C O C H E G I A I Q U Y E T T R A N H C H A P L A O D Q N G T A P THE V E L O I I C H D O T A P T H E L A O D Q N G V A N G l T O I SU^DUNG
L A O © O N G T H O A T H U A N
va Thi Thu mkn
Tom tat: Bdi viet phdn tich vd de xudl mot sd kien nghi hodn thien ca che gidi quyit tranh chdp lao ddng tap the ve lai ich do tap the lao dpng vd nguai su dung lao dong thod thudn.Abstract: This article analyses and makes proposals to improve the mechanism of settlement of collective labour disputes regarding interests through agreement between ihe employer and employees.
1. Mdt so van de li luan ve co che giai quyet tranh chap lao dong tap the ve Igi ich do tap the lao dong va nguoi s u dung lao dong thoa thuan
Tranh ehSp lao ddng tap t h i (TCLDTT) ve Ipi ich la tranh chap phat sinh tir nhirng bat ddng giira mdt ben la mdt hoac nhieu ngudi sir dijng lao ddng (hoac td chuc dai dien ngudi sir dung lao ddng) vdi mdt ben la tap the lao ddng (hoac td chuc dai dien tap the lao ddng) lien quan den viec xac lap dieu kien lao ddng mdi; thay ddi dieu kten lao ddng da thoa thuan, gia han thoa udc lao dpng tap thi (TU'LDTT), sua ddi, bd sung TULDTT hay ky kit TU'LDTT mdi.
So vdi cac tranh chdp khac phat sinh trong ddi sdng xa hpi, TCLDTT v l Ipi ich la loai tranh ch§p "dac biet": (i) TCLDTT ve Ipi ieh phat sinh khi khdng cd su vi pham quy dmh cua phap luat lao ddng noi chung, va VI pham thoa thuan trong TlTLDTT/thoa thuan tap thi v l lao ddng da ky kit ndi neng; (it) Muc dich cac ben hudng tdi khi tham gia TCLDTT v l Ipi ich khdng phai d l dam bao ihur hien dung eac quyIn, nghTa
TS.. Khoa Dao tao Luat su. Hoc vicn Tu phap
vu dupe xac dinh trong cac van ban phap luat, ndi quy lao dpng, TU'LDTT, thoa thuan tap the ve lao dpng khac ma nham dat dupe cac thod thudn chung cho quan he lao dpng tap the; (lii) Khi giai quylt cac TCLDTT ve loi ieh, chu the co tham quy^n khdng can cir vao cac quy dinh phap lual hien hanh, cac thoa thuan tap the giiia cac ben ma phai can cu vao cac yeu td nhu tinh hinh hoat ddng ciia doanh nghiep, mirc luong ciia doanh nghiep khac ciing loai, chinh sach khuyen khich dau tu/lpi ich ciia qudc gia, le cdng bang... de xay dung phuong an hoa giai ban hanh phan quyet giai-quyet vu tranh chap.
Chinh do tinh "dac biet" ciia TCLDTT ve lot ich nen phuong thiic giai quyet tranh chap phii hpp nhat la cac ben ty dam phan, trao ddi thdng qua thuong lupng. Khi giai quyet TCLDTT v l loi ich bang thuong lupng nhung khdng thanh, phap luat cac nude thudng quy dinh sir dijng phuong thirc trung gian hoac hoa giai qua cac chu the co tham quyen ciia Nha nude. Tuy nhien, trong nhieu trudng hpp, cac ben ciia quan he lao ddng tap the lai ehii ddng thoa thuan co che giai quyet TCLDTT v l Ipi ich cua neng
ca CHE GIAI QUYET...
minh nham giai quyet cac tranh chap phat sinh trong tuong lai.
LTU diem cua c o che giai quyet T C L D T T ve Ipi ich do tap the lao dpng va ngvoi s u d u n g lao dpng thoa t h u a n
Mot la, CO c h i giai quylt TCLDTT v l Ipi ich do tap the lao ddng va ngudi su dung lao dpng thoa thuan se phii hpp vdi hoan canh va nhu cau cu the cua hai ben.
