NGHIÊN CỨU
RESEARCH
Tình hình sáng tạo khởi nghiệp trên thế giới và Việt Nam
TăngThị Bích Quyên
Khoa Kế toán, Trường Đại học Kinh tế Kỹ thuật Công nghiệp
Khởi nghiệpsáng tạo đang là một trongcác vấnđề được thế giới cũng nhưChínhphủViệtNam,các bộ, ngành, địa phương và các trường đại học đặcbiệtquantâm. Nhiềuquốc gia trên thế giới xem khởinghiệp sáng tạo như một động lực quantrọng nhất đểtăng trưởngphát triển kinh tế, thay vì đầu tư nước ngoài, thương mại quốc tếhaycầu nội địa... Có thểnhận thấy khởi nghiệp đang là chủđể đượcquan tâm tại Việt Nam, nhất là trongbối cảnh quốcgiahội nhập mạnh mẽ với kinh tế thế giới.
1. Mởđâu
Bước sang giai đoạn năm 2020 - đến nay,trước diễn biếnphức tạp dịch bệnh Covid 19 đã thay đổi hoàn toàn bức tranh của đầu tư khởi nghiệp sáng tạo trên Thế giới cũng như ở Việt Nam. Đại dịch Covid 19 cũng làm bộc lộ ra những hạn chể của nhiều doanh nghiệp khởi nghiệp, kể cả đối với những doanh nghiệp đã lớn mạnh trên thế giới. Tuy nhiên, bên cạnh nhữngmô hình kinh doanh gặp bất lợi như dulịch, kinhdoanh nhà hàng, khách sạn...bị ảnh hưởng mạnh mẽthì một sốmô hình kinh doanh và công nghệ lại trở nên hấp dẫn và tăng trưởng vượt bậc như ứng dụng họp trực tuyến, ứng dụng giảngdạy từ xa, ứng dụngthanh toán trực tuyến, các mô hình kinh doanh thương mại điện tử, dịch vụ Shipper....Đây chính là bức tranh phong phú và đa dạngcủa khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ởtrên thế giới cũngnhưở ViệtNam.
2. Tình hình sáng tạo khởi nghiệp trên thê' giới và Việt Nam
2.1 Tình hìnhsángtạo khởi nghiệp trên thế giói StartupBlink, trung tâm nghiên cứukhởinghiệp vàđổi mới sáng tạo toàn cầu, mới đưa ra Chỉsố xếp hạng Hệ sinh thái Khởi nghiệp 2021 cho 1.000 thành phố và 100 quốc gia trên toànthế giới.
Năm 2021, Top 5 quốc gia hàng đầu đều giữ nguyênthứ hạng so với năm 2020.
Hệ sinh thái khởi nghiệp "Big4” gồm các nước:
Mỹ, Anh, Israel và Canada. Canada vẫn đứng vị trí thứ 4, nhưng nước này gần với hệ sinh thái khởi nghiệp của Đức ở vị trí thứ 5 hơn so với Anh và Israel. Do đó, có thể gọi hệ sinh thái khởinghiệp "Big 3”do Mỹ dẫn đầu với khoảng cáchlớn so vớicả hai nướcAnhvà Israel.
Ngành có nhiềuhoạtđộng vàkhảnăng mở rộng nhất là Phần mềm và Dữ liệuchiếm34,7% với hơn 24.000 côngtykhởi nghiệpvà 255 kỳ lân. Vị trí tiếp
theo là Công nghệ Xã hội và Giải trí chiếm 12% với hơn 8.000 công ty khởi nghiệp nhưng số lượngkỳ lân tương đốithấp ở con số 26. Mặt khác, Thương mại điện tửvàCông nghệBán lẻ chiếm 9,8%, với số lượng công ty khởinghiệp thấp hơn (dưới 7.000), nhưng mứcđộ mở rộng caothứhai với 119 kỳ lân.
Các ngành rất năng động khác cũng có mức độ mở rộng cao là Fintech (công nghệ tài chính), với hơn 8.000 công ty khởi nghiệp và 110 kỳlân, Công nghệ Y tế, với hơn 6.000côngty khởi nghiệpvà40 kỳ lân. Một ngành thú vịlà Công nghệ Vận tải, chỉcó hơn 2.000 công ty khởi nghiệp trong bản đồ của StartupBlink nhưng chắc chắn có khả năngmở rộng cao, với 55 kỳ lân.
