TAP CHi CONG THIftfNG
THlTCfNG MAI NOI NGANH GI0A VIET NAM VA TRUNG QUOC:
TRl/CfNG HCfP NGANH MAY MAC
• VUDIEPANH
TOM TAT:
Viet Nam va Trung Quo'c la hai nifdc drfng dau the gidi ve xua't ichau hang may mac, dong thdi ciing la ban hang Idn cua nhau trong nganh hang nay. Bing each SIJ" dung chi so' thifdng mai noi nganh (Intra-Industry Trade Index-IIT), vdi cac dif lieu ve nhdm hang may mSc cua Vi6t Nam trong giai doan 2000-2019, ket qud phSn tich cua bai bao cho tha'y thifdng mai giffa Viet Nam vS Trung Quo'c hoan toan 1& thu'dng mai ndi nganh dd'i vdi hang may mac, cu the la doi vdi nhdm quan ao (irijf quin ao long thii), trong sud't giai doan nghien ctfu.
TLT khda: Thifdng mai noi nganh, hang may m3c, IIT, xua't khau, nhap khau, Viet Nam, Trung Qud'c.
1. Khai ni^m thUdng m^i nOi nganh Hien tifdng thifdng mai ngi nganh difdc mo ta idn dau tien trong nghien ciJu cua Verdoom ve Lien minh thue quan Beneluz vao nam 1960 [1]
va tid'p do la trong nghien cu'u cua Balassa ve Thi trifdng chung chau Au vao nam 1963 [2]. Cac nghien cu'u nay da cho tha'y thu'Ong mai giifa cac thanh vien trong khoi phan Idn dien ra trong san xua't va xua't khau cac san pham trong cung nhdm h&ng hda chu'khdng phai giffa cac nhom hang hda khac nhau. Balassa (1966) da du'a ra khai niem thifdng mai npi nganh de chi viec dong thdi xua't kha'u va nhSp Ichau cac san pham trong ciing nganh hang giffa hai quo'c gia trong mdt khoang thdi gian nha't dinh [3].
Thffdng mai npi nganh ngay cang gia tang va cd vai trd quan trpng trong thffdng mai qud'c te. Ne'u nhff thffdng mai noi nganh chi xua't hien d cac nffdc phat trie'n vao nhffng nam 1970 thi den nam 2000, thffdng mai noi nganh da hien dien them d ca hau het cac nffdc dang phat trien vdi chi so' thffdng mai
ngi nganh tff 0,4-0,7. Thffdng mai ndi nganh chiem khoang 62% gia tri thffdng mai hang hoa cong nghiep cua 22 nen kinh te' Idn nhS't the' gidi vao nam 2000 [4]. Theo so' lieu cua To chffe Hdp tac vk Phat trien Kinh t6' (OECD), ch! so' thffong mai npi nganh do'i vdi cac mat hang che tao d cac nffdc OECD trong giai doan 1997-2008 tifdng dd'i cao {tren 0,7) trong khi dd chi so nay cua Trung Quoc la 0,4 [5]. Sff phat tri^n cua thffdng mai ndi nganh cd the do Idi the dffa tren quy md, nhu cau trijng lap giffa cac qud'c gia, ye'u to' miia vu, chi phi van tai re nhd vi tri dia ly cua cac qud'c gia, sff khac biel ve san pham hay thi hieu khac nhau ciia ngffdi tieu dung,...
2. PhUrfng phap danh gia thifdng maii npi nganh
Do thffdng mai npi nganh la viec vffa xua't khau, vffa nhap khau ciJng mot loai hang hda nen de do Iffdng thffdng mai npi nganh can phai dffa tren viec phan loai hang hda mot each chinh xac sao cho hang hoa trong ciJng mot nhom difpc xem la eung
KINH TE
loai. Tren cd sd dd, Grubel va Lloyd (1975) da de xua't phffdng phap tinh chi so thu'dng mai npi nganh dffa tren giao dieh thffdng mai cua cac nhdm hang hda. Cho de'n nay, chi s6' nay cua Grubel-Lloyd dffdc sff dung ra't pho bie'n trong cac nghien cffu ve thffdng mai npi nganh. Chi so IIT cda Grubel-Lloyd dffdc tinh toan theo cong thffc sau [6]:
' IXj + Mj)
trong do: IIT, ta chi s6' thffdng mai npi nganh do'i vdi san pham j cua mdt nffdc; Xj la kim ngach xuat khau san pham j cua nffdc do; M. la kim ngaeh nhap khau san pham j cua nffdc do.
