NHIJNG c a S 0 DE DEN NAM 2020 MEXICO CO THE TROT THANH QUOC GIA PHAT TRIEN
S
au khi gia nhap NAFTA, nen kinh te Mexico cd nhieu khdi sic, ngay eang tien bd. Bao gidi eho r i n g , NAFTA da d i n d i n bie'n Mexico t h a n h mot nflde cdng nghiep lam dflde nhieu mat hang cd kha nang canh tranh manh tren thi trfldng the gidi. Hien nay Chinh phu Mexico dat muc tieu: ca nflde phan dau bet minh trong linh vfle san xuat kinh doanh, phat trien kinh te - xa hoi de de'n nam 2020 Mexico cd the trd thanh qud'e gia cd nen kinh te p h i t trien.Cd sd ciia muc tieu nay la nhflng t h a n h tiiu phat trien kinb te - xa hdi Mexiee da dat dflde va the manh eua mdt sd' nganh kinh te da ddng gdp nhieu eho phat trien kinh te - xa hdi trong thdi gian qua va cd the dflde phat huy td't hdn trong thdi gian tdi de cflng cac nganh kinh te khac bie'n muc tieu fldc md eua chinh phu t h a n h hien thfle.
Trflde bet xin ndi ve nganh che tao d td. Cdng nghiep s i n xuat d td Mexico trong thdi gian qua da tao dflde nhieu cdng an viec lam, gdp p h i n giam tha't nghiep, dem lai nhieu thu nhap cho da't nflde. Nam 2007, nganh nay da s i n xua't d\i6c 1.416.600 d td cic loai; tang 4 l i n so vdi 20 nam ve trflde. Dat dUde nhU vay la do vd'n nUdc ngoai d i u tU vao nganh nay ngay mdt tang. Nam 1997 hang Volkswagen eiirf Dfle bat d i u dat cd sd s i n xuat d td cua minh d Mexico n h i m khai thae tai nguyen va
Nguyen Hong Sdn Vien Nghien ciiu Chdu My
nhan cdng re mat d xfl sd nay, chu ye'u de xua't khau. Quye't dinh nay cua hang da t h a n h cdng bdi Ifldng d td xuat k h i u , tieu t h u vfldt dU kien.
Do vay, nam 2002 Volkswagen dau tu them tren 10 ty USD de ddi mdi va hien dai boa cdng nghe, rieng bo phan s i n xua't cac linh kien va phu tflng ghep bo. cdn dflde d i u tU 6-7 ty USD de hien dai hea va day n h a n h tien dd s i n xuat cic phu tung d td. NbU vay nganh nay da thu hut dUde 13,4%
nhan lUe cua nganh cdng nghiep gia cdng che bie'n. Trong 10 nam qua lao ddng lam d eac bo phan s i n xua't phu tflng, linh kien lap ghep da tang 2 lan tfl 200 ngan len 470 ngan ngfldi.
Tang manh nhat la d linh vfle xua't khau. Ne'u nam, 1988 Ifldng d td xuat khau ehi chiem 4 1 % sd' d td lam ra d Mexico, thi nam 2007 - chiem 80%, dem lai cho dat nflde 43 ty USD. Nhd vay sd' doanh nghiep Mexico tham gia san xua't phu tflng linh kien d td tang len, tao dflde nhieu cdng an viec lam.
Hang Nissan ed hai chi nhanh s i n xua't d td d Mexico. Ne'u trflde day 10 nam, hai ehi n h a n h nay mua khdng qua 50% phu tflng, linh kien do eac doanh nghiep Mexico lam ra, thi nam 2007 mua tdi 60-70% linh kien, phu tflng d td do ngflpii Mexico lam ra.
Hien nay nganh d td Mexico chu ye'u ehi phai nhap nhflng linh kien, phu tflng d td phfle tap.
