BAN VE PHlTONG THU'C GIAI QUYET TRANH CHAP LAO DONG TAP THE VE LOl ICH
Vu Thi Thu Hiin
Torn tat: Tranh chdp lao dgng tap thi vi lgi ich Id mgt logi tranh chdp lao dgng
"dgc biit", vi vdy, doi hoi phdi dugc giai quyet bang nhimg phuang thuc phit hgp. Bdi viit phdn tich vd ldm ro 03 vdn di: i) Mot sd vdn di vi phuang thurc gidi quyit tranh chdp lao dong tap thi vi lgi ich; ii) Thuc trgng phdp lugt vi phuang thiec gidi quyit tranh chdp lao dgng tap thi vi lgi ich a Viet Nam hi$n nay; iii) Mgt sd kiin nghi hodn thiin quy djnh phdp lugt cua Viit Nam ve vdn di ndy.
Abstract: An interest-related collective labour dispute is a special form of labour dispute. It therefore should be settled by an appropriate mode of settlement. This article analyses and clarifies three issues, namely: i) Some issues of the mode of interest-related collective labour dispute settlement; ii) Law and regulation on the mode of interest-related collective labour dispute settlement in
Vietnam nowadays; iii) Some proposals to improve such law and regulation.
1. Mgt so van de ve phuong thuc giai quyet tranh chap Iao dpng tap the ve lgi ich
Hidn nay, phdp ludt etta mdt sd qudc gia d chdu A nhu Indonesia, Tnmg Qudc va Vift Nam quy djnh cac bdn cua tranh chap lao ddng (TCLD), bao gdm cd tranh chap lao ddng tap thl (TCLDTT) vd lgi ich bat budc phdi gidi quydt tranh chap bang thuong lugng trudc khi ydu cdu cac co quan ed thdm quyfin giai quydt bdng cdc phuong thttc gidi quyfit tranh chdp khde".
" ThS., Khoa Dio t^o Luit su, Hpc vifin Tu phip.
' Xem Difiu 3, 4 Lu^t vfi giii quylt TCLD ciia Indonesia (ban djch tilng Viet trong Phdp lugt lao dang cdc nu&c Asean. Bd Lao ddng - Thuong binh vi Xa hpl xudt bin nim 2010, Nxb. Lao ddng - Xa hpl); Xem Dilu 4, 5 Luit trong gian hoi giii va trpng tii cic TCLD nftm 2007 cua Trung Qudc (bin djch tilng Vift trong Vai trd cua cdng dodn vd cdc nd Ijfc cua ba ben trong viec thiic day thuang lupng igp thi vd ddi thogi .xd hgi lgi Trung Quoc, ILO Vift Nam xuat bin n$i bf); Xem Dilu 194 Bp lu§t Lao dpng (BLLD) nim 2012 cOa Vifit Nam.
Thuong luong Id phuong thttc gidi quydt tranh chdp trong dd ede bdn tranh chdp true tidp trao ddi, thao ludn, dam phdn vdi nhau vd cac vdn de cdn bdt ddng nhdm dgt dugc cde thod thudn chung dd gidi quydt vu tranh chdp. Trdn thyc td, do nhttng uu didm cua minh, thuong lugng la phuong thttc giai quydt tranh ehap duge stt dyng rpng rdi dd giai quyfit cae tranh chdp ddn sy xdy ra trong ddi sdng xd hdi. Trong ITnh vyc lao ddng, thuong lugng Id phuong thttc phii hpp dk giai quyfit cd TCLD ca nhdn vd TCLDTT vfi quydn vi day la logi tranh chdp phdt sinh khi mdt ben cho rang, quyen va lgi ieh hgp phap cua minh bi anh hudng bdi hanh vi vi pham cua phia bdn kia.
Tuy nhidn, vdn dfi dat ra can ldm ro: ed nfin quy dinh thuong lugng la phuong thuc ddu tidn cdc bdn phdi dp dung dd giai quyet TCLDTT vh lgi ich hay khdng?
Lieh stt phdt tridn cua thuong lugng tajp thd cho thdy, thuong lugng Id phuang thttc
NHA Nu'dc VA PHAPLUATSd 12/2015
phtt hgp dugc dp dyng dd gidi quydt cac TCLDTT vd Igi ich vdo thd ky XIX khi cdc cupc dinh cdng (dugc thtta nhdn vd mgt phdp ly nhu Id'nhiing vu TCLDTT) thudng xay ra nham gdy dp lyc bupc ngudi stt dung Iao ddng phai chdp nhdn cdc yfiu sach cua ngudi lao dpng. Tuy nhidn, hifn nay, thuang luong tap thfi dupe da sd cdc qude gia trdn the gidi quy dinh trong ludt nhu la mpt phuong thttc tgo ndn su dn dinh, hdi hod cua quan he lao dpng tap thfi. Vi vay, cdc cudc thuong lugng tap thd thudng dugc bdt dau khi mdt bdn dua ra dd nghi vdi phia bdn kia. Khi cdc cupe thuang Iugng tap thd Idm vdo be tac thi vy TCLDTT vd lpi ieh phat sinh. Do do, nfiu phdp luat yfiu eau cdc bfin ctta TCLDTT vfi lgi ich tidp tuc ty thuong lugng dd gidi quydt vu tranh ehap trude khi dugc quydn ydu edu ehu thfi cd thdm quydn gidi quydt se khidn eho vifc dp dung phuang thttc gidi quydt tranh chap ndy trd ndn khidn euong vd hinh thttc.
