Nhdn dien cdu true kinh te Viet Nam dudi gdc do phdn tfch cdu true son phdm nganh cong nghidp
NGUYIN TAN PHAT
T
dng trUdng ddi hgn trong gdn 2 thdp niin qua d Viit Nam gdp phdn thuc ddy kinh te tiin bd ddng ki] nhUng vdng ludn qudn xudt hiin ngdy cdng Idn vd rd net nhU nhdp siiu, dong ndi ti ngdy cdng mdt gid, lgm phdt tdng cao vd lai sud't ngdn hdng ludn d mite cao ngay cd nin kinh ti suy thodi..., trie la cdc yi'u td'vi md cua nin kinh ti thii'u dn dinh vd site cgnh tranh cua nin kinh timong manh, cho thdy cdu true kinh te thii'u bin vitng. Thitc tidd ddi hoi phdi nhdn diin cdu true kinh ticda Viet Nam hiin nay, dUa ra phUdng hitdng tdi cdu true kinh ti giai dogn ddy mgnh cdng nghiip hda, hiin dgi hda vd hdi nhdp kinh ti qudc ti.Bdi vii't ndy gdp phdn nhdn diin cd'u true kinh ti cua Viet Nam giai dogn 1995 2010 qua phdn tich cd'u true sdn phdm ngdnh cdng nghiip.
1. Cau t r u e s a n p h a m
ca'u true san ph^m phan anh nguon gd'c cua eae ylu to'ca'u thanh san ph^m; ty le cac ylu to ca'u thanh san ph^m va gia tri gia tang gdp so vdi tong gia tri ban diu cua cac ylu to' san xuat.
Thit nhdt, ca'u true san phllm khi dQdc xem xet dQdi gdc dp nguon goe cua eae ylu to ca'u thanh san pham se phan anh ndi liic cua nin kinh t l va kha nang cung Qng cac ngudn iQc cua nen kinh t l cho san xua't bao gom nguyen lieu, edng nghiep phu trd, qua dd se cho tha'y kha nang san xua't that sQ cua nin kinh t l va mQc dp tQ chu eua nin kinh t l .
Thit hai, ca'u true san ph^m xdt dQdi gdc dp ty le cac ylu to ca'u thanh san ph^m se clio tha'y mQc ddng gdp v l cac ham iQdng ky thuat cdng nghd, lao ddng, vd'n trong viee tao ra san ph^m. Ty Id cac ylu to ca'u thanh san ph^m se phan anh kha nang cua n i n kinh t l trong viec tao ra san phim theo thidn hQdng nao: tham dung lao ddng, tham dimg vd'n hay tham dung khoa hpc cdng nghe. Phan tfch ty Id eae ylu t l ca'u thanh san phim cua cac doanh nghidp san xua't se nhan bilt n i n kinh t l dang van hanh theo
chilu khai thac eae t h i manh sSn ed d giai doan nao eua tiln trinh phat triln: (i) nlu la cac san ph^m cd ty 1$ cao v l nguyen li$u thd trong nude, tham dung nhilu lao ddng d cac linh vQc ndng nghipp nhQ gao, ca phe, hat tieu, hai san, hoac la d^t may, giay da, san phim go, d i u thd la nhQng t h i manh sin cd gan vdi khai thac ddn gian va gia tri tha'p phan anh giai doan tiln ca't canh cua nin kinh te'; (ii) n l u eae san phim ed ty le cdng nghe, ham iQpng cha't xam cao, iQpng von Idn phan anh sQ phat trien, cd kha nang canh tranh eua n i n kinh t l va d giai doan ca't eanh.
Thit ba, ca'u true san phim xdt dQdi gdc dp gia tri gia tang gdp so vdi tong gia tri ban d i u eua eae ylu to d i u vao ndi len t i m nhin cua cac nha san xua't trong viec liia ehpn nganh nghl san xua't, mQc dp khoa hpc cdng nghe va hipu qua trong vi$c sQ dung nguon iQc. ca'u true san phim theo hQdng nay se hinh thanh mot n i n kinh t l cd sQc eanh tranh cao v l san phim, ed bQdc dot pha v l cdng nghd va la mdt n i n kinh t l ed gia tri cao. Day la ca'u true kinh t l eua nhQng khu
Nguyin Tdn Phdt, TS., Trudng dai hoc Kinh tl - ludt, Dai hoc Qudc gia thdnh phd Hd Chf Minh.
