GIAI QUYET VIEC LAM GT NHAT BAN VA NHlTNG GOI M 0 DOI VflTI VIET NAM
NfiurtHTBONfiBlNH- NGUYiHTH! NGOC ANH"
Tom tat: Nhgt Bdn Id mot trong nhung nuac gidi quyet rdt thdnh cong vdn de "^"S^
vd viec ldm vimg nong thon. De gidi quyet viec ldm viing nong thon, Nhdt Bdn dac i.
trpng viec gidi quyit viec ldm tgi cho thong qua phdt trien nong thon cung nhir chuyen dicn ca edu kinh ti nong thon. Bdi viit phdn tich kinh nghiem cua Nhgt Bdn ve phdt trien kinh te phi nong nghiep viing nong thon gop phdn gidi quyet viec ldm vd ndng cao thu nhgp cho cu
ddn nong thon, tir do neu len mot so gai ma cho Viet Nam hien nay.
Tvr khoa: Nhat Ban, Nong thon, Kinh t^ phi nong nghiep, Giai quyet viec lam
jr^'inh te phi nong nghiep la tat ca hoat X V d p n g kinh te ben ngoai cac nganh nong, Iam, ngu nghiep. Fisher va Mahanjan cho r5ng, kinh te phi nong nghiep chii yeu bao g6m: che bien nong san, hoat dpng thuong mai, khai khoang, nganh sua chtra, xay dung, van tai va cac nganh dich vu khac lay nong hp va phi nong hp lam ca sa.' Phat trien kinh te phi nong nghiep d khu vuc nong thon khong nhiing gop phan tang thu nhap cho nong dan, nang cao chat lugng cupc song cua cu dan nong thon, ma con gop phan giai quyet viec lam d khu vuc nong thon. Vao nam 1987, ihu nhap tir phi nong nghiep ciia nong hp Nhat Ban chiem 84% tong thu nhap."
• TS.. Hpc vien Chinh m khu \arc IV
" ThS.. H<?c \ ien Chinh trj khu virc iV
' "India: Policy Initiatives for Strengthening Rural Economic Development: Case Studies from Madhya Pradesh and Orissa India", http://w\vw.nri.org/mfe/pub/
papers2770.pdf.
• Steven Hagblade, Peier Hazell, Thomas Reardon, "The rural Non-farm Economy: Pathway out of Poverty or
I. Phat triin kinh te phi noog nghiep vung nong thon o' Nhat Ban
Kinh nghiem cila Nhat Ban vh phat triin kinh te phi nong nghiep vung nong thon gop phan giai quyet viec lam kha phong phu, trong do chu yeu the hien d mpt so phuang dien sau:
Thu nhdt, tang cuang su dinh huang cua nha nuac doi vai su phdt trien cua kinh te phi nong nghiep a viing nong thon. Tu thap nien 70 cua the ky XX, de giai quy^t tinh trang doi du lao dpng va thieu viec lam d khu vuc nong thon, Chinh phu Nhat Ban da CO nhieu nd luc trong viec tang cudng thuc day su phat trien cua cac nganh kinh ti phi nong nghiep d ndng thdn. Dieu nay dugc thS hien d chd: Mot la, thiet lap co quan chuyen trach ve phat trien ndng thdn. Theo do, nam 1972, Nhat Ban thanh lap Cue cai tao va phat tri6n ndng thdn. Ca quan nay chiu trach nhiem quy hoach ndng thon va thiic diy su
Pathway in?" p. 152, ^^•^''w^*-'*pri.org/e vents/
seminars/2005/smallfarms/sfproc/SO4_Haggblade.p(]f
38 NGHIEN cda OONQ B^C fl, so * U 3 0 K ! i ^
Nghien cim khoa hoc
phat triin nong thon, bao g6m ii ra chinh sach ve phat trign kinh ti phi nong nghiep viing nong thon. Hai Id, quan tam phat triSn cac (Jem vj kinh ti phi nong nghiep quy mo nho va ting cuong sir lien kit giua cac don vi kinh ti phi nong nghiep cr nong thon voi cac doanh nghiep lan 6 do thj. Cac don vi kinh te phi nong nghiep cr khu vuc nong thon Nhat Ban deu co quy mo nho, thuong sir d^ng ducti 5 lao dong. Do do, viec tang cuong sir hS trg d6i voi cac don vj kinh ti nay cung nhu tang cuimg sir lien kit gitta cac don vi kinh te phi nong nghiep quy mo nho a viing nong thon vcri cac doanh nghiep Ion o do thj CO y nghTa rSt quan trpng. Cac doanh nghiep ldn o do thj co the hS trg cac don vi kinh ti phi nong nghiep o nong thon trong cai tien ky thuat va cong nghe hoac tham gia dau tu phat trien san xuat. Viec thuc hien chinh sach nay la mgt trong nhirng nhan to quan trpng giiip tang cuong nang lire s ^ xuat va gia nhap thj trugng cua cac dgn vj kinh te phi nong nghiep 6 nong thon Nh^t Ban. Tuy nhien, neu khong co chinh sach phil hgp thi sir phat trien ciia doanh nghi?p lgn khu vuc do thj ciing co the dan den hien tugng "ca Ion nuot ca be". Vi vay, Chinh phii Nhat Ban khuyen khich viec thong qua ky ket hop dong giira cac dem vj kinh te phi nong nghiep quy mo nho b nong thdn va doanh nghiep Ion g do thj tang cuomg sir lien kk ben virng vcri nhau.