Be gidi quydt hifu qud TCLDTT ve lpi ich cdn dp dung ede phuong thttc gidi quyfit cd sy tham gia etta chtt thfi thu ba ddng vai trd trung gian, vi khi thuong lugng tap thd da ldm vao be tac thi "sy can thifip cua mdt ngudi ngodi eupc chinh la ddn bdy tdt nhdt cho vide thuong lugng tdp thd"'^. Vi vdy, nhidu nudc trfin thd gidi quy dinh, khi TCLDTT vd lgi ich phdt sinh thi phuang thttc gidi quyfit dugc dp dung la hod giai.
Ddy Id phuang thuc giai quyfit tranh chdp ed sy tham gia ctta chu thd thtt ba ddng vai trd trung gian hd trp cac bdn thuong Iugng, dam phdn nham giup hp dgt dugc thod thudn ehung, nhung quydn quydt dinh cudi cung vd phuong an gidi quyet vu tranh chdp
van thude vfi chinh cde bfin Uanh chdp. Va khi vy tranh chdp dd dugc giai quydt bdng hod gidi vdn khdng thdnh thi trpng tdi Id phuong thuc gidi quydt tranh chdp tidp theo phu hgp.
Tuy nhien, cung cdn nhdn thttc rdng:
khdng ndn eoi thucmg lugng Id phuong thuc bdt budc dd giai quydt TCLDTT vd lgi ich khi tranh chdp phdt sinh, nhung bdt ctt khi ndo cd kha nang thuong lugng, cde ben deu ed quyfin va nen tidp tye thuang lugng, kd cd khi vy TCLDTT vd lgi ich dang dugc cde chu thd cd thdm quyen gidi quyfit bdng cdc phuong thttc hod giai va trpng tai.
I.l. Phuffng thm: gidi quyet tranh chap lao dgng tap the ve lgi ich bdng hod giai
Hifn nay, mpt sd qude gia nhu Indonesia, Nhdt Ban cd sy phan biet gitta hai phuang thuc gidi quydt TCLD la trung gian va hod giai, va quy djnh chung nhu Id nhung phuong thuc giai quylt TCLD ddc lap trong phap ludt gidi quylt TCLDTT vl lgi ich^. Su phdn bift bdt ngudn ttt chtt La tinh ctta cac thudt ngtt nay. Hod gidi (conciliation) cd nguon gdc tu chtt La tinh
"coneiliare" nghla la "gdn kdt lgi vdi nhau";
trung gian (mediation) cd tu chu La tinh
"mediare" nghia Id "vi tri d giu^". Tuy nhien, sy khac nhau gitta trung gian vd hod gidi chi d mttc do can thidp vao vu tranh chdp cua chtt thd thtt ba chtt khdng phai vl bdn chdt, vi trong cd hai phuang thue nay, quyln quylt dinh cudi cung vfi vy tranh
- Xem: Bp Lao dpng - Thuomg binh va Xi hpi (2006). Thu luc hod gidi vd trqng ldi cdc TCLD, tr.240.
^ Xem t£r Dilu 8 din Dilu 28 Lu^t vl giii quylt TCLD nam 2004 cua [ndonesla (Bin djch tilng Vift trong Phdp lugt lao dgng cdc nudc Asean, Bp Lao dpng - Thuang binh vi Xi hpi xuat ban nim 2010, Nxb. Lao dpng - Xi hdi, tr.242);
Xem tit Difiu 10 den Dilu 28 Lugt dilu chinh quan hf lao ddng nim 1946 ciia Nh$t Ban (Bin djch tilng Anh, ngudn: http://www.iil.eo.jp/enp;li.=h/
hwi/index.html. truy c§p ngiy 15/5/2012).
BAN Vi PHUONG THU'C...
chdp vdn thudc vd chinh eae bdn tranh chdp.
Chinh vi vdy, d da sd cdc qudc gia, phap ludt thudng khdng cd sy phan bift gitta trung gian va hod gidi. Phuang thuc giai quydt tranh chap dugc dp dyng d budc ddu tifin, CO su tham gia ctta chtt thfi thtt ba thudng dugc quy dinh Id hod gidi.
So vdi cde phuong thttc gidi quyfit tranh chdp khde, hod gidi la phuffng fhii-c phii hgrp nhat dd gidi quydt TCLDTT vd lgi ich bdi cac ly do sau:
Mot la, khac vdi TCLDTT vd quydn, TCLDTT vd lgi ich phdt sinh khi khdng cd bdt ky hdnh vi vi pham phdp ludt hay vi phgm thod ude lao ddng tap thd ctta bdn nao.
TCLDTT vd lgi ich phdt sinh ttt nhihig bdt ddng vd quan didm cua cac bdn do qud trinh thuang lugng tap the nhdm ky kdt, thay ddi, bd sung thod udc Iao dpng tap thd ldm vdo bd tde. Vdi TCLDTT vd lgi ich, vifc phan dinh ai dung - ai sai la khdng the thyc hifn dugc. Vi vdy, cdc chtt thd cd tham quyfin khdng the edn cu vao phap ludt hifn hdnh hay thod udc lao ddng tgp thfi gitta cde bdn dd ra phdn quydt gidi quyet vu tranh chdp.
