N g h i e n c t i u cv
— ~
D a n h g i a t i n h t h i c h n g h i v a o n c T i n h
v e n a n g s u a t c a c g i d n g l a c
6 c a c t i n h p h i a N a m
NGO THI LAM GIANG , THAI NGUYEN QUYNH THU( 1 ), NGUYEN VAN CHUONG'2', LE TIEN DUNG'3', TON NLTTUAN NAM'4', NGUYEN THI CHINH'5', NGUYEN VAN THANG'5',
1. MO DAU
Lac (Arachis hypogaea L.) la cay cong nghiep ngan ngay co gia tri dinh dudng va kinh te cao. Trong so cac loai cay co dau ngan ngay tren the gidi, cay lac ddng thd hai sau dau ttidng ve dien tich cung nhti san Itidng. Trong giai doan 2002-2008, dien tich lac tren the gidi dat tti 22,7-24,5 trieu ha, nang suat binh quan tti 1,45-2,17 tan/ha, san Itidng tti 33-47,8 trieu tan (Faostat, 2010). Lac trdng nhieu d An Do, Trung Qudc, Nigeria, Sudan, Indonesia. San xuat lac tren the gidi chu yeu de khai thac dau thtic vat dac biet la d nhting ntidc phat trien (Basuetal.,1995).
6 Viet Nam, cay lac da dtidc dau tti nghien ctiu tti nhieu nam nay (Tran Dinh Long, 2001).
Tti nam 2002 den 2008, dien tich trdng lac ca ntidc da tang gan 10 ngan ha, dac biet nang suat lac da co nhting chuyen bien dang ke tti 1,62 tan/ha len 2,0 tan/ha (Faostat 2010).
Nam 2008, tren ca ntidc dien tich lac giam khong dang ke, tuy nhien tuy theo tting vung, cay trdng nay da cd nhting chuyen bien khac nhau. Mac du dien tich tting vung rieng biet co sut giam, nhting nang suat da tang nhieu so vdi nhting nam trtidc day. Nguyen nhan lam tang nang suat va san Itidng lac la nhd co chu trtidng, chinh sach phat trien nong nghiep cua Nha ntidc, sti dau tti tti nhieu cd quan nghien ctiu ve ting dung thanh ttiu ve gidng mdi, chuyen giao tien bd ky thuat vao san xuat.
Nha ntidc da de ra chi tieu dtia dien tich cay lac len 400.000 ha vao nam 2010 (Quyet dinh so 17/2004/QD - BCN) va 450.000 ngan ha vao nam 2020 va hang loat chu trtidng tiu tien phat trien cay co dau ngan ngay de dap ting nhu cau xa hpi. Tuyen chqn gidng lac tot cho cac tinh phia Nam la mdt tieu hdp phan cua de tai
"Nghien ctiu ting dung cac ky thuat tien tien trong phat trien cac cay co dau ngan ngay d phia Nam" va cac de tai nghien ctiu thuoc Bp Cong thtidng quan ly (Ngo Thi Lam Giang va cs., 2006; Nguyln Van Chtidng, 2006 va Thai
mm
Nguyen Quynh Thti va CS., 2008) nham muc tieu chpn dtidc bp gidng tot co nang suat cao, chat Itidng tot, dap ting yeu cau cong nghiep che bien va tting btidc xay dting vung nguyen lieu ben vting phuc vu nhu cau nguyen lieu cho nganh san xuat dau thtic vat Viet Nam.
2. VAT LIEU VA PHUONG PHAP NGHIEN CUU 2.1. Vat lieu
Tren cd sd ke thda ket qua nghien ctiu tti nhting nam trtidc, thi nghiem gdm 24 gidng lac, trong do co 11 gidng xuat xti tti Vien Nghien ctiu Dau va Cay co dau (IOOP) thong qua lai tao, phuc trang; 7 gidng nhap npi tti Uc, ICRISAT, Trung Qudc; 4 gidng thu thap tti Trung tam dau do (TTDD) thupc Vien Khoa hpc Ky thuat Nong nghiep Viet Nam va cac gidng ddi chdng cua mdi dia phtidng, tap hdp thanh 2 bp gidng khao nghiem KN1 va KN2, thtic hien tren mpt so vung san xuat lac cua cac tinh phia Nam.