Thit hai, tdng cuang ddu tuphdl trien kit edu hg tdng viing ndng thdn. De thiic day kinh ti phi nong nghiep a viing nong thon phat trien qua do gop phan giai quyet viec lam, Nhat Ban danh sir iru tien can thiet trong diu tu phat triSn ket cau ha tang viing
nong thon. Chang han, nSm 2002, viec diu tu cac du an xa\ dung ket cSu ha ting kinh te - xa hpi a nong thon chiim 30% ngan sach nha nuoc cua Nhat Ban.^ Ben canh viec nha nuoc tang cuong dau tu try:c tiip nhim phat trien ket cau ha tang viing nong thon, Nhat Ban con thiet lap co che tai chinh phii hgp nham cung cap von vay uu dai cho cac du an phat trien ket cau ha tang nong thon.
Theo do, de dap img yeu cau tSng cuong co che tai chinh cho phat trien nong thon, Nh?t Ban thanh lap nhieu ngan htag khac nhau, nhu Ngan hang Diu tu Chinh sach Nh?t Bto, Ngan hang doanh nghiep nh6 va vira, Ngan hang Nong, lam, ngu nghiep. Trong d6, Ngan hang Nong, lam, ngu nghiep chu ySu thuc hien viec cung cap von vay iru dai de xay dung ket cau ha tang ij nong thon v4 trong ITnh vuc nong nghi$p.
Thir ba, cd co che tdi chinh phii hgp nhdm hd trg nhu cau ve vdn cita ngudi ddn ndng thon. Ngoai viec cung cap von vay uu dai de thuc hien cac du an phat trien ket cau ha tang nong thon, nong nghiep, cdc thiit che tai chinh nhu Ngan hang Dau tir Chinh sach Nhat Ban, Ngan hang doanh nghiep nho va vira, Ngan hang Nong, lam, ngu nghiep con thuc hien chinh sach cho vay uu dai doi vgi nong hp kho khan va nong hp co nhu cau vay vgn de phat trien cac nganh phi ngng nghiep. Nhin chung mirc chg vay cua Ngan hang Nong, lam, ngu nghiep uu dai hon nhieu so voi cac don vi kinh doanh tai chinh tien te khac, hcm nira thcri han cho vay
i m ^ S S . 2014 if- i n 15 a (Wmg Xi-mlng, "XSy dimg nong thon mc^i o nu6c ngo^i (Nhat Ban. An Dp)", Bdo Moi truimg Trung Quoc, ng^y 15/5/2014).
NQHIEN edu OdNG B^C A s d 4(230) 4-2020
39
cua don \ j nay tucmg doi dai, tir 10 din 45 nam. Ben cjnh do, Hiep hpi nong dan o Nhat Ban cung co vai tro quan trgng trong viec h6 Ug von vay cho cac nong hp co nhu cau chuyen doi nganh nghi. Cac thiit chl tai chinh g Nhat Ban rat coi trgng \ iec cho \'ay uu dai doi vol cac hp gia dinh kho khan, cung nhu cac hg gia dinh eg nhu cau dau tu phat trien kinh te phi ngng nghiep. Dl thiic day phat trien kinh te phi nong nghiep va chuyen doi eg cau nganh nong nghiep, ngoai vi?c true tiep dau tu ngan sach cho ITnh vuc nay, Chinh phii Nhat Ban con ban hanh \a thuc hi$n cac chinh sach uu dai ve thue va tin dyng. Su uu dai ve thue va tin dung chii yeu dugc thyc hi?n thdng qua sir ho trg cua Nha nuoc doi vgi Tg hgp hiep dong nong nghiep. Chang han, ty le dong cac loai thue ciia To hgp hiep dgng nong nghiep thap hon 10% so voi cac phap nhan khac. De dam bao nguon cung ve von cho nguoi nong dan, Chinh phu Nhat Ban da thuc hien chinh sach chg vay uu dai doi vgi To hgp hiep dong nong nghiep. Den lugt no, he thong tin dung ciia To hgp hi?p ding nong nghiep thuc hien chinh sach huy dong von vd'i lai suat cao hon so vol cac ngan hang khac de thu hut nguon von nhan roi trong nong dan; dong thiri cho vay uu dai vcri lai suat thap vgi nhirng ngng dan eg nhu cau. Thong ke cho thay, nguon von tin dung do To hgp hiep dong nong nghiep cung img da dam bao tren 80% nhu cau ve von phuc vu san xuat va cugc song cua hp gia dinh nong dan Nhat Ban.-"
'ilSJC, <B*»i:RWitag»ift«BKHgSSB S ) . ( t t & » * « f l > . 2010 * S 3 n (Wang Jun- ming. "Kinh nghidm xay d\mg nong thon moi a Nhat Ban
77ii> tu. thdnh ldp cdc khu cdng 'f."^^^- kitu sdn xudt tdp trung a viing ndng'
• ' ' ia ciig cac thic day su phdt trien Igp trung ngdnh phi ndng nghiep. Tich t\^ \ a W san xuat phi nong nghiep co nnw" • nhu ha thip chi phi giao dich, g'uP °_
nghiep vira va nho cua cac nganh phi nong nghiep g nong thon co co hpi phat trien va nana cao nang luc canh tranh cua minh.
Thuc tiin g Nhat Ban chg thiy, cho dii nha nuac thifc hien nhiiu giai phap truc_ tiep hoac phat triin mpt so du an dl thuc day sir phat triin cua cac nganh phi nong nghiep 6 nong thon, song do tinh phan tan cua cac don vj kinh tl phi nong nghiep d nong thon nen nhiiu giai phap va du an phat trien khong mang lai hieu qua cao. Vi vay, mOt bien phap dugc Nhat Ban thuc hien la thanh lap cac khu cong nghiep va khu san xuat tap trung o viing nong thon.
