KINH TE - XA HOI
NHUNG BU'6C PHAT TRIEIN
TRONG OUAN HE KINH TE VIET NAM ^ HOA KY
Q
uan he kinh te Viet Nam - Hoa Ky tii khi Hoa Ky bo cam van cho'ng Viet Nam ngay 3/02/1994, thiic hien cong nhan ngoai giao va binh thUdng hoa quan he (11/7/1995) de'n nay, da trai qua nhieu moc phat trien quan trong: Dam phan va ky ket Hiep dinh ThUdng mai song phUdng; ky ket cac hiep dinh ve thUc hien Quyen tac gia, khong ap dung Dieu luat Jackson-Vanik, OPIC, Ngan hang, Khoa hoc va Cong nghe, Det- may. Hang khong, Kinh te va Ky thuat, Nong nghiep, Viet Nam gia nhap WTO, ap dung PNTR, Hiep dinh TIFA... Bai viet nay trinh bay nhiJng budc phat trien quan trong trong quan he kinh te giUa Viet Nam va Hoa Ky.'I. Nhijfng cd sd quan trong Co mot so' cd sd quan trong tao dieu kien cho quan he kinh te gitia hai nu6c Viet Nam va Hoa Ky phat trien, phan dudi day chiing toi xin neu mot so' van de lien quan: 1/
Quan he lich sti, 2/ Tam quan trong chie'n lUdc, 3/ Van de kinh te - xa hoi, 4/Cd sd luat phap...
Quan he lich sd
TrUdc nam 1975, Hoa Ky va Viet Nam (mien BSc) hku nhU khong co quan he kinh te vdi nhau. Tu! thang 5/1975, Hoa Ky thUc thi chinh sach cam van cho'ng Viet Nam tren ta't ca
GS. TS. N g u y i n Thie't Sdn Vien Nghien ciCu Chdu My
cac linh vUc chi'nh tri, kinh te (quan he thUdng mai, d^u tU, tai chinh, ngan hang, tien te, tin dting...), va Hoa Ky cGng ngan can quan he ctia cac nUdc dong minh va nhieu to chiic quoc te vdi Viet Nam.
Mac du vay, hai nUdc van co mot lich sti quan he do chie'n tranh de lai, vdi nhieu ly do khac nhau, nhieu ngUdi ctia hai ben da thuc day tie'p tuc cho'ng nhau, hoac cai thien quan he hUu nghi vdi nhau. Cuoi ciing, xu the hoa giai, cai thien, di den thiet lap cac quan he hQu nghi vdi nhau da chien thang. Co rat nhieu van de lich sU do chie'n tranh de lai can phai do'i mat giai quye't. Vdi ngUdi My, riit khoi chie'n tranh Viet Nam chUa phai la da xong. Con rat nhieu van de nhU POW- MIA, van de hoi chiing Viet Nam, van de chat doc da cam, nhieu van de nhan dao, lUdng tam (ne'u ndi de'n nd), van de chi'nh sach do'i ngoai, tie'n hanh chie'n tranh cho'ng mot nUdc khac,... da va dang chi phoi Hoa Ky, ca ngUdi dan va chinh trUdng. Vdi Viet Nam, mot da't nUdc tUdi dep bi chien tranh tan pha, can cd moi trUdng ben trong va moi trUdng quo'c te thuan ldi de xay dUng lai va phat trien, nhieu van de qua khii chie'n tranh trong quan he giiia hai nudc, nhieu hau qua chie'n tranh nang ne con khap ndi tren da't nUdc Viet Nam can gac lai de giai quyet rat nhieu khd
s o 06-2009 CHAU MY NGAY NAY khan trUdc mat, nhSm tie'p tuc tdn tai
va phat trien.
Tdm quan trgng chien lugc cua Viet Nam
Ve mat dia chinh tri, Viet Nam cd mot vi tri het siic quan trong tren ban do the gidi, trong qua khii, hien tai, ciing nhu tUdng lai. Vdi vi tri dia ly ctia minh, Viet Nam cd rat nhieu thuan ldi, cUng khong it thach thiic trong lich sii phat trien ctia da't nUdc.
Tren thtic te, Viet Nam can phat huy dUdc Uu the ciia vi tri dia-chi'nh tri ctia minh de phat trien, tuy con gap nhieu khd khan vUdng mac.
Ngay nay, Viet Nam cd dan so' dong, phan ldn kha tre, toe do phat trien kinh te cao (Viet Nam se ra khoi nhiing nam khiing hoang kinh te va se lai tie'p tuc phat trien cao). Hoa Ky va Trung Quo'c, hai nUdc ldn cua the gidi, vi ldi i'ch rieng biet ciia minh, mot nUdc muo'n co mat vh phat trien cac moi quan he, nang cao dia vi d Dong Nam A, Dong A, mot nUdc muon tien vao Dong Nam A va tien ra the gidi, khong the khong tinh de'n Viet Nam, dii cd nhiing chinh sach rat khac nhau do'i vdi Viet Nam. Hdn niia, quan he quo'c te ngay nay tien trien kha phiic tap va vdi sU phat trien nhanh chong cua Viet Nam, vi tri ciia Viet Nam tren the gidi, khie'n cho Viet Nam trd thanh mot mat khau trong he tho'ng cac md'i quan he d khu vUc va the gidi. Mat khau dd cd quan trong va manh hay khong la tiiy thuoc vao Viet Nam. Dieu dd lam cho cac nUdc ldn cd ldi ich d khu vUc nhu Hoa Ky va Trung Quo'c da cd nhiing di-eu chinh nha't dinh trong chi'nh sach do'i vdi Viet Nam.