11
Nhdn didn ca'u tr(ic
viie dac thQ cua cae quoc gia rpng Idn va nhQng nQdc cd trinh dp phat triln kinh t l cao. HQdng xay dQng ca'u true kinh t l theo dang nay ludn tao nen t h i chu dpng trong canh tranh va nang cao gia tri cua nen kinh te'. Day cung la tieu chf di danh gia ca'u true kinh t l theo hQdng dai han phan anh thi^c cha't sQc manh cua nin kinh t l va sQc canh tranh cua cac doanh nghiep. Ban than ca'u true san phim va sQ ehuyin dich ciia elu true san phim cung du de phan anh cd elu eua nin kinh t l .
2. P h a n tich cau t r u e san phSm n g a n h
cong nghipp giai do^n 1995 - 2010
MOt each td'ng quat di danh gia sQ tang trQdng va phat triln kinh t l , cac nha kinh t l thQdng xem xdt theo sxji ehuyin dich cd elu kinh t l : (i) nganh (dich vu, cdng nghidp, ndng nghidp), (ii) thanh p h i n kinh t l (kinh t l nha nQdc, kinh t l ngoai quoc doanh, kinh t l d i u tQ nQdc ngoai), (iii) vQng kinh tl.
Theo tac gia, sQ ehuyin djch cd elu kinh te khdng cd '^ nghia nhilu di chi d i n elu true san phim nganh cdng nghidp - m^t thQdc do quan trpng di phan anh trinh dp phat triln va hinh thanh ca'u true n i n kinh te'.
H I N H 1: Cor c a u gia tri s a n x u a t cong nghipp t h e o gia so s a n h n&m 1994 p h a n theo t h a n h p h a n k i n h te
60 50 40 30 20 10 0
j^-—-^ —^ ^ ^ ''~~-~'~JI^_->———°~ °" °
1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2009 2010
• Kinh te nhd nudc —D— Kinh te ngodi nhd nudc 6 Kinh te cd vdn ddu tu nudc ngodi Ngudn: Tinh todn ciia tdc gia tii sd lieu cua Tdng cue Thdng ke (2010).
Hinh 1 phan anh cd ca'u kinh t l theo thanh phin kinh t l tix)ng nganh san xuit cdng nghipp giai doan 1996 - 2010, cho thiy si^
tham gia ngay cang tang cua thanh phin kinh te ngoai nha nQdc va ngay cang giam ty trpng eua kinh t l nha nUdc, trong khi thanh phin kinh t l cd vd'n diu tQ nQdc ngoai vln chilm mdt ty trpng Idn. Cd ca'u nay ehi phan anh xu hQdng tham gia diu tQ vao nin kinh te eua cac thanh phin kinh tl, nhiing chQa ndi len ehlt iQdng san phim nhQ t h i nao, tQc la chQa the hien elu true nganh san phim cdng nghiep.
(i) Tnidng hdp kinh t l cd vd'n diu tQ nQdc ngoai ed ty trpng Idn trong nganh san xuit cdng nghiep ndi len sQ thing t h i trong linh vQc cdng nghipp cua cae doanh nghipp nQdc ngoai, chQ chQa ndi Idn chit iQdng eua san
phim edng nghipp dd i*a sao: cd ehlt iQdng hay khdng? Chiing lo^i san phim gi? Cdng nghp dang dQpe khai thac hi^n nay ra sao, dQng hang thQ mly tren t h i gidi? ...
(ii) TrQdng hpp kinh te ngoai nha nQdc c6 ty trpng gia tang cho thiy tQ nhan cd tham gia d i u tQ vao hnh vi;(c edng nghidp nhiing khdng the hipn dQpe chit iQpng san pham edng nghidp, chung loai san phim, cdng ngh§
sut dvmg nao...
(in) TrQdng hdp kinh te nha nQdc cd ty trpng giam khdng cd nghia la n i n kinh t l c6 tfnh canh tranh cao, Nha nudc di thi tnidng tQ dilu tilt, bdi vi mot scC san phim edng nghipp nhQ san x u i t dipn, san x u i t than, khoang san, d i u khf... v l n do mdt so't^p doan cdng nghipp nha nQdc kiem soat va ddc quyln.
— Nhdn dien cdu trOc
chQa ke trinh dp cdng nghe va quan 1;^ tai san, vdn, va ehlt iQdng san phim nhQ t h i nao.
HINH 2: C<y cau gia t r i s a n x u a t cong nghipp theo gia thvTc t e p h a n t h e o n g a n h cong nghipp
50
25
20-
15
' V i T i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i T i
' I ' l ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i ' i '
; : ; ! ; : ; : ; ; ; : ; ; : : • ' • ' • ' • ' • ' <'.<'.<'.<'.<'.
