kinhJẹ 'á Dự báo
Phát triển nhân lực chất lượng cao, đáp ứng chuyên đổi số, xây dựng thành phố thông minh
ở tỉnh Bình Dương
PHẠM THỊ HẢI YEN*
*ThS., Trường Chính trị tỉnh Bình Dương
Trong bô'i cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi sô' (CĐS), xây dựng trung tâm công nghiệp hiện đại, thành phô'thông minh đang được Bình Dương đẩy mạnh vơi mục tiêu đểBình Dương nâng tầm pháttriển lên nâ'c thang giá trị cao hơn: xanh, thông minh, bền vững. Trong quá trình này, vân đề nhân lực châ't lượngcao đóng vaitrò râ't quan trọng.
CHUYỂN pổl SỐ VÀ XÂY DựNG THÀNH PHÔ THÔNG MINH CỦA TỈNH BÌNH DƯƠNG
CĐS, chính quyền số, kinh tế số là mục tiêu của Bình Dương để nâng tầm phát triển lên một nấc thang giá trị cao hơn. Gần đây nhất, ngày 19/5/2022, Tỉnh ủy Bình Dương đã ban hành Nghị quyết sô' 05-NQ/TU về CDS tỉnh Bình Dương đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Nghị quyết xác định đẩy mạnh CDS với các trụ cột: Chính quyền số, kinh tế số, công dân số và xã hội số để làm thay đổi tổng thể và toàn diện hoạt động quản lý, điều hành của chính quyền hiệu lực, hiệu quả, minh bạch;
Thay đổi hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, gia tăng năng suất lao động, tạo động lực tăng trưởng; Thay đổi cách sống, làm việc của người dân, thu hẹp khoảng cách phát triển.
Từ năm 2016, cùng với tiến trình xây dựng thành phố thông minh Bình Dương, Tổng Công ty Becamex IDC đã nỗ lực số hóa, CDS, phát triển công nghiệp 4.0 dựa theo mô hình kinh doanh, phát triển công nghiệp, đô thị, chú trọng phát triển dịch vụ để thúc đẩy phát triển kinh tế cân bằng. Đến nay, 100% hoạt động tại Tổng Công ty và một số công ty thành viên đã được số hóa. Với định hướng xây dựng thành phố thông minh trong giai đoạn 2021-2026, Bình Dương đã và
đang hình thành quy hoạch cụ thể dự án Khu công nghiệp Khoa học công nghệ đặt tại huyện Bàu Bàng;
khu Trung tâm Thương mại Thế giới thành phô" mới Bình Dương (WTC) đã đi vào hoạt động; tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng và kết nốì hệ sinh thái đổi mới sáng tạo; đẩy mạnh phát triển cơ sở hạ tầng logistics đường sông, đường sắt; triển khai Trung tâm điều hành thông minh tỉnh Bình Dương; Hệ thống thông tin địa lý (GIS) trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Tỉnh cũng đẩy mạnh cải cách hành chính; truyền thông định vị thương hiệu Bình Dương trên trường quốc tế; kết nối quốc tế, xúc tiến thương mại; tiếp tục xây dựng và phát triển làng thông minh...
Đặc biệt, năm 2022, Bình Dương tập trung đầu tư hạ tầng giao thông, ưu tiên các công trình trọng điểm kết nôi vùng, như: đường vành đai 3 TP. Hồ Chí Minh, đường cao tốc TP. Hồ Chí Minh - Bình Dương - Chơn Thành; nâng cấp Quốc lộ 13 kết nốì với TP. Hồ Chí Minh...