Van de kinh te - xd hpi
Van de kinh te - xa hoi cung la mot trong nhQng cd sd quan trong trong viec phat trien quan he giQa hai nUdc.
Ngay tQ dau, viec mci rong cac quan he kinh te - xa hoi da la mot hQdng quan trong ma hai nQdc sii dung de cai thien quan he sau chie'n tranh.
Cac quan he kinh te dQdc the hien noi bat qua quan he thQdng mai va dau tQ song phQdng da gdp phan ket nd'i nhieu mo'i quan he khac. Kim ngach xua't nhap khau ctia Viet Nam vdi Hoa Ky tQ chd chQa cd gi ban dau, de'n nay da chiem tren 20% kim ngach thQdng mai quo'c te ciia Viet Nam.
Con so' nay khong chi ndi len vi tri ciia trao doi thQdng mai, nd con bao ham trong dd nhieu van de lien quan den tang trQdng, viec lam, cd ca'u nganh kinh te, giao due dao tao... Cac quan he xa hoi cung da dQdc hai nQdc ti'ch cQc thuc day phat trien ngay tQ dau.
Ra't nhieu doan du lich ciia cac to chQc, ca nhan, rat nhieu nha khoa hoc, nha kinh doanh, cac chinh khaeh, sinh vien, nhieu cQu binh Hoa Ky, Viet Kieu, dai dien cac cong ty, tap doan, cac to chQc phi chi'nh phii, cac to chQc ctia nha nQdc,... ciia Hoa Ky da sang tham tim hieu Viet Nam, ngay ca trong nhQng ngay thang Hoa Ky chQa bo cam van do'i vdi Viet Nam;
dong thdi cung cd ra't nhieu ngQdi Viet Nam da sang Hoa Ky dQdi nhieu hinh thQc... Ta't ca da gdp phan tao nen nhQng bQdc tie'n di len trong quan he song phQdng Viet Nam - Hoa Ky cho de'n hom nay. • . i
Co so phdp ly
Ve quan he kinh te giQa liai nQdc, cd the ke de'n cac mo'c phap ly quan trong sau day: Hoa Ky da dieu chinh lai phan 385 ciia Bo Luat Lien bang ve ThQdng mai, chuyen Viet Nam tQ nhdm Z len nhdm Y, it bi han che hdn ve thQdng mai; nam 1996, hai nQdc da trao cho nhau van ban ve nguyen tac binh thUdng hda quan he kinh te - thQdng mai, cung trong nam nay hai
nUdc bat dau dam phan ve Hiep dinh ThUdng mai song phUdng; nam 1997 va'n de nd ciia chi'nh quyen cu dQdc giai quye't, giQa nam Dai sQ cua hai nQdc da de'n Thii do ctia nhau chinh thQc thQc hien nhiem ky cong tac cua minh, hai nQdc da ky ket Hiep dinh ve Quyen tac gii (27/6/1997); nam 1998 Hoa Ky bat dau khong ap dung Dieu luat Jackson-Vanik do'i vdi Viet Nam, tiep dd, Hoa Ky ky Hiep dinh OPIC, cho phep OPIC boat dong tai Viet Nam lien quan de'n dau tU tQ nhan ciia Hoa Ky tai nQdc ngoai; nam 1999 Hiep dinh Bao lanh khung va Hiep dinh Khuye'n khich du an giQa Ngan hang Nha nUdc Viet Nam va Ngan hang Xua't Nhap khau Hoa Ky da dUdc ky ket; nam 2000, Hiep dinh ThUdng mai song phUdng Viet Nam - Hoa Ky da dUdc ky (ky ngay 13/7/2000, cd hieu lUc ngay 10/12/2001); nhQng nam sau dd, nhieu hiep dinh quan trong ve kinh te - thUdng mai giQa hai nUdc da tie'p tuc dUdc ky ket, nhU Hiep dinh Hdp tac ve Khda hoc va Cong nghe (cd hieu iQc tQ ngay 26/3/2001), Hiep dinh Det may (cd hieu iQc tQ 1/5/2003), Hiep dinh Hang khong (cd hieu iQc tQ 14/1/2004), Hiep dinh khung hdp tac ve Kinh te va Ky thuat (cd hieu iQc tQ 28/7/2005), Ban Ghi nhd hdp tac ve Ndng nghiep (ky thang 6/2005). Dang chu y la ngay 31/5/2006, hai nUdc da chinh thQc ky thda thuan ket thuc dam phan song phUdng giQa Viet Nam va Hoa Ky ve viec Viet Nam gia nhap To chQc ThQdng mai The gidi
(WTO). Ngay 9/12/2006, Quoc hoi Hoa Ky da thdng qua dQ luat ap dung quy che Quan he thQdng mai binh thQdng vinh viin (PNTR) dd'i vdi Viet Nam, va ngay 29/12/2006, Tong thong G.