Khi hai ben ciia quan he lao ddng tap the thoa thuan ve co che giai quylt tranh chap thi dii vy viec do mpt chu thi thii ba dung ra giai quyet nhung viec lya chpn chii - the nay hoan toan do hai ben ty quylt djnh theo tieu chi rieng. Ngudi dupe lya chpn la ngudi dupe hai ben tin nhiem, tin cay ve nang lyc/kha nang giai quylt TCLDTT v l Ipi ich phii hpp nhat.
Ngoai ra, khi thoa thuan ve co che giai quyet tranh chap ciia rieng minh, tap the lao dpng va ngudi su dung lao ddng dupe quyen quyet dinh phucmg thirc, trinh ty, thii tuc ap dung de giai quyet TCLDTT ve Ipi ich phat sinh trong tuong lai. Khdng nhirng the, trong qua trinh ap dung, hai ben dupe quyen thuong lupng, thoa thuan de dieu chinh CO che giai quyet tranh chap cho phii hpp hon vdi nhu cau ciia minh.
Hai la, co che giai quyet tranh chap do tap the lao dpng va ngudi sir dijng lao ddng thoa thuan gop phan khuyen khich su phat trien ciia thuong lupng tap the, han che tdi da cac hanh ddng phan ung cdng nghiep.
Ve ban chat, qua trinh tap the lao ddng va ngudi sir dyng lao ddng thoa thuan ve cac phuong thiic, thii tuc phu hpp nham giai quylt TCLDTT ve Ipi ich phat sinh trong tuong lai chinh la qua trinh cac ben tim kiem cac giai phap thay the cho cac hanh ddng phan ung cdng nghiep. Thdng thudng.
trong cac thoa thuan ve co che giai quyet tranh chip ty nguyen, cac ben thudng cd
"cam kit hoa binh", theo dd, tap the lao ddng khdng dupe dinh cdng va ngudi sir dung lao ddng khdng dupe ddng ciia doanh nghiep trong thdi gian giai quyet tranh chap bang CO chi do cac ben da thoa thuan. Hon nira, khi cac ben da thoa thuan dupe co che giai quylt tranh chap thi dii vu TCLDTT ve loi ich do chii thi thu ba dung ra giai quyet, nhung viec lya chpn co che ciing nhu each thiic giai quyet tranh chap hoan toan do hai ben lya chpn va khi do, cac ben thudng "se chii tam tdi viec lam cho nd thanh cdng"'
Ba la, viec cac ben trong quan he lao dpng tap the giai quyet tranh chap thdng qua CO che ty thoa thuan se han che dang ke sd lupng tranh chap ma co quan nha nude dung ra giai quyet. Tir do, gop phan tiet kiem chi phi cho ngan sach ciia Nha nude.
* Sur thira nhan cua Nha n u d e voi co che giai quyet t r a n h chap do tap the lao dong va ngudi s u dung lao dong thoa thuan
Xuat phat tir dac diem ciia TCLDTT ve loi ieh cung nhu uu diem ciia ca che giai quyet tranh chap do tap the lao ddng va ngudi sir dung lao dpng thoa thuan, phap luat cua nhieu qudc gia da cd nhirng quy dinh nham ghi nhan co che giai quyet tranh chap nay. Viec ghi nhan d tirng nude dupe the hien theo nhiing hinh thuc va miic dp khac nhau Cd nude thira nhan mdt each tryc tiep khi cho phep cac ben tranh chSp dupe thoa thuan ve co che giai quyet TCLDTT v l Ipi ieh trong TU'LDTT nhu d
Xem: Bo Lao dong - Thuong binh va Xa hoi (2006), Thu tuc hod gidi vd trong tai cdc tranh chdp lao dong, tr 100.