Thtr ndm, tang cuang ddo tgo nghe nham phuc vti chuyen doi ca cau kinh te vd ca cau lao dgng ndng than. De phuc vu yeu cau chuyen djch co ciu kinh te, co cau lao dpng va giai quyet viec lam vimg nong thon, NhSt Ban dac biet coi trgng viec dao tao nghe cho nguon nhan luc viing nong thon. Dieu nay dugc the hien g mpt so diem chu yeu, nhu:
(i) Hoan thien he thong phap luat ve dao t^o nghi cho lao dpng nong thon. Ngay tir thoi ky Minh Tri, Nhat Ban da rat coi trgng vi$c dao tao nghi cho lao dpng nong thon. Theo do, nam 1949, Nhat Ban ban hanh "LuSt giao due xa hgi". Luat nay quy djnh viec sir dung nhieu dja diem khac nhau, nhu nha van hoa, thu vien... de tien hanh dao tao, bii
va goi ma doi vcri nirdc ta", Tap chi Khoa hoc xd hoi jA -i 2010).
NQHIEN edu DdNG BAC A s6 4(230) 4-202g
40
Nghien cim khoa hoc
duong nghe cho cu dan nong thon. Luat
"Chan hung thanh nien" dugc Nhat Ban ban hanh nam 1953 nhan manh viec nha nucrc co nghTa vu h6 trg doi vai viec dao tao, bii duong ky nang nghi nghiep cho thanh nien n6ng thon, nhat la thanh nien la nong dan.
"Luat CO ban ve nong nghiep" dugc Nhat Ban ban hanh nam 1961 quy djnh: "Dl lam cho nguoi lao dpng trong ITnh vuc nong nghiep va cu dan nong thon co nghi nghiep phil hgp, dam bao cugc s6ng va hoat dpng kinh doanh on djnh, can phai thuc hien cac giai phap nham giao due, boi duong nghe va gioi thieu nghe nghiep cho cu dan nong thon, cung nhu chan hung cong nghiep g nong thon, mo rgng bao dam xa hgi".' Nhirng quy djnh noi tren ciia Nhat Ban da c6 vai tr6 quan trgng trong vi^c thuc diy dao tao, boi duong nghe phuc vy viec giai quyet viec lam cho lao dpng khu vuc nong thon; (ii) Phat huy vai tro chu dao ciia nha nude trong dao tfio, boi duong nghe cho lao dpng nong thon thong qua viec xac dinh ro co quan chju trach nhiem chinh ve dao tao nghe cho lao dpng nong thon va dam bao kinh phi cho cong tac dao tao nghe. d Nhat Ban, Bg Ngng nghiep la eg quan chju trach nhiem chinh trong viec ban hanh cac ke hoach ve dao tao, boi duong nghe cho nong dan. Bg nay phii hgp vgi cac eg quan khac trong cong tac quan ly ve dao tao nghe cho nong dSn. Ben canh do, Chinh phii Nhat Ban ciing dam bao kinh phi du muc cho cong tac dao . t^io, boi duong nghi cho lao dpng nong thon;
(iii) Hinh thanh mang lugi cac to chirc, dgn vj phu trach dao tao, boi duong nghe cho nong dan. 6 Nhat Ban, cong tac dao tao, boi duong nghe cho nong dan dugc thuc hien boi nhieu don vi. to chirc nhu trung tam dao tao, boi duong khoa hpc ky thu^t nong nghiep cac cap; cac trucmg cao ding, trung cap ve nong nghiep; cac co so dao t?io, boi duong ciia doanh nghi?p va to chirc xa hgi;
hiep hgi nong dan va hgp tac xa cac cap; h?
thong cac eg quan thuc hi?n chiic nang chuyen giao va thuc day img dung khoa hpc ky thuat trong nong nghiep. He thong cac thiet che thuc hien chirc nang dao tao nghe cho nong dan noi tren co su ho trg lan nhau, bg sung cho nhau, qua do th^c hi?n cong tac dao tao nghe mpt each co ke hopch va cho nhieu doi tugng nong dan khdc nhau;'(iv) Xac djnh rS muc tieu dao tao, boi dudng nghe va thuc hien nhieu vipc dao tao, boi duSng nhieu nganh nghe khac nhau cho cu dan nong thon dap img yeu cau phat trien kinh te phi nong nghiep.
Thir sdu, tdng cudng dug cdng nghiip vdo khu vuc ndng thdn. Nha nuoc co vai tro quan trpng trong viec thuc hien cong nghifp hoa nong thon 6 Nhat Ban. Su h5 trg vJ djnh hudng ciia nha nugc trong van de nay b Nhat Ban dugc thuc hien theo cac bien phap chii yeu: Mgt Id, nha nuoc thong qua chinh sach va ke hoach, quy hoach dl thiic day cong nghiep g cac thanh pho ldm nhu Tokyo, Osaka, Nagoya, Kyoto, Kobe, Kitakyushu, Yokosuka, Sapporo, Hokkaido, Okinawa, Fukuoka... phat trien lan toa ve nong thon.
SF, 2007 ¥ S 7 US (Ni Xin, "Vi luat ca ban vi nong nghifp ciia Nhgt Ban", Ti^p chi Kinh ti nong ihon Trung Qudc, si 7 nam 2007).
'' Nguyin Trong Binh, "S\i tham gia cua nguai dan trong xay dimg nong thon mcri a Nhat Ban, H^n Qu6c vi Trung Qu6c", Tap chi Ly luan chlnh rr/, 2018, s6 10.