Bush da ky ban hanh luat nay. Ngay 21/6/2007, Chti tich nQdc Nguyen
Minh Triet nhan chuye'n tham chi'nh thQc Hoa Ky da chQng kie'n viec ky Hiep dinh khung ve ThQdng mai va Dau tu (TIFA) giQa hai nQdc.
Vdi TIFA, hai ben cd the cai thien moi trQdng dau tQ nhieu hdn so vdi thQdng mai. Ne'u dau tQ dat quy md ldn, cd the se cd nhQng bQdc nhay vot mdi ve buon ban giQa hai nQdc. Ne'u quan he FDI giQa Viet Nam va Hoa Ky phat trien td't dep va khi xua't khau ctia Viet Nam sang Hoa Ky len de'n mot mQc kha ldn hang nam, thi viec md rong dau tQ se dien ra nhanh chdng hdn nhieu, cac chi'nh phu ke tiep nhau ciia Hoa Ky se dap Qng tich ctJc hdn nhu cau phat trien ciia cac cong ty xuyen quo'c gia dang cd rat nhieu nhu cau d i u tQ, nha't la khi Hoa Ky d i n t h o i t khdi khiing hoing kinh te.
Mot va'n de quan trong khac do'i vdi quan he kinh te ciia Viet Nam vdi Hoa Ky l i viec Hoa Ky ap dung quy che Uu dai Thue quan Phd cap (GSP) - hien dang chUa dUdc ap dung.
Dd'i vdi Viet Nam, cd GSP mdi cd the ndi la se cd san chdi binh dang vdi mot so' nQdc va mot so' mat hang xua't khau vao thi trQdng Hoa Ky, nhQ ndng hai s i n va rau q u i che bien, mot so' mat h i n g m i y mdc cd khi, thie't bi dien dang cd xu hQdng gia tang nhanh trdng may nam qua.
Ve nguyen tac, khi hai nUdc Viet Nam va Hda Ky ky ket BTA, Hoa Ky da cam ket trong noi dung ciia BTA viec danh cho Viet Nam quy che GSP, nhQng tren thiJc te Hoa Ky chQa thQc hien. GSP la ket q u i hoat dpng ctia UNCTAD, nhUng mdi nQdc tQ nguyen dUa ra chUdng trinh rieng ciia minh.
Vdi thi trQdng Hoa Ky, nhQng mat h i n g dQdc hQdng GSP deu cd thue suat bing 0. NhQ vay, nhieu chiing loai hang hda (hau het cic h i n g nong
s o 06-2009 s i n v i thiiy s i n ciia Viet Nam xui't khau vao Hoa Ky l i h i n g hoa q u i nhiet ddi, tom cua che bien m i Hoa Ky khong cd hoac l i dang cin cho tieu dung) ctia Viet Nam se cd dieu kien t h u i n ldi xua't khau sang Hoa Ky.
II. Quan he kinh te giufa hai nQdfc phat trien manh
Quan he kinh te tQ sau khi Hoa Ky bd cam van chong Viet Nam d i t r i i qua cic giai doan khic nhau; ve luat phap, nhieu hiep dinh lien quan de'n nhQng nguyen tac quan he kinh te song phQdng da dan dQdc ky ket (nhQ da neu tren); ve kinh te, nhieu bQdc phit trien md rong quan he kinh te giQa hai nQdc da dQa lai nhieu ldi ich kinh te cho c i hai nQdc, nhat la dd'i vdi sii phat trien ciia Viet Nam.
Nam diu tien Hoa Ky bo ca'm van chdng Viet Nam, kim ngach thQdng mai giQa hai nQdc dat tdi 222,673 trieu USD, tang 31 lan so vdi nam 1993; nam 1995 tang len 452 trieu, hdn gap hai lan nam 1994. Cd the tha'y, day l i to'c do tang trQdng nhanh nha't trong quan he budn b i n ciia Viet Nam vdi nQdc ngoai. Cho den nam 2000, mot nam trQdc khi BTA giQa hai nQdc cd hieu iQc, kim ngach xua't nhap khau cua Viet Nam vdi Hoa Ky da tang len tren 1 ty USD (dat tdi 1.190 ty USD).
Diu tu ciia Hoa Ky vio Viet Nam cung cd nhQng bQdc thay doi thi'ch Qng vdi nhQng bQdc p h i t trien mdi trong quan he giQa hai nQdc. Neu nhQ nam 1993, Hoa Ky mdi cd 7 dti an d i u tQ vio Viet Nam vdi 3,3 trieu USD vd'n dang ky, thi rieng trong nam dau tien Hoa Ky bd ca'm van, da cd 12 dii i n dau til, vdi so' vd'n d i u tQ dang ky len tdi tren 120 trieu USD. Tuy nhien, dau tQ ciia Hoa Ky vio Viet Nam tang giim khdng nhQ mong mud'n tot dep
ctia md'i quan he dang td't dan len giQa hai nQdc. Nam 1998, vd'n dau tQ ctia Hoa Ky tang len tdi gan 307 trieu USD, nhQng nam sau dd lai giim xud'ng cdn 96,3 trieu v i nam 2000 chi dat 20 trieu. Dieu nay phan i n h tinh khdng chic c h i n trong dau tQ cua Hoa Ky vio Viet Nam thdi ky nay.