Nhff vay, chi so' IIT danh gia thffdng mai npi nganh la ty le phan tram so vdi tdng gia tri thffdng mai cua mpt quo'c gia trong mot nganh hang nao dd. Chi so' IIT co gia tri tff 0 de'n 1. Chi so' IIT cang gan 1 thi mffc dp thffdng mai npi nganh cang cao.
Chi so' 1TT=0 the hien moi quan he thffdng mai lien nganh trong khi chi so' 1IT=1 the hien quan he thffdng mai hoan toan la thffdng mai ndi nganh. De danh gia cu the ve mffc dp thffdng mai npi nganh, Duran va Alvarez da phan IIT thanh 3 nhdm nhff trong BSng 1 [7].
Bang 1. Phan loqi mLfc dp thUdng mqi noi ngdnh thong quo he so ilT TT
1 2
3 Nhom IIT > 0,33 a i O < I I T < 0 , 3 3
IIT < 0,10
MOc 6fy thUdng mai nQI nganh ThUdng mai ngi nganli Co tiem nang tiiUdng mai noi nganh
Khong co thifdng mai no! nganti (thffdng mai lien nganh) Nguon: Duran vd Alvares, 2008
3. Thifrfng mai npi nganh doi vdi hang may m|ic giifa Viet Nam va Trung Qud'c
Trong 20 nSm qua, nganh del may cua Viet Nam da khdng ngffng phat trien. Tff chd san xuat de phuc vu nhu cau noi dia la chinh, de'n nay del may Viet Nam chu ye'u phuc vu cho xuat khau, trd thanh nganh cong nghiep mui nhpn va nganh xual khau chu Iffc cua Viet Nam. Vdi gia tri xua't khau dat gin 40,82 ty USD trong nam 2019, det may da vffdn len dffng thff 3 ca nffdc cung nhff dffng thff 3
the gidi ve kim ngach xual khau [8, 9]. Dieu dac biSt la trong suo't hai thap ky qua may mac luon ddng vai trd chu dao trong xuat khau del may cua Viel Nam vdi ty trpng Idn (tren 80%) trong long kim ngach xua't khau det may va tren 12% trong long kim ngach xua't khau cua ca nffdc.
Tff nam 2016 Viel Nam la nffdc xua't khau hang may mac Idn thff 2 the gidi sau Trung Quo'c, chie'm 6,09% long kim ngach xua't khau hang may mac iren loan the' gidi. Ve thi tnfdng xual khau, My va Nhat Ban ludn la hai ihi tru'dng xuat khiu hang dau dd'i vdi hang may mac Viet Nam vdi ihi phan xua't khau lan Iffdt la 46,79% va 13,33%. Trong khi do, Trung Quo'c chi trd thanh mpl Irong nhffng ihi trffdng xual khau hang may mac chinh cua Vi6l Nam trong vai nam gan day. Tff chd la ihi trffdng xuS't \ihiu hang may mac Idn ihff 46 vao nam 2000, Trung Quoc da trd ihanh thi trffdng Idn thff 17 vao nam 2010 va la thi trffdng Idn thff 4 vao nam 2018 cua Viet Nam vdi thi phan xuat khau la 4,06% [ 10].