Hai la, khi TCLDTT vd lgi ich phat sinh, bdn canh nhiing quan didm vd lgi ich rieng cua mdi bdn, gitta cac bfin edn cd lgi ich chung gdn kit Id mdi quan he lao ddng - vifc Idm. Nhdm duy tri lgi ich chung nay, I pdc ben Uanh chdp cd thd se phdi nhugng bp hode dilu ehinh lap trudng, quan didm ctta minh. Vifc didu chinh ldp trudng hoae nhupng bd eua mdi ben trong TCLDTT vd lgi ich phy thudc vdo khd ndng, thd manh cua tung bdn. Chinh vi vgy, vdi TCLDTT vd lgi ich, phuang thttc gidi quydt phu hgp nhdt Id dd chinh cac ben trong tranh ehap ty dam phdn, trao ddi, "mdc cd" thdng qua sy trg giup cua chtt the thtt ba ddng vai trd trung gian.
Ba la, mac dtt vd bdn chdt, hoa gidi la qua trinh cdc bdn tu thuang lugng dfi gidi quydt vu tranh chdp phdt sinh gitta hp vdi su giup do cua chtt thd thu ba trung lgp, nhung chu thd hod giai xudt hifn vdi trdch nhifm dung ra "dan xep" qua trinh gidi quylt vy tranh chdp sd tgo ra bdu khdng khi hodn todn khde so vdi qud trinh thuong lugng tap thd. Neu chu thd hod gidi cd uy tin vdi sy hidu bidt sau rdng ed vfi phap ludt lao ddng eiing nhu tinh hinh kinh te - xd hOi vd cd ky ndng hod gidi tdt thi sy tham gia ctta hp se ldm cho khdng khi cua budi hod gidi trd nfin cdi md, mang tinh chia se thdng tin dfi ede bdn ed thfi thoai mdi bpc Id quan dilm cua minh... Khdng nhimg thfi, vdi sy am hifiu cua minh, ngudi hod gidi cd thd gittp cdc bdn tranh chdp hidu bidt thdm vd cdc quy dinh cua phdp ludt hifn hdnh, tinh hinh sdn xudt kinh doanh cua doanh nghifp/nganh, tinh hinh kinh tl - xd hOi cua ddt nudc, muc luong cua doanh nghifp khdc eimg loai...
dd hg cd the ty thuong lugng, thod thudn vd cdc vdn de dang tranh chdp. Trudng hgp cdc bdn khdng ty thod thudn dugc, cdn ctt vao tinh hinh san xudt kinh doanh cua doanh nghifp/ngdnh, tinh hinh kinh td - xa hpi qude gia.., chtt the hod gidi se dua ra phuong dn hod gidi dd hai bdn xem xet.
Phuang dn hoa giai vu TCLDTT ve lgi ich do chu thd hoa giai dua ra thudng Id sy dung hod vl lgi ich eua cdc bfin nhdm hudng cac bfin xich lgi vi lgi ich ehung - mdt quan hf Iao dpng tap thd hdi hod, dn dinh, ban chfi tdi da vifc xdy ra cac hdnh dpng phan ttng cdng nghidp.
Bdn la, khi vu TCLDTT vl lgi ich duge gidi quydt thdnh cdng bdng hod gidi, ca hai ben tranh ehap ddu bdng ldng vdi kdt qua dd dgt dugc, TCLDTT vd lgi ich dugc gidi quyet nhanh chdng trong hod binh. Do vgy.
NHA NUdc VA PHAPLUATSd 12/2015
ket qua hod gidi thanh TCLDTT vd Igi ich - thdng thudng la bdn thoa udc lao ddng tap thfi ky mdi hoae stta doi, se dugc cdc bdn thyc hifn thifn chi va nghifim chinh. Difiu nay giup duy tri sy dn dinh va hai hoa trong quan he lao ddng tap thd - ndn tang quan trpng giup doanh nghifp va qude gia phdt tridn dn dinh.
Vi cdc ly do trdn, phdp ludt gidi quydt TCLDTT vfi lgi ich ctta hdu hfit eac qude gia ddu quy dinh boa gidi la phuong thttc dfi gidi quyfit dau tidn dugc ap dung khi tranh chap phdt sinh. Tuy nhidn, tuy thupc vao chinh sach quan he lao ddng qudc gia, linh vyc xay ra vd quy md cua vy tranh chdp, vifc gidi quydt TCLDTT vd lgi ich bdng hod gidi cd the la ty nguyfn (vu tranh chdp chi duge gidi quyet bdng hod gidi khi cd sy ddng y lya chgn cua ed hai bdn tranh chap) ho^c bdt budc (vy TCLDTT vl Igi ieh bdt bupc phai dugc gidi quydt bang phuong thttc hod gidi trudc khi cae ben stt dung cdc phuong thuc gidi quydt tranh chdp khdc).
Hoa gidi ty nguyfn thudng dugc dp dung d cdc nude ma muc tidu cua chinh sdch quan he lao ddng qudc gia la thuc ddy sy phat tridn ctta thuang lugng tap the vdi tu cdch Id mdt the chd. Cdc nude dang dp dung co chd hoa gidi nay bao gdm Ao, Bi, Itaha, Nhdt Bdn, My; Philipines, Ailen, Anh, Ghana, Kenya, Sri Lanka, Tobago, Colombia, Ai Cap, An Dd...^. Hod gidi bat huge duge dp dyng khi cdc qude gia mudn tao co hdi eho vifc ddn xdp TCLDTT ve lgi ich trong hoa binh, trudc khi mdt trong hai bdn stt dyng nhttng hdnh ddng phan ung cdng nghifp.