NQHIEN CCira 0 6 N Q BflC fl. S6 4(230) 4-2020 41
Hoi Id, nha nucjc thong qua thuc hien sir uu tien ve dau tu cong dl tSng cuomg diu ni phat trien san bay, ducmg cao tic, cang biln ciing nhu he thong thong tin lien lac o nong thon, tir do cai thien diiu kien san xuit \ a moi trudng dau tu o khu vuc nong thon, tang cucmg sire thu hiit ciia doanh nghiep lcm doi vgi nguon nhan luc chit lugng cao.
Ba Id, ki?n toan to chiic bp may de thuc hien chirc nang thiic day cong nghiep hoa nong thon. Cyc Chan hung dja phucmg thugc Npi cdc Chinh phii Nhat Ban la ca quan chju trach nhi?m de ra chien luge va cac bien phap cy the ve cgng nghiep hoa nong thon.
O CO quan hanh chinh cap tinh. Nhat Ban thanh l^p So doanh nghiep vira \a nho vdi chiic nang la xay dyng cac chinh sach cung nhu diiu liet su phat trien va mii quan he ciia doanh nghi?p vira va nho. Co ca quan hanh chinh cap huyen, Nhat Ban thanh lap Ph6ng Chan hung cong thuang, Phong Tai chinh cong thucmg va Phong Chan hung khoa hgc cong ngh? nham thyc hien cac ke hg^ch phat trien ciia dja phuang. Bdn Id, dua ra cac bien phap khich le hieu qua.
Nhflng bien phap nay bao gom: (i) Ban hanh
"Lu?t tl hgp dieu tiet doanh nghiep vira va nho" nhim khich le sy phat trien ciia doanh nghi$p vira va nho, nang cao nang lire canh tranh cua doanh nghiep vira va nho cung nhu to chirc huiJng dan doanh nghiep vira va nho thong qua viec cimg nhau mua sam nguyen lieu, ciing nhau thanh lap khu gia cong, ciing nhau sir dung cong nghe mgi...
de thiic day sy hgp tac va phat trien; (ii) Tang ty' le khau hao tai san co djnh cua doanh nghiep vira va nho, khuyen khich doanh nghiep \ira va nho khong ngimg hien
; ,..., ihirc hien dai hoa thiet bi san xuat; (ml " " _^
chinh sach thul khac nhau giW " ^ ^ nghiep nho, vira vcri doanh nghiep khich le doanh nghiep nho, vira tang cuong tich Iii\. tai san xuit ma rgng. 9'' ^ . Nhat Ban quy djnh thul suit thue thu nh?p ciia doanh nghiep nho, vira thap hon 12 /" so vai doanh nghiep ldn; (iv) Thuc hien chinh sach cho vay uu dai. Doanh nghiep nho, vua dugc CO quan nha nude co tham quyen tir cip huyen trd len xac nhan se dugc khoan vay tir cac don vi tai chlnh ciia nha nude c6 mirc lai suit thip hcm 1,6% so vdi ngan hang thong thudng. Nhirng bien phap nay da cd tac dyng thiic diy sy phat triin cua cac doanh nghiep cong nghiep hien dai d nong thon Nhat Ban qua do gdp phin giai quyit viec lam viing nong thon.
Thic bay, hd trg su phdt trien doi vai cdc ngdnh tieu thu cong nghiep truyen thdng a khu vuc ndng thon. De gop phan giai quyet viec lam cho lao dgng nong thon, Nh|t Ban cdn coi trpng h i trg su phat trien doi vdi thi cong nghiep truyin thong d khu vyc ndng thon. Sir h5 trg Chinh phii Nhat Ban doi vdi sy phat triin cua cac nganh thu cong nghiSp truyen thong vung ndng thdn dugc thirc hien thdng qua nhieu bien phap khac nhau, nhu: (i) Thdng qua chinh sach tai chinh dl ho trg nganh tiiu thu cdng nghiep d nong thon. Bat diu tir thap nien 60 thi ky XX, cac thiit chl tai chinh d Nhat Ban bit diu thyc hien chinh sach cho vay uu dai ddi vdi
>IB> . S t t A S a J S t t . 1992 «P. S 28 5 (Li„
Chuan-zhe, Zhu Cheng-ming. Cong nghiip hda „„„„
Ihdn- kinh nghiem quoc ti vd con dicong cua Trung Qud Nxb Nhan dan Cat Lam, Trung Qu6c, nam 1992, tr. 28\^'
NGHIEN C(JfU OOHQ BflC fl. z6 4 ( 2 3 0 7 4 ^ ^ 42
Nghien cihi khoa hoc
nganh tieu thu cdng nghiep. Viec tiip can vdn vay vdi lai suit thip, thcri han dugc va\
tuong ddi dai da gdp phin giai quyit khd khan ve v6n phat triin san xuit tiiu thu cdng nghiep d nong thon Nhat Ban; (ii) Hd trg san xuit va kinh doanh cua nganh tiiu thu cdng nghiep. Ngoai hd trg cac dem vj hoat dgng trong nganh tiiu thii cdng nghiep \-iing ndng thon tiip can vdn, Chinh phu Nhat Ban cdn quan tam h i trg cac don vi san xuit tiiu thu cdng nghiep vl cdng nghe, dao tao nguon nhan lyc, phat triin thj trucmg va tieu thy san pham.