Tháng 4/2022, Tỉnh đã đưa vào vận hành Trung tâm giám sát và điều hành thành phô' thông minh (gọi tắt IOC) trên 22 lĩnh vực với 611 chỉ tiêu trong phạm vi của tỉnh làm cơ sở để phục vụ người dân và doanh nghiệp. Thông qua Trung tâm điều hành thông minh tỉnh Bình Dương, nhiều lĩnh vực quan trọng được tích hợp tự động, thậm chí giám sát trực tuyến kết nối về trung tâm đầu não để phân tích dữ liệu như kinh tế - xã hội, giúp lãnh đạo tỉnh nắm bao quát để phục vụ điều hành chung, cũng như đẩy mạnh chuyển đổi chính quyền điện tử theo hướng thông minh. Chỉ tính riêng lĩnh vực an ninh trật tự - an toàn giao thông hiện Trung tâm điều hành thông minh tỉnh Bình Dương đã vận hành kết nối hơn 160 camera từ các huyện/thị để giám sát tình hình giao
Economy and Forecast Review
101
KINH TỂ NGÀNH - LÃNH THổ
thông, 2 camera tầm cao cho phép quan sát toàn khu vực TP. Thủ Dầu Một và TP. Thuận An. Từ định hướng camera sẽ được chia sẻ lên các ứng dụng để người dân và doanh nghiệp có thể truy cập thông tin giao thông các tuyến đường đi. Đây cũng là tiêu chí quan trọng trong đô thị thông minh.
QUÁ TRÌNH PHÁTTRIỂN NGUồN NHÂN Lực CHAT LƯỢNG CAO CỦA TỈNH BÌNH DƯƠNG
Kết quả đạt được
Sau 25 năm tái lập (1997-2022), với mục tiêu xây dựng tỉnh trở thành trung tâm công nghiệp hiện đại, đô thị thông minh của vùng Đông Nam Bộ và cả nước, Bình Dương xác định nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giữ vai trò then chốt bên cạnh yếu tố công nghệ và hạ tầng, đưa Tỉnh tiếp tục phát triển, là điểm đến hấp dẫn của nhiều nhà đầu tư chiến lược.
Từ một tỉnh thuần nông, xuất phát điểm thấp, cùng với nắm bắt lợi thế về vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên, Bình Dương đặc biệt quan tâm phát triển nguồn nhân lực, thu hút đội ngũ người lao động từ mọi miền đất nước góp sức xây dựng Tỉnh trở thành địa phương phát triển, có tốc độ công nghiệp hóa, đô thị hóa cao trong vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam.
Thời gian qua, chính sách thu hút, quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chat lượng cao đã làm cho Bình Dương thực sự trở thành nơi hội tụ nhân lực từ các địa phương khác đến tham gia thị trường lao động, tạo nên nguồn nhân lực trẻ, dồi dào. Toàn Tỉnh có trên 1,3 triệu lao động, trong đó lao động đến từ các tỉnh, thành khác chiếm khoảng 85% (Trung tâm thông tin điện tử UBND tỉnh Bình Dương, 2021).
Thời gian (Ịua, để đảm bảo lực lượng lao động phục vụ phát triển công nghiệp, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bình Dương đã ban hành, thực hiện nhiều cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực từ các tỉnh, thành khác đến định cư và làm việc tại các khu công nghiệp.
Điểm nổi bật trong chính sách thu hút nhân lực của Bình Dương là luôn tạo cơ hội cho người lao động tiếp cận các dịch vụ an sinh xã hội, như: y tế, giáo dục, bảo hiểm..., mà không có sự phân biệt giữa người dân trong Tỉnh, có hộ khẩu với người nhập cư chưa có hộ khẩu. Bình Dương đã có nhiều chương trình, đề án thu hút, nâng cao trình độ cho lực lượng lao động. Đó là các chương trình nâng cao chất lượng nguồn nhân lực giai đoạn 2011-2015; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý, cán bộ khoa học - kỹ thuật và đội ngũ công nhân lao động, đáp ứng yêu cầu phát triển của Tỉnh trong giai đoạn 2016-2020; Đề án đảm bảo nguồn lao động có tay nghề, đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2018-2020, đến năm 2025.