Cac qudc gia d khu vuc Ddng Nam A nhu Campuchia, Indonesia, Lao, Malaysia, Singapore,' Thai Lan quy dinh vifc gidi
quydt TCLDTT vd Igi ieh bdng hod gidi la bdt budc^. Ngoai khu vyc Ddng Nam A, nhifiu qudc gia khdc nhu Uc, Canada, Camerun, Colombia. Dan Mgch, Phdn Lan, Phap, Luexembua, Thuy Didn, New Zealand, Bd Biln Nga, Jamaica, Na Uy, Lidn bang Nga... cung quy dinh hod gidi Id thu tyc bdt bupc trudc khi ede bdn tranh chdp tidn hanh cac hdnh ddng phdn ttng cdng nghifp^.
1.2. Phirong thtrc gidi quyit tranh chdp lao dpng tgp the ve lgi ich bdng trpng tdi
Trgng tai lao d^ng la phuong thttc gidi quydt TCLD, trong do bfin thu ba trung ldp se dttng ra phdn xtt vy tranh chdp theo ydu edu etta cac bdn hode theo quy dinh ctta phap ludt.
La mpt phuong thttc gidi quydt tranh ehap ma bdn thtt ba dugc quydn dttng ra phan xtt vy tranh chdp bdng mpt phan quyet, vd CO ban, trgng tdi lao ddng phtt hpp vdi vifc giai quydt cac TCLDTT vd quyfin. Tuy nhidn, trong mdt sd trudng hgp nhat dinh, trgng tai vdn la phuong thirc can thiet trong viec giai quyet cac TCLDTT ve Iyi ich bdi cac ly do sau:
•* Xem: Bp Lao dpng, Thucmg binh v i Xa hdi (2006), sdd, tr.161.
' Xem: Dilu 304 BLLD Campuchia (bin djch tilng Vi$t trong Phdp lugt lao dgng cdc nudc Asean, B§
Lao ddng - Thucmg binh v i X I hdi xuit ban nam 2010, Nxb. Lao ddng-Xa hpi); Dilu 2 1 , 22 Luat quan hf lao ddng cua Singapore (bin djch tieng Anh, ngu6n: http://stamtes.agc.eov!sp/aol/search/displav/
view.w3p;page=0;qucry=DocId%3 troy cap ngay 5/5/2015); Dieu 2 1 , 22 Lu?it quan hf lao ddng nim 1975 cua Thai Lan (bin djch tilng Anh, ngufin:
http://wvyw-samuiforsale.com/law-texts/lahoiir- relatiQns-act.html. troy c§p ngiy 5/5/2015);
Dilu 18, 19 Luat quan hf cdng nghifp n i m 1967 ciia Malaysia (ban djch tieng Anh, ngu6n:
http://wwwilo-nrg/dvn/nallex/docs/ELECTRnNir/4 snfifi/99440/Fl«41123767/MYS48066.prff troy c^p ngay 5/5/2015).
* Xem; Bd Lao dpng - Thucmg binh v i Xa hpi (2006), sdd, tr.l62.
BAN VE PHUONG THUC..
Mgt Id, mdc du hod gidi la phuang thttc phtt hgp vdi vide gidi quyfit cdc TCLDTT vd Igi ich, nhung vi nhidu nguyfin nhan, khdng phdi vu TCLDTT vd lgi ieh nao cung dugc giai quylt thdnh cdng bang hoa gidi.
Trong trudng hgp TCLDTT vl lgi ich da dugc hod giai nhung khdng thanh, cdc bdn tranh chdp cd quyfin tien hdnh cdc hdnh dpng phdn ung cdng nghidp dd gdy sttc ep bupc bfin kia chap nhan cde ydu sdeh cua minh. Vide phdp lugt gidi quyet TCLDTT vd lgi ich eho phep cac ben tranh ehap cd thfi tiln hanh ede hdnh dgng phdn ttng cdng nghifp d giai doan ndy la hoan toan phu hgp va cd tdc dyng thue day su phat tridn cua thuong lupng tap thd vdi tu each la mpt thd chl. Tuy nhifin, ndu cdc ben etta TCLDTT vl lgi ich khong mudn tidn hanh cdc hdnh dpng phdn ttng cdng nghifp ma mudn vy tranh chdp dugc gidi quydt bang mdt phdn quyfit cd tinh bdt bude thi hanh thi trgng tdi Id phucmg thttc dap ttng dugc nhu edu dd.
Hai la, dli vdi cdc TCLDTT vl lgi ich xdy ra d cdc ngdnh kinh td, dich vy thidt ydu hode cd dnh hudng dfin lgi ich cdng, vide dd cdc bdn tiln hdnh cac hdnh dpng phdn ung cdng nghifp nhdm giai quydt tranh chdp sau khi da hod gidi khdng thanh se dnh hudng xdu dfin ndn kinh tl - xd hpi eung nhu ndn chinh tri cua qudc gia. Vi vdy, vdi cdc TCLDTT vl lgi ich neu ydn, Nhd nude cdn can thifp vao qud trinh giai quydt tranh chdp bdng quy dinh bugc ede bdn phdi gidi quylt vu tranh chdp bdng trpng tdi.