Thii ldm, thtrc hiin chinh sdch hd trg ddi v&i sir phdi triin ciig dognh nghiip nhd vd virg. Phat trien doanh nghiep nhg va vira hg?t dpng trong ITnh vyc phi ndng nghiep d ca khu vyc ndng thon va thanh thj cung la mpt bien phap quan trpng gdp phan giai quyet viec lam noi chung va viec lam cho lao dpng ndng thdn ndi rieng. Viec xac djnh tieu chuan cua doanh nghiep nhd va vira hoat dpng trong cac nganh, linh vyc khac nhau d Nhat Ban co sy thay ddi tir nam 1940 den nay. Trong "Luat co ban ve doanh nghiep nhd va vira" sira doi nam 1999, Nhat Ban xac djnh, doi vdi ITnh vyc cdng nghiep che tao, nhiing doanh nghiep cd dudi 300 lao ddng hgac cd vdn dieu le 3 ty yen dugc xem la dganh nghiep nhd va vira; ddi vgi ITnh vyc djch vy, nhtrng doanh nghiep cd dudi 100 lao dong hoac vdn dieu le la 50 trieu yen, dugc ggi la doanh nghiep nhd, vira.* Nhan thiic dugc tim quan trpng ciia
fiS> , mmim .miSf-m \ m (Un Han-chuan, Wei Ziiong-qi, "Diln biln vl xic dinh tieu chuan doanh
doanh nghiep nhd \ a vira ddi \(i\ sy phat trien kinh te - xa hpi. Nhat Ban da thyc hifn nhieu giai phap khac nhau, nhu: (i) Hoan thien he thdng luat \ e doanh nghifp nhd va vira. Den nay. Nhat Ban da ban hanh khoang gan 30 van ban luat lien quan din doanh nghiep nhd va vira, dien hinh nhu "Luat eg ban \e doanh nghiep nhd va vira", "Lujt hudng dan doanh nghiep nhd va vira", "Lu?t Ihiic day hien dai hda doanh nghiep nhd va
\ira", "Luat bao dam tin dyng cho doanh nghiep nhd va vira", "Luat hd trg tai chinh cho doanh nghiep nhd va vira hifn dai"...
He thdng phap luat tuang ddi hoan thifn vl doanh nghiep nhd va vira gdp phin quan trgng chg su phat triin doanh nghiep nhd va vira g Nhat Ban (hien doanh nghiep nhd va vira chiem 99% tdng sd doanh nghi$p cua Nhat Ban); (ii) Thyc hien cho vay uu dai vl tai chinh ddi vdi doanh nghiep nhd va vira.
Viec cho vay uu dai cua chinh phu d Nhat Ban dugc thyc hien chu yeu thdng qua viec thanh lap cac don vj tai chinh phii hgp, nhu:
Ngan hang tai chinh dganh nghifp nho va vira; Ngan hang tai chinh qudc dan, Ngan hang Td hgp cong thucmg Trung uong, Ngan hang tai chinh bao ve mdi trudng...
Nhirng don vj tai chinh nay cung cap chg dganh nghiep nhg va vira cac khoan vay iru dai dai han vdi lai suat thap hem nhieu Sd vdi mirc lai suat cua thj trudng. Ben canh dd, Nhat Ban cdn thiet lap mpt sd thiit che nhu
"Hiep hpi bao dam tin dyng", "Quy tin dyng doanh nghiep nhd va vira" nham thyc hifn chirc nang bao lanh tin dung cho doanh nghiep nhd va vira. Ngoai ra, quy dau tu
nghiep nho. vira a Nhat Ban v i ggi mcr", Tap chi Kinh le Ihi gidi, so I nam 2002).
NGHIEN C(iKl DdNG BflC A, SO 4(230) 4-2020 43
mao hiem cung ddng vai tro quan trpng ddi vgi hoat dpng ddi mdi, sang tag cua doanh nghiep nho va NTja; (iii) Thyc hien cac chinh sach uu dai ve thue ddi vin doanh nghiep nhd va vira. nhu ha thip thul thu nhap ciia doanh nghiep nhd va vira; mien giam thul cho doanh nghiep nhd, w a khi thue hoac mua thiet bj hien dai...'
2. Mpt so ggri md doi voi Viet Nam 1 rong thcri gian qua. thdng qua nhieu bien phap khac nhau, vifc giai qu\et viec lam cho lao dgng ndng thdn d nude ta da dat dugc nhieu thanh tyu quan trpng. Tuy nhien, ty 1| thieu vifc lam d khu vuc ndng thdn nude ta cdn tuong ddi cao. Tinh den quy I nam 2019, ty If thieu vifc lam ciia lao ddng trong dg tudi d khu vyc ndng thdn la 1,53%.
Da phan nhihig ngudi thieu viec lam hien lam vifc trong khu vyc nong, lam nghiep va thiiy san (chiem 71,1 % trong tong sd ngugi thiiu vifc lam).'" That nghiep va thieu viec iam d khu vyc ndng thdn \'a trong nganh ndng nghifp la mgt trong nhirng nguyen nhan lam cho so lao dpng d khu vyc nong thdn ra thanh thj lam viec d khu vyc phi chinh thiic ngay cang tang len. De giai quyet vifc lam cho lao dgng ndng thdn trong boi canh mdi d nude ta hien nay, con dudng co ban va chO yeu nhat vin la thong qua cac phucmg thirc nham tao viec lam tai chd, nhit la tap trung phat tnin kinh t l phi ndng
K H w e s j , (+B«»ggF>, 2005 ips 1 m
(t.ang Li-hua, "Kinh nghiem quoc t l v l he thdng phuc vu xa hoi doi vdi doanh nghiep nho, vira va goi mo d6i voi nirdc ta". Tap chl Kinh le lap Ihe Trung Qudc, s6 1 nam 2005).