Sau khi Mexico gia n h a p khu vfle mau dich tfl do B i e My (NAFTA),
thi mdt so' p h i n viec cua doanh nghiep d td My tfl Rio-Granda chuyen ve phia Nam, bien gidi Mexico - My vi n h a n cdng d vflng bien gidi My - Mexico chenh n h a u 6 lan. Do vay ngay ca cbi phi san xuat cao d My, thi doanh nghiep d td My d vung nay cung khdng hi pha s i n . Khdng phai n g i u nhien ma vao nam 2005 h a n g Toyota (Nhat Ban) da ebon bien gidi Mexico va bang Texas (My) de dat cd sd s i n xua't d td cua minh. Nhd vay n g a n h che tao d td cua Mexico p h a t trien m a n h .
Nhflng tap doan d td ndi tieng eua My deu dat cd sd ehe tao d td d Mexico de khai thae tai nguyen va nhan cdng re mat d day, trong dd phai ndi de'n hang Ford, General Motors va Chrysler. Thoa t h u a n mau dich tfl do Bie My (NAFTA) da bie'n cdng nghiep Mexico thanh nganh cdng nghiep dinh hfldng xua't khau.
Sd Ifldng d td Mexico xuat khau dflde nhieu trflde bet la do Mexico ky dflde mot loat hiep dinh thfldng mai Sdng phfldng vdi Nhat, EU va MERCOSUR, sau nfla, la nhd ddng USD bi mat gia so vdi ddng EU va ddng Yen Nhat. Nhd vay ma d td Mexico tieu thu dflde nhieu d chau Au va chau A.
Hang Volkswagen da ban dflde tren 60% sd' d td s i n xuat d Mexico cho eac nflde ngoai NAFTA. Cdn Nissan b i t d i u ban d td "Tiida" - loai mdi, eho EU vdi so' Ifldng vfldt dfl kien.
Ne'u linh vfle xuat khau d td dat kim ngach ngoai mong ddi, thi thi trfldng ndi dia lai phat sinh mau t h u i n gifla d td san xua't trong nflde va d td nhap khau eiia My. Sd di nhfl vay la dd p h i n Idn d td nhap eua My la d td da qua sii dung, do vay gii re hdn gia d td mdi san xuat trong nflde, hdp vdi tui rien cua ngfldi thu nhap
trung binh, eho nen tieu thu dflde nhieu hdn d td san xuat trdng nflde.
Thee thoa thuan gia nhap NAFTA, ban eudl cflng phai md cifa thi trfldng chd d td nflde ngdai vao Mexico la bet nam 2009, nhflng 2005 Mexico da cho phep nhap d td da qua sif dung. Do vay, trong thdi gian 2006-2007, mdi nam d td loai nay nhap vao Mexico la tren 1 trieu chie'c. Vi the d td mdi s i n xuat trong nflde nam 2007 ehi tieu thu dflde d thi trfldng ndi dia la 288.700 chie'c, mflc thap nhat ke tfl nam 1988. Giam manh nha't la loai d td 2 cifa 4-6 chd ngdi. Day la loai d td dflde ddng dao nhflng ngfldi thu nhap tha'p sii dung. Hien nay tren thi trfldng d td ndi dia, nhu ciu mua d td ldai nay giam khoang 15-20%.
O My nhflng d td da sii dung, van hanh trong 10 nam bi xep vao loai d td nguy hiem, khdng an toan cho ngfldi lai, vi vay khdng dflde sii dung d My.
Nhflng d td loai nay thfldng dflde du nhap vad Mexicd. Van de la phai kiem tra chat che ehuan mflc an toan va Ifldng khi thai ciia d td nay de vfla bao d i m mdi trfldng, vfla an toan cho ngfldi dieu khien, neu khdng ed the anh hfldng xa'u de'n nganh du lich - nganh dung nhieu d td dfla, ddn khach du lich tham quan, nghi mat d cac vflng mien cua Mexicd.
Trdng nam 2007 ne'u nganh s i n xuat d td mang lai cho dat nflde 43 ty USD, thi nganh du lich -' mang lai 12,9 ty USD, nhieu hdn nam 2006 - 50%; Hien nay hang nam du khach nude ngdai vad Mexico khoang 21,4 trieu lUdt ngUdi. Do vay, Mexico dUde xep thfl 7 the gidi va thfl 2 khu vfle ve so du khach nflde ngoai vao tham quan.