Chinh vi vdy, phdp ludt gidi quyet TCLDTT vfi lgi ich cua hdu hdt cac qudc gia ddu quy dinh trpng tai la phuong thue dugc dp dyng dl gidi quydt TCLDTT vd lgi ich sau khi vu tranh chdp dd qua thu tyc hod gidi nhung khdng thdnh. Tuy thupc vdo chinh sdch quan he lao ddng ctta tttng quoe
gia ciing nhu ITnh vuc phat sinh tranh chdp, vy TCLDTT ve lgi ich dugc gidi quydt bdng trpng tai cd thl theo mdt trong hai cdch thttc: trgng tdi ty nguyfn (vy TCLDTT vl lpi ich dugc giai quydt bang trgng tai hoan todn do cdc bdn thod thudn. Chi khi nao cdc ben cung nhat tri dua vu tranh chdp ra giai quyfit bang trgng tai thi trdn thyc td mdi tdn tai thtt tyc trgng tdi cho vy tranh chap dd), hogc trpng tai bat budc (vu TCLDTT vd lgi ich dugc quy dinh dua ra gidi quydt bang trgng tdi md khdng cd sy ddng y cua tdt ea cac bdn tranh chdp va phan quyfit cua trgng tai cd tinh rang bupe phdp ly vdi eac bdn).
Vifc giai quyfit TCLDTT vl lgi ich bdng trgng tai ty nguyfn thudng dugc dp dung tai cac nudc md mue dich etta chinh sach quan hf lao dpng qudc gia la thttc day sy phdt tridn ctta thuong lugng tap thfi vdi tu cdch la mdt thl chl. Tuy nhifin, tai eac nudc nay, nhung TCLDTT vfi lgi ich xay ra trong nhttng nganh dich vy thifit ylu hogc nhttng tranh chdp ed lifin quan din loi ich cdng van dugc gidl quyfit bang trpng tdi bdt bude.
Trong trgng tai bdt bufe, co quan gidi quylt tranh chdp chtt dgng can thifp vdo qud trinh giai quyfit cde TCLDTT vl lgi ieh bdng vife dua ra phdn quyfit gidi quyfit vy tranh chdp ma khdng phy thudc vdo y" chi ciia cae bdn. Tuy nhifin, su can thiep cua Nha nudc vdo hoat dpng giai quylt TCLDTT vd lgi ich bdng trgng tdi d cdc nudc khdng gidng nhau. Vdi cdc qudc gia ma vide phdng ngtta tdi da tinh trang dinh cdng vd ddng ctta doanh nghifp dugc uu tidn hdng ddu thi trpng tdi bdt bupc dugc dp dyng dl giai quylt ddi vdi bdt ky TCLDTT vd lgi ich nao. Hidn nay, d khu vye Ddng Nam A, hinh thuc ypng tdi bdt huge vdi tdt cd cdc TCLDTT vl lgi ich dugc dp dung tai Viet Nam, Malaysia, Singapore. Ngodi ra.
NHA NUdc VA PHAPLUATSd 12/2015
trpng tai bdt bude cdn dupe dp dyng vdi mdt sd nude khdc nhu Uc, Brazil, Hy Lap, New Zealand, Gana, An Do, Srilanka, Tanzania...
Vdi cac qudc gia md muc dich ciia chinh sdch quan he lao ddng Id thttc day sy phdt tridn etta thuong lugng tap the thi trpng tai bdt huge chi dugc dp dung dd gidi quydt nhung TCLDTT ve lgi ich xay ra trong nhung ngdnh dich vu thidt ydu hoac nhttng tranh chdp cd lidn quan ddn lgi ich edng.
Nhung ngdnh cdng nghidp hode cdng vide dugc xdc dinh la ngdnh dich vu thiet ydu thudng dupc quy dinh trong cac van ban luat vd lidn quan dfin cdc linh vyc nhu: giao thdng cdng cdng, vidn thdng, xang ddu, difn nudc, cac dich vu y tl, sue khoe va vd sinh cdng cpng. Vi du, d Thai Lan, cdc ITnh vyc ndy bao gdm: dudng sat, edng, vidn thdng, sdn xudt va phan phdi difn, nudc, sdn xuat vd loc dau, bfnh vifn vd cae doanh nghifp khdc theo quy dinh cua Bd Lao dpng ; d Nhdt Ban, danh myc cdc doanh nghidp phuc lgi bao gdm eae td chttc cung cap cac dich vu cdn thilt eho cupc sdng hang ngay cua cdng chttng nhu: doanh nghifp van tdi;
doanh nghidp vien thdng; doanh nghiep eung cap didn, nudc, gas; doanh nghifp vd dieu tn y te hay sttc khoe edng ddng*.
Nhu vgy, cd thd khdng dinh: xuat phdt tu dac didm ctta TCLDTT vfi lgi ich, hoa gidi vd trgng tai la hai phuong thttc gidi quyet tranh chap phtt hgp, can dugc dp dung dd giai quydt logi tranh ehap "dge bift" nay.
2. Thuc trang phdp Iuat ve phirffng thirc giai quyet tranh chap Iao dong tap the ve Igi ich fr Vift Nam hien nay
Theo quy dinh cua BLLD nam 2012, TCLDTT vl lgi ich d Viet Nam dugc gidi quydt bdng ba phuong thttc: thuong lugng, hod gidi va trgng tai^.
2.1. Giai quyet tranh chdp lao dpng tap thi vi lgi ich bang thmmg lirgng
Theo quy dinh cua phdp ludt hifn hdnh, thuong lugng la phuang thttc ddu tifin cac bdn ctta TCLDTT vl lgi ieh phdt sinh d doanh nghidp dugc dinh cong phdi dp dung dd giai quyet vu tranh chdp. Tuy nhidn, BLLD nam 2012 khdng quy dinh tryc tilp thuong Iupng nhu la phuang thttc giai quyet tranh chap dau tifin cdc bfin phai dp dung trong trinh ty, thtt tyc gidi quyfit TCLD ma quy dinh gian tifip thdng qua cac nguyfin tac gidi quyfit TCLD tgi khodn 5, 6 Difiu 194.
