TRONG GIAI DOAN HOI NHAP KINH T^ QU6C TE
Trim Dire Vui^
1. Tinh hinh san xuat kinh doanh va xudt khau cua nganh che Viet Nam
* Tinh hinh sdn xudt che
O Viet Nam, cay che dang duge coi la cay trdng chu lire gdp phan xoa ddi giam ngheo, tham ehi lam giau cho ngudi dan o vung sau, viing xa, viing nui cao. Cay che con giiip phu xanh dat trdng ddi trge va bao ve mdi trudng.
Quan trgng ban, ehe cdn la mdt trong nhirng mat hang xuat khau chu dao cua Viet Nam trong giai doan hdi nhap kinh te qudc te.
Theo bao cao eua Bg Ndng nghiep va Phat trien ndng thdn. hien Viet Nam cd 6 trieu ngu'di sdng trong viing ehe. ed thu nhap tir trdng. ehe bien va kinh doanh va xuat khau ehe. Cd 34/63 tinh. thanh phd ed dien tich trong che. ehu )'eu tap trung d trung du va mien niii vdi dien tich tren 130.000 ba. vdi nang suat 6,5 tan biip tuai/ha. cung cap nguyen lieu cho khoang 700 eo so san xuat ehe khd.
' Tien si. Trirong Dai hoc Kinh te Dai hoc Quoc gia Ha Noi
Hien ea nude ed 262 doanh nghiep hoat ddng trong ITnh vue nay vdi khoang 650 nha may che bien ehe (edng suat tir 2 den id tin nguyen lieu ehe bup tuai/ngii)) va hang ngan hd dan lap xuong de ehe bien chc tai gia dmh, Ddi ngii lam che len tai 3 trieu lao dgng.
ehiem 50% long sd dan song irong vung chc, Hien na) nang suat cae giong chc cua Vict Nam eon thap (4-5 tan/ha doi \oi giimg ciw Chi CO mdt so gidng mdi cho niing suat cao ban. Do hau het cae vuirn che cua Viei .Nam (60-70%) duge trong tren 30 nam \a cpia ihoi ky eho nang suat cao nhat. chinh vi ihc \ ice tha) the cac gidng mdi nang suat cao dang la mue tieu uu lien himg dau cua chinh plui diil ra cho nganh ehe.
b. Time Irgng xudt khdu ehe eua Viel Xain thdi gian qua
Nganh che Viet Nam chu veu lap trung \ao xuat khau vdi tren 80"u san lugng chc dugc ban ra thi truimg the giai. Hien na\ chc ia moi trong sau mat hang nong san xuai khau ciunli cua Vit}t Nam. khoi liignLi chc xuai khau lam.:
Tiip chi nghien ciru CH.AC Pill & TRCXG BO\G so 12 (52) thang 12/2009 '47
Tran Diic Vui San xuat va xuat khau che...
10 lin trong thap ky vira qua. Khdi lugng che xuat khau cua Viet Nam tang dot bien trong nam 2000 trd lai day va nam 2004 xuat khau ehe eua Viet Nam dat con sd 99.300 tan vdi tri gia 99.9 trieu USD. tang 60.8%) ve lugng va
tang 55% ve gia trj so vdi nam 2003. Trong 6 thang dau nam 2009, xuat khau che cua Viet Nam dat 51.744 tan va dat gia trj 63.8 trieu USD. Trong nhieu nam trd lai day. Viet Nam ludn dung thir 5 tren the gidi ve xuat khau che.