43
NHA NUdC VA PHAPLUATSO 12/2016 _
Dire". Cd nude chi thira nhan mdt each gian tilp thdng qua quy dmh yeu cau cac ben lien quan phai dang ky cac thoa thuan ve giai quylt tranh chSp nhu d Anh, Ailen".
Tuy nhien, ndi dung dupe phap luat nhieu nude quy dinh la uu tien ap diJng co che giai quylt TCLDTT v l Ipi Ich do cac ben thoa thuan. N I U tap thi lao ddng va ngudi su diing lao ddng da thoa thuan dupe co che giai quylt tranh chap thi hai ben se khdng bat bupc phai ap dung thu tiic giai quyet theo luat dinh qua cac chii the cd tham quyIn cua Nha nude, trit khi vu tranh chap do phat sinh trong cac ITnh vyc thiet yeu ciia nIn kinh te hoac cd anh hudng den Ipi ich quoc gia. Vi du, d Thuy ST, co quan hda giai ciia Chinh phii khdng dupe hoa giai tranh chap trong trudng hop cac ben da thoa thuan CO che giai quyet tranh chap trong TU'LDTT; d Phan Lan, neu cac ben da thoa thuan CO che giai quyet tranh chap thi Hoa giai vien trong Uy ban hoa giai ciia Nha nude khdng dupe quyen can thiep trir khi co che dd khdng the tien hanh hoa giai dupe'';
d Malaysia, khi TCLDTT ve Ipi ieh phat sinh, mdi ben deu cd quyen yeu cau Vu trudng Vu quan he lao ddng tien hanh hoa giai, tuy nhien, ludn uu tien giai quyet tranh chap theo thda thuan ciia cac ben, trir trudng hpp: phuong thiic do ap dijng nhung thdt bat hoac Vu trudng Vu quan he lao ddng thay rang phuong thiic dd klid cd thi thanh
cdng^; d Campuchia, khi TCLDTT phat sinh, cac ben se ap dung co che giai qayi\
da dupe thda thuan trong TU'LDTT; hoa giai vien lao ddng cung nhu Hdi ddng trpng tai chi tiln hanh giai quyet vu tranh chSp theo quy djnh ciia phap luat neu cac ben khong cd thoa thuan ve co che giai quyii trong TU'LDTT'
Cd the thay, viec Nha nude thira nhan thii tyc giai quyet TCLDTT ve Ipi ich do tap thi lao ddng va ngudi sir dung lao dpng thda thuan cd y nghTa quan trpng trong sir phat trien ciia chinh sach quan he lao dpng qudc gia cung nhu mdi quan he lao dpng tap the giiia cac ben tranh chap. Khong nhirng chi gop phan dam bao quyen tu thuong luong, dmh doat ciia cac ben tranh chap, viec thira nhan ciia Nha nude vdi ccf che giai quyet tranh chap do hai ben thoa thuan cdn gop phan bao ve quyen, Igi ich chinh dang ciia cac ben trong quan he lao ddng tap the.
2. T h u c t r a n g p h a p luat Viet Nam ve CO' che giai quyet t r a n h chap lao dong tap the ve loi ich do cac ben thoa thuan
Theo quy dinh cua Bd luat Lao dpng nam 2012, ngoai cac ndi dung bat bupc phai thuong lupng tap the nhu tien luong, tien thudng, trp cap, nang luong; thdi gid lam viec, thdi gid nghi ngoi, lam them gid, nghi giua ca .,, cac ben trong quan he lao dpng tap the cd quyen thuong lupng ve "nhirng
" Xem: B6 Lao dong - Thuong binh vii Xa hoi (2006), sdd. u: 112
•' Xem Tran Hoang Hai (chu bicn), Phdp ludt ve giai quyet TCLDTT - kinh nghiem cua mdt TO nm'rc ddi vm Viet Nam. Nxb Chinh tn qiific 21a Ha \'oi 201!