Vdi quy dinh tai khodn 5, 6 Dilu 194 BLLD nam 2012 thi cdc bdn etta TCLDTT vd lgi ieh chi dugc ydu cdu co quan, td chuc co thdm quydn gidi quydt khi mdt trong hai ben ttt chdi thuong lugng, thuong lugng nhung khdng thdnh hogc thuang lugng thdnh nhung mdt trong hai ben khdng thyc hidn.
Nhu da phdn tich, quy dinh thuang lugng la phuong thttc ddu tidn cac bfin phdi ap dung dd gidi quylt TCLD phtt hgp vdi vifc giai quylt cdc TCLD cd nhdn va TCLDTT vl quyln. Tuy nhidn, thuang lupng lai khdng phdi la phucmg thttc phu hgp dl gidi quylt TCLDTT vl lgi ich khi tranh chap phdt sinh. Hon ntta, ngodi quy dinh tai khodn 3 Dieu 201, khoan 2 Didu 206 ctta BLLD nam 2012 cd dl cap din thuang lupng nhu Id nhiing thtt tuc ddu tidn dugc thye hifn trong cdc phidn hpp gidi quyfit TCLDTT vl lgi ich ctta Hod gidi vifin lao ddng (HGVLD), Hgi ddng trgng tai lao ' Xem: Dilu 23 Lu^it quan hf cong nghiep nim 1975
cua Thai Lan.
* Xem: Dilu 8 Lu^t dilu chinh quan hf lao dfng cua Nh$t Ban
'Xem:khoin2, 5, 6Difiu 194 BLLD nim 2012 cua Vifit Nam.
BAN VE PHUONG THlfC ..
dpng (HDTTLD), phap Iudt hidn hdnh chua cd quy dinh cu thd vd gidi quydt TCLDTT vl lgi ich bdng phuong thuc thuang lugng.
Cdc vdn dd nhu thdi han cdc ben phai hodn tdt vide gidi quydt tranh chap bdng thuong lugng, chttng ctt thl hidn eac ben dd gap nhau thucmg lugng nhung khdng thdnh hode mdt bfin khdng hgp tac dfi thucmg lugng, kdt qud gidi quyet TCLDTT vd lgi ich bdng thuong lugng thdnh cdng... cung khdng dugc quy dinh.
Vdi cdc TCLDTT vfi Igi ich phdt sinh d doanh nghifp khdng dugc dinh cdng, hogt dpng trong cae ngdnh, ITnh vyc thidt yfiu cua nen kinh td qude ddn thi khdng phdi thuong lugng ma hoa gidi Id phuong thttc ddu tidn duge dp dung de gidi quydt tranh chdp""
2.2. Gidi quyet tranh chap lao dpng tgp the vi lgi ich bdng hod gidi
Theo quy dinh cua BLLD nam 2012, TCLDTT vl lgi ich bdt budc phai dugc gidi quyfit bdng hoa gidi. Tuy nhidn, vifc dp dung phuang thttc hod giai de gidi quydt TCLDTT vl lpi ich dugc quy dinh khdc nhau gitta tranh chdp phdt sinh d doanh nghifp dugc dinh cdng va khdng dugc dinh edng.
V&i cdc TCLDTT vi lgi ich phdt sinh &
doanh nghiip dugc dinh cong: phdp luat quy dinh vu tranh chdp duge giai quydt bdng hod gidi 02 ldn, do 02 chu thfi khdc nhau thuc hifin.
- Hod gidi tai HGVLD: Theo quy dinh tai khodn 6 Didu 194 BLLD nam 2012, trong trudng hgp thuong lugng khdng tidn hanh dugc do mgt trong hai bdn ttt chdi thuang lugng, thuong lugng nhung khdng thanh hoac thucmg lugng thanh nhimg mdt trong hai bdn khdng thyc hifn thi vy TCLDTT vd lgi ieh duge gidi quyfit tai
'" Xem. Dilu 4 Nghi djnh s6 41 /2013/ND-CP.
HGVLD. Vifc hoa gidi TCLDTT vfi Ipi ich tai HGVLD Id bat huge. Be dam bdo quyfin ty dinh dogt cua cac bdn, phdp ludt hidn hdnh quy dinh chi cd cac bdn ciia tranh chdp mdi ed quydn dua vy tranh chap ra giai quydt tai HGVLD. Cdc co quan qudn ly nhd nudc vd lao dpng/chtt thl cd thdm quydn hod gidi khdng duge chtt ddng can thidp dd dua vy tranh chdp ra hod giai.
- Hod gidi tai HDTTLD: Theo quy dinh tgi khoan 2, 3 Difiu 204 BLLD ndm 2012, hod gidi TCLDTT vd lgi ieh tai HDTTLD la thu tue bdt huge trong trudng hgp TCLDTT vd lgi ich phdt sinh d doanh nghifp duge dinh cdng va dd qua thu tuc hoa giai tgi HGVLD nhung khdng thdnh hoac mdt trong hai bdn khdng thyc hifn cdc thod thudn trong bidn bdn hod gidi hode het thdi hgn 05 ngdy ldm vifc ma HGVLD khdng tidn hdnh gidi quydt vy TCLDTT vl lgi ich.
