6)

tæ chøc PhËt gi¸o trªn thÕ giíi. Thùc chÊt, Tæng héi kh«ng cã thùc quyÒn ®èi víi 6 tËp ®oμn PhËt gi¸o thμnh viªn. C¸c ho¹t ®éng ®Òu mang tÝnh chÊt "s¬n m«n", lÎ tÎ do mçi tËp ®oμn chñ tr−¬ng, do ®ã kÕt qu¶ rÊt h¹n chÕ. Mét h¹n chÕ n÷a lμ sù thèng nhÊt míi chØ ®ãng khung trong ng−êi ViÖt, ch−a thèng nhÊt trän vÑn trong ph¹m vi quèc gia, v× thiÕu v¾ng c¸c thμnh phÇn sau: 1) PhËt gi¸o Khmer; 2) PhËt gi¸o Nam T«ng ng−êi ViÖt; 3) PhËt gi¸o ng−êi Hoa; 4) PhËt gi¸o KhÊt sÜ.

Lóc bÊy giê, ai còng thÊy r»ng ®Ó ®¹t

®−îc møc h÷u hiÖu tèi ®a, T¨ng giμ ph¶i

®oμn kÕt nhau trong mét ý chÝ, trong mét ch−¬ng tr×nh hμnh ®éng, trong mét tæ chøc thèng nhÊt lμ Gi¸o héi T¨ng giμ ViÖt Nam. Ban ®Çu, Ban trï bÞ ®¹i héi giao cho T¨ng giμ ViÖt Nam tæ chøc ®¹i héi.

Nh−ng T¨ng giμ ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, nªn sau khi hiÖp th−¬ng, T¨ng giμ ViÖt Nam nh−êng phÇn tæ chøc ®¹i héi cho T¨ng giμ B¾c ViÖt.

Sau mét thêi gian chuÈn bÞ, tõ ngμy 8

®Õn ngμy 14/9/1952, c¸c ®¹i biÓu cña T¨ng giμ B¾c, Trung, Nam ®· tÒ tùu t¹i chïa Qu¸n Sø ®Ó häp §¹i héi ®ång thμnh lËp Gi¸o héi T¨ng giμ toμn quèc. §¹i héi ®ång

®· th«ng qua b¶n Quy chÕ cña Gi¸o héi;

bÇu ra Héi ®ång Ph¸p chñ gåm ba vÞ Ph¸p chñ ë ba miÒn, cã nhiÖm vô chøng minh vμ ñng hé vÒ mäi c«ng viÖc do vÞ Th−îng thñ cïng Tæng TrÞ sù ®¶m nhiÖm; suy t«n vÞ Th−îng thñ ®øng ®Çu Gi¸o héi vμ bÇu ra Tæng TrÞ sù (nhiÖm k× 2 n¨m) cïng c¸c chuyªn ban ®Ó thùc hμnh c¸c c«ng viÖc cña Gi¸o héi⁽⁹⁾. Hoμ th−îng TuÖ Tang - ThÝch T©m Thi ®−îc suy t«n lμ Th−îng thñ.

Th−îng to¹ TrÝ H¶i lμ Tæng TrÞ sù.

Gi¸o héi lÊy tªn lμ Gi¸o héi T¨ng giμ ViÖt Nam, trô së ®Æt kh¾p B¾c, Trung, Nam tuú theo n¬i vÞ Th−îng thñ ë.

Gi¸o héi T¨ng giμ toμn quèc ViÖt Nam ra ®êi nh»m môc ®Ých thiÕt lËp mét c¬

chÕ l·nh ®¹o nhÊt qu¸n ®Ó ho¹t ®éng PhËt sù h÷u hiÖu h¬n; trªn c¬ së ®ã t¹o mèi quan hÖ réng r·i víi c¸c tæ chøc PhËt gi¸o trªn thÕ giíi, nhÊt lμ ®èi víi Héi Liªn h÷u PhËt gi¸o thÕ giíi mμ PhËt gi¸o ViÖt Nam lμ mét trong nh÷ng thμnh viªn s¸ng lËp tæ chøc nμy.

Ph¶i nãi r»ng, mÆc dï t×nh h×nh lóc nμy rÊt rèi ren, nh©n t©m cùc k× li t¸n, nh−ng T¨ng giμ ba miÒn ®· ý thøc ®−îc sù cÇn thiÕt cña mét Gi¸o héi duy nhÊt.

V× thÕ mμ Gi¸o héi T¨ng giμ toμn quèc ViÖt Nam ®· ®−îc thμnh lËp vμ ®· thùc hiÖn ®−îc ý chÝ thèng nhÊt cña Gi¸o héi.