:;;;!;
;!::;
;:;:;
iiil
iiiiiiiiiililiiii':'
:::i:;:i:i::r:'' •Mm
. 1 , 1 . 1 1 . 1 .',','
1 . 1 . 1 . 1 , 1 , 1 , 1 , 1 , 1 ' , 1 , 1 ,
',','
i . i . ' . " : i : i ; i I I I I I I I I I I I 1.1.1 1 1 I I 1 1 I I .
i . ^ K K i . i I ' 1.1 I I I 1
/xyyyyyxyxxxxy////x//yxyxx^yyjy///xyxxyx/yy'yx/x//^^^
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
• san xuit may mdc thilt bj S san xuit thilt bj didn
• Khai thac d i u thd va khf ty nhidn
E3 san xuit va stra chOa xe cd ddng ca SSan xuit vd phdn phdi didn, ga E] san xuit thu'c phim va dd udng
Ngudn: Tdng cue Thdng ke (2010), Cdng nghiip,
httD://www.gso.gov.vn/default.asDx?tabid=391&idmid=3&ItemID=10242. ngdy truy cap 26-10-2010.
Cd elu gia tri san x u i t cdng nghiep d hinh 2 cho thay gia tri edng nghiep eua Viet Nam trong 15 nam qua chu yeu diia vao khai thac tai nguyen (diu thd va khf tQ nhien) dao ddng khoang 10%, san x u i t thuc pham, do ud'ng ludn chiem mdt ty trpng ap dao hdn 20%. Cae san p h i m mang tfnh cdng nghiep thQc sQ chiem mdt ty trpng r i t nho nhQ san x u i t may mdc thilt bi chilm ty trpng khoang 1,3%, thiet hi didn khoang 3%, eae san phim tai e h l ehi 0,1%, san x u i t va stta chQa xe, dpng ed khoang 2-3%, san x u i t
radio, ti vi, thie't bi truyin thdng ngay cang giam ty trpng tQ khoang 2,6% giai doan 1996 - 2000 din nam 2008 edn 1,9%, san xuit va phan phd'i dipn, ga chi dao ddng d mQc 5%. BQc tranh v l ed cau gia tri san xuit nganh cdng nghipp cho thiy nin cdng nghipp lac hau va khdng cd sQ phat trien ve sd' iQdng va ehlt iQdng. Q,a^. san phim cdng nghidp chu ye'u eua Vi^t Nam dQa vao khai thac tai nguyen thd, lpi the tQ nhien v l san phim ndng nghidp v l s^ dung nhieu lao dpng..
NghlSn ciiu Kinh tSfsd393 - Thing 2/2011 13
Nhfn dIfn ctfu trdc ...
BANG 1. cac siin p h i m cong nghidp chu y l u cua Vif t Nam giai do^n 1995 - 2009
Cdc san phdm cdng nghidp chu y£'u Than sach
Ddu thd khai thdc (ddu tu nudc ngodi) Khi tu nhien d dang khf (Nhd nudc) Quang titan 52% Ti02
Dd khai thdc Vdi
Cdt, sdi Mud'i
Quang apatft Thiiy sdn ddng hdp Thiiy san udp ddng Rau qua hdp
Ddu thuc vat tinh luyen Bdt ngot (ddu tu nudc ngodi) Gao xay xdt
Chfe che' bififn
Ruou miii vd rupu trdng Bia
Nudc khodng Nudc tinh khift Thudc Id Soi Len dan Vai lua
Vai mdn spi bdng (ngodi nhd nudc) Khan mat, khan tdm
Qudn do may sdn Da Cling
Da m^m 1 Gidy th^ thao
Gidy vai
Don vj tfnh Nghin tdn Nghin tdn Tri^u m^
Nghin tdn Nghin m' Nghin tdn Nghin m' Nghin tdn Nghin tdn
Tdn Nghin tdn
Tdn Nghin tdn Nghin tdn Nghin tdn
Tdn Nghin lit
Trieu 1ft Trieu 1ft Trieu 1ft Trieu bao
Tdn Tdn Trieu m^
Nghin m Trieu cdi Trieu cdi
Tdn Nghin bia Nghin ddi Nghin ddi
1995 8.350 7.620
10.657 1.041 14.363 689
12.784 38,612 65 15.582 24.239 51.379 465
2.147 59.222 1.165 263 46.116 276 171,9 18 1.383
22.199
2000 11.609 16.291 1.596 134,5 22.169 1.156,1 33.273 590 785 7.381 177.7 11.438 280,1 454.4 22.225 70.129 124.166 779.1 150,8 27.9 2.835.8 129.890 2.683 356.4 29.974 430.6 337 97 4.806 109.219 32.391
2005 34.093 18.519 6.440 404,9 70.836 1.737,3 66.444 898 1.024,2 37.469 681,7 72.789 397.2 244.7 28.429 127.236 221.096 1.460.6 247.2 328.3 4.484.7 259.245 2.983 560.8 33.915 720,9 1.010.8 3.905 21.433 240.790 34.151
2009 (so bd) 43.715 16.300 8.010 619.6 135.091 1.538,3 65.767 718 1.896 67.000 1.131.6 95.612 588.5 204.4 34.965 201.065 377.918 2.013 318,7 1.052 4.878 396.845 6.766 1.087.2 24.072 760,3 2.290 15.137 31.443 278.428 52.938
Ngudn: Tdng cue Thdng kd (2010).