Hinh 1 cho thay kim ngaeh xua'l khau hang may mac cua Viet Nam sang Trung Qud'c lien tuc gia tang theo thdi gian va dac biet tang manh ke Iff nam 2010. Cu the, kim ngach xua't khau ciia nhdm hang nay tff Viet Nam sang Trung Qud'c tang tff 1,3 trieu USD trong nam 2000 len mffc ky lue 1,24 ty USD irong nam 2018. Ben canh do, hang may mac Viet Nam nhap khau tff Trung Qud'c cung cd xu hifdng tang len tffdng tff nhff xua't khau hang may mac cua Viet Nam sang Trung Quo'c. Vdi kim ngach nhap khau 12,26 trieu USD, Viet Nam mdi chi la thi trffdng xua't khau hang may mac thff 76 cua Trung Qud'c vao nam 2000. Viet Nam ngay cang trd nen quan trpng hdn doi vdi hang may mac Trung Qud'c khi vi tri cua Viel Nam dffdc nang len thff 22 va 14 vao nam 2010 va 2017 vdi kim ngaeh nhap khau l^n Iffdi la 152 trieu USD va 368,6 trieu USD. Hien nay, Viet Nam da ird ihanh thi trffdng xuat khau hang may mac Idn thff 8 cua Trung Qud'c vdi kim ngach nhSp khau la 529,9 trieu USD vao nam 2018. Trong sud't 14 nam ke tff nam 2000, kim ngach nhap khau luon Idn hdn kim ngach xuat khau nen Viet Nam nhap sieu hang may mac tff TrungQud'c.Tuy nhien, bat dau tff nam 2014, Viet Nam b^t dau xua't sieu hang may mac sang Trung Qud'c vdi mffc xua't sieu dal 711,34 trieu USD vao nam 2018. (Hinh 1)
So 14-Thang 6/2020 61
TAP CHi CONG THIftiNe
Hinh J: Xuat khau va nhap khau hang may mac giifa Viet Nam va Trung Quoc
Ddn vj: nghin USD
1400000 1200000 lOOOOOO 800000 600000 400000 200000 0
/ / / / / / / / /
Xuat khau
/
/ a * \ * '•Nh^pkhau
/ / / / /
1?Nguon: UNCOMTRADE
Dffa iren sd' lidu thd'ng ke dffdc thu thap tff UNCOMTRADE, ket qua tinh loan chi so' thffdng mai npi nganh giffa Viet Nam va Trung Quo'c ddi vdi hang may mac dffdc thi hi6n trong Bang 2.
Ne'u xet iheo cap ma 2 chff so' theo danh muc tieu chuan ngoai thffdng SITC lan thff 1, hang may mac cd ma 84. Ke'l qua phan lich trong Bang 2 cho tha'y thffdng mai giffa hai nffde dd'i vdi nhdm hang n^y chu ye'u la thffdng mai ngi nganh trong hlu he'l giai doan nghien cffu (trff nam 2000, 2002 va 2004) vdi chi sd' IIT cd xu hffdng tang dan tff 0,37 vao nam 2003. Chi sd' nay dat gia iri cao nha't (0,84^0,98) trong cac nam 2011-2013, la nhffng nam diu tien sau khi Hiep dinh Thffdng mai tff do Trung Qud'c - ASEAN chinh thffc cd hieu iffc. Mffc do ihffdng mai npi nganh dd'i vdi nhdm hang nay tuy cd xu hffdng giam dan irong nhffng nam lie'p theo nhffng vSn dat mffc 0,6 vao nam 2017 va 2018.
Ne'u xdt theo ca'p ma 3 chff so', hang may mac dffdc chia thanh 2 nhdm U nhdm quan ao trff quan ao long thii (ma 841) va nhdm quan ao long thu va cac mat hang long thu nhan tao (ma 842).
Bang 2 cho tha'y thffdng mai ngi nganh giffa Viet Nam va Trung Quo'c chi hien dien dd'i vdi nhdm hang ma 841. Chi so'IIT cua nhdm hang nay tang tff 0,38 vao mlm 2010 len mffc ky luc 0.97 vao nam 2013 roi giam dan ve mffc 0.52 vao nam
2018. Vdi chi so' IIT rat thap (dffdi 0,07) ihffdng mai giffa hai nffdc dd'i vdi nhdm hang ma 842 hoan loan la ihffdng mai lien nganh.