'° Ting c(ic Thing ke (2019), Thong cio b i o chi v l tinh hinh lao dpng viec lam quy 1 nam 2019, https-.//www.gso.gov.vn'default.aspx?tabid=382&idmid=
2&IlemlD=19136.
-r> 1 inh nahicni nghiep d \Ting nong thon. 1 u KU"" r cua Nhat Ban \ a thuc tiin nude ta. "'^ P triin kinh tl phi ndng nghiep vimg
• • .- i-rti can quan thdn gdp phan giai quyet viec lam, >- tam mdt sd van de sau:
Thir nhdt, coi trgng sir phat trien cgn bdng cd ndng thdn vd thdnh thi Ire" cff sa tdng cuang su ddu tu cua nha nude, nhat la^
ddu tuphdl triin kit edu hg ting kinh te - xa hdi cho vung ndng thdn Kinh nghiem cua nhiiu nude, trong dd cd Nhat Ban cho thay, chi khi coi trgng phat triin ndng thon nhSm hudng din muc tieu phat triin can bang giira ndng thdn va thanh thj mdi cd the giai quy^t tdt vin dl lao dpng viec lam d viing nong thdn va nang cao chit lugng cupc sdng ciia cu dan ndng thdn. Trgng qua trinh doi mdi, nhit la sau 10 nam thyc hien Nghi quyit Trung uong 7 khda X va Chudng trinh myc tieu qudc gia xay dyng ndng thdn mdi, ndng thdn Viet Nam da cd su phat triin toan dien.
Tuy nhien, "ndng thon phat triin chua dong deu, ket noi kinh te nong thdn - dd thj yeu;
CO sd ha tang chua dap iing dugc yeu cau phat trien; eg cau kinh te va eg cau lao dgng ndng thdn chuyen djch eham so vdi yeu cau dat ra"." Nhiing khd khan, ban chl nay da anh hudng den viec giai quyet viec lam cho lao dpng viing ndng thdn. Chinh vi vay, dl giai quyet cd hieu qua van de lao ddng viec lam viing ndng thon, can coi trpng diing miic han niia cho phat trien ndng thdn tang cudng vai trd va chuc nang eia Nha nude trong phat trien ndng thdn, nhit la chirc nang hoach djnh chinh sach, thi chl'
" Dang Cong sin Vi?l Nam (2019), Kit lua„ j j , . K l / T W ngay 07 diing 8 nam 2019 cua Bp Chinh tri v i tiip tyc thirc hien Nghj quyit Tnmg ucmg 7 kh6a X v*
nong nghiep, nong dan, nong thon.
44 NGHIEN edu OdNQ BflC fl. s6 4 ( 2 3 0 ) 4 ! 2 ^
Nghien ciru khoa hoc
chirc nang cung irng cac djch vu cdng co ban nhu phat triin co sd ha ting kinh tl - xa hpi viing ndng thdn.
Thir hai, day mgnh chuyen dich ca edu kinh te ndng thdn theo huang coi trgng phdt triin kinh ti phi ndng nghiip a khu virc ndng thdn. Trong nhiing nam qua, co ciu kinh tl ndng thdn d nude ta tuy cd sy chuyin djch theo huong tich cyc, nhung ve eg ban ndng nghiep van giir trd chinh, cdng nghiep va djch vy phat trien eham. Dieu nay din din hien tugng that nghifp, thieu viec lam d khu vyc ndng thdn, nhieu lao dgng khu vyc ndng thdn phai ra thanh thj de tim kiem viec lam.
Chinh vi vay, de giai quyet viec lam cho lao dpng ndng thdn, can coi trpng diy manh chuyen dich co cau kinh te ndng thdn theo hudng phat triin dimg mirc cac nganh kinh te phi ndng nghiep d viing ndng thdn thdng qua cac bien phap nhu: (i) Tang cucmg dau tu phat trien kit cau ha tang ndng thdn thdng qua viec da dang hda ngudn luc dau tu cua nha nude va cac thanh phan kinh te de xay dyng cac cdng trinh ha tang thiet yeu, dac bift la giao thdng, dien, nude, vien thdng, he thdng ha ting thuong mai a ndng thdn; thyc hien sy uu tien trong dau tu cdng ciia nha nude ddi vol viec phat trien ket cau ha tang ndng thdn, co chinh sach uu dai ve tin dung nhim thiic diy sir tham gia dau tu cua doanh nghiep ddi vdi he thdng ket cau ha tang vimg ndng thdn; (ii) Thdng qua quy hoach va chinh sach dl thuc diy su phat triin lan toa cua cdng nghiep d cac thanh phd, dd thj ldn vl nong thdn; quy hoach va xay dung chinh sach uu tien nhim thuc day sy phat triin cila cac cum cdng nghiep, djch vy d ndng thdn cQng nhu cac nganh nghe cdng nghiep, djch vu, dac biet la cac nganh sir dung nhiiu lao ddng gin vdi qua trinh cdng