D i u tQ cua Nha nQdc giai doan 1995 2010 cho thanh p h i n kinh te nha nQdc ludn cao hdn kinh te ngoai nha nQdc va kinh te cd
von d i u tQ nQdc ngoli, nhQng san phim nganh cdng nghidp v l n xoay quanh cdng nghidp khai thac tai nguydn, san x u i t tht^c
Nhdn dl6n cflu trlic ...
pham va do ud'ng, ddt may tQdng tQ nhQ cac t l trong vipe tao nhQng bQdc dot pha cdng t h a n h p h i n kinh te k h a c (xem h i n h 5), tQc nghipp, d i n d i t n i n kinh te phat trien vQng chQa the hidn vai trd chu dao cua n i n kinh manh.
HINH 3. Cd c a u v o n d a u tQ t h e o t h a n h p h a n k i n h t e
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 D Kinh ii nhd nir^c E3 Kinh ih ngodi nhd nifdc • Kinh t6 cd v6n (}du tu" nurifc ngodi
Thanh p h i n kinh te cd vd'n d i u tQ nQdc ngoli dQdc kf vpng tao cu hu^ch de phat t r i l n cdng nghiep, t a n g t h u n h a p , cai thipn mQc song cho ngQdi lao dpng va tao hidu Qng phat trien kinh te' xa hdi. Tuy nhien tren
Ngudn: Tinh todn ciia tdc gia tit sd lieu ciia Tdng^cuc Thdng ke (2010).
khdng nhieu vao sQ p h a t trien edng nghidp tai Vidt Nam trong thdi gian qua. Tham chf v l n di chuyen gia^ cua h a n g nghin doanh nghiep cd vd'n nUde ngoai suot thdi gian qua gay tha't t h u ngan sach va b i t binh cho ed quan quan ly t h u e va dQ luan.
thQc te, t h a n h p h a n kinh te nay ddng gdp
HINH 4. Gia tri s a n x u a t c o n g n g h i e p c u a k h u vQc c o v o n d a u tvt nvtdc n g o a i t h e o g i a s o s a n h n a m 1994 p h a n t h e o n g a n h c o n g n g h i e p
1995 2000 2005 2009
• Khai thdc ddu thd vdkhl i\f nhidn
BSdn xudt thg'c phdm vd 66 u6ng
BSdn xudt sin phdm d$t, trang phgc, S6 da, gid da
• Sdn xudt sdn phdm g5 vd Idm sdn
BSdn xudt kim I09I
a Sdn xudt mdy m6c, thidt bi
QSdn xudt, sua chOa xe c6 dOng CO
Ngudn: linh todn ciia tdc gia tir sd lieu ciia Tdng cue Thdng ke (2010).
1 Chuyen gid dupc hi^u don gian Id mua nguyen lieu, mdy mdc tir cdng ty me d nudc ngodi gid cao, bdn thdnh phdm gid thdp nfin "thua Id" d^ khdng ddng thu^. Hodc ehuyin gid Id nang khdng gid tri ddu tu vd tang quang cdo 1dm chi phf san xudt cao hon doanh thu di 1dm tinh trang thua 16 gid tao.
NghiSn ciiu Kinh tSfsd393 - Thing 2/2011
15
Nhdn didn cflu trOc
Trong danh myc gia tri san phim cdng nghiep giai doan 1995 - 2009, cac nha diu tQ nQdc ngoli tap trung diu tQ vao cdng nghipp cd mdt so diem dang iQu f: (i) khai thac tai nguyen diu khf, khf tQ nhien, san xuit san phim go va lam san se mau ehdng lam cpn tai nguyen qudc gia, hfiu qua ve lau dai r i t Idn vl mdi trUdng va tham hpa nhQ lu lyt, bQr dd;
(ii) san xuit thQc phim va do udng, san xua't det may. da chii ylu tham dyng lao ddng gia re va khdng cd tac d^ng Mu dai vl phat trien HINH 5. Cd cau gia tri cong nghipp
edng nghidp, hi^u Qng phat triln kinh t l va edng ngh§, khdng cai thi$n v l ddi sing ngQdi lao d|ng; (iii) trong khi dd, eae san phim san xuit kim loai va may mdc thilt bi cdng nghidp, d^ng cd r i t ft. TQc la cae nha diu tu nQdc ngoli dang khai thac va hQdng lpi chfnh ylu diem cua nin kinh t l Vipt Nam nhQ cdng ngh$ Ipc hau, lao dpng re, tai nguyen thd chua dxXcfc bao v^ chat che bdi nhQng qui dinh nghiem ngat ve mdi trQdng, dieu kidn khai thac, trach nhi^m xa hpi.