Di sSu vao phan tich chi tie't vdi ca'p ma 4 chif so', nhdm hang quan ao trff quan ao long thu (ma 841) dffdc phan thanh 6 nhdm nho gom (1) Quan ao Iff vai sdi, khdng phai hang del kim, dan ho3c mdc (ma 8411), (2) Phu kien quan ao Iff vai sdi, khong phai hang det kim, dan hoac mdc (ma 8412), (3) Trang phuc va phu kidn quan ao bang da (ma 8413), (4) Quan ao va phu kien la hang del kim, dan hoac mdc (ma 8414), (5) Mu doi dau (ma 8415) va (6) Trang phuc va phu kien quan ao, gang tay bang cao su (ma 8416). So' lieu tff Bang 2 cho Iha'y thu'dng mai ndi nganh hien dien rd net dd'i vdi 3 nhdm hang ma 8414, 8415 va 8416 trong gan nhff loan bp giai doan nghien cffu vdi chi so' IIT lan Iffdt la 0,5; 0,69 va 0,82 trong nam 2018. Dd'i vdi nhdm hang ma 8412, thffdng mai giffa Viet Nam va Trung Quo'c chuye'n dan tff Ihffdng mai lien nganh (trffdc 2007) sang cd tiem nang thu'dng mai ndi nganh (2008-2016) va trd thanh thffdng mai npi nganh tff nam 2017 vdi chi so' IIT ra't cao (0,83) trong nam 2018. Tffdng tff, chi so' IIT ciia nhdm hang ma 8413 cho th^y thffdng mai giffa hai nffdc do'i vdi nhdm hang nay ve cd ban chuyen tff thffdng mai lien nganh sang cd tiem nang thffdng mai lien nganh tff nam 20! 1.
KINH IE
Bang 2. Ch! so IIT cua nganh hdng may mgc Viet Nam theo danh muc tieu chudn ngoqi thuong SITC idn thut 1
Nam
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2016 2017 2018
84 0,20 -1
0,71 0,28 0,37 0,19 0.42 0,49 0,61 0,62 0,47 0,55 0,84 0,86 0,98 0,92 0,75 0,60 0,60
841
0,20 0,71 0,28 0,38 0,20 0,46 0,57 0,68 0,67 0,48 0,67 0,87 0,89 0,97 0,86 0,69 0,53 0,52
842
\ —
0,02
0,00 0,07
0,01 0,02 0,00 0,01
8411 0,92 0,06 0,53 0,83 0,22 0,29 0,30 0,27 0,28 0,53 0,36 0,17 0,16 0,12 0,11 0,11 0,10 0,25
N h o m hang 8412
0,00 J .
0,08 0,02 0,03 0,04 0,16 0,08 0,13 0,16 0,16 0,18 0,15 0,22 0,20 0,22 0,37 0,83
8413
0,31 0,10 0,20 0,02 0,03 0,06 0,00 0,05 ^ 0,23 0,07 ^ 0,25 0,15 0,20 0,22 0,13 0,13 0.28
8414
0,12 0,67 0,66 0,57 0,87 0,87 0,84 0,92 0,41 0,46 0,56 0,57 0.76 0,90 0,82 0,57 0,50
8415
0,01 0,49 0,69 0,81 0,84 0.87 0.70 0,96 0,34 0,86 0,86 0,74 0,88 0,99 0,98 0,96 0.69
8416
0.10 0.11 0.58 0.49 0,15 0.36 0,33 0,64 0,90 0,82 0,62 0.69 0,66 0,82 Ngudn: Tinh todn ciia tdc gid iheo .so lieu tit UNCOMTRADE
Vdi chieu hffdng ngffdc lai, Ihffdng mai giffa Viet Nam va Trung Qud'c ddi vdi nhdm hang ma 8411 cd xu hffdng chuye'n Iff thffdng mai npi nganh sang mffc ed tilm nang thffdng mai ngi nganh khi chi so' IIT giam tff mffc ra't cao 0,92 trong nam 2000 xud'ng cdn 0,1 trong nam 2017 va dffng 6 mffc 0,25 Irong nam 2018.