D i n h gii 5 nam thQc hien BTA giQa Viet Nam v i Hoa Ky, ra't nhieu chuyen gia, chi'nh k h i c h trong v i ngoii nQdc cho r i n g , da cd sQ bung nd thQdng mai song phQdng giQa Viet Nam va Hoa Ky, vdi sQ xua't sieu rat cao ciia phia Viet Nam. Dieu dd dQdc the hien qua nhQng so' lieu chi'nh thQc ve quan he thQdng mai giQa hai nQdc:
trong nam dau thQc hien BTA, Viet Nam xuat khau hang hda vao Hoa Ky tang tdi 128%, nam 2003 da t i n g 90%. Sau 5 nam thQc hien BTA, kim ngach thQdng mai Viet - Hoa Ky da tang hdn 8 lan, trong dd gia tri xua't khau ctia Viet Nam sang Hoa Ky da tang tQ 1 ty USD nam 2001 len 7,8 ty USD nam 2006.
De'n nqy, theo so' lieu cua Bo ThQdng mai Hoa Ky, kim ngach thQdng mai Viet Nam - Hoa Ky n i m 2008 l i 15,283 ty USD, tang tren 23,6% so vdi nam 2007 (nim 2007 Viet Nam xua't sang Hoa Ky 12,610 ty USD - tang 19,6% va Hoa Ky xuat sang Viet Nam 2,673 ty- USD - tang 46,60%). Kim ngach xuat khau hang hda quy I nam 2009 cua Viet Nam sang thi trQdng Hoa Ky chi dat 2,3 ty USD, giam 6,4% so vdi nam trQdc, dong thdi, nhap khau ciia Viet Nam tQ Hoa Ky da giim tdi 24% va chi dat 500 trieu USD. Hien nay, kim ngach xua't khau ciia Viet Nam sang Hoa Ky chiem khoang 20% tdng gia tri xuat khiu.
Ve dau tQ, cd the cho r i n g , nhQng cd sd p h i p ly cho quan he kinh te giQa hai nQdc dQdc hoan thien dan l i cd sd
quan trong cho viec gia tang vd'n d i u tu ciia Hoa Ky vio Viet Nam, dieu n i y cd nghia r i n g khi Hoa Ky thUc hien nghia vu TIFA, v i khi dieu kien quan he kinh te giQa hai nUdc l i binh thQdng (hien nay dang cdn khiing hoing kinh te) thi vd'n FDI ctia Hoa Ky se cd dieu kien tang len d Viet Nam.
Nam 2006. Viet Nam da thu hut tdng vd'n FDI tdi 12 ty USD, tang 375%, rieng dau tU tQ Hoa Ky, ke c i qua nQdc thQ 3, dat khoing 4 ty USD dd'i vdi cic dQ an da dang ky v i 3,3 ty USD dd'i vdi cac dQ an da thtic hien.
Con so' nay da dat Hoa Ky vao hang cic nha d i u tQ ldn nhat d Viet Nam.
Tap doin Intel d i u tQ n h i may s i n xuat chip ban dan 1 ty USD vao TP.
Ho Chi Minh (mac du day mdi chi l i vd'n dang ky) la dau hieu trien vong diu tu ctia Hoa Ky cho mpt giai doan mdi. Cd the thay rang, vdi t i c ddng ctia BTA giQa hai nQdc, vd'n d i u tQ trQc tie'p nQdc ngoii d i tang manh trong nhflng linh vQc hang xuat khau cua Viet Nam sang Hoa Ky. Dac biet trong cac linh vQc sti dung nhieu lao ddng nhQ: det may, giay dep, dd gia dung v i cic s i n pham dd gd (diu tU triic tiep nUdc ngoii vio 3 n g i n h n i y tang hdn 7 l i n trong giai doan 2000- 2005, dat tren 300%. Trong 4 t h i n g dau nam 2009, dau tU ciia Hoa Ky vio Viet Nam suy giam ldn, chi dat 1,2 trieu USD vd'n dang ky, neu tinh them 3.801,4 trieu USD vd'n dang ky bd sung ctia ba lUdt dii i n dUdc cap phep tQ cac nam trQdc, thi tdng so' vd'n FDI dang ky ciia Hoa Ky dat 3.802,6 trieu USD.
Mot trong nhQng van de quan trong cin chu y la van de chat iQdng v i hieu q u i ciia md'i quan he kinh te Viet Nam - Hoa Ky, nhi't la tQ sau khi cd BTA giQa hai nQdc.
Trong 15 nhdm hang chti yeu ctia Viet Nam xuat sang Hoa Ky nam 2008 cd gia tri va ty le tang cao hdn so vdi nam 2007, cd det may: 5.265 trieu USD, tang 19,97%; dd gd: 1.456 trieu USD, tang 18,5 %; giay dep:
1.211 trieu USD, tang 17,5%. Day cung la nhQng nhdm hang cd kim ngach xuat khau c i nam vUdt 1 ty USD. Thi'p nha't ve gii tri trong 15 nhdm h i n g tren l i cic s i n p h i m xua't khau ve dd chdi, dting cti the thao v i cic loai phu tung di kem, chi dat hdn 81 trieu USD.