Bang 1: So luong va kim ngach xuat khau che cua Viet Nam qua cac nam N a m
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 6 thang dau 2009
So lu-oTig (tan)
36.440 55.660 68.217 74.812 60.000 99.300 89.000 95.000 51.744
Kim ngach xuat khau (trieu USD)
45 69 78 82 60 99.9
100 107 63.5 Ngudn: Thdng tin xudt nhap khdu. Hiep hdi che Viet Nam 2009
Tinh theo ea eau mat hang che xuat khau eua Viet Nam, ehe .xanh hien chiem khoang 20%, ehe den ehiem 79% va cac loai che khae chiem 1%. Mae dii san xuat va xuat khau che eua Viet Nam phat trien manh trong nhirng nam gan day nhung van khdng co anh Idn tdi gia tren thj trudng the gidi. Do chat lugng chua cao, hau bet ehi la ehe nguyen lieu de che bien che cac loai (chiem 95%)). nen gia ban ehe ciia Viet Nam tren thj trudng the gidi khdng cao, chi bang khoang 50%) so vai gia chung cua toan the gidi. Chang ban. don gia xuat khau ehe eua Viet Nam nam 2002 la 1,6 USD/kg, nhung nam 2008 la 1,8 USD/kg va 6 thang dau nam 2009 chi la 1.2 den 1.3 USD kg. Trong khi dd. don gia che nguyen lieu binh quan tren thj trudng the gidi nam 2009 -) 1 USD'kg. Neu so vdi Srilanca ludn ban ehe tren thj trudng the gidi vdi gia 2.4-2,6
USD/kg. thi gia xuat khau che cua Viet Nam chi bang mdt nua.
Ve ddi tac. nhirng nude nhap khau che nhieu nhat cua Viet Nam la An Do. Arap Xeut, Ba Lan, Cae tidu vuong qudc Arap thdng nhat.
Dai Loan, Dire, My, Indonesia, Nga, Pakistan.
Philippin va Trung Qudc (bang 2).
Tuy nhien, du gia che xuat khau cd giam tir nam 1998 den nay nhung xuat khau che van mang lai lgi nhuan. Do qua phu thude vao mot sd it thj trudng xuat khau chinh nen nganh che gap nhieu rui ro. Cd the tha) ro tinh trang na)' nam 2003 khi thi trudng Iraq sup dd vi xay ra chien tranh. Iraq la thi trudng xuat khau ehe ldn nhat cua Viet nam. binh quan chiem khoang 40% tdng khdi lugng xuat khau giai doan 1995-2002 va sir sup dd eua thi trudng nay da gay tdn that Idn cho nganh ehe Viet
Tgp chi nghien cdu Cll.ic PHI & TRC\G B 6 \ G SO 12 (52) thang 12/2009
Nam, dac biet la nhung ngudi cd quan he mat thiet vdi cac doanh nghiep nha nude xuat khau qua Hiep hdi ehe Viet Nam (VINATEA). Cho den nam 2009, Iraq khdng cdn nam trong sd
nhiing thj trudng xuat khau che ehu yeu eua Viet Nam. ma nhudng did eho nhirng ddi tac nhap khau che ldn nhat cua Viet Nam la Pakistan, Nga. Dai Loan va Trung Qudc.
AnDd Arap Xeut Ba Lan
Bang 2: Thj trircmg xuat khau che cua Viet Nam 6 thang dau nam 2009 Nu'ffc Lirong (tan) Trj gia (USD)
2.745 2.855.667 121 252.078 562 627.046
380.791 9.797.712
1.106.699 1.915.326 1.580.973 10.392.735 18.135.797 410.161 3.485.625
Cac tieu vuong qudc Arap thdng nhat
Dai Loan Dire
^ My i Inddnexia
Nga Pakistan Philippin : Trung Qudc
249 8.141
873 2.097 2.044 8.750 13.025
132 3.258
Ngudn: Thdng tin xudt nhap khdu, Hiep hdi che Viet Nam 2009.2. NhQ'ng djnh hu'O'ng chinh sach cua chinh phO ddi vo'i nganh che trong thai gian to'i
Nhin chung, nha nude cd sir quan tam nhieu tdi nganh che. Chuong trinh phat trien nganh che (Nghj djnh 43/1999 QDTTG) neu rd cd gang nang nang suat che Ien 1,7 Ian, tang gap 3 Ian san lugng, va tao them cdng an viec lam cho 1 trieu ngudi. Gia che hien nay chii yeu do thj trudng quyet djnh. De timg bude tao tien de cho sir phat trien eua nganh ehe, nha nude da da ban hanh nhieu chinh sach ddi vai nganh ndng nghiep ndi chung, trong dd cd nganh che:
Chinh sach dau tu xay dung ha tang ndng thdn (ket hgp vdn nha nude va vdn huy ddng trong dan); Chinh sach tin dung nham hd trg von cho cac hg trdng va che bien che; Chinh sach hd
trg tieu thu san pham va xuat khau e6 anh hudng Idn den cae doanh nghiep vira va nho.