Bình Dương cũng đã xây dựng Đề án Thành phố thông minh nhằm trở thành một trong những tỉnh đi đầu cả nước có sức cạnh tranh toàn cầu về thu hút, đào tạo và phát triển, “giữ chân” các nhân tài khoa học kỹ thuật để đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế. Tỉnh
xây dựng các trung tâm thực nghiệm, các không gian sáng tạo, tạo điều kiện phát triển các ý tưởng sáng tạo mới, giúp Bình Dương có được lực lượng lao động tài năng, chất lượng cao.
Trong hành trình phát triển, Bình Dương luôn thực hiện nhất quán quan điểm giáo dục và đào tạo giữ vai trò nền tảng góp phần hiện thực hóa các mục tiêu đề ra. Hiện, trên địa bàn Tỉnh có 8 trường đại học, gần 70 trường cao đẳng, trung cấp, cơ sở đào tạo nghề và nhiều trung tâm ngoại ngữ - tin học. Bên cạnh đó, Bình Dương còn có 100 cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn Tỉnh tuyển sinh khoảng 30.000 học viên các trình độ cao đẳng, trung cấp, sơ câp và dạy nghề dưới 3 tháng, góp phần đưa tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề của Tỉnh đạt 80,5%; trong đó, khoảng 30% lao động qua đào tạo có văn bằng, chứng chỉ (Quang Tám, 2021). Các cơ sở giáo dục này không những đáp ứng nhu cầu đào tạo nhân lực cho Tỉnh, mà còn cho cả các địa phương lân cận.
Một sô' khókhăn, thách thức đặt ra Thời gian qua, Bình Dương đã đạt được nhiều kết quả nổi bật trong phát triển nguồn nhân lực, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế ở địa phương vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam. Song để tỉnh sớm trở thành trung tâm công nghiệp hiện đại và đô thị thông minh của cả nước, từ góc độ nguồn nhân lực, Bình Dương đang gặp nhiều thách thức, đòi hỏi phải có lời giải phù hợp cho “bài toán” này. Theo đó, tình trạng thiếu hụt lao động, đặc biệt là lao động tay nghề cao ở Bình Dương cũng đang xảy ra. Qua khảo sát, hiện có khoảng 70%
chủ doanh nghiệp gặp khó khăn trong tuyển dụng lao động được đào tạo đúng ngành nghề và 90% đại diện doanh nghiệp rất khó tuyển lao động có trình độ cao sau khi nâng cao công nghệ và đầu tư nhiều vốn sản xuất kinh doanh (Thanh Trà - Chí Tưởng, 2022). Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp cũng phản ánh các kỹ năng mà lao động được đào tạo còn “bị lệch” so với các kỹ năng mà doanh nghiệp cần hoặc các kỹ năng được đào tạo của lao động mới chưa phù hợp với nhu cầu doanh nghiệp.
Đội ngũ lao động có tay nghề cao làm việc trong khu vực doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Bình Dương trong những năm qua có xu hướng năm sau cao hơn năm trước.
102
Kinh tế vàDự báoki IlliỊ ế là llựbán
Tuy vậy, mức chuyển biến này diễn ra chậm và vẫn thiếu so với nhu cầu phát triển các ngành kinh tế chủ lực của địa phương, nhất là để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, cũng như nâng cấp vị thế của tỉnh công nghiệp Bình Dương trong chuỗi giá trị đó. Nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó trong tuyển dụng lao động ở các vị trí đòi hỏi chuyên môn kỹ thuật cao, như: quản lý lãnh đạo, kế toán, quản lý và cán bộ kỹ thuật. Các chi phí cho đào tạo lại, đào tạo lao động còn cao, tình trạng lao động “nhảy việc” bỏ việc sau khi được đào tạo là điều quan ngại của nhiều doanh nghiệp.