nghiep hda. dd thj hda. chu\en djch co cau lao dpng ndng thdn; (iii) Hoan thien chinh sach \ a eg che tai chinh tin dyng nham t^o dieu kien thuan lgi de cac dem \ j, ca nhan dugc tiep can \ a\ vdn thuan Igi \ di lai suat uu dai phyc \u phat trien cac nganh phi nong nghiep; (iv) Tang cuomg dua cdng nghiep vao khu vyc ndng thdn thdng qua cac bien phap, nhu quy ho^ch, ke ho^ch de djnh hucing phat trien cdng nghifp d viing ndng thdn, uu tien vdn dau tu cdng de phat trien ket cau ha tang viing ndng thdn, thyc hifn cac uu dai ve tin dyng, thue nhim thu hut doanh nghiep dau tu phat trien san xuat d viing ndng thdn...; (v) Hd trg sy phat trien ddi vdi cac nganh tieu thii cdng nghifp truyen thdng d khu vyc ndng thdn thdng qua chinh sach tai chinh, thue, hd trg ve cdng nghe, tim kiem thj trudmg va phat trien ngudn nhan luc; (vi) Coi trpng dung mirc viec phat trien du Ijch ndng thdn thdng qua cac bien phap, nhu: quy hoach phat trien du lich ndng thdn, tang cudrng sy lien ket giiia cac dia phucmg trong phat triin du Ijch ndng thdn, phat trien ket cau ha tang phyc vy phat triin du lich ndng thdn, thuc hien eSc chinh sach uu dai va day manh cai each hanh chinh nham tao thuan Igi cho doanh nghifp diu tu phat trien du lich ndng thdn; (vii) Coi trgng su ket ndi, lien ket giua cac don vj kinh tl d khu vuc ndng thdn va cac dem vj, doanh nghiep kinh te d do thj. Do nhieu don vj hoat dpng trong kinh te phi ndng nghifp d ndng thdn cd quy md nhd, nang Iyc canh tranh khdng cao, nen de gdp phan thuc day cac ddn vi kinh te phi ndng nghiep d khu vyc nong thdn phat trien can tang cudng su kit ndi, lien kit giiia cac dem vi kinh te d khu vyc ndng thdn vdi cac dgn vi, ddanh nghiep kinh tl d dd thj. De dam bao tinh ben
NGHltN Cda 0 6 N G BflC fl, S6 4(230) 4-2020 45
vQng cua su lien ket na\. can djnh hudng de doanh nghifp nhd d khu \-yc ndng thdn k\
ket hgp ddng vdi doanh nghiep Idn d dd thj Irong thyc hien cac ndi dung lien ket \ a hgp tac.
Thu ba, tdng cudng ddo tgo nghe cho Igo ddng ndng thdn. Dao tao nghe nham dam bao de mdi ngudi cd dugc k\ nang nghe nghifp nhat djnh la phuorng thtic quan trgng de chuyin ddi lao ddng ndng thdn, ciing nhu tao CO sd de ngugi lag dgng cd the tim kiem dugc vifc lam phii hgp khi di chuyen ra khu vyc do thi. Vi the, dao tao nghe cho lao dpng ndng thdn d nude ta hien nay cd >' nghia dac bift quan trgng. Sau 10 nam thyc hifn De an dao tao nghe cho lao dpng ndng thdn den nam 2020 (dugc phe duyet bdi Quyit djnh sd I956/QD;TTG cua Thu mdng Chinh phu), ty le lao ddng ndng thdn qua dao t?o d nude ta tang tir 28% nam 2009 len 59,5% (quy 1 nSm 2019), trgng sd na\. sd lao d^ng cd van bing chirng chi tang tir 14,1% len 23%.'^ Tuy nhien, hifu qua va chat lugng dao tao nghe cho lao dpng ndng thdn chua cao; dao tao nghe cho lao dgng ndng thdn vin chua dap iing dugc yeu cau cua thj tnrdng lao dgng va chuyen djch co ciu lao dpng ndng thdn. Chinh \i vay, tir kinh nghiem cua Nhat Ban, can tang cudng dao tao nghe tren co sd nang cao hieu qua, chit Iugng dao tao nghe cho lao ddng ndng thdn hien na\. thdng qua cac bien phap nhu:
(i) Xay dyng va hdan thien hf thdng phap lujt ve dao tao nghe cho lao ddng ndng thdn;
(ii) Ddi mdi \ a nang cao chat lugng dao tao nghi theo hudng md, linh boat; (iii) Phat
huy dung mirc vai trd cua nha nuiJC trong dao tao nghe cho lao dpng ndng ihdn. nhat
'' Ting c\ic Giao dye nghi nghiep, B$ t.ao dong, Thucmg binh v i x a hpi (2019), Bdo cdo kil qud 10 nam thuc hien tie dn ddo lao nghe cho lao dong ndng thon den ndm 2020, H3NO1.2019.
la vai trd dam bao kinh phi dii mirc cho cong tac dao tao nghi ddi vgi lao dpng ndn| thon;
(iv) Phat huy vai trd cua nhiiu chu the trong cdng tac dao tao nghi ^a hinh thanh mang ludi dao tao nghi \ di sy tham gia ciJa cac to chirc, don vj khac nhau; (v) Tren ca so xac djnh ro vl myc tieu dao tao. bdi dudng nghe dl da dang hda cac nganh nghi dao tao. Cd nghTa la dao tao nghi cin phai dap ling dugc nhu ciu \ a yeu ciu ciia thj tnrdng lao dpng.
Thtr lu, hodn thicn ca chi chinh sdch vd cd biin phdp phii hgp nhdm thuc ddy doanh nghiip nhd vd vira phdt triin. Doanh nghifp nhd va vira d ndng thdn va dd thj co vai trd quan Upng ddi vdi sy phat trien kinh te ciing nhu uong giii quyit viec lam. Chiing ta da cd nhiiu cd ging nhim thuc day sy phat uiln ciia doanh nghiep nhd va vira. Tuy nhien, thi chl chinh sach vin cdn khong it bit cap; mdi trucmg hoat dpng cua doanh nghifp nhd va vira d nude ta vin cdn gap phai nhieu khd khan; nang lyc canh tranh cua doanh nghifp nhd va vira cdn chua cao...