2.2. Phtidng phap nghien ctiu
Viec khao nghiem dtidc thtic hien theo Quy pham khao nghiem gia tri canh tac va gia tri sd dung (VCU) gidng lac cua Bp Nong nghiep va PTNT, 10TCN 340: 2006. Cac thi nghiem dtidc bo tri theo kieu khdi day du hoan toan ngau nhien (RCBD) gdm 12 nghiem thdc vdi 4 fan nhac lai, dien tich 6 10m2. Ddi chdng la gidng phd bien d mdi d|a phtidng, sd do Wen NCD&CCD; 2 Trung tam NC thtfc nghiem Hung Ldc; 3 Dai hoc Nong Lam Hue; 4 Vien NC NLN Tay Nguyen- 5 Trung tam NC va PT Dau do
(So 4- 12/2010) < KHOA HOC 8t CONG NGHE 33
N g h i e n c i r u & j g f c T l 3 i E n
thiet ke dong nhat cho cac diem thi nghiem. Phan tich on dinh theo phtidng phap cua Eberhart va Russell (1966).
3. KET QUA VA THAO LUAN 3.1. Tai Dong Nam bp 3.1.1. Vu Dong Xuan
Vu Dong Xuan 2004-2005 va 2005-2006, bp giong khao nghiem dtidc danh gia tai Tay Ninh va Cu Chi (Tp.HCM) luan canh tren nen lua, trong cd cau 2 lua - 1 mau cho thay: cac giong co thdi gian sinh trtidng (TGST) khoang 95-101 ngay, ttiOng dtidng gidng d|a phtidng. Khdi Itidng 100 hat bien dpng tti 42-46 g, khong khac biet nhieu gitia cac gidng, ngoai trd gidng L08 va VD99-22 dat 50g/100 hat va 36,4 g/100 hat theo thd tti. Hau het cac gidng co ty le nhan cao tti 72-78%, trong do cac gidng VD99-19, VD99-21, VD01-1, VD01-2, VD99-6 co ty le nhan tti 75-78%, trong khi do, cac gidng DL02, L08 co ty le nhan thap, khoang 50%. Hau het cac gidng co ty le hat chac cao, dat tren 90%, ttidng tti gidng DL02 va MD7 chi dat ty le chac chi dat 60- 70%. Ham Itidng dau (HLD)cua cac gidng bien dpng tti 43- 50%, cac gidng trong bp KN2 co ham ItiOng dau binh quan cao hdn KN1, cac gidng co HLD cao dat gan 50% la VD5, VD99-5, VD99-3, L04 va L9804. Tai Tay Ninh va Cu Chi hau het cac gidng deu co nang suat cao hdn so vdi gidng dia phtidng. Cac gidng co nang suat dat 3,5-4 tan/ha la VD2, VD4, VD6, VD7, VD99-19, VD99-21 cao hdn gidng dia phtidng 8-20%.
3.1.2. Vu He Thu
Vu He Thu, lac thtidng dtidc trdng d Dong Nai va Binh Thuan tren nen dat chuyen canh cay trdng can, dat do va dat xam. Qua khao sat bp gidng KN1, cho thay: hau het cac gidng cd TGST 92-95 ngay, ngoai trd 2 gidng L08 va DL02 co TGST dai hOn (105 ngay). Da so cac gidng cd ty le nhan 70-75%, trong khi ddi chdng dia phtidng chi dat 56%. Cac gidng cd ty le chac cao la VD4, VD6, VD99-21, 84-88%.
Trong dieu kien canh tac tren nen dat do bazan phu thupc ntidc trdi, nhin chung nang suat lac tai Dong Nai thap hdn so vdi vung dat chuyen canh lac d Tay Ninh tren dat xam, chu dpng ntidc ttidi. So vdi gidng ddi chdng, ngoai trtigidng DL02, tat ca cac gidng thi nghiem deu co nang suat cao hdn cd y nghia, trong do gidng VD6, VD7, VD99-21, L08 va MD7 co nang suat cao hdn gidng dia phtidng 56-66%, dat trung binh 2,6 tan/ha.