tr. 9 :
Xem Bo Lao dong - 1200(1), ftW.ir 131
Thu( ig binh va Xii hpi
^ Xem: muc 18 Luat quan he lao dpng nam 1967 cua Mahiysia (ban dich tiing Anh, ngu6n: http://www, iloorg/dyn/natlex/docs/ELECTRONIC/48066/99440 /F1841123767/M YS48066.pdO, truy cap ngay 20/9/2016
'' Xem: Di6u 303, 309 Bo luat Lao dong nam 1997 ciia Campuchia (ban dich tieng Viet, nguon: Bo Lao dong - Thuong binh va Xa hpi (2010), Phdp ludt lao dong cdc nir&c Aseaii,t^\h. Lao dong - Xa hoi, tr 122).
CO CHE GIAI QUYET...
ndi dung khac ma hai ben quan tam" . Tren thyc te, tai nhieu don vi sii dung lao ddng, tap the lao ddng va ngudi sii dyng lao ddng da thoa thuan ve co che giai quyet TCLDTT ve loi ich phat sinh giua hp. Tuy nhien, phap luat hien hanh hoan toan khdng cd quy dinh thira nhan va bao dam thyc hien tren thyc le CO che giai quyet TCLDTT ve Ipi ich do cac ben trong quan he lao ddng tap thi thoa thuan. Khi TCLDTT v l Ipi ich phat sinh, cac ben phai giai quyet vu tranh chap theo trinh ty, thii tuc luat dinh qua cac chii the cd tham quyen ciia Nha nude. Cu the:
(i) Vai cdc TCLDTT ve lai ich phdt sinh a doanh nghiep duac dinh cdng: khi tranh chap phat sinh, cac ben phai tu thuong lupng de giai quyet tranh chap. Trudng hpp mdt trong hai ben tir chdi thuong lupng, thuong lupng nhung khdng thanh hoac thuong lupng thanh nhung mpt trong hai ben khdng thyc hien, thi TCLDTT \ e Ipi ich se dupe giai quyet tai Hoa giai vien lao dpng khi mdi ben ed don yeu cau. Neu Hoa giai vien lao ddng da hoa giai nhung khdng thanh hoac mdt trong hai ben khdng thuc hien cac thoa thuan trong bien ban hoa giai thanh, hoac het thdi ban giai quyet theo quy dmh cua phap luat (05 ngay lam viec) ma Hoa giai \'ien lao ddng khdng tien hanh hoa giai thi moi ben tranh chap cd quyen yeu cau Hpi ddng trpng tai lao dpng giai quyet.
Tap the lao ddng cd quyen dinh cdng sau thdi han 03 ngay. ke tir ngay Hdi ddng trpng tai lao ddng lap bien ban hoa giai khdng thanh hoac trong thdi ban 05 ngay, ke tir ngay Hdi ddng trpng tai lao ddng lap bien ban hoa giat thanh ma rapt trong cac ben khdng thuc hien thoa thuan da dat dupc^.
(ii) Vai cdc TCLDTT ve lai ich phdt sinh a doanh nghiep khdng duac dinh cdng, hoat ddng trong cdc ngdnh, linh vuc thiet yeu cua nen kinh te qudc ddn: khi tranh chap phat sinh do qua trinh thuong lupng tap thi khdng thanh, Hdi ddng trpng tai lao ddng se tiln hanh hoa giai vu tranh chap.
Sau 05 ngay, k l tir ngay Hdi ddng trpng tai lao ddng lap bien ban hoa giai thanh ma mdt trong cac ben khdng thyc hien thoa thuan da dat dupe hoac sau 03 ngay, ke tir ngay Hpi ddng trpng tai lao ddng lap bien ban hoa giai khdng thanh thi vy tranh chap se dupe giai quyet tai Chit tich Uy ban nhan dan cap tinh .
Viec phap luat khdng cd quy dmh thira nhan va bao dam thyc hien co che giai quylt TCLDTT v l Ipi ich do cac ben thoa thuan da dan den nhirng han che, vudng mac sau:
Mot id, klidng dam bao nguyen tac tdn trpng quyen ty thuong lupng, quyet dinh ciia cac ben tranh chap.