dac biet la eae hd gia dinh. Ngoai ra thdng qua he thdng luat nhu Luat doanh nghiep. Luat hgp tac xa. Luat dat dai, Luat khuyen khich dau tu trong nude... da cd tac ddng lan den tinh chu ddng, sang tao trong kinh doanh eua eae to ehire va hd gia dinh trong san xuat va ehe bien, tieu thu ehe Cae chinb sach nhu vay se cd anh hudng nhieu hon d nhirng vung ma nha nirdc e6 vai trd Idn trong nganh che. song hien nay anh hudng eiia cac chinh sach nay van thap;
- Ddi mdi ea che quan 1^ chua triet de: edn cham chuyen giao tu lieu san xuat cho ngudi lao ddng, co che khoan chua rd rang
- Cdn nhieu tdn tai ddi vdi chinh sach vT mo eua nganh: Chua ehu trgng quy hoach, dinh
Tgp ehi nghien ciru CHAC PHI & TRC:\G BO:\G so 12 (52) thang 12/2009
•tl.
Tran Diic Vui San xuat va xuat khau che...
huang san xuat cbe:ca so che bien cdn thu cdng. phan tan: edng tac cai lao gidng chua duge ehu trgng: cae bien phap hd trg nganh chua gan vdi ket qua san xuat kinh doanh.
- Chat luang ehe xuat khau edn thap, gia xuat khau che lien tuc giam va thap han nhieu so vdl gia ehe the gidi do eon nhieu bat cap trong viec nang cao cdng nghe che bien che xuat khau.
De thue hien mue tieu ehien luge cua nganh (mue tieu la den nam 2015 dien tich trdng che se dat 154.000 ha. san lugng che thd dat 1.338.000 tAn, ehe khd dat 212.000 xim.
xuat khau ehe dat 400 trieu USD/nam), djnh hudng ca ban la:
- Phat trien ben virng vimg ngu)en lieu, gan lgi ich giira ngudi trdng ehe va ea so ehe bien:
Phat trien thj trudng xuat khau, trong dd uu tien thi tru(-»'ng truyen thimg. irong viec nghien cii'u thi truang phai tim each de gidi thieu rdng rai nhirng san pham ehe ma Viet Nam ed kha nang san xuat d u a c nhirng loai che ed kha nang khang bdnh. Ket hgp lien doanh, lien ket de md rdng thj trudng. Chien luge tham nhap thj trudng phai dugc coi la mdt bd phan quan trgng trong co ehe quan ly nganh ehe: IHI tien nhirng thi trudng truyen thdng V a timg bude nghien cuu cae thi trudng tiem nang khi Viet Nam da la thanh vien eua WTO va thuc hien eae cam ket cua ASEAN/AI'TA.
- xay dung thuang hieu eho san pham ehe Viet Nam: Thue trang vira qua, hau bet cac san pham che tinh ehe tai Viet Nam deu chua ed nhan hieu. nen dii co san xuat tdt, chat luang cao eiing trd thanh san pham cua ngudi khac.
Da xay dung duac thuong hieu phai cd co che de giir virng dirge uu tin cua thuang hieu qudc
gia che Viet Nam, dam bao su canh tranh eua san pham chd trdn thi trudng the giai,
- Chinh sach dau tu. tin dung: Co ehe quan 1) ngiinh phai co hudng ddn muc tieu giai phdng sue san xuat bang cach huv dgng nhieu thiinh phan kinh te tham gia trdng. che bicn che. dae bidt la nhirng ngudi dau tu v a tieu thu ldn: tao mdi truiTng dau tir thdng thoang (trong dd ehu truang chinb sach nha nude giu' vai tro quyet dinh) nham giai thoat tinh trang thieu vdn dan den thieu cdng nghd hidn dai.