3.1.3. Vu Thu Dong
Vu Thu Ddng tai Tay Ninh, lac dtidc trdng tren dat cao, thoat ntidc tot, dien tich trdng lac d vu nay thtidng khong nhieu, chu yeu de giti gidng cho vu Dong Xuan ke tiep. Ket qua cho thay cac gidng co TGST 94-95 ngay. Ty le nhan cd sti bien dpng nhieu gida cac gidng, trong bp gidng KN1, cac gidng VD6, VD7, VD99-19, VD99-21, VD 2 co ty le nhan ttidng dtidng vdi gidng Ly dia phtidng tti 73-76%, trong khi cac gidng VD3, VD4, VD99-22, L08, MD7 co ty le nhan thap hdn. Trong bp gidng KN2, trti gidng L04 va L14 co ty le nhan thap, cac gidng khac deu cd ty le nhan cao hdn 70%. Mac du trdng trong vu Thu Dong, phu thupc vao ntidc trdi nhting ty le chac rat cao, da so cac gidng dat tren 90%. Nang suat cua hau het cac gidng deu dat tren 3 tan/ha. Cac gidng co nang suat cao la VD6 (4,06 tan/ha), MD7 (3,83 tan/ha), VD2
(3,76 tan/ha), cao hdn so vdi ddi chdng dia phtidng tti 22- 31%. Cac gidng VD99-19, VD99-21, L08 cd nang suat kha, trung binh 3,5 tan/ha, cao hdn nang suat gidng ddi chdng 10-15%. 6 bp gidng KN2, cac chi tieu cau thanh nang suat co bien ddng nhting khong nhieu so vdi Ly dia phtidng, do do nang suat cua mpt so gidng nhti VD01-2, VDI, L14 cao hdn ddi chdng dia phtidng tti 11-16% nhting khdng cd y nghia ve thdng ke.
Nhti vay, ket qua khao nghiem tai Ddng Nam bp cho thay cac gidng VD2, VD6, VD7, VD99-19, VD99-21 tang trtidng tot va dat nang suat cao trong 2 vu Dong Xuan va Thu Dong. Nang suat dat 3,4-4,0 tan/ha, tang cao hdn gidng dia phtidng trung binh 14%. Nang suat cua cac gidng nay trong vu He Thu thap hOn, dat 2-2,7 tan/ha, tuy nhien tang cao hdn so vdi gidng dia phtidng tti 25-66%. Day la nhting gidng tot can phat trien.
3.2. Tai dong bang song Ctiu Long
Cac gidng lac dtidc khao nghiem tren nen dat sau 2 vu lua tai Tra Vinh va Long An trong vu Ddng Xuan ttidi tieu chu ddng. So lieu cho thay tat ca cac gidng cd TGST 94 - 102 ngay. It co khac biet ve kich thtidc hat gida cac gidng so vdi gidng dia phtidng. Cac gidng trong bp KN2 co ty le nhan cao hdn bp KN1. Tat ca cac gidng trong bp KN2 co ty le nhan 70-80% trong khi cac gid'ng trong bp KN1 co ty le nhan bien dpng 63-73%. Ba gid'ng DL 02, L 08 va MD 7 co ty le nhan thap (53 - 65%), thap hdn so vdi gidng dia phtidng, day la dac tinh ndng hpc cO ban cua gidng va the hien dac trting tren nhieu thi nghiem d cac vung. Hau het cac gidng co ty le chac cao tren 80%, ngoai trti mpt so gidng cd ty le chac thap hOn, dat 70 - 80%.
Ham Itidng dau cua cac gidng thi nghiem tai Tra Vinh va Long An deu cao hdn d Tay Ninh va Cu Chi, cac gidng co ham Itidng dau cao dat gan 50%, cao hdn han cac gidng khac trong thi nghiem la VD99-21, VD2, VD5, L04, L9804, VD99-5, VD99-3. Nang suat cua cac gidng tai Tra Vinh cao hdn han so vdi tai Long An. Hau het cac gidng trdng tai Tra Vinh dat nang suit cao hdn 3 tan/ha. Trung binh tai 2 diem, cac gidng co nang suat cao, dat 3,5 tan/ha trd len la VD6, VD7, VD99-19, VD99-21, VD01-1, VD01-2, VDI, cao hdn gidng dia phtidng 19-32%.