Cung theo so'lieu tren, 14 trong 15 nhdm h i n g xuat khau chii ye'u ciia Hoa Ky sang Viet Nam trong nam 2008 cd gii tri tang cao hdn so vdi nam 2007, chi cd nhdm cic loai qui, hat i n dUdc l i giim 9,7% ve gia tri xuat khau so vdi n i m trUdc. DQng diu ve gii tri ctia 15 nhdm h i n g xuat khau chii yeu ciia Hoa Ky sang Viet Nam la xe va phQdng tien giao thdng, dat hdn 322 trieu USD, tang 30% so vdi nam 2007. Nhdm hang thit v i ndi tang dung lim thtic p h i m ciia Hoa Ky xua't sang Viet Nam dat mQc tang trQdng cao nhat vdi 230 trieu USD, tang 299,5% so vdi nam 2007.
Cd the tha'y, quan he kinh te vdi Hoa Ky da gdp p h i n lam thay ddi cd cau cic s i n pham xua't k h i u ctia Viet Nam. TQ nhQng nam d i u md rpng quan he kinh te vdi Hoa 'Ky, hang xua't khau ctia Viet Nam chii ye'u la s a a pham sd che, de'n nay, theo cac chuyen gia danh gia ve chit iQdng sin pham, h i n g tinh che da chiem tdi 75%, nha't la dd gd, miy xti ly sd lieu, thiet bi vien thdng, h i n g phiic vu du lich, dd nhiia, dd chdi...
Tuy nhien, cung cd the thay rang, nhQng danh gia lac quan dd la nham tao thuan ldi cho phat trien s i n xua't xuat khau ve hinh thQc ndi chung.
s o 06-2009 Khi danh gia cu the hdn, cd the thay, da p h i n h i n g xuat khau ciia Viet Nam sang Hoa Ky v i n la nhQng mat hang chat iQdng chQa cao, la nhQng mat hang ket tinh nhieu gii tri lao dpng gian ddn, gia cdng, nhieu gii tri nguyen lieu nhap khau; trong khi dd, nhQng mat hang cd gia tri gia tang cao vdi chinh ban tay khd'i dc ctia ngQdi lao ddng Viet Nam cdn it.
Cd chuyen gia cho ring, khi phan ti'ch cu the, chang han, dd'i vdi mat h i n g det may, la mat h i n g chiem khoang 50% tdng gia tri xuat khau cua Viet Nam vao Hoa Ky, cd the thay r i n g trong tdng sd' gii tri hang hda Viet Nam xuat khau sang Hoa Ky chi cd khoing 5% - 10% gia tri xui't khau l i gii tri gia tang trong nUdc, phan cdn lai thudc ve cic nguyen lieu d i u vao nhap khau tQ nQdc khac. Nghia l i nhQng rjQdc ban nguyen lieu cho Viet Nam cd ldi hdn Viet Nam nhieu lan khi Viet Nam xua't k h i u ngay cang nhieu hdn vao Hoa Ky. Mac du t h i n h cdng ciia Viet Nam la da da dang hda dQdc cic mat hang che bie'n xui't khau, tQ may mac de'n cac loai s i n phim cdng nghiep nhe khic ma Viet Nam hien dang tap trung phat trien, song thi p h i n d Hoa Ky cdn nhd. Cd nhQng mat h i n g cd the cd thi phan ldn, lai cd the gap phai nhQng khd k h i n khic khi md rdng quy md xuat khau, chang han, hai mat hang che' bien chti yeu cua Viet Nam la c i phi le va tdm ddng lanh cua nhieu doanh nghiep Viet Nam da bi Hoa Ky ap thue chdng b i n p h i gii (vi d i u nam 2009, khi cdng bd' ket q u i xem xet thue chdng b i n p h i gii dd'i vdi s i n pham ci tra ddng lanh Viet Nam, mot so' cdng ty dQdc coi l i khdng b i n p h i gii v i dQdc hQdng mQc thue cho'ng b i n p h i gii bang 0.
Dieu nay cd the thay, mac du cd nhQng thay ddi ti'ch cQc trong thay ddi cd ca'u xua't khau (nhd cd nhQng thay ddi thi'ch Qng trong cd ca'u san xua't), hang hda cua Viet Nam xua't khau sang Hoa Ky v i n cdn cd nhieu van de can giii quye't. TrQdc tien la h i n g hda Viet Nam can cd nhQng thay ddi dinh hQdng trQdc de hQdng n h a n h hdn vao nhQng s i n pham cd gia tri gia tang cao hdn. Mat van de k h i c can chu y l i cd cau va quy md xua't khau sang thi trQdng Hoa Ky, lam sao tang dQdc xua't khau nhieu mat h i n g vdi quy md ldn, nhUng khdng vap p h i i cic r i o cin (cd rat nhieu loai rao can) tQ phia Hoa Ky, nhQ nhQng d i n h gii ve chat iQdng s i n pham, an toan thtic pham, gii c i s i n pham - b i n p h i gia...
III. Cac moi quan he khac ho trc< md rong quan he kinh te gifla Viet Nam va Hoa Ky
Cic md'i quan he song phQdng k h i c giQa hai nQdc Viet Nam v i Hoa Ky bio d i m cho sQ p h i t trien quan he giQa hai nQdc, nhat la hd trd cho sQ p h i t trien quan he kinh te cd the ke den la: cac quan he chinh tri, an ninh qud'c phdng, dao tao giio due, khoa hpc cdng nghe, y te, lao ddng, giao iQu hQu nghi giQa nhan dan hai nQdc...