2.2 Tình hìnhsáng tạo khởinghiệp ởViệt Nam Thị trường khởi nghiệp Việt Nam hình thành muộn hơnso với các nước trênthế giới. Tuy nhiên, Việt Nam đã có hệ sinh thái khởi nghiệp khá hoàn thiện hỗ trợ startup với các tác nhân thành phần như các quỹ và nhàđầutư,vườn ươm, chươngtrình hỗ trợ khởi nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ... Tất cả những tác nhân nàytạo nên cơ hội cho startup hình thành và pháttriển.
Phong trào khởinghiệpnóichung và khởinghiệp sáng tạo nói riêng được thúc đẩy tại Việt Nam từ năm 2016 - năm quốc gia khởi nghiệp. Trong năm 2016, số doanh nghiệp đăng kýthành lập mới đạt mứckỷ lục với 110,1 nghìn doanh nghiệp, với tổng vốn đăng ký là 891,1 nghìntỷ đồng, tăng16,2% về sốdoanhnghiệp vàtăng 48,1% vềsố vốn đăng kýso với năm 2015. Theo đánh giá của Cơ quan thương mạivàđầu tưcủaChínhphủ Australia, Việt Nam là nước đứng thứ 3 trong Đông Nam Á về số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp, TOP 20 nền kinh tế có tinh thần khởi nghiệp dẫn đầu thế giới. Thống kê của Bộ Kế hoạch và Đàu tư thì cho biết, trong giai đoạn năm 2016-2019, Việt Nam có hơn 120.000 doanh nghiệpthành lập mới mỗi năm, tănggấp 1,6 lầnso với giai đoạn 2011-2015. Riêng trong 2 năm
66
Kinh tê' Châu Á - Thái Bình Dương (Tháng 1/ 2022)2018-2019, số doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo chiếm đa số trong số các doanh nghiệp đăng ký thành lậpmới.
Theo thống kê, nàm 2020 đã có gần 135.000 doanhnghiệp đăng ký thành lập mới. Tínhtới tháng 11/2020, viẹt Nam đacó hơn1.400 tổchứccó năng lựchỗtrự khởi nghiệp, trong đó có 196 khulàm việc chung, 69 vườn ươm doanh nghiệp và 28 tổ chức thúcđẩy kinh doanh được thành lập. số lượng quỹ đầu tư mạo hiểm coi Việt Nam là thị trường mục tiêu hoặc có hoạt động tại Việt Nam hiện nay là 108 quỹ, trong đó có 23 quỹcópháp nhân ViệtNam, 23 quỹ "thuần Việt”. Những con số này liên tục tăng trong những năm qua thể hiện sự thamgia tích cực của cộngđồng vào sự phát triển hệ sinh thái. Đánh giácủa các tổ chứcquốc tế cho thấy, Việt Nam nằm trong top 3 hệ sinh thái khởi nghiệpsángtạo năng động nhất khu vực Đông Nam Á, chỉ đứng sau Indonesia và Singapore...Điều này minh chứng cho hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đầy sức hút và phát triển.
Nãm 2021 Việt Namtiếp tục duy trì thứ hạng thứ 59 như của năm 2020. Báo cáocủa StartupBlinkcho thấy, dùViệt Nam không tăng vềthứ hạngnhưngcả 2 thành phốlớnlà Hà Nội và TP HCM đềutăng bậc so với nam 2020.Trong đó, TPHCM tăng 46 bậc, lến vị trí179; Hà Nội tăng 5 bậclên vị trí191. Điều này đã đưa cả 2 thành phố vào top 200 các thành phố khởi nghiệptoàn cầu. Thành tựu này được ghi nhận là "điểmsáng” cho Hệ sinhthái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ViệtNam.
Tuynhiên, đại dịch Covid 19 kéo dàiđã tácđộng mạnh mẽ, bào mòn sức lực của rất nhiều doanh nghiệp trong nước, trong đó phần lớn là những doanh nghiệp mới thành lập dưới 5 năm, quy mô nhỏ, tập trung chủyếu ở lĩnh vực nhà hàng, khách sạn,du lịch, thươngmại, dịch vụ... liên tiếp chịu tác động từ những đợt bùng phát dịch thời gian qua.