3.3. Tai Tay Nguyen
Tai Dak Lak, canh tac lac chu yeu dtia vao ntidc trdi, it co dieu kien ttidi tieu chu dpng khi gap han han. So vdi vung Dong Nam bp va ddng bang song Ctiu Long, TGST cua cac gidng keo dai hdn, khoang 10 ngay. Da so cac gidng cd thdi gian sinh trtidng 104 ngay, ttidng dtidng vdi gidng Giay dia phtidng. Gidng co thdi gian sinh trtidng dai nhat la DL02 (112 ngay), khong thich hdp ddi vdi thdi vu cua dia phtidng.
Cac gidng VD3, VD4, VD6, VD7, VD99-19, VD99-21, VD99- 22 va VD2 co ty le nhan dat tti 70-77% tuy nhien khdng khac biet so vdi gidng dja phtidng. Ve nang suat cac gidng co nang suat cao hdn 2 tan/ha la VD3, VD4, VD7, VD99-19, DL02 va VD2, mac du co mpt sd gidng cao hon ddi chting dja phtidng tti 11-20% nhti VD4, VD2 va DL02, nhting khong khac biet ve thdng ke.
3.4. Tai Duyen hai mien Trung
OThtia Thien Hue, dien tich lac hang nam bien dpng 4- 5 ngan ha, thap hdn nhieu so vdi Thanh Hda, Nghe An va 34 KHOA HOC & CONG NGHE • (S6 4 - 12/2010)
N g h i e n c i f n &
— ~ Bang l . Ket qua phan tich tinh on dmh ciia bp gidng KN1
Ten gidng NSTB bi • • • n n S2d Ftn 1 H^^HMIHIiH
VD3 2,90 0,938 0,452 0,666 42330,8 3,644 0,998 ** P
VD4 3,01 0,965 0,156 0,562 140278,3 9,763 0,998 **
VD6 3,36 1,113 0,867 0,789 36979,1 3,310 0,996 **
VD7 3,30 0,947 0,463 0,661 29518,6 2,844 0,989 **
VD99 - 19 3,20 1,006 0,031 0,513 103040,8 7,437 1,000 **
VD99 - 21 3,36 1,178 1,425 0,899 32251,0 3,015 0,993 **
VD99 - 22 2,20 0,633 2,089 0,960 ** 79590,7 5,972 1,000 **
L08 2,89 1,018 0,116 0,546 55942,5 4,495 1,000 **
MD7 3,10 1,136 0,711 0,746 97198,0 7,072 1,000 **
OL02 2,50 0,859 0,439 0,662 302800,3 19,916 1,000 **
VD2 3,38 1,199 1,851 0,944 19977,2 2,248 0,961 **
OP (OC) 2,78 1,007 0,044 0,517 68757,7 5,295 1,000 **
Ha Tinh. TGST cac giong bien dpng tti104-111 ngay, trong do giong L08 va OL02 dai hOn giong doi chting 6-7 ngay.
Khoi luting 100 hat dat tti 41-73 g. Hau het cac giong co ty le nhan cao hdn 70%, trong do giong VD4, VD99-22, VD2 va gidng dia phtidng co ty le nhan khoang 80%. Hau het cac gidng thi nghiem deu co nang suat cao hdn ddi chdng, bien dpng tti 23-42%, dat trung binh 2,6-3 tan/ha, noi bat la cac gidng VD99-22, MD7, VD6, VD2 va VD4.
Ket qua khao sat bp gidng KN1 gdm 12 gidng qua 8 dia diem va 4 vu gieo trdng cho thay su" khac biet ve nang suat gitia cac gidng qua cac diem khao nghiem va vu trdng rat co y nghTa (P<0,01), nang suat lac trong vu Odng Xuan deu cao hdn cac vu khac trong vung.