Nghidn ciiu quy dinh ctta phap lugt hifn hdnh cho thdy: Cdc thu tyc dugc tien hdnh tai phidn hgp hod gidi eua HDTTLD hodn todn gidng vdi thu tyc dugc tidn hdnh tgi phidn hpp hod gidi ctta HGVLD. Trudc khi dua ra phuang an hod gidi dd cde bdn xem xet, HGVLD va HDTTLD diu cd trach nhifm hd trg cac bdn ty thuong lugng. Neu cdc bdn thuong lugng dugc, HGVLD va HDTTLD sd lap bidn ban hod giai thdnh.
Dilm khae nhau duy nhdt gitta hai thtt tue hod gidi nay Id d cho sau khi lap bidn bdn hod gidi thdnh, HDTTLD se ban hanh quylt dinh cdng nhdn sy thoa thudn ctta ede bfin. Thyc tfi cho thdy, neu HGVLD dd no lyc hod gidi nhung khdng thdnh thl vifc hod giai them mdt ldn ntta cung khd dat kfit qud. Vi vdy, vife lap ra hai hf thdng thidt chd Cling dk hod giai bdt bupc cdc TCLDTT vd Ipi ieh se lam cho cdng tdc hod gidi trd ndn hinh thttc, lang phi va xet d gde do khde lgi trd thanh han ehd quyfin dinh cdng ctta
NHA NlfdC VA PHAPLUATSO 12/2015
nguai lao dong
V&i cac TCLDTT vi lai ich phdt sinh a doanh nghiep khong duac Sinh cong, hoift dong trong cac ngdnh, tinh vuc thiet yeu cho nin kinh ti qudc ddn: Theo quy dinh tai dito b, c khoan 2 Biia 4 Nghi dinh s6 41/2013/ND-CP cua Chinh phu, viJc giai quySt cac TCLDTT vS loi ich phat sinh 6 doanh nghiep dac thii nay bang hoa giai la bit bu6c sau khi vu tranh chip phat sinh do qua trinh thuang luong t$p thi khang thanh.
Nhu vay, hoa giai la phuong thilc diu tien duoc ap dyng di giai quyet TCLDTT ve lgi ich 6 doanh nghiep khong duac dinh cong.
Viec hoa giai cac TCLDTT vi loi ich d doanh nghiep khong dugc dinft cong do HDTTLD tien hanh theo thu tuc chung dugc quy dinh tai DiSu 206 BLLD. Tuy nhien, thoi han hoa giai TCLDTT vi lgi ich 6 doanh nghiep dugc dinh cong tai HDTTLD la 07 ngiy lam vice, thoi han hoa giai TCLDTT vi lgi ich a doanh nghiep khong dugc dinh cong chi la 03 ngay lam viec
2.3. Ciii quyil tranh chip lao ddng tap thi vi lfi ich bing Irpng lai
Khi quy dinh vi cac nguyen tic giai quyet TCLD, khoin 2 DiSu 194 BLLD nim 2012 neu ro: "Bdo ddm thuc hien hod gidi, trong tdi tren ca sa ton trong quyen vd lai ich cua hai ben tranh chdp, ton trong lai ich chung cua xd hoi, khong trdi phdp ludt".
Nhu viy, cimg vdi thucmg lugng va hoa giai, trong tii li phuong thiic giii quyet tranh chap dugc phap luat ghi nhan ii giai quyfe TCLDTT vi lgi ich 6 Viet Nam.
" Xem: Ti4n Hoang Hai (chu bien), Piidp luat ve giai quyit TCLDTT - l(inh nghiem cua mdl so nudc tidl vol Viet Nam, Nxb. Chinh tri qu6c gia. Ha NOi.
2011,tr.267.
'- Xem: difim b khoan 2 Dieu 4 Nghi djnh s6 41/2013/ND-CP.
Tuy nhien, viec giai quyfe TCLDTT v6 lgi ich bing phucmg thiic trgng tii chi dugc quy dinh 6 phuang dien nguyen tic. Ngoai khoin 2 Dieu 194 BLLD nam 2012, phap luat hien hinh khong cfi quy dinh nao v6 ip dung phuang thiirc giii quyfe tranh chip bing trgng tai. Noi each khic, voi cac quy dinh cua phap luat hien hanh thi TCLDTT ve lgi ich a Viet Nam khong dugc giii quyfe bing phuong thitc trgng tai. Mic dil CO su t6n tai ciia chii thS c6 thim quySn giai quyfe TCLD bing phuang thiic trgng tii li HDTTLD, nhung chu thS niy chi thuc hien chlic nang hoa giai gi6ng HGVLD. Trong khi do, trgng tii li phuong thiic giii quyfe dugc hiu hfe cic qu6c gia tren thl gioi ap dung ii giii quyfe cac TCLDTT vi quySn vi TCLDTT ve lgi ich.
Tir su phin tich tren co thS thiy: quy dinh cua phap luat hi?n hinh vi phuang thlic giii quyfe TCLDTT vi lgi ich con nhiSu vu6ng mic va bit cap. Viec quy dinh TCLDTT vi lgi ich phit sinh o doanh nghi$p dugc dinh cong phii dugc giii quyet bing phugng thiic thugng lugng truac khi ip dyng cic phuang thiic giii quyfe tranh chip khic li khdng phu hgp vcri die diem cua TCLDTT vl lgi ich. Hgn niSa, viec quy dinh TCLDTT vl lgi ich phit sinh 6 doanh nghiep dugc dinh cong phii hoi giii bit huge 02 lin tai HGVLD va HDTTLD khiln cho trinh tu giai quyfe TCLDTT vl lgi ich rugm ra vi khong mang lai hi^u qui. Trong khi trgng tii la phuang thiic dugc cic nuoc trong khu vuc ciing nhu tren thl giai sii dmg rgng i«i de giii quyfe cic TCLDTT vl lgi ich thi phip luat hiSn hanh cua Viet Nam hoin toin khong quy dinh vi$c giii quyfe TCLDTT ve lgi ich bing phuang thiic niy.