- Chinb sach gia ea: Can phat trien ciic loai hinh doanh nghidp. trdn co sa do \a\ dung quan he lien ket giira doanh nghiep voi ndng dan. gan lgi ich vdi trach nhiem tir thap den cao. tir mua ban theo thtW vu den hgp ddng dn dinh va tien tdi muc lien kdt ban nira dd nguai ndng dan gdp vdn cd phan. tra thanh cd dong eua cong ty ehe bien. tidu thu che. Sdm hmh thanh quy hd trg san xuat nguyen lieu che. co the tir nhieii ngudn von trong do ed nha nuoc.
- Khu)en khich cac thanh phan kinh ti;
tham gia trdng va phat trien cdng nghiep chc bien che: Nganh che can tap hgp cae lire lugng san xuat trong nude va lien doanh. lien ket \d\
nude ngoai. Vdi mdt dien tich dat cimg dac tinh cua chat dat. dd ddc, dd cao vii innh do dan tri cua khu vuc nhir la mdt thdng sd ihi trdng cay che dem lai hieu qua cao ban ca.
Neu khdng. hd gia dinh se tu phat ehu)en sang cay trdng khac. Su dn dinh kinh te vT mo lam giam yeu td tu phat dd.
- Cai tao va lira chgn gidng mdi cd nang suat, chat lugng cao. hinh thanh vimg chuven canh san xuat che sach: Cdng nghd cao ddi hoi phai cd qu)' trinh canh tac, chain bdn thieh hgp mdi eho nhung chung loai ehe ed chat lugng cao. Can tirnu bude eo gidi hoa v iee san xuat.
50 Tiip clu nghien ciiu CHAC PHI & TRC\'G B 6 \ G sd 12 (52) thang 12/2009
cham bon va thu hoach. Tiing bude giam chi phi lao ddng trong san xuat che.
De thue hien dinh hudng eo ban tren. giai phap de ra la:
Thir nhdt. ket hgp phat trien nganh va hdi nhap qudc te de khdng ngung md rdng thj trudng tieu thu.
Su dn djnh eua thi trudng dau ra ddi vdi san pham ehe phai dugc dam bao dii gia ca tren thj trudng ed the bien ddng. Thj trudng che the gidi cd nhieu bien ddng so vai hang ndng san khac. Tuy nhien, tdng eung, cau che the gidi van tang nhip do kha deu dan. Su dn djnh eua thj trudng che la do tinh tap trung cua ngudn eung vi nd chi phat trien va cho chat lugng a mdt sd vimg cd khi hau va dat dai phii hgp.
Trong xu the hdi nhap, mac dii cd nhieu kho khan, song nganh ehe phai eo djnh hudng va giai phap cho san xuat. e6 nhirng thuang hieu du u) tin canh tranh tren thi trudng the gidi.
Thir hen, giai quyet hai boa mdi quan he lgi ich giiia ngudi trdng ehe vdi ngudi thu mua che bien.
Cae hd gia dinh phai la cac don vj san xuat tu ehii. Doanh nghiep khong tham gia viio canh tae ndng nghiep ma tap trung vao ehe bien, djch vu tao mdi trudng eho kinh te hd phat trien. Ve lau dai, de dua co gidi vao cac kJiau trdng va thu hoach nham giam ehi phi san xuat thi su lien ket. lien doanh giua cac hd hinli thanh td hgp tac. cao ban la ed diing eua edng ty cd phan san xuat che la giai phap can thiet.
Thie ha. nha nude van giii' vai trd dinh hirdng ddi vdi san xuat eua nganh.
Tren ea sa quy hoach phat trien vimg ehe.
nha nude tap trung dau tu xay dung co so ha lang phuc vi,i san xuat, dieu chinh cac lire
lugng thj trudng tham gia bo vdn kmh doanh.