Ngoài ra, theo Niên giám Thống kê tỉnh Bình Dương các năm trong giai đoạn 2016-2020, nhìn vào cơ cấu việc làm ở Bình Dương thì nhóm nhà lãnh đạo và nhóm chuyên môn kỹ thuật bậc cao còn chiếm tỷ lệ thấp và khá thấp, nhóm nhà lãnh đạo chiếm 0,9% và nhóm chuyên môn kỹ thuật bậc cao chiếm 0,78%. Lực lượng lao động thuộc nhóm dịch vụ cá nhân, bảo vệ, thợ thủ công, thợ lắp ráp và vận hành máy móc, thiết bị chiếm trên 90%.
Bên cạnh đó, một số cán bộ, công chức, viên chức của Tỉnh còn thiếu so với yêu cầu nhiệm vụ được giao, nhất là ở các ngành quản lý đô thị, giao thông vận tải, thương mại dịch vụ, y tế, giáo dục - đào tạo; đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tuy được đào tạo cơ bản, nhưng một số còn hạn chế về năng lực chuyên môn, thiếu kinh nghiệm thực tiễn, yếu về tin học, ngoại ngữ nên khả năng hoàn thành nhiệm vụ không cao; công tác phát triển nguồn nhân lực chát lượng cao còn bộc lộ nhiều hạn chế, tỷ lệ viên chức có trình độ sau đại học ở các trường trung học phổ thông, cao đẳng còn thấp, các chỉ tiêu ngành nghề, số lượng, vị trí công tác cần thu hút... chưa đáp ứng nhu cầu; lao động phục vụ trong các ngành kinh tế cơ bản đáp ứng về số lượng nhưng có thời điểm không ổn định, phụ thuộc vào lao động ngoài tỉnh; doanh nghiệp vẫn còn gặp khó khăn khi tuyển dụng lao động ở các vị trí đòi hỏi trình độ, kỹ năng cao trong nhiều ngành, lĩnh vực, kể cả các ngành, lĩnh vực có tính nền tảng, là động lực phát triển kinh tế.
MỘT SỐGIẢI PHÁP
Mới đây, tại Hội nghị về lập quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn
đến năm 2050, Bình Dương đã nhấn mạnh, quy hoạch tỉnh phải lấy con người làm trung tâm, tạo cho người dân có cơ hội sản xuất, kinh doanh, lập nghiệp phát triển hơn tại Bình Dương. Bình Dương phân đâu đến năm 2025 có 85% lao động qua đào tạo nghề, trong đó, sô' lao động qua đào tạo có văn bằng, chứng chỉ đạt 35%, đồng thời mỗi năm giải quyết việc làm cho thêm 35.000 lao động (Chí Tưởng, 2022).
Để đạt được mục tiêu nói trên và hướng tới phát triển nhân lực chất lượng cao ở Bình Dương, đáp ứng quá trình CDS, đưa Tỉnh trở thành trung tâm công nghiệp hiện đại và thành phô' thông minh, theo tác giả, cần thực hiện một số giải pháp sau:
Thứ nhát, cần xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, coi đây là cơ sở định hướng, hiện thực hóa, kế hoạch hóa sự phát triển của các ngành liên quan trực tiếp, nhằm tạo nguồn nhân lực phù hợp phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Chính quyền Tỉnh cần thực hiện vai trò tổ chức, hoạch định chiến lược trong xây dựng, phát triển nguồn nhân lực chát lượng cao cho từng giai đoạn của quá trình phát triển. Các địa phương, đơn vị và từng doanh nghiệp cụ thể hóa chiến lược của Tỉnh, xây dựng cho mình chiến lược phát triển nguồn nhân lực chát lượng cao đáp ứng yêu cầu từng giai đoạn, trong đó lưu ý số lượng nhân lực, cơ cấu lao động châ't lượng cao giữa các lĩnh vực, ngành nghề.