3. Mpt s6 kiln nghj
Hoin thien cic quy dinh cua phap luit vl phuong thiic giii quyfe TCLDTT ve lgi
BAN VE PHU'ONG THU'C...
ich Id hfit sttc cdn thilt nhdm khdc phyc nhiing didm bdt hgp ly, bdo ddm tinh khd thi ctta phdp ludt, hudng tdi myc tidu xdy dyng quan hf Iao ddng hdi hod, dn dinh vd tien bd trong bdi canh kinh tl thi trudng d Viet Nam, ddm bdo sy phu hpp etta phdp ludt gidi quydt TCLDTT vd lgi ich cua Viet Nam vdi cdc tidu chudn Iao dpng qudc td vfi quan hf lao ddng trong bdi canh hdi nhdp kinh td qudc td.
Dd gdp phan hoan thifn quy dinh ciia phdp luat hifn hanh vfi phuong thttc giai quydt TCLDTT vfi lgi ich, tac gid dd xudt stta ddi, bo sung mgt sd van dd sau:
Mgt la, khdng quy dinh thuong lugng la phucmg thttc ddu tidn cdc bdn ctta TCLDTT ve lgi ich phdt sinh d doanh nghidp dugc dinh cdng phdi dp dyng dd gidi quylt tranh chdp.
Nhu vdy, can sixa ddi nguydn tdc quy dinh tai khoan 5 vd 6 Dilu 194 BLLD ndm 2012 theo hudng cd quy dinh ngoai If khi dp dung gidi quydt cdc TCLDTT vd lgi ich.
Cu thl: khi TCLDTT vd lgi ich phat sinh (do hdt thdi han Iudt dinh ma khdng cd eudc thuang lugng tap thd dien ra hoac hai bdn cd tien hanh thuong lugng tap the nhung khdng thdnh hode thuang lugng thdnh nhung mdt yong hai ben khdng thyc hidn kdt qud thuang lugng), cdc bdn ctta tranh chdp hode co quan qudn ly nhd nude ve lao ddng cd quyfin ydu cau HGVLD gidi quyfit vu tranh chdp.
Xudt phat ttt dde thu cua TCLDTT vd lgi ich, vide stta ddi nguyfin tdc quy dinh tgi khodn 5 va 6 Dilu 194 BLLD ndm 2012 Id cdn thiet. Hod gidi edn duge quy dinh la phuong thttc ddu tidn dp dyng dd giai quyfit cdc TCLDTT vd Igi ieh. Thuong lugng vdn Id phuong thttc quan ygng nhung ehi nen dp dyng kit hgp vdi phuang thttc hod gidi.
trgng tdi va duge thye hifn ddu tidn trong cdc phifin hgp gidi quydt tranh chdp etta HGVLD va HDTTLD. Hudng quy dinh nay khdng chi phu hgp vdi dde difim cua TCLDTT vd Ipi ich ma cdn phtt hgp vdi thdng Id chung cua cac nudc trdn thfi gidi vd trong khu vye.
Hai la, stta ddi, bd sung quy dinh vd thdm quyen cua HDTTLD de ddm bdo dp dyng phuong thttc trgng tdi khi gidi quylt cde TCLDTT vl lgi ich. Cu thd, edn quy djnh cho HDTTLD dugc thyc hifin dung ehue nang la ban hdnh phdn quylt khi gidi quyet TCLDTT vl lgi ich.
- Doi v&i cdc TCLDTT ve lgi ich phdt sinh & doanh nghiep dugc dinh cong: Vifc gidi quyfit tranh chdp bdng phuong thttc trpng tdi la ty nguydn. Hdi ddng trpng tdi chi cd thdm quydn gidi quydt vu tranh chap khi cd hai bfin tranh chdp ciing thod thudn yfiu cau, sau khi TCLDTT vfi lgi ieh da dupe HGVLD hod gidi nhung khdng thdnh hode khdng dugc HGVLD hod gidi trong thdi hgn quy dinh.
- Ddi v&i cdc TCLDTT vi lgi ich phdt sinh & doanh nghiip khong dugc dinh cong, hogt dgng trong cdc ngdnh, ITnh vuc thiel yeu cho nin kinh ti quoc ddn: Vife gidi quyfit tranh chdp bdng phuong thttc trgng tdi Id bdt budc. HDTTLD cd thdm quydn gidi quydt vy tranh chdp khi ed dan ydu cau ctta mpt trong hai bdn hode khi cd don yeu cdu cua co quan qudn ly nhd nudc vd lao ddng cap tinh trong trudng hgp vy tranh chdp cd nguy ca gay dnh hudng nghidm trgng den nfin kinh td - chinlv tri cua qudc gia nhung khdng bdn ndo ydu cau HDTTLD gidi quylt, sau khi TCLDTT vl lgi ich da dugc HGVLD hod gidi khdng thdnh hode khdng dugc HGVLD hod giai trong thdi hgn quy dinh.
(Xem tiip trang 84)