NhQ tren da vie't, Viet Nam va Hoa Ky thie't lap quan he ngoai giao ngay 12/7/1995, tQ dd de'n nay, cic quan he nay da tie'n trien k h i nhanh chdng.
Vi chinh tri: Hai ben da cd nhieu doan cap cao tham v i l i m viec vdi nhau. Trong nhieu n i m , da cd nhieu n h i lanh dao cao ca'p cua Viet Nam tham Hoa Ky, nhQ p h i i doan cua Phd Thu tQdng Nguyin Manh Cam (1998, 2000); Phd Thu tQdng ThQdng trQc Nguyin Tan Dung (2001); Phd Thu tQdng Vu Khoan (2003); Thu tQdng Phan Van K h i i (6/2005); Phd Thu
tQdng kiem Bd trQdng Ngoai giao P h a m Gia K h i e m (3/2007); C h u tich N g u y i n M i n h T r i e t (7/2007); T h u t u d n g N g u y e n T a n D u n g (6/2008) va n h i e u doan cap cao k h i c . P h i a Hoa Ky cung cQ n h i e u d o i n cap cao t h a m Viet N a m : Ngoai trQdng W.
C h r i s t o p h e r (1995); Co' v a n a n n i n h qud'c gia A. L a k e (1996); Ngoai trQdng M. Albright (1997); Ciiu Tong thd'ng G. B u s h (1995); Bp trQdng Qud'c phdng W. Cohen (2000); Tong thd'ng W. Clinton ( t h a n g 11/2000); Ngoai trQdng C. Powell (2001); Chti tich H a vien D. H a s t e r t ( t h i n g 4/2006); Bd trUdng Qud'c phdng D. Rumsfeld (6/2006); Dai dien ThQdng mai S.
Schwab (5/2006); Bd trQdng Tai chi'nh H. P a u l s o n (9/2006); Ngoai trUdng C.
Rice, Tdng thd'ng G. B u s h (11/2006)...
Trong cac c h u y e n t h a m chinh thQc Hoa Ky ciia l a n h dao cao cap n h a t ciia Viet N a m , h a i ben da r a n h i e u tuyen bd' k h a n g dinh mong mud'n xay dUng q u a n he dd'i t i c xay dQng, hQu nghi, hdp t i c n h i e u m a t , dn dinh lau d i i giQa hai nQdc. P h i a Hoa Ky cam ket tdn trpng chii quyen, an n i n h ctia Viet N a m , md ra nhQng cd hdi hdp tac mdi giQa hai nQdc t r e n n h i e u linh viic.
Day chi'nh la nhQng cd sd, hay nguyen tac cd b i n de h a i nUdc tie'p tuc p h i t trien c i c md'i q u a n h e vdi n h a u . Ne'u khdng cd cac md'i q u a n h e chinh t r i thdng sud't, hieu biet, nha't tri, n h a t q u i n t h i e t lap q u a n he chien iQdc tin cay, thi khd cd t h e md rdng va p h a t trien cac md'i q u a n he k h a c .
Trong linh viic Khoa hoc - Cong nghe, Vdn hod, Gido due - Bdo tgo, Y te vd Lao dgng: H a i nQdc da ky ket nhieu v a n b a n q u a n t r p n g nhQ Tuyen bd' c h u n g ve hdp t i c y te giQa hai Bd Y te (12/1997), T h o i t h u a n hdp t i c ve The due T h e t h a o ( t h i n g 3/1999), Ban ghi nhd ve Hdp t i c Lao ddng Viet
N a m - Hoa Ky (11/2000), B i n Ghi nhd ve Hpp tac Ky t h u a t t r o n g linh vUc Khi tQdng T h u y v a n (1/2001), Bien b a n Ghi nhd giup dao t a o n h a n iQc cho n g i n h T h u y s i n Viet N a m (11/3/2003), Hiep dinh hdp t i c Y te va Khoa hpc y hpc Viet N a m - Hoa Ky (7/2006)... N a m 2003, h a i nQdc da ky ket N g u y e n t i c hdp tac t r o n g viec thQc hien De i n Quy Giao due Hoa Ky d a n h cho Viet N a m (VEF), cap hpc bdng cho sinh vien Viet N a m s a n g Hoa Ky dao t a o ve cac n g a n h khoa hpc, cdng nghe.' Ngay 23/6/2004, Tdng thd'ng Hoa Ky G. B u s h t u y e n bd' dUa Viet N a m vao d a n h s i c h 15 nUdc Qu tien trong Ke hoach Vien trd k h a n cap ve phdng chdng HIV/AIDS. Hoa Ky cung hdp t i c ti'ch cQc v i t a i trd cho Viet N a m t r o n g linh vQc phdng chdng dich cum gia cam.
H a i nUdc cung d a n g duy tri dd'i thoai ve cac v a n de lao ddng, n h a n quyen va tdn g i i o .