Mexico ed nhieu danh lam, thang canh hap d i n du khach trong nflde va nUde ngoai. NhUng ndi ndi tieng va
thu hut nhieu du khach du lich de'n nghi ngdi, giai tri la khu an dUdng Caneun, dUde xay dflng d i u thap nien 70 cua t h e k y XX.
Nam qua chinb phu eho phep hang du lich Fonatur toan quyen giai ngan de phat trien nganh kinh te du lich trong tfldng lai. Do vay hang da cd ke hoach dUa du khach de'n tham quan nghi mat d vflng Uatuleo thude khu nghi mat d Thai Binh dfldng.
Di ddi vdi k i n h te du lich la nganh kinh doanh khach san. Trong thdi gian qua, d i u tfl Idn vao n g a n h kinh doanh khach san phai ndi de'n cic n h a dau tfl Tay Ban Nha. Nam 2007, vd'n d i u tfl vao n g a n h nay la 3,5 ty USD, t a n g 11% so vdi nam 2006. So' tien nay dflde dflng xay dflng ba san bay mdi, tad dieu kien t h u a n ldi chd du khach den t h a m quan, nghi mat, an dfldng d ba khu du lich ndi tieng Mexico la:
Peniasea, E n s e n a d a va Tuluma.
Mexico ed ldi the ve dan sd' khdng bi lao hoa nhieu so vdi My va Canada.
Do vay hang ngan ngfldi My, ngfldi Canada nghi hflu hay thdi nghe kinh ddanh sang Mexico nghi ngdi, an dfldng tudi gia dxiCc dan Mexiee phuc vu tan tinh.
Hang Fomatur eho biet, nam 2007 hang da thu dflde 7 ty USD ve tien ban, chd thue cic can hd, biet thfl che du khach trong nflde va nflde ngoai nghi ngdi, an dfldng. Dii kien, cfl da nay, de'n nam 2012 - hang ed the thu dflde 17 ty USD tien ban va ehe thue nha nghi.
Hien nay, 80%) sd' khach san d Riviera Maya thudc loai 5 sao. Nam 2007 sd' du khach de'n vung nay tang 22%, nhieu hdn 10 l i n so vdi 20 nam ve trflde. P h i n Idn cae khu nghi m i t deu cd biet thii va san golf danh eho du khach nhieu tien. Ye'u td' quan
trong de thu h u t du khach nUdc ngoai la tinh t h i n san sang phuc vu du khach t a n tinh cua dan Mexico, ke ea dich vu cao cap.
Cae nha kinb te cho r i n g , ne'u eac khu du lich, nghi mat an dUdng ndi tieng eua Mexico nhU Acapulico, Caneun va Riviera Maya,... ed he thd'ng giao thdng, cung ca'p dien nUde, mdi trUdng sach se, td't bdn, thi cd the edn thu h u t dUdc nhieu du khaeb de'n eac ndi nay vi cude sd'ng ciia nhieu ngUdi My Latinh va vflng NAFTA dang ngay cang dUdc nang eao.
Ndi de'n tiem nang kinh te cua Mexico phai ndi de'n nganh cdng nghiep khai thae va ehe bien d i u md, vi Mexico dUde cdi la mot trong nhflng qud'e gia khai thae, xuat khau d i u md bang d i u the gidi. Hang nam cdng nghiep d i u md cung cap g i n 1/3 thu nhap ngan sach nha nflde.