Do do, de thiic diy su phat trien cua doanh nghiep nhd va vira, qua do gdp phan giai quyet viec lam noi chung va viec lam viing ndng thdn ndi rieng, can: (i) Hoan thien thi che phap luat ve doanh nghiep nhd va vira nham tao co sd phap ly diy du dl phat triin doanh nghiep nay. Tham khao kinh nghiem cua cac nude, nhit la kinh nghiem cita Nhat Ban, can ban hanh mdt sd luat vl doanh nghiep nhd va vira nhu, "Luat hudng din doanh nghiep nhd va vira", "Luat thuc diy hien dai hda doanh nghiep nhd va vira",
"Luat bao dam tin dung cho doanh nghiep nhd va vira", "Luat hd trg tai chinh cho doanh nghiep nhd va vira hien dai"; (ji)
46 NQHIEN COU DOHG BflC fl. sd 4(230) 4.2020
Nghien ciru khoa hoc
Thdng qua nhiiu bien phap khac nhau nhim dam bao dl doanh nghiep nhd va vira cd co hgi binh ding va thuan lgi trong tiip can tin dyng; cin cd sy hd trg va iru dai vl lai suit, thdi han cho vay ddi vdi doanh nghiep nhd va vira; can thanh lap mpt sd thiit chl tin dung nhim thuc hien chirc nang dam bao tin dyng cho doanh nghiep nhd va vira, nhu
"Quy tin dung doanh nghiep nhd va vira";
(iii) Thyc hien cac chinh sach uu dai \ I thul ddi vdi doanh nghiep nhd va vira, nhu miin giam thue thu nhap ddi vdi doanh nghiep nhd va vira; (iv) Hd trg doanh nghiep vira va nhd ve phat trien va dao tao ngudn nhan lyc.
TAI L i f u THAM KHAO 1. Jean O.Lanjouw and Peter Lanjouw, Rural Non-farm Employment: A Sltrey.
2. "India: Policy Initiatives for Strengthening Rural Economic Development: Case Studies from Madhya Pradesh and Orissa India".
http://www.nri.org.
3. Steven Hagblade, Peter Hazell, Thomas Reardon, "The rural Non-farm Economy:
Pathway out of Poverty or Pathway in?".
http://www.ifpri.org.
4. ^-am, «Sr*W*SitB*h ( B * , ep
&)», tfasF-^tt. 2014 ip 5 J! 15 a (Wang Xi-ming, "Xay dyng ndng thon miji d nude ngoai (Nhat Ban, An Dp)", Bao Bao Moi truong Trung Quic, ngay 15/5/2014).
5. i t ^ . «0*a*tt5ta*59^)t*SBM
fs^siEiS». m'k^wnm . 2010 ^
S 3 ) i (Wang Jun-ming. "Kinh nghiem xay dyng nong thon mdi d Nhat Ban va ggi mo doi vdi nude ta", Tgp chi Khoa hgc xd hoi, so 3.
2010).
6.U'b, i^^n^m «**»*?*» , +
H * W ^ S F . 2007 :fp^ 7 M (Ni Xin, "Vl luat
CO ban ve ndng nghiep ciia Nhal Ban", Tgp ehi Kinh te ndng thdn Trung Qudc. so 7 nSm 2007).
7. Nguyen Trong Binh, "Sir tham gia cua ngudi dan trong xay dyng nong thon mdi d Nhat Ban. Han Quoc va Trung Qudc", Tgp chi Ly luan chinh tri. 2018. s6 10.
8. tmm, •M'H^. ««;wi*ft—mu
S-9^ij't>nitl«)> . isWKli.&,mi.. 1992
^ . B 28 ^ (Liu Chuan-zhe, Zhu Cheng-ming,
"Cong nghiep hda nong thon - kinh nghifm quoc te va con dudng ciia Trung Qudc", Nxb Nhiin dan Cat Lam, Trung Quoc, nam 1992).
«fl<]JS$-i5^S5> . l^Mimii , 2002 If-m 1 Itfj (Lin Han-chuan, Wei Zhong-qi. "Dien bien
\c \ac djnh lieu chuan doanh nghifp nho, vira d Nhat Bnar va ggi mo", Tgp chi Kinh te the gidi, s6 1 nam 2002).
10.6!!M% i'\"bmv.^'km^wmm
•i}f} , 2005 ifSlM (Lang Li-hua, "Kinh nghiem quoc tc ve he thong phyc vy xS hgi doi vdi doanh nghiep nho, vira va ggi md doi vdi nude ta", Tgp chi Kinh te lap the Trung Quoe, si 1 nam 2005).
11. Tong cue Thong ke (2019), Thong cao bao chi \'e tinh hinh lao dong vifc Iam quy I nam 2019. https://www.gso.gov.vn.
12. Dang Cong san Viet Nam (2019), Kit luan si 54-KLn'W ngay 07 thang 8 nam 2019 ciia Bp Chinh tri ve tiep tuc thuc hifn Nghj quyet Trung uong 7 khoa X ve nong nghiep, nong dan, nong thdn.
13. Tong cue Giao due nghe nghiep, Bp Lao dong Thucmg binh va Xa hgi (2019), Bdo cdo kit qud 10 ndm thuc hien de dn ddo tgo nghe cho lao ddng ndng thdn den ndm 2020, Ha Ngi, 2019.
NQHIEN Ola OONG BflC fl, SO 4(230) 4-2020 47