Hgp tdc ve cdc vdn de nhdn dgo do chien tranh de lgi: Vdi chi'nh s i c h n h a n dao cua m i n h , Viet N a m da va d a n g hdp tac tich cQc vdi Hoa Ky trong viec giai quye't v a n de ngQdi Hoa Ky m a t ti'ch t r o n g chien t r a n h Viet N a m . De'n nay, s a u n h i e u ddt tim kiem hdn hpp, phia Viet N a m da t r a o cho Hoa Ky hdn 800 bd h a i cdt. Phia Hoa Ky c u n g d a n g tQng bQdc hdp tdc vdi Viet N a m t r o n g viec g i i i quyet c i c v a n de h a u q u i chien t r a n h d Viet N a m , n h u cung cap cac t h d n g tin lien q u a n tdi viec tim kie'm ngUdi Viet N a m bi m a t ti'ch t r o n g chien t r a n h , td chQc hdi nghi ve n g h i e n cQu h a u q u i chi't ddc da cam, thQc h i e n cac chQdng t r i n h r i p h a bom min, t r d n g cay xanh, trp giup n a n n h i n . . .
Viec g i i i quye't h a u q u i c h a t ddc da cam c u n g da cd nhQng tien t r i e n bQdc dau. Ngay 25/5/2007, Qud'c hdi Hoa
s o 06-2009 CHAU MY NGAY NAY Ky d i thdng qua khoin chi 3 trieu
USD hd trp bao ve mdi trUdng v i cham sde sQc khoe tai Viet Nam. Cac nan nhan Viet Nam da de ddn kien cic cdng ty h o i chat Hoa Ky tai Toi i n Lien bang Hoa Ky de bupc cic cdng ty Hoa Ky p h i i cd trich nhiem.
Quan he an ninh - qudn sU: hai ben da trao ddi Tuy vien quan sQ; tien h i n h trao ddi cic doin quan sii cao cap, ke ca cac doin cap ThQ trQdng va Bp trQdng Qud'c phdng, nham tang cQdng hieu bie't lan nhau. Bd trQdng Qud'c phdng Hoa Ky W. Cohen tham Viet Nam t h i n g 3/2000. Bd trQdng Qud'c phdng Pham Van Tra da tham Hoa Ky thang 11/2003. Thing 6/2006, Bp trUdng Qud'c phdng D. Rumsfeld tham Viet Nam. TQ nam 2003, hang nam, tau h i i quin Hoa Ky tham hQu nghi cing Viet Nam trong khudn khd hpp tac song phQdng. Ngiy 29/12/2006, cung vdi viec tuyen bd' dinh quy che PNTR cho Viet Nam, Td'ng thd'ng G.
Bush ra quyet dinh dd bd cam van bin mdt sd mat h i n g quan dung phi sat thUdng cho Viet Nam.
Hgp tdc chdng khung bd: Viet Nam da va dang tiep tuc hpp t i c vdi Hoa Ky trong mdt sd' linh vQc cu the ctia boat ddng chdng khung bd'. Ddng thdi, Viet Nam cung yeu ciu Chi'nh phii Hoa Ky hdp tdc ngan chan va nghiem tri nhQng td chQc va c i nhan cd hanh ddng khiing bd'chdng Viet Nam.
Ve giao lUu hUu nghi giQa nhan dan hai nQdc, cd the cho r i n g trong sud't q u i trinh hda giai, p h i t trien quan he chinh thQc giQa hai nQdc, cac md'i giao iQu nhan dan da cd nhQng ddng gdp het sQc quan trpng va can dQdc tiep tuc md rpng, phat trien.
IV. D a n h gia va t r i e n v o n g Mdt danh gii chung ctia chung tdi cd the neu len la quan he kinh te Viet
Nam - Hoa Ky trong g i n 15 nam qua, ke tQ khi hai nQdc thie't lap quan he ngoai giao de'n nay, da cd nhQng bQdc tie'n het sQc to ldn va quan trong dd'i vdi sQ p h i t trien kinh te - xa hdi cua Viet Nam va dd'i vdi viec md rpng bang giao Viet Nam - Hoa Ky. Trien vpng cua md'i quan he la rat tdt dep.
TrQdc het, ne'u ndi la to ldn, cd the cho rang, md'i quan he kinh te song phQdng nay d i gdp p h i n md rdng quy md phat trien kinh te ciia Viet Nam, tao dieu kien tich cQc cho Viet Nam thQc hien cd hieu qua cdng nghiep hda, hien dai hda dat nQdc. Cd rat nhieu nganh nghe, linh viic trQdc day Viet Nam chQa cd, hoac chQa phat trien, thdng qua hdp t i c vdi Hoa Ky, Viet Nam da cd dieu kien de p h i t trien va md rpng quy mo p h i t trien.
Hoa Ky da trd t h i n h dd'i t i c kinh te quan trpng bae nha't ciia Vi^t Nam, kim ngach thQdng mai Viet Nam - Hoa Ky chiem khoing 20-25% tdng kim ngach thQdng mai ciia Viet Nam, cung nhQ GDP ctia Viet Nam, nghia la quan he kinh te vdi Hoa Ky bao dam cdng an viec lam cho khoing hang chuc trieu ngQdi Viet Nam.