Bên cạnh đó, trong quá trình đào tạo, Tỉnh cần hướng tới mục tiêu “công dân toàn cầu,” chú ý liên kết đào tạo trong nước và quốc tế để người lao động có thể làm việc cả trong và ngoài nước. Thời gian tới, Bình Dương cần tiếp tục xây dựng chương trình đào tạo nguồn nhân lực phù hợp với từng đốì tượng.
Chẳng hạn, với học sinh phổ thông là nâng cao chát lượng giáo dục; với sinh viên các trường đại học, cao đẳng là nâng cao hiệu quả đào tạo gắn với nhu cầu doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ cao; với các công nhân đang làm việc, tỉnh tập trung nâng cao tay nghề, kỹ năng, tác phong công nghiệp.
Đa dạng hóa, mở rộng các hình thức hợp tác liên kết trong cung ứng và đào tạo nguồn nhân lực theo hướng gắn kết giữa đào tạo và sử dụng, cập nhật kiến thức chuyên môn và kỹ năng thực hành. Từng bước triển khai việc giảng dạy các môn khoa học tự nhiên bằng tiếng Anh trong các cấp học, xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án đầu tư thành lập Trung tâm điều hành giáo dục thông minh tỉnh Bình Dương.
Thứ hai, chính quyền có vai trò then chốt, dẫn dắt về cơ chế, chính sách, tạo lập môi trường cho phát triển công nghệ, CDS, kinh tế sôi Cùng với đó, chính quyền cũng cần phát huy vai trò nhân tô' trung tâm của doanh nghiệp trong hoạt động đầu tư, CDS và thích ứng với công nghệ số ở mọi hoạt động sản xuất.
Đồng thời, bản thân mỗi người lao động cần thường xuyên chủ động, hòa nhập, có năng lực làm chủ các công nghệ số, nhanh chóng thích ứng với sự biến đổi của công nghệ. Việc phôi hợp đồng bộ các vai trò
Economy and ForecastReview
103
KINH TẾ NGÀNH - LÃNH THổ
này sẽ góp phần phát triển nguồn nhân lực chát lượng cao của tỉnh Bình Dương để tận dụng được cơ hội, giải quyết những thách thức đặt ra trong bối cảnh nền kinh tế sôi
Ưu tiên chuyển đổi căn bản, toàn diện các hoạt động sản xuất, kinh doanh, xã hội, từ sử dụng lao động thủ công sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động được đào tạo cùng với công nghệ tiên tiến, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện đại nhằm tạo ra năng suất lao động xã hội cao với những sản phẩm hàng hóa có chất lượng, tính năng vượt trội, giá trị gia tăng cao và thân thiện môi trường sinh thái.
Thứ ba, đào tạo, chuẩn hóa kỹ năng tin học, ngoại ngữ cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức hướng tới đảm bảo vận hành các nền tảng ứng dụng của chính quyền số và thành phô' thông minh. Phát triển nhân lực chất lượng cao từ nguồn nhân lực hiện có trong hệ thông chính trị thông qua tuyển chọn cán bộ, công chức, viên chức có năng lực trong một sô' lĩnh vực tỉnh có nhu cầu để cử đi đào tạo sau đại học ở trong nước và ở nước ngoài; thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao làm động lực để thu hút, đào tạo nguồn nhân lực châ't lượng cao cho Tỉnh; tiến hành điều tra, khảo sát thường xuyên về nhân lực và châ't lượng nhân lực theo bậc đào tạo và theo lĩnh vực kinh tế - xã hội; bảo đảm cân đô'i cung - cầu nhân lực;
xây dựng và ban hành các danh mục ngành nghề trọng điểm của Tỉnh trong từng giai đoạn cho phù hợp với thực tê' địa phương.