Cd the ndi rang, ldi the Idn nha't trong 10 nam qua eua Mexico la gii d i u md the gidi leo thang lien tue, dinh eao l i vao ngay 11/7/2008 - len tdi 147,24 USD/thflng, rdi xud'ng din, de'n ngay 10/10/2008 - cdn 77,7 USD/thflng va de'n ngay 24/10/2008 - edn 64,75 USD/thflng - day la mflc tha'p nha't ke tfl ngay 10/9/2007. Giam manh nhfl vay chu ye'u la do thi trfldng chflng khoan the gidi lam vao khimg khoang t r i m trong, ke tfl cude dai suy thoai kinh te the gidi hdi d i u the ky XX (1929-1933). Khung hoang thi trfldng chflng khoan the gidi l i n nay b i t ngudn tfl sfl sup dd thi trUdng tin dung the cha'p My, nd ra vao t h i n g 7/2007, gay bieu flng day truyen, lan toa sang tbi trfldng tai chinh phd' Wall, lam mot sd' tap doan tai chinh d day lam vao pha s i n , anh hfldng xa'u de'n kinh te toan ciu, nha't la de'n cae nen kinh te phu thude nhieu vao My, do vay bang boa lam ra
khdng tieu thu dflde, san xuat the gidi dinh dd'n, d i u md khai thae dflde khd tieu thu, ban ra khdng bet, lam gia dau giam d i n . Bad gidi cho r i n g , cfl da nay, nam 2009 gia d i u the gidi edn cd the xud'ng xung quanh 60 USD/thung.
Tuy nhien, cae chuyen gia Financial Times eho r i n g , kim ngach xua't khau d i u md Mexico nam 2008 van ed the tang them ngoai dfl kien khoang 1,2-2% GDP cua Mexico. Sd thu them nay cho phep chinb phu ed tien giii ngan cho chfldng trinh trd giup ngfldi ngheo de giam khd khan trong sinh boat vi gia Ifldng thfle, thflc pham tang va vi lam phat eao. Chinh phu dfl kien mdi nam danh 19 ty USD de trd giup ngfldi ngheo. Lam phat Mexico tfl thang 6/2007 de'n thang 5/2008 tang len tdi 4,95%, nhflng v i n edn thap so vdi nhieu nUde khu vUe My Latinh.
Van de khd khan nhat de Mexico tang dUde s i n lUdng d i u md khai thae hien nay la tap doan d i u md nha nUde Pemex khdng ed k h i nang ve mat cdng nghe eao va ve linh viic thiet ke, lip dat cae dng dan d i u Idn, n i m sau dudi mat nUde d vflng vinh Mexico.
Ket qua la san Ifldng dau do Pemex khai thae binh quan trong 24 gid trong thang 4/2008 ehi dat 2,8 trieu thflng so vdi 3,4 trieu thflng cflng ky nam 2004.
Dd la chfla ke trfl Ifldng d i u dfl ddan ed the hi giim nhanh hdn y mud'n, lam dau d i u cic chinb khach va nha khai t h i c d i u md Mexiee dat nhieu hy vong vao linh vfle kinh te nay. Theo tai lieu cdng bo thang 10 nam 2007, trfl Ifldng d i u md Mexico hien nay ehi edn khoang 14,7 ty thflng so vdi 20,1 ty thflng dfl doan nam 2002. Do vay hien nay budc Mexico phai nhap mdt sd' s i n p h i m d i u md
de dap flng nhu ciu trong nflde. Rieng mat hang xang phai nhap tdi 40"o nhu ciu trong nflde vi thieu vd'n diu tfl vao linh vfle tach loc diu, tinh che thanh xang.
Cae nha kinh te eho ring, nha nflde cam tap doan Pemex thanh lap cac xi nghiep lien doanh vdi nflde ngoai tren ed sd chia se rui ro vdi ngUdi thfl ba la mdt sai lim. Lam nhfl vay se khie'n cho Pemex khdng the tiep can trfle tiep vdi cdng nghe tien tien, vd'n va bi quye't quan ly cua nflde ngoai. Day la nhflng ye'u td' ein thiet de md rdng cdng tac tham dd, tim kiem cac md d i u mdi, de khai thae td't eac md d i u hien ed.
Da sd' cae nha dia chat Mexico cho ring, p h i n Idn cae md d i u trfl Ifldng Idn lai n i m sau dfldi day bien Mexico, dieu kien khai thae bet sflc phfle tap, ddi hdi ky thuat hien dai, vd'n Idn.