Tdn trpng, bao dam de cac ben ty thuong lupng, quyet dinh trong giai quyet tranh chap lao ddng la nguyen tac co ban trong giai quyet tranh chap lao ddng ndi chung, TCLDTT ve Ipi ich ndi rieng.
Nguyen tac nay dupe ghi nhan tai khoan 1 Dieu 194 Bd luat Lao ddng nam 2012 va dupe the hien trong nhieu quy dinh ve giai quyet tranh chap lao dpng (nhu quy dmh chi cac ben trong tranh chap lao ddng mdi cd quyen dua vu viec ra chii the cd tham quyen giai quyet, cac ben tranh chap dupe quyen
Xem Dicu TO Bo luat Lao dpng nam 2012.
° Xem: khoan 5. 6 Di^u 194; khoan 2 Dilu 204, Di^u 206 Bo luat Lao dpng nam 2012.
*Xem: khoan 2 Dieu 4 Nghi dmh so 41/2013.ND-CP ngay 8/5/2013 cua Chinh phii quy dinh chi tiet thi hanh Dieu 220 ciia 8 6 luat Lao dong ve danh muc dan VI su dung lao dong khong duac dinh cong va giai quyet yeu cau cua tap the lao dong 6 don vi su dung lao dong khong duac dinh cong
45
NHA NUdC VA PHAP LUATSO 12/2016
lya chpn va yeu c^u thay ddi ngudi tien hanh giai quylt tranh chip; cac ben tranh chdp dupe quyIn true tiep hoac thdng qua dai dien ciia minh de tham gia giai quyet tranh chap...). Tuy nhien, viec khdng cd quy dinh thira nhan va bao dam thyc hien co chi giai quylt tranh chap do tap the lao ddng va ngudi sOr dung lao ddng thoa thuan da phan nao anh hudng din quyIn tu dinh doat ciia cac ben trong qua trinh giai quyet TCLDTT v l Ipi ich, lam ban che nguyen tac tdn trpng, bao dam quyen nr quyet djnh ciia cac ben trong qua trinh giai quyet tranh chap lao ddng.
Hai Id, anh hudng den quyen Ipi cua cac ben tranh chap, dac biet la quyen dinh cdng ciia ngudi lao ddng.
Mac dii khdng dupe phap luat thira nhan va bao dam thyc hien nhung tren thyc te, cac ben trong TCLDTT ve Ipi ich van ap dung CO che do minh thoa thuan de giai quyet vu tranh chap. Viec cac ben ty ap dung CO che giai quyet tranh chap do minh thda thuan se nay sinh mdt sd vudng mac, dan den han che quyen ciia cac ben, dac biet la quyen dinh cdng cua ngudi lao ddng. Cy the: (i) Trong co chi giai quylt TCLDTT v l loi ich do cac ben thoa thuan ed quy djnh vu tranh chap duoc giai quyet bang hoa giai va trong tai Khi TCLDTT v l Ipi ieh phat sinh, cac ben da ap di,ing thii me hoa giai theo thoa thuan nhung viec boa giai khdng thanh.
Mdt ben hoac ca hat ben khdng mudn tilp tuc giai quyet biing thii tiic trpng tai da thda thuan va ed don dc nghj Hdi ddng trpng tai lao dpng giai quylt. Tuy nhien, can cu vao quy dmh tai khoan 2 Dilu 204 Bd luat Lao dpng nam 2012, vu TCLDTT v l Ipi ieh se khdng thupc tham quyIn giai quylt cua Hdi ddng trpng tai lao ddng do tranh chip chua
qua thii tyc hoa giai tai Hoa giai vien lao ddng; (ii) Cac ben da ap dyng thii tuc upng tai do hai ben thoa thuan sau khi hoa giai khdng thanh. Trpng tai da ban hanh quylt dinh giai quyet, nhung mdt ben khdng thirc hien quyet dinh ciia trpng tai va lap the lao ddng lien hanh dinh cdng. Tuy nhien, viec dinh cdng ciia lap the lao ddng trong tmdng hpp nay lai khdng thoa man cac quy dinh vl dieu kien dinh cdng. Va nhu vay, vu dinh cdng neu cd xay ra, se bj coi la trai phap luat do TCLDTT ve Ipi ich chua dugc cac CO quan, td chirc, ca nhan giai quyet theo quy dinh tai khoan 3 Dieu 215 Bd luat Lao ddng nam 2012.