c u a cac t h a n h p h i n k i n h t l n a m 2009
100%n 90%- 80%- 70%- 60%- 50%- 40%- 30%- 20%- 10%- 0%-
^ i
Kinh td nhd nirdc Kinh td c6 v6n ddu ti ni/dc ngodi
• Sdn xudt radio, tivi, truydn thdng, xe cd d ^ g ca
• Sdn xudt mdy mdc thidt bj, thidt bj di^n vd kim k>9i
GSdn phdm d^t may, da gidy, d6 gS, thu6c Id
OSdn phdm tht^ phim vd dd udng
D Cdng nghidp khai thdc
Kinh td tir nhdn
Ngudn: Tinh todn ciia tdc gid tir sd lieu cua Tdng cue Thd'ng ke, 2010.
Hinh 5 cho ta t h i y vai trd kha md n'lat cua tat ca cac thanh p h i n kinh te trong \iec tao ra cac san phim cdng nghipp phyc v\i cho phat trien cdng nghiep, ndng nghipp va san phim cdng nghipp tieu dQng. Cac thanh p h i n kinh te' ehi tap trung vao san xuit thQc pham, do ud'ng, san phim may mac, da giay, do go. Trong khi cae san phim kim loai, may mdc, thiet bi cd gia tri t h i p .
3. N h a n dien c a u t r u e k i n h te tQ ca'u t r u e san p h a m n g a n h cong n g h i e p ca'u true san p h i m nganh edng nghipp la te' bao trung tam x u i t phat hinh thanh eae quan he kinh te phai sinh nhQ x u i t nhap khau, ty gia, lam phat, lai s u i t va e i l t iQdng nguon nhan iQc tao nen cau true cua nen kinh te. Qua phan tich td'ng the elu true
san phim nganh cdng nghidp cd the din den mpt sd'nh^n xdt nhQ sau:
Thit nhd't, vdi elu true san phim nganh cdng nghipp nhu trdn cho thiy nen edng nghipp non yeu khdng cd kha nang san xuit va cung ling cac san phim edng nghidp nang de tao ra cdng cy va phQdng tidn san xuit cho cac nganh edng nghipp, ndng nghiep lam nin tang de phat trien cdng nghipp, ndng nghidp theo qui md Idn, hi$n dai va cac thiet bi ha ting ky thuat phuc vy san x u i t va dan sinh.
Thit hai, cae san pham edng nghidp khdng du (khdng cd) cung Qng cae nhu elu v l edng nghidp phyc vy tieu dQng nhQ xe d td, xe md td, ti vi, tu lanh, may giat, thilt bi van phdng, thilt hi cdng nghd cho cac dich vy nhQ n g i n hang, khach san, giai tri...
Nhdn dl6n cd'u triic
Thii ba, cae san p h i m cdng nghipp hidn tai khdng t h i phat trien cdng nghiep phu trd di phyc vy cho phat trien cdng nghiep.
ThijC tu, khdng cd dpi ngu nhan iQc cd chuyen mdn ky thuat cao dap Qng nhu ciu phat triln cdng nghiep hidn tai va lau dai cho da't nQdc. Bdi vi suy cho cQng nguon nhan iQc edng nghidp ra ddi t r e n k i t qua
BANG 2. Mot so mat hang xuat
phat trien cae san p h i m cdng nghipp.
Thjjl ndm, vdi e l u true nganh edng nghiep non yeu nen gia tri x u i t k h i u eua Vidt Nam cung chi x u i t k h i u tai nguydn thd, ndng san, san p h i m tham dyng lao ddng la chu yeu, nen khd'i iQpng va gia tri khdng the tang theo thdi gian. Vi vay, can can thQdng mai ludn bi tham hyt ngay cang t r i m trpng.