Hien nay tap doan Pemex dang quan ly va khai thae mot trong nhflng vflng d i u md Idn tren the gidi - vflng Cantaren n i m d them luc dia phia Ddng Mexico.
Chinh phu Mexico hy vong phin Idn (khoing 40%) thu nhap ngan sach se dfla vao thu nhap cua tap doan Pemex. Bao eao ve tinh hinh khai thae d i u md d eac vflng vinh va them luc dia Mexico vfla cdng bd' cho biet, trong thdi gian 2004-2007, Mexico da thflc hien mdi nam tren 67 mui khoan tham dd, nhflng chi cd 6 mui khoan d dd sau tren 500m vao Idng dat dudi day bien la cd dau.
Bao gidi cho biet, de phat huy tinh t h i n chu ddng, sang tao trong san xuat kinh doanh d i u md, Tong thd'ng Mexico, dng Calderon dy kien giao eho tap doan Pemex nhieu quyen tfl q u i n ve tai chinb va q u i n ly boat ddng s i n xuat kinh doanh. Do vay ngUdi ta hy vong ring, Pemex se cd
dieu kien md rdng boat ddng cua minh, se ky dUdc nhieu hdp ddng hdp t i e lien doanh vdi nUde ngoai. Va nhu v|y, se thu h u t dUde vd'n d i u tU, cdng nghe hien dai va ea bi quye't quan ly cua nUdc ngoai, lam eho nganh d i u
md Mexico cd nhieu kha nang dap flng dflde nhu c i u tieu dung trong nflde va xuat khau.
Sau day la mot so' cbi tieu phan anh tinh hinh phat trien kinb te - xa hdi Mexico trong thdi gian qua:
"^—• — _ _ _ _ ^ N a m
Chi t i e u — GDP (% tang)
Tdng GDP (ty USD) GDP/ngfldi (USD) Lam phat (%) That nghiep (%)
Kim ngach nhap khau (ty USD) Kim ngach xua't khau (ty USD) Nd nha nflde (khdng ke lai) (% GDP)
2004
4,4 684 6.510
5,19 . 3,9
197 188
-
2005
3 768 7.230
3,3 3,6 222 214 24,2
2006
4,8 840 7.820
4,05 3,6 256 250 20,3
2007
3,3 893 8.240
3,76 3,7 284 272
Bao gidi eho biet, trong bd'n nen kinh te dang phat trien ndi trdi Idn ea ve dien tich (DT) va dan sd' (DS) bien nay nhfl Trung Qud'e (DT - 9,597 trieu km^ DS - 1,3 ty ngfldi nam 2007); An Do (DT - 3,27 trieu km'; DS - tren 1 ty ngfldi); Brazil (DT - 8,5 trieu km'; DS - 189,3 trieu ngfldi) va Mexico (DT - 1,9725 trieu km^; DS - 108 trieu ngfldi), thi GDP/ngfldi cua Mexiee la tang dn dinh va cae hdn ca. Vi du, trong nam 2007, ne'u GDP/ngfldi eua Brazil la 6.900 USD so vdi 5.700 USD nam 2006, thi cua Mexico la 8.240 USD so vdi 7.820 USD nam 2006; cdn theo tinh toan ciia Prieewaterhouse Coopers, de'n nam 2025 Trung Qud'e
ed the ed nen kinh te Idn nha't toan ciu, nhflng de'n gifla the ky XXI GDP/ngUdi eiia Trung Qud'e (tinh theo sflc mua cua ddng ndi te) mdi cd the len tdi 5.300 USD, edn eua An Do luc dd mdi cd the len tdi 2.700 USD.
Do vay, bao gidi cho r i n g , cfl da dn dinh chinh tri - xa bdi, dan sd'va tang trfldng kinh te nhfl hien nay, hy veng tdi nam 2020 Mexico se la eon chim d i u dan trong nhdm bd'n nflde nay, trd thanh qud'e gia ed nen kinh te phat trien nhfl muc tieu eiia chinh phu dat ra hien nay •
Ngudn: Biki cdc s6'59, 79 vd 86/2008.