Sù tËp hîp thμnh mét khèi thèng nhÊt c¶ n−íc, th«ng qua viÖc thμnh lËp Tæng héi PGVN n¨m 1951 vμ Gi¸o héi t¨ng giμ toμn quèc ViÖt Nam n¨m 1952 lμ sù ®ång thuËn ®Çu tiªn cho qu¸ tr×nh chÊn h−ng PhËt gi¸o ViÖt Nam, ®Æt nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn PhËt gi¸o sau nμy.

5. Thèng nhÊt PhËt gi¸o tõ th¸ng 7 n¨m 1954 ®Õn th¸ng 4 n¨m 1975

Tõ th¸ng 7 n¨m 1954, MiÒn B¾c hoμn toμn gi¶i phãng, Héi ViÖt Nam PhËt gi¸o, Héi PhËt tö ViÖt Nam ho¹t ®éng ®Õn th¸ng 4 n¨m 1958. Th¸ng 5 n¨m 1958, c¸c tæ chøc PhËt gi¸o miÒn B¾c tiÕn hμnh

9. Thµnh phÇn ®¹i biÓu dù §¹i héi ®ång nh− sau:

- 6 vÞ hoµ th−îng trong Ban Chøng minh §¹o sù - 3 vÞ Ph¸p chñ Gi¸o héi T¨ng giµ ba miÒn

- 12 ®¹i biÓu Gi¸o héi T¨ng giµ (mçi miÒn 4 ng−êi).

- 6 ®¹i biÓu Tæng héi PGVN (mçi miÒn 2 ng−êi).

Ngoµi ra, §¹i héi cßn mêi çc vÞ trong Ban TrÞ sù t¨ng giµ B¾c ViÖt cïng çc trÞ sù tr−ëng cña T¨ng giµ B¾c ViÖt çc tØnh, ®¹i biÓu çc héi PhËt gi¸o, PhËt häc ë ba miÒn nh÷ng chØ lµ quan s¸t viªn.

(7)

®Êt n−íc tíi tr−íc n¨m 1975. Tuy nhiªn,

ë MiÒn Nam, Tæng héi PGVN mÊt dÇn søc m¹nh, nhiÒu tËp ®oμn PhËt gi¸o ®−îc thμnh lËp vμ ho¹t ®éng theo quy m« nhá h¬n. Ngμy 31/12/1963, 6 tËp ®oμn cña Tæng héi PGVN vμ 5 gi¸o ph¸i PhËt gi¸o kh¸c ®· häp vμ thμnh lËp Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt⁽¹⁰⁾. Tuy nhiªn do ch−a tËp hîp ®−îc t¨ng, ni, PhËt tö vïng gi¶i phãng, ch−a l«i cuèn ®−îc mét sè héi ®oμn, gi¸o ph¸i PhËt gi¸o t¹i MiÒn Nam vμ chØ ho¹t ®éng ë MiÒn Nam nªn ý nghÜa thèng nhÊt còng kh«ng ®−îc trän vÑn. Do cã nh÷ng r¹n nøt mμ "nguyªn nh©n còng chØ v× quyÒn lîi c¸ nh©n vμ gi¸o ph¸i coi nÆng h¬n quyÒn lîi, ®Þa vÞ vμ danh dù cña Gi¸o héi Thèng nhÊt" nªn n¨m 1967, Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt l¹i chia lμm hai: 1. Gi¸o héi ViÖt Nam Quèc tù (2 tËp ®oμn do Th−îng to¹ ThÝch T©m Ch©u cÇm ®Çu); 2. Gi¸o héi Ên Quang (4 tËp ®oμn do Th−îng to¹ ThÝch TrÝ Quang l·nh ®¹o). C¨ng th¼ng tíi møc sù c¶m th«ng gi÷a hai tæ chøc PhËt gi¸o ®· nh−êng chç cho sù tr¸ch mãc, giËn d÷ vμ ®i ®Õn xung ®ét nhau vμo

®ªm 5/5/1970 t¹i ViÖt Nam Quèc tù, hoμn toμn tr¸i víi gi¸o ph¸p Lôc Hßa cña §øc PhËt. §©y lμ "vÕt th−¬ng lßng" kh¸ nÆng cho Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt lóc bÊy giê.

n−íc sau nμy non s«ng thu vÒ mét d¶i, ý nguyÖn thèng nhÊt PhËt gi¸o c¶ n−íc l¹i bïng dËy. Ngμy 7/8/1975, t¹i chïa X¸ Lîi, Ban liªn l¹c PhËt gi¸o yªu n−íc Tp. Hå ChÝ Minh ra ®êi gåm 10 thμnh viªn: Gi¸o

héi PhËt gi¸o (GHPG) Cæ truyÒn ViÖt Nam; GHPG Nguyªn thuû ViÖt Nam;