k h i u chu y l u giai doan 1995 - 2008 Loai hdng hda
Crdm Ddu thd Thandd Ttiiic
Hdng dien tii, mdy tinh vd linh kien San phdm tir plastic
Day dien vd cdp dien Xe dap vd phu tdng Ba Id. tiii, cap. yf Gidy, dep
Hang det, may
Hang may tre, cdi. la, tham Hang gdm sii
Hang son mai. my nghe Hdng theu
Hdng rau, hoa. qua Hat tieu
Cdphe Caosu Gao
Hat di^u nhan Lac nhan
Thit ddng lanh vd ch^ bie'n
Thuc phdm ch€? bi^n tir tinh bdt vd bdt ngu cdc
SGa vd cdc san phdm c\i6 hi6n tiir sfia Dudng
Chh
Ddu, md ddng, thuc vat Gd vd san phdm gd Qu^
Hdng thiiy san Trong dd Tdm ddng Cdddng Muc ddne
Dcfn vi Trieu USD
Nghin tdn Nghin tdn Nghin tdn Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Nghin t&
Nghin tdn Nghin tdn Nghin tdn Nghin tdii Nghin tdn Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Nghin tdn Trieu USD Trieu USD Nghin tdn Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD
1995
7.652,0 2.821,0 3,3'
296,4 765,5 30,8 22,0 18,7 20,4 56.1 18,0 248,1 138,1 1.988,0 19,8 115,1 12,1
18,8
6,4 621,4 290,9 r 35,9
68,4
2000 4,5 15.423.5 3.251.2 3.3 788,6 95.5 129.5 66,6 1.471,7 1.891,9 92.5 108.4 36,2 50,5 213.1 36,4 733,9 273,4 3.476,7 34,2 76.1 25.6 59.7 80.4 28.9 55.7 311.4 3,5 1.478,5 631.4 172.4 76,8
2005 1,9 17.966,6 17.987,8 1.427,4 357,7 518,2 158,4 470,9 3.038,8 4.772,4 157,3 255,3 89,9 78,4 235,5 109,9 912,7 554,1 5.254.8 109,0 54,7 35,6 129,6 85,3 0,3 91,7 13,7 1.561,4 8,3 2.732,5 1.265,7 608,8 73,9
2008
13.752,3 19.357,6 2,5 2.640,3 933,7 1.009,0 89,1 773,1 4.769,9 9.120.5 199,6 344,3 385,5 110,6 406,5 90,3 1.060,9 658,7 4.744,9 160,8 14,3 58,9 258,6 29,6 5,0 104,7 99,6 2.767.2 14,4 4.510.1 1.315.6 1.968,7 64,8 Ngudn: Tdng cue Thdng ke (2010), Thucmg mai vd gid cd,
ht^://www.gso.gov.vn/defaulLaspx?t^id=393&idmid=3&ItemII>=10367, ngdy tniy c ^ 13-11 '*>Sd'liiu ticndm 2004 bao gdm cd mu, d dH.
2010.
ThQc t l dd da d i n d i n nhQng kich b a n sQ p h a t t r i l n b e n vQng eua n i n kinh t l Viet lap di lap lai nhQ vdng l u i n q u i n n g a n can N a m :
NghlSn ciiu Kinh tgs6393 - Thing 2/2011
17
Nhjn dlfn cft'u trOc ...
Mdt Id, tinh trpng nen kinh t l nh^p sieu hen tyc va kdo dai vdi qui md ngay cang Idn.
Ly do r i t ddn gian: kinh t l tang trQdng theo chieu rpng va nhu elu ngly cang tang v l
san phim cdng nghidp n$ng, phQdng ti$n san x u i t va phQdng tipn tidu dQng, trong khi n i n cdng nghidp chung ta khdng thi cung Qng nd'i.
BANG 3. Cac m ^ t h a n g nh^p k h i u chu ylfu giai do^n 1996 - 2009
Cdc mflt hdng
6 td nguyen chitf^c cdc loai
Thieft bi phu tilng ngdnh det. may, da. gidy San phdm phu trp det may. ddy d^p Mdy vd phu tilng ngdnh mdy xdy dung Mdy vd phu ti^g ngdnh sdn xudt xi mang Mdy mdc thie't bi hdng khdng
Mdy mdc. thi^t bi thdng tin lien lac Mdy vd phu tilng mdy cdng nghiep thuc phdm Linh kien dien tii. mdy tinh nguyen chi^c vd linh kien
Xang. ddu cdc loai
Phdn bdn, thudc trilr sau vd nguyen lieu Sdt, th^p
Chi, ddng. kem. nhdm. hda chdt. chdt deo.