Theo dõi, phát hiện và xây dựng cơ sở dữ liệu về học sinh, sinh viên xuất sắc có năng lực và tâm huyết, có hướng gắn bó lâu dài để tuyển chọn hoặc tổ chức đặt hàng đào tạo nhân lực châ't lượng cao, nhân lực cho các ngành nghề mà nền kinh tê' của Tỉnh râ't cần, như: logistics, điện tử, công nghệ mới, tự động hóa, phân tích dữ liệu, trí tuệ nhân tạo, khoa học sức khỏe, các ngành dịch vụ... Ưu tiên bô' trí sô' biên chê' nhà nước chưa sử dụng để thu hút sinh viên
tốt nghiệp xuâ't sắc, cán bộ khoa học trẻ vào làm việc với ngành nghề đào tạo phù hợp vị trí việc làm của cơ quan, đơn vị.
Thứ tư, gắn với liên kết phát triển Vùng. Nằm trong vùng Kinh tê' trọng điểm phía Nam, Bình Dương có nhiều lợi thê' phát triển toàn diện kinh tê' - xã hội.
Hiện nay, nhờ những đổi mới trong phát triển, Bình Dương đã trở thành 1 trong 4 tỉnh, thành phô' của “tứ giác hạt nhân”
(cùng với TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu) phát triển vùng Kinh tê' trọng điểm phía Nam, giữ vai trò quyết định sức mạnh kinh tế của toàn Vùng. Do đó, phát triển nguồn nhân lực không thể tách rời quan điểm này, cần đặt sự phát triển của tỉnh Bình Dương theo quan điểm kinh tê' vùng, nhất là “tứ giác phát triển” của vùng Kinh tế trọng điểm phía Nam.
Ớ khía cạnh nguồn nhân lực, lao động trong Vùng chủ yếu là lao động nhập cư, nhất là từ khu vực miền Tây Nam Bộ và Duyên hải miền Trung, chủ yếu làm trong các ngành công nghiệp truyền thông, công nghiệp gia công... Do đó, để tạo nên động lực mới và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, cần chuyển sang tư duy phát triển kinh tê' vùng, thông qua các mối liên kết, như:
bô' trí lực lượng sản xuâ't thông qua quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh, khai thác thê' mạnh về đào tạo nguồn nhân lực của Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh và các trung tâm đào tạo khác trong Vùng, đồng thời phát triển thị trường lao động chung của Vùng.u
TÀI LIỆU THAMKHẢO
1. Cục Thống kê tỉnh Bình Dương (2016-2021). Niên giám Thống kê tỉnh Bĩnh Dương các năm, từ năm 2016 đến năm 2020
2. Sở Kê' hoạch và Đầu tư tỉnh Bình Dương (2019-2021). Báo cáo kinh tế - xã hội tỉnh Bĩnh Dương các năm 2019, 2020, 2021
3. Lê Văn Đại (2021). Phát triển nguồn nhân lực ở Thành phô' Hồ Chí Minh và thành phô' Hà Nội: Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Bình Dương, Tạp chí Công Thương, sô' 5, tháng 3/2021
4. Quang Tám (2021). Sáp nhập trường nghề, nâng cao năng lực đào tạo, truy cập từ https://
baobinhduong.vn/sap-nhap-truong-nghe-nang-cao-nang-luc-dao-tao-a243785.html
5. Thanh Trà - Chí Tưởng (2022). “Thủ phủ công nghiệp” Bình Dương với bài toán nhân lực chất lượng cao, truy cập từ https://www.vietnamplus.vn/thu-phu-cong-nghiep-binh-duong-voi-bai-toan- nhan-luc-chat-luong-cao/788052.vnp
6. Trung tâm thông tin điện tử ƯBND tỉnh Bình Dương (2021). Bình Dương 25 năm xây dựng và phát triển: Điểm sáng thu hút đầu tư FD1, truy cập từ https://www.binhduong.gov.vn/thong-tin- tuyen-truyen/2021/12/372-binh-duong-25-nam-xay-dung-va-phat-trien-diem-sang-thu-hut-dau- tu-fd