Gi¸o héi Ni giíi KhÊt sÜ ViÖt Nam; Gi¸o héi Thiªn thai Gi¸o Qu¸n t«ng; Héi PhËt häc ViÖt Nam; G§PT ViÖt Nam; Ni bé B¾c T«ng ViÖt Nam; Mét sè ®¬n vÞ thuéc GHPG ViÖt Nam Thèng nhÊt; GHPG Hoa T«ng t¹i ViÖt Nam; GHPG Mahanikaya t¹i ViÖt Nam do Hoμ th−îng ThÝch Minh NguyÖt, Phã Chñ tÞch UB MÆt trËn D©n téc gi¶i phãng Tp. Hå ChÝ Minh, lμm chñ tÞch, trô së ®Æt t¹i chïa VÜnh Nghiªm.

®øng lªn thμnh lËp. Tæ chøc nμy cã nhiÖm vô liªn l¹c víi nh÷ng tÝn ®å PhËt gi¸o cã tinh thÇn yªu n−íc phông ®¹o, cïng nhau x©y dùng sù ®oμn kÕt, thèng nhÊt tõ ý chÝ ®Õn hμnh ®éng, tõ l·nh ®¹o

®Õn tæ chøc ®Ó PhËt gi¸o cã mét vÞ thÕ v÷ng vμng trong x· héi míi.

Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo, t¨ng, ni, PhËt tö hai miÒn B¾c, Nam ®· cã nhiÒu chuyÕn viÕng th¨m lÉn nhau. Hoμn c¶nh,

®iÒu kiÖn ®Ó thèng nhÊt c¸c tæ chøc PhËt gi¸o ®· cã thêi c¬ thuËn lîi. Ngμy 12 ®Õn ngμy 13/2/1980, t¹i Tp. Hå ChÝ Minh, 9 tæ chøc, gi¸o héi, hÖ ph¸i PhËt gi¸o trong c¶

n−íc ®· nhÊt trÝ thμnh lËp ban vËn ®éng Thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam (gäi t¾t lμ Ban VËn ®éng).

Tõ ngμy 15/3 ®Õn ngμy 13/4/1981, Ban VËn ®éng ®· chñ ®éng viÕng th¨m vμ tiÕp xóc víi l·nh ®¹o cña 9 tæ chøc PhËt gi¸o kh¸c nhau trong c¶ n−íc. Nh÷ng cuéc viÕng th¨m tiÕp xóc nμy võa gióp cho Ban thu thËp ý kiÕn ®ãng gãp cho cuéc

®æi míi Gi¸o héi, võa t¹o mèi giao c¶m

10. S¾c luËt chuÈn y sè 158SL/CT ngµy 14/5/1964, Hoµ th−îng ThÝch TÞnh KhiÕt ®−îc suy t«n lµm T¨ng Thèng, trô së t¹i chïa Ên Quang, Sµi Gßn.

(8)

gi÷a c¸c vÞ l·nh ®¹o. Nh−ng ®iÒu kiÖn quan träng h¬n lμ th«ng qua tho¶ hiÖp, thuyÕt phôc c¸c bªn tiÕp xóc ®· nhÊt trÝ víi môc tiªu thèng nhÊt PGVN.

Sau h¬n mét n¨m chuÈn bÞ, ngμy 4/11/1981, §¹i héi ®¹i biÓu thèng nhÊt PGVN ®· khai m¹c t¹i chïa Qu¸n Sø, Hμ Néi⁽¹¹⁾. Sau 4 ngμy lμm viÖc, §¹i héi ®·

nhÊt trÝ th«ng qua b¶n HiÕn ch−¬ng PhËt gi¸o, b¶n §¹i c−¬ng ch−¬ng tr×nh ho¹t

®éng vμ suy t«n Héi ®ång Chøng minh (H§CM). Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam (GHPGVN) ra ®êi vμ ®−îc nhμ n−íc c«ng nhËn lμ tæ chøc PhËt gi¸o duy nhÊt t¹i ViÖt Nam⁽¹²⁾.