kinh xay dung Nguyen lieu thudc Id
Xe mdy (ki ca linh kien ddng bd) SQa vd san phdm tit sQa
Tdn dupc vd nguyen lieu tdn dupc
Dom vj tfnh Qii6c Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Nghin tdn Nghin tdii Nghin tdn Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD Trieu USD
1995
- - ^
61.7
5.003,2 2.411,4 1.116,2
97.0 458.5
58.7
2000 16.362
296.4 2.183.2
118.7 22.6 13.0 141.4 130.9 892.8 8.747.3 4.114.8 2.845.0 1.059,8 107,6 787.0 140.9 383.3
2005
21.279 534,6 4.756,2
255,8 63.3 65.9 598.2 335.1 1.638.6 11.477,8
3.183.3 5.495.1 3.308.1 163.5 541.4 278.9 626.0
2008
51.059 909.6 6.812.8
606.8 328,2 261.5 2.017.0
3.714.1 12.959.8
3.534.1 8.466.0 6.756.6 246.2 759,6 542,1 1.032.4
2009
(sobd)
80.596
6.158,3
3.954.0 12.705,7
5.007,4 9.748,7
321.6 754.1 515,8 1.265,4
Ngudn: Tinh todn ciia tdc gia tilr sd lieu ciia Tdng cue Thdng ke (2010). Thucmg mai vd gid cd, http://wvw.gso.gov.vn/default.asDX?tabid=393&idmid=3&ItemID=10367. ngdy truy cdp 10-11-2010.
Hai Id, nhap sieu cang Idn gay ap Ivtc ngoai tp tren thi trQdng khien cho dong npi t§ m l t gia; Chinh phu tang cQdng quan 1^
ngoai t^ lam phat sinh them ehi phi quan ly, tQ dd lai gia tang them ap iQc m l t gia ding npi td va hinh thanh cd e h l hai gia: ty gia do Nha nQdc qui dinh ludn t h i p hdn ty gia thi trQdng tQ do. Dieu nay lam phat sinh thdm tieu cQc va quyln iQc khdng dang cd eua vien chQc quan 1^ ngoai tp cang lam cang t h i n g them ngoai te. Do dd x u i t hien tinh trang gam giQ ngoai te cung nhQ
ddla hda n i n kinh t l . Ban than doanh nghidp thilu hyt ngo^i tp nhap khiu, bing mpi each phai cd, ndn d i n den phai mua ngoai t$ d thi trQdng chp den, hole mdc ngoat vdi cac cd quan quan 1^ di dQpe Qu tien lam tang chi phf va tham nhung khdng d i n g cd. D l bQ d i p p h i n chi phf do phai mua ngoai td d thi trQdng chd den hoac chi phf bdi trdn, doanh nghidp phai tang gii ban va tfnh gian lan trong p h i n hach toln cang lam cho mdi trQdng kinh doanh thilu minh bach.
Nhdn didn cjjfu trDc ...
HINH 6: Gia tri xuat, nhap k h i u va nhAp siSu giai doan 1995-2010
90000-1
80000- 70000- 60000- 50000- 40000- 30000- 20000-
Tri^u USD 84000
68800
71600
56600
15636.5
8155.4 144817
4314
12200 12400
1995 2000 2005 2008 2009 2010
B Gia tr| x u i t khdu D Gid trj nh^p k h i u • Gia trj nh^p sidu
Ngudn: Tinh todn ciia tdc gia tir sd lieu ciia Tdng cue Thdng ke (2010).
Ba la, nhap sieu cang Idn ddng ndi te cang m l t gia lam tang gia ea san xuit va tieu dung trong nQdc d i n dd'n lam phat tang cao, gay khd khan trong cdng tac quan ly nha nude ve gia thi trQdng, gia ca va dac biet anh hQdng de'n ddi sd'ng nhan dan, lam giam tai san eua ngQdi dan.
Bd'n Id, lam phat tang t i t yeu lai suit phai tang, lam chi phi von cua doanh nghiep tang din den giam kha nang canh tranh cua doanh nghiep trong nUde so vdi cac doanh nghidp nQdc ngoai. Dong thdi lai suit tang va tinh trang lam phat thQdng nien d i n de'n tam ly va hanh ddng ciia cae doanh nghipp la khdng d i u tQ thdm de md rdng san xuit, khdng d i u tQ dai han vao cac nganh edng nghiep nang, edng nghe cao. Doanh nghiep ehi tap trung d i u tQ n g i n han nhanh thu hoi vd'n, tham chf nhQng nganh dl tao nen
"bong bdng kinh te*' nhQ b i t dpng san, chQng khoan, tai chfnh phai sinh... cd the bung nd' nhanh nhQng suy syp cung ehdng vanh. Cuoi cung lai thieu hyt iQdng Idn san
phim edng nghidp phyc vu san xuit va tieu dQng... va tilp tyc nhap k h i u Idn.
Ndm Id, hp qua elp hai khdng ludng trQdc ehinh cd che tren tao ra la thi trQdng ngoai tp bi mdo md, anh hQdng den thi trQdng vang trong nQdc. Vdi 1^ giai cin phai dam bao ngoai td dap Qng nhu elu nhap khiu, eae ed quan quan 1^ d l nghi ban e h l nhap k h i u vang, khien ngudn cung vang trong nQdc ludn hi gidi ban lam ap iQc gia vang trong nQdc ludn cao hdn gia the gidi.