Ba Id, ban che sy phat tnen ciia thuong lupng lap the.
Nhu da de cap, mdt trong nhirng muc lieu CO ban ciia cac qudc gia, trong do co Viet Nam, la thuc day sy phat trien cua thuong lupng lap the trong giai quyet TCLDTT ve Ipi ich nham bao dam sy on dinh va hai hoa trong quan he lao dpng, Chinh vi vay, phap luat lao ddng ciia nhieu qudc gia thira nhan co che giai quyet tranh chap do cac ben ciia quan he lao dpng lap the thoa thuan. Thdng qua viec khuyen khich, thira nhan co che dd, cac qudc gia da ghi nhan cac giai phap thay the hanh dpng phan ling cdng nghiep, tir dd gop phan khuyen khich sy phat tnen ciia thucmg lupng lap the.
3. Hoan thien quy dinh cua phap lual Viet Nam ve co' che giai quyet tranh chap tao dong t a p the ve Ipi ich do tap the lao dpng va ngudi s u d u n g lao dpng thoa thuan
Viec xay dyng phap lual thira nhan, bao dam thyc hien co che giai quyet TCLDTT v l Ipi ich do hai ben trong quan
46
CO CHE GIAI QUYET..
h? lao ddng tap the thoa thu^n cSn dupe tien hanh tren co sd cac nguyen t4c va dinh hudng CO ban sau:
Mot Id. thu tyc giai quylt TCLDTT vl Ipi ich do hai ben thoa t h u ^ chi ap dyng dk giai quylt cac TCLDTT vl loi ich d don vi su dyng lao ddng dupe phep dinh cdng. Vdi cdc TCLDTT ve Ipi ich d don vi sir dyng lao dpng khdng dupe dinh cdng, cac ben tranh chSp van phai ap dyng co chi giai quylt tranh chap theo luat dinh thdng qua cac chii the cd tham quyIn ciia Nha nude'".
Quy dinh nay xuAt phat tir sy cSn thilt phai dam bao dn dinh trong hoat dpng san xu3t, kinh doanh cua cac don vi sir dyng lao dpng hoat ddng trong cac ITnh vuc thilt ylu cua nen kinh te qudc dan.
Hai Id, CO che dd phai dupe thilt lap hap phdp. Cu the, co che giai quyet TCLDTT ve loi ich do hai ben thoa thuan phai la ket qua cua qua trinh thuong lupng t^p thd giira lap the lao dpng va ngudi sir dyng lao dpng. Do do, co che nay phai dupe ghi nhan trong TLTLDTT dupe ky kit hpp phap hoac trong mot thoa thuan tap thi vl lao ddng khac.
Ba la, uu tien ap dyng co che giai quylt TCLDTT vl Ipi ich do hai ben thoa thuan. Khi cac ben da thoa thuan lya chpn CO che giai quyet tranh chap mdt each hpp phap thi cac ben se dupe quyen uu tien ap
Danh muc cac doanh nghiep khong duyc dinh cong dugc ban hanh kem theo Nghi djnh s6 41/2013/Np-CP ngay 08/5/2013 ciia Chinh phu quy djnh chi tiet thi hanh Dieu 220 cua Bp luat Lao dpng ve danh muc don vi sii dyng lao dpng khong dugc dinh cong va giSi quyet yeu cau ctia tap thi lao dpng 6 don vj su dung lao dgng khong dugc dinh cong.