Nh− ®· tr×nh bμy ë trªn, chóng ta thÊy tiÕn tr×nh thèng nhÊt PhËt gi¸o ë ViÖt Nam trong thÕ kØ XX diÔn ra mét c¸ch kh«ng b»ng ph¼ng vμ su«n sÎ. Nh−ng dùa trªn c¬ së c¨n b¶n lμ tiÕn tr×nh thèng nhÊt quèc gia, d©n téc vμ dùa v÷ng ch¾c trªn c¬ së gi¸o ph¸p PhËt ®μ⁽¹³⁾ PGVN ®·

thèng nhÊt d−íi danh x−ng GHPGVN. Tõ th¸ng 11 n¨m 1981 ®Õn nay, GHPGVN

®· gÆt h¸i nhiÒu kÕt qu¶ vμ hiÖn cã mét vÞ trÝ kh¸ v÷ng vμng trong céng ®ång d©n téc. VÞ thÕ Êy ®−îc x¸c lËp trªn nÒn t¶ng cña ba yÕu tè: yÕu tè lÞch sö, yÕu tè trong s¸ng vμ yÕu tè tÝn ®å. Ba yÕu tè Êy lμ ba ch©n kiÒng n©ng ®ì ng«i nhμ GHPGVN.

Sù kiÖn lÞch sö lμ tÊt ®Þnh, vÊn ®Ò lμ GHPGVN cÇn ph¶i lμm g× h¬n n÷a ®Ó lÝ t−ëng trong s¸ng ®−îc m·i m·i toμn bÝch vμ thμnh tr× tÝn ®å m·i m·i hïng m¹nh⁽¹⁴⁾ nhÊt lμ trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam ®ang héi nhËp víi thÕ giíi vμ PhËt gi¸o trong céng ®ång ng−êi ViÖt ë n−íc ngoμi ®·

h×nh thμnh vμ ®ang ph¸t triÓn. Nhμ n−íc ta ®· tuyªn bè më réng cöa ®ãn ViÖt kiÒu

vÒ gãp phÇn x©y dùng Tæ quèc ngμy mét h−ng thÞnh, thiÕt nghÜ GHPGVN còng cÇn cã nh÷ng b−íc ®i t−¬ng øng ®èi víi PhËt gi¸o trong céng ®ång ng−êi ViÖt ë ngoμi n−íc.

GHPGVN còng nªn l¾ng nghe mäi ý kiÕn tõ c¸c n¬i trªn tinh thÇn Lôc Hßa,

®Ó tõ ®ã cã nh÷ng b−íc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi thùc tÕ.

VÒ phÝa c¸c tu sÜ, trªn c¬ së thùc hμnh Lôc Hßa vμ truyÒn b¸ chÝnh ph¸p V«

th−îng cña §øc ThÕ T«n, h·y lu«n h−íng dÉn m×nh, ng−êi vμ mu«n loμi vÒ §¹i tõ bi, §¹i TrÝ tuÖ, §¹i V« u ý cña ch− PhËt.

§øc PhËt tõng d¹y: “ChÕ t©m nhÊt xø, v¹n sù bÊt biÖn”, nghÜa lμ ®· thèng nhÊt ý chÝ th× bÊt cø viÖc g× còng ®−îc trän vÑn c¶. Thùc hiÖn ®−îc lêi d¹y nμy cña §øc ThÕ T«n ch¾c ch¾n chóng ta sÏ x©y dùng

®−îc ng«i nhμ chung GHPGVN trang nghiªm.

ChØ cã thèng nhÊt ý chÝ vμ tæ chøc th×

PGVN míi t¹o ®−îc søc m¹nh trªn con

11. Tham gia §¹i héi cã 165 ®¹i biÓu ®¹i diÖn cho 9 tæ chøc PhËt gi¸o: Héi PGTNVN; GHPGVN Thèng nhÊt; GHTGNT ViÖt Nam; GH Thiªn Thai gi¸o qu¸n t«ng; GHPG KhÊt sÜ ViÖt Nam; Héi ®oµn kÕt s− s·i yªu n−íc miÒn T©y Nam Bé; Héi PHNV; Ban Liªn l¹c PhËt gi¸o yªu n−íc Tp. Hå ChÝ Minh.

12. Ngµy 29/12/1981, Héi ®ång Bé tr−ëng n−íc Céng hßa XHCN ViÖt Nam ra quyÕ ®Þnh sè 83 - BT cho phÐp thµnh lËp GHPGVN.

13. Theo: NguyÔn Quèc TuÊn. Suy nghÜa vÒ sù kiÖn thèng nhÊt PhËt gi¸o ViÖt Nam n¨m 1981, T¹p chÝ Nghiªn cøu T«n gi¸o, sè 1/2007.

¬n.

14. Theo: ThÝch TrÝ Ch L−îc kh¶o qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam, Gi¸c ngé, sè 199/2003.