Cac so'lieu thd'ng ke cho tha'y nganh may mac ddng vai trd quan trgng trong nen kinh le Viet Nam va Trung Quo'c la mpl trong so'eae ban hang Idn cua Viel Nam trong ITnh vffc nay. De ed the
lang cffdng xua't khau hang may mac sang Trung Qud'c, Viel Nam can chu trgng dau iff ky thuat, nang cao cha'l Iffdng lao dgng va eha't Iffdng san pham de dap ffng dffdc ihj hie'u cua ngffdi tieu dung Trung Qud'c va cd the canh tranh vdi cac dd'i thu khac nhff Bangladesh, An Do tren ihj trffdng Trung Qud'c. Ben canh dd, Viet Nam cung can chii trpng hdn nffa de'n viec phal Irien phuc vu nhu eau trong nffde khi hien nay nffde ta vIn phai nhap khau khoang 10 ty USD hang may mac de phuc vu nhu cau ngi dia •
So 14-Thang6/2020 63
TAP CHi CONG THir0NG
TAI Ll|:U THAM KHAO:
1. Verdoom, P„ J. (i960), Tiie Intra Block Trade of Benelux', in E, A. G. Robinson (ed.). Economic Consequences of the Size of Nations. London: MacmiUan, 291-329.
2. Balassa, B. (1963). European Integration: Problems and Issues. American Economic Review. Paper and Proceedings, Vol. 53(2), 175-184.
3. Balassa, B. (1966). Tariff Reduction and Trade in Manufactures among Industnal Counlries. American Economic Review, Vol.56(3), 466-473.
4. Sawyer, W., C. va Sprinkle, R., L. (2009). International Economics, S"' edition. New Jersey: Pearson Prenlice Hall.
5. OECD (2010). Measuring Globalization: OECD Economic Globalization Indicators. Paris, France: OECD.
6. Grubel, H. G. va Lloyd, P. J. (1975). Intra-Industry Trade: The Theory and Measurement of International Trade in Differentiated Products. London, UK: MacmiUan Press.
7. Duran, J. va Alvarez, A. (2008). Indicadores de comercio exteriotv politica comercial: medidores de posiciony dinamismo commercial. Santiago de Chile' CEPAL.
8. International Trade Centre: http://www.intracen.org/ Ngay truy cap: 14/05/2020.
9. WA\ quan Vi6t Nam: https://www.customs.gov.vn/. Ngay truy cap: 15/05/2020.
10. UNCOMTRADE: https://comtrade.un.org/ Ngay truy cap: 15/05/2020.
Ngay nh$n bai: 19/5/2020
Ngay phan bi$n danh gia va su'a chffa: 29/5/2020 Ng^y chg'p nhan d^ng bai: 8/6/2020
Thong tin tdc gid:
TS.VUDltPANH
Khoa Kinh t€'va Quan tri Idnb doanh, Triftfng Dai hpc Mo - Dia chat
INTRA-INDUSTRY TRADE BETWEEN VIETNAM AND CHINA:
THE CASE OF CLOTHING INDUSTRY
• PhD. VUDIEPANH
Faculty of Economics and Business Administration, Hanoi University of IVIining and Geology ABSTRACT:
Vietnam and China are the two biggest clothing exporters in the world and major trading partners of each other in this industry. Usmg the intra-industry trade index (IIT) with the data collected for Vietnamese clothing mdustry during 2000-2019, this paper shows drat bilateral u-ade between Vietnam and China is dominated by ind-a-indusuy trade in this industry, specifically, for clothing except fiir clothing.
Key words: intra-industry trade, clothing, IIT, exports, imports, Viemam, China.