Xet ve chi so thich nghi (bi) va chi so on dinh (S2di) ddi vdi cac gidng trong bp KN1, cho thay: ngoai trti gidng VD99- 22, 11 gidng con lai co he so bi bien dpng tti 0,859 den 1,199 va khac 1 mpt each khong co y nghTa, cac gidng nay co the dtidc xem la thich nghi. Tuy nhien ca 12 gidng deu co S2di khac 0 mpt each co y nghTa, xet theo chi so nay thi nang suat cua ca 12 gidng deu chtia that on dinh, chdng to rang nang suat lac phu thupc rat nhieu vao dieu kien thdi tiet, mua vu va vung trdng, mpt so gidng chi thich hdp va phat huy tot trong dieu kien nhat dinh, nhting day la yeu td phu nen cac gidng nay can dtidc tiep tuc theo doi them de co ket luan chinh xac hdn.
4. KET LUAN
Tai Odng Nam bp, cac gidng lac co nang suat cao, on dinh la VD2, VD6, VD7, VD99-19, VD99-21, trong vu Dong Xuan va Thu Dong co nang suat bien dpng 3,4-4,0 tan/ha, cao hOn ddi chdng d|a phtidng 14%, trong vu He Thu nang suat dat 2,0-2,7 tan/ha, cao hdn so vdi gidng dia phtidng 25-66%.
Tai Dong bang song Ctiu Long, cac giong co nang suat cao la VD6, VD7, VD99-19, VD99-21, VD01-1, VD01-2, VDI.
Trong vu Ddng Xuan nang suat trung binh dat 3,6 tan/ha, vtitit 19-32% so vdi gidng dia phudng.
Tai Tay Nguyen, cac gidng co nang suat cao la VD3, VD4, VD7, VD99-19, VD2, trung binh dat 2,2 tan/ ha trong vu He Thu.
Tai Duyen hai mien Trung, cac gidng co tiem nang la VD99-22, L08, MD7. Vu Dong Xuan va Xuan He nang suat dat trung binh 3 tan/ha, tang 36-42% so vdi gidng dia phtidng.
TAI LIEU THAM KHAO
1. Nguyen Van Chitting (2006). Tuyen chon giong dau phong nang suit cao, chat lddng tot thich hdp mot so vung d cac tinh phia Nam. Luan van Thac si khoa hoc ndng nghiep.
2. Ngo Thi Lam Giang, Thai Nguyen Quynh Thd, Dao Ngoc Hai, Nguyen Thi Lien Hoa, Tran Yen Thao, Nguyen Van Minh, Nguyen Thi Hoai Tram, Ta Hung, Nguyen Dang Phu, Pham Phddng Lan, Ldu van Quynh, Ton Nd Tuan Nam, Dinh Thi Phong, Nguyen Thi Chat, Le Tien Dung va Ha Hdu Tien (2006). Nghien cdu dng dung cac ky thuat tien tien trong phat trien cac cay cd dau ngan ngay d phia Nam. De tai cap Nha nddc KC.06.21.NN. Bao cao nghiem thu tai Hdi Dong Khoa hoc Bd Khoa hpc va Cdng nghe, 238 tr.
3. Tran Dinh Long (2001). Nghien cdu chon tao giong va ky thuat tham canh lac, dau tddng. Bao cao nghiem thu de tai nghien cdu nam 2001. Tr 1-21.
4. Thai Nguyen Quynh Thd, Pham Phu Thinh, Ngd Thi Lam Giang va Mai Van Dung (2008). Nghien cdu chon tao gidng cay lac dat nang suit cao va xay ddng diem cd gidi hda trong canh tac lac, Bao cao nghiem thu tai Hdi dong Khoa hoc Bd Cdng Thddng, TP. Ho Chi Minh nam 2008
5. Quyet dinh so 17/2004/QD - BCN ngay 08/03/2004 cua Bd trddng Bd Cdng nghiep phe duyet Quy hoach phat trien nganh Dau thdc vat Viet Nam den 2010.
6. Basu, M.S. and P.K. Ghosh (1995). "The status of technolo- gies used to achieve high groundnut yields in India", Achieving high groundnut yields: proceedings of an international workshop, 25-29 Aug 1995, Laixi City, Shandong, China.
7. Faostat (2010). Areas, yield, production quantity of Ground- nut 2008. http://faostat.fao.org/site/567/default.aspxitancor.
(S64-12/2010) < KHOA HOC & CONG NGHE 35