Trước sự bất ổn định mà Covid-19 tạo ra, công nghệsố sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp đỡ, hỗ trợ cácstartup tồn tại,hướng tớiổn định và phát triển. Các doanh nghiệp như MoMo, VNPay, Elsa, Lozi,... đã nhận được nhiều khoản đầu tư lớn tại Việt Nam chủ yếu do cósựdịch chuyển nhanh về yếu tố công nghệ. Có thể khẳng định, để vượt qua thách thức hiện tại, nhiều doanh nghiệp đã quan tâm đến việcchuyển đổi số và tạo nên làn sóng lan tỏa trên thị trường. Rất nhiều doanh nghiệp ở đa lĩnh vực như bán lẻ, dịch vụ... đã chuyển từ kênh kinh doanh truyền thống sang thương mại điện tử.
Trên thực tế, hầu hết những doanh nghiệp đi tiên phongtrong quá trìnhchuyển đổi sốvàtin rằng đổi mới la chìa khóa để nhanh chóng vượt qua thách thức, đón bắt các cơ hội của thị trường trước các khủng hoảng. Dođó, nếucác startup đẩymạnh sáng tạo, thích nghi với tình hình mới vàứng dụng công
nghệmớisẽcó thểtiếp cận được các nguồn vốn để phát triển
Như vậy, dịch COVID-19 đã gây ra nhiều thách thức, khó khăn cho các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp khởi nghiệp. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm mở ranhiều cơ hộiđể cácýtưởng, dự án khởi nghiệp nắm bắt thời cơ, tìm ra hướng đi mới phù hợp với nhu cầuthị trường.
3. Giảipháp thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam
Môi trường và hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam pháttriển mạnhmẽ tuy nhiên vẫn còn rấtnon trẻ so với thực tếphát triển củathếgiới. Việt Nam cũng có nhiềutiềmnăng đế khơi dậytinhthần khởi nghiệp mạnh mẽ, vớibối cảnh nền kinh tế phát triển cùng mụctiêuthực hiện quốc giakhởinghiệp với cơ cấudân số vàng.
Một là, Xây dựng chương trìnhchuẩn về giáo dục đào vềkhởi nghiệp giúpcho giới trẻ hình thành tinh thần khởi nghiệp ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, từ đó thúc đẩy văn hóa khởi nghiệpcho mỗi bản thân người học.cầnxâydựng hệ sinhthái khởi nghiệp trong lòng trường đại học - đây là môi trường lý tưởng cho các ý tưởng đổi mới sáng tạo.
Các trường đại họccầnxây dựng mạnglưới liên kết chặt chẽvới doanh nghiệp, đểcó thể tìm được các nguồn lực, đầu tư cho các dự án khởi nghiệp của sinh viên,đồng thời đưa các ýtưởng từtrên ghế nhà trường vàothựctế.
Thứ hai, Chính phủ cần có các chính sách nhất quán, đồngbộ và liên tục từ cơ quanquản lý các cấp trong việc tạo môi trường thuận lợi và hỗ trợ cho hoạt động khởi nghiệp. Tiếp tục hoàn thiện bổ sung các chính sách với từng giai đoạn khởi nghiệp, cần phân tích vàđánh giá ngànhnghề lĩnh vực nào hoạt động có nhiềukhả năng khởinghiệp thànhcông.
Thứ ba, lựa chọn một số trung tâm, vườn ươm đanghoạt động tốt để làm hạtnhân phối hợp với các quốc gia trongkhu vực và quốc tế. Từđó, nhằm thúc đẩyhoạt động hỗ trợ khởi nghiệp cho doanh nhân khởi nghiệp, sinh viên khởi nghiệp, tập hợp các doanh nghiệp nhỏ và các thànhtố của hệ sinh thái khởi nghiệp vào mộttrungtâm, nơicác nguồn lựccó thể bổ sung, hỗ trự cho nhau và thúc đẩy tăng trưởng . Bên cạnh đó, cần có chính sách khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài trong việcthành lập các trungtâm nghiên cứu và phát triển, vườn ươm, phòng thí nghiệm...
Thứ tư, pháthuy tinh thầnchủđộng, sáng tạovà vaitrò tích cực của khu vực kinhtế tư nhân.Đây là khuvực giúp giải quyết chủ yếucácvấn đề xã hộivà tạo việc làm cho nền kinh tế. Bản thân của những người làm chủ các các doanh nghiệp tư nhân được
Xem tiếp trang 18
67
Kinh tê Châu Ả - Thái Bình Dương (Tháng 1/ 2022)