Tinh hinh cang rdi hdn khi gia vang bie'n ddng theo chilu hQdng tang do tac ddng gia vang t h i gidi. Mdt sd' ngin hang hoac doanh nghiep nhap k h i u vang theo dang dQdc d p quota tQ nhien xac lap vi t h i dpe quyln so vdi eae doanh nghiep khie. Tinh trang tren lai d i n de'n ton tai cd e h l quota - mdt ed che
"xin - cho" khdng dang ed va tQng t h i t bai d thi trQdng d$t may trQdc day. Khi thi trQdng vang khdng ed mdi trQdng canh tranh tQ do tao ndn sQ bien d^ng v l chenh lech gia r i t Idn, tao dilu kien thuan lpi cho mdi trQdng
NghlSn ciiu Kinh tis6393 - Thing 2/2011
19
Nhdn dl|n cflu trQc
diu cd vang va x u i t hipn tinh trang budn ngo^i t^ cang cang t h i n g them vi gidi budn lau vang. Dieu nay lai khien cho thi trQdng lau va d i u ed vang ein USD d l thanh toln.
HINH 7. Toe dp t a n g trQdng b i n h q u a n GDP, CPI, chi so gid USD, gia v a n g
•r^H% 70 60
2000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
•Toe dp tang trudng GDP
•Toe dp ting ehi so USD
•Toe d a t i n g chi s6 CPI
"Toe dp tang eini s6 gia ving
Ngudn: Tinh todn ciia tdc gid tir sd lieu cia Tdng cue Thdng ke (2010).
Hinh 7 phan anh xu hQdng tang cua chi so' gia tieu dQng CPI, chi sd' gia ddla My, ehi so' gia vang giai doan 2000 - 2010, nhQng la iQe can day td'e dp tang trQdng GDP cd xu hQdng giam xud'ng.
Sdu Id, thi trudng hang hda ludn doi mat vdi sQ tang gia va eae chfnh sach binh on thi trQdng, ho trd lai suit chi ed ^ nghia trong ngin ban vi khdng the duy tri mai trong cd che' thi trudng, ma cung khdng cd ngudn lUc nao cd the cung Qng noi. Khi h i t ddt hd trd thi gia ca vpt nhanh hdn, tinh trang b i t d'n lai xay ra. Hdn nQa, le ra nguon iQc hang nghin ty dong cho moi dpt ho trp thi trQdng nen chuyen thanh diu tQ cd sd ha t i n g cho dan sinh, hoac cho diu tQ p h i t trien se cd hieu qua dai lau va thiet thQc. Dd la 1^ do tai sao ta khdng ed nd'i nguon iQc de xay dQng cac tuyIn dQdng sit, dQdng bd cao toe Blc - Nam, dQdng Metro phyc vy cho dan sinh va van chuyen, lam cho giao thdng ludn cang thang, ket xe ngay cang t r i m trpng; hd thd'ng benh vien cho nhan dan qua tai d elc tinh thanh, nha't la cac benh vipn eua trung Qdng, eanh tQdng phd' bien 2 - 3 benh nhan/giQdng benh ... vi nguon iQc cua chung ta dang va
tiep tyc bi lang phi do elu true kinh te lac hau.
Kit ludn, vdi ciu true kinh te dQdc hinh thanh tQ trung tam la elu tnic san phim nganh cdng nghiep non yeu d i n den kich ban: nhap sieu, dong ndi tp m l t gil, tinh trang ddla hda nen kinh te, lam phat, lai suit cao... la rao can va ciing la tac nhan lam giam hipu qua, tham chf lam bien dang hoac hdng eae chfnh sach vi md cua nha nQdc nhU chfnh sach binh on thi trQdng, kfch elu, ho trd doanh nghipp.... Cuoi cQng la nen kinh te khdng the clt clnh phat trien bin vQng, vi vay cin phai tai elu tnic kinh t l tQ chinh trung tam san phim nganh cong nghiep tao nen tang cho giai doan tien clt clnh./.
TAI LifiU THAM KHAO
1. http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tadid=392&i dmid=3<emll>=9930, ngdy truy cdp 26-10-2010.
2. http://www.gso.gov.vn/default.aspx7tabids391 &
idmid=3&ItemID=10242, ngdy truy cdp 26-10-2010.
3. http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=391&i dmid=3&ItemID=10245, ngdy tniy cdp 26-10-2010.
4. http://www.gso.gov.vn/defauh.aspx?tabid=388&i dmid=3&ItemID=9897, ngdy truy cdp 13-11-2010.
5. http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=393&i dmid=3<enill>=10359, ngdy truy cdp 13-11-2010.