Viet Nam dang day manh quan he kinh te vdi Hoa Ky, theo chung tdi, quy md v i mQc dp se dQdc md rdng hdn ri't nhieu trong thdi gian tdi, nhQng sQ ldn manh ctia Viet Nam trdng quan he kinh te vdi Hoa Ky de trd t h i n h mdt nQdc cdng nghiep cd t i m cd nhQ the nao cdn tuy thudc vio k h i nang v i trinh dp cua Viet Nam, hay dung hdn la cua Lanh dad, ctia cic doanh nghiep v i ciia ngQdi dan Viet Nam.
Neu dung nhQ d i n h gii ciia nhieu ngQdi ve "hQng nd" quan he thQdng mai v i dau tQ vdi Hoa Ky ctia Viet Nam tQ khi thtic hien BTA song phQdng den nay, thi nghia la md'i
q u a n he k i n h te giQa hai nQdc p h a t trien r i t td't dep t r o n g nhQng n a m qua. Theo c h u n g tdi, day la d a n h gia bQdc dau, ve c h a t lUdng va hieu q u i q u a n he nhQng n a m ve s a u so vdi nhQng n a m d i u khi h a i nQdc mdi t h i e t lap q u a n he, luc dd cac chi sd' do dQdc mdi chi la vai t r i e u U S D v i nen kinh te Viet N a m mdi t h o i t r a khdi chien t r a n h va thtic hien p h a t t r i e n kinh te t h i trQdng d i n h hQdng xa hpi chii nghia: Kim n g a c h x u a t n h a p k h a u n i m 1995, k h i h a i nQdc t h i e t lap q u a n he ngoai giao la 451,40 trieu USD; n a m 2 0 0 1 , n a m cd BTA, l i 1,476 ty U S D ; de'n n a m 2008, la 15,283 ty USD va Viet N a m xua't sieu 10 ty U S D . D u n g l i sd' lieu da chi ra sU b u n g nd q u a n he thUdng mai giQa hai nQdc. NhQng n e u cQ p h a t trien nhQ vay, khi ndi ve c h a t iQdng va hieu q u i ctia sQ hpp tac k i n h te va cua nhQng s i n p h a m dem r a hpp tac (xuat n h a p k h a u ) , cd t h e cho r a n g , Viet N a m du cd md rpng dUdc quy md h e t sQc to ldn, cd n h i e u sd lieu b u n g nd hdn nQa trong q u a n he kinh te vdi Hoa Ky, thi Viet N a m van khd cd t h e tao cho m i n h nhQng dieu kien c i n thiet de n a n g ci'p p h a t t r i e n kinh te, trd t h a n h nQdc cdng nghiep khde va m a n h nhU c h u n g t a mong mud'n. Viet N a m khdng t h e cQ tiep tuc xua't k h i u h a n g cd t r i n h dp cdng n g h e t h a p , du quy md (sd' lUdng) cd t a n g len r a t d a n g ke, lai de ngd t h i trQdng ndi dia (khdng he cd che c h a n dQpc phep theo quy dinh ctia WTO) cho h i n g hda chat lifdng tha'p, cd c i h i n g ddc hai sQc
khde con ngQdi (do q u i n , hoa q u i , thQc p h a m . . . ) c u a nQdc khdc t r a n n g a p tQ N a m chi Bae. Viet N a m c u n g k h d n g t h e cQ t i e p t u c n h a p h a n g t i e u dQng xa xi t r a n l a n va b i o hd p h i ly m d t sd' m a t h a n g de ngQdi t i e u d u n g Viet N a m p h a i m u a h a n g vdi gia cao n h a t t h e gidi. C i i each k i n h te' di lien vdi nhQng h o i n t h i e n h e thd'ng c h i n h t r i nhQ D i n g Cdng s i n Viet N a m c h u trQdng la hdp ly;
dieu c i n t h i e t l i c a n cd budc di v i g i i i p h a p rd r a n g cho sti p h d t t r i e n ctia da't nQdc, dac b i e t t r o n g q u a n he hdp t a c k i n h t e vdi Hoa Ky.
NhQng bQdc p h i t t r i e n q u a n he k i n h te cua Viet N a m vdi Hoa Ky tQ nhQng n a m 1994, 1995 de'n nay cd t h e da tao dii ve m a t thdi gian de suy nghi ve nhQng bQdc p h a t trien tiep theo. Neu coi 15 n a m qua la giai doan t h i e t lap q u a n he, xem xet, t h a m dd, thQ n g h i e m , xua't n h a p k h i u h a n g hda theo n h u cau ldi ich n g a n h a n , ngay trUdc mat; t h i 15 n a m tiep theo t r o n g q u a n he k i n h te vdi Hoa Ky, Viet N a m c i n p h i i cd ke hoach, chQdng t r i n h n g a y tQ bay gid; la giai doan ma t r i n h dp mpi m a t , tQ chat iQdng va cdng n g h e cua san p h a m , q u i n ly k i n h te vk q u i n ly n h a nUdc dd'i vdi t o a n bd he thd'ng k i n h te, x u a t n h a p k h a u , s i n p h i m , . . . phai dupe n a n g cao hdn h a n giai doan 15 n a m qua, phuc vu n h u c i u ldi i'ch p h a t t r i e n l a u dai ciia Viet N a m , cung nhU ldi Ich ciia Hoa Ky d Viet N a m va k h u vQc C h a u A •