Kinh nghiem cae nude, tham chi co chc do tu hiru ve rudng dat. nha nude giir vai tro giin kcl md hinh td ehire nganh bang co' chc chiiih sach. Quan he Hiep hdi - Doanh nghiep - Hg gia dinh muon virng chac phai co moi truong phap ly. moi truimg kinh doanh ma nguoi quyet dinh la nha nude.
Thir tu. gan san xuat \o'i ehe bicn chc ihco vimg tap trung hudng theo thi truimg.
Bo tri CO' SO' che bien gan \ ung nguven lieu tap trung va tinh tdi veu td canh iranh thi trircmg. Gan lgi ich giira san xuat ndng nghiep va eong nghiep ehe vien tao su giui bo lau dai Co ehe gan bo phait rd rang, Bac thap la hop ddng thu mua che bien che theo thoi \u. licp theo la quan he hgp tac lau dai bang hgp dong bao tieu san pham va cao hern nua la hiiiii thanh cae edng t) eci phan che co sir tham gia cua cae hg gia dinh triing che.
Thir ndm. ddi mdi manh me co chc quan 1\
trong cac cting t) chc.
Hirdng tdi nen lien himh co phan igng rai eae cong t) che. Bai v i. kinh nghiem co |:)han hoa doanh nghiep nha nude eho tha) da> la hinh thuc hu) ddng von ddng thdi lao cu che quan Iv dan chu. Doi mdi ca che quan 1\ cua Tdng Cdng t) che Viet Nam; Cho phep chuven cac dan vj bach loan ddc lap sang hoach toan phu thude Tdng edng ty nham san se rui ro. tao dieu kien cho long Cdng i\ iham gia cac chirang trinh muc lieu qudc gia. Bo sung \6ii luu ddng eho Tdng Cong t) de tang kha niing canh tranh tren thi trudng the giai: giao cho Tdng Cdng ty ehe quan ly phan von nha nuoc a cae eong t) ehe co phan von nha iiirov khi tien hanh ed phan hoa: hinh thanh I ap doan ehe Viet Nam bang each lhu hut ihem cac
Tgp chi nghien ciru CH.AC PHI & TR|!>G f»0\C so 12 (52) thang 12/2009 51
Tran OiTc Vui San xuat va xuat khau che...
nganh khac trong san xuat dd udng. Nang cao hieu qua hoat ddng eua Hiep hdi che Viet Nam. thu hut cac thanh \ ien mdi. tang cudng xuc tien thuang mai, dao tao can bd. cdng nhan vien ky thuat. phdi hgp cac dja phuang tham gia dieu tiet lgi ich giira cac khau trong nganh che.
77?;/' sdu. can nang cao chat lugng che xuat khau.
Cho den nay. chinh phu da ddng y eho nganh ehe Viet Nam xa) dung thuong hieu Ciieviet. Chuang trinh dugc van ddng tren loan qudc va hien nay thuang hieu Cheviet da duge dang ky bao hd a 77 quoc gia tren thd Tai lieu -CIEM. 2007
- i rung tam thong tin PT NNNT - Agro.gov .vn
- Traiig thong tin dien tu cua Hiep hoi Viet Nam
gidi. Tuy nhien, de thuang hidu Cheviet ngax cang phat tridn. chimg ta can nang cao chat lugng che xuat khau. Vdi tiem nang san eo ve dien tich trdng chd, gidng ehe, chimg ta can ma rdng khau chien bidn xuat khau che chir khdng chi dirng lai a xuat khau chd ihd. che nguyen lieu nhu bicn na). .Vluc tieu de ra la den nam 2015 Viet Nam se xuat khau 200 nghin tan che/nam. dat kim ngach xuat khau la 400 trieu USD/nam \a nang gia che xuat khau Ien khoang 2-2.5 USD/kg. De dat dugc muc tieu dd, viec nang cao chat lugng ehe xuat khau la dieu can phai ban tdi trudc hdt trong ehien luge mo rdng thi trudng xuat khau die cua Viet Nam trong thdi gian tdi.
tham khao
L.firt
Tgp ehi nghien ciru CHAC PHI &. TRin\G BOIVG so 12 (52) thang 12/2009
