NGHIEN CUU - TRAO 001
UNG DUNG PHUDNG PHAP P H / I N TfCH CHI PHI - LDI ICH TRDNG DANH GIA HIEU QUA MNH TE CUA CAY HUDNG BAI
0^ HUVEN OUV Cff Jiff
Tran Thj Tuy§n
C
ay liLrcrng bai (con gpi la cJy r l hu'crng, huanq lau, hue rirng...). tBn khoa hoc la Dianella ensifolia Lam, la m^t loai c% nhiet <3di co gia t r i kinh t ^ c a o , la loai hu-ong lieu c^uy {rB khd clot thay nhang trim). Von duac bi^t <3^n tCr lau trong dan gian vdi htrcng thom manh, mui dlMt va am ap dLrdi ten "dau Tr^n An" (Oil of Tranc^uility). HLrang bai t a o hi/ang nhir mui tram va duac dunq lam chat tao huanq ca ban dac bi^t trong cac nghi l l Pong Phtrcng.Tai huy^n Quy ChJu, r l huang bai du-pc phoi khfi trfin vdi nhieu vi co huanq tham khac nhu hdi, a\ui chi va ba mia di \am huo-ng thap. Huanq bai con la vj thuoc Pong y va thu-d-ng du'O'c trdng lam canh. Nam 2 0 0 6 , cay huang bai duac dua vao trdng thir nghiem tai ban Hoa Hai, xa Chau Hanh, huy^n Quy Chau den nay da cho thu hoach. B§n canh vi$c danh gia dat dai, xac dinh muc dd thfch nghi cua cay trdng thi vi^c danh gia hieu c^ua kinh tS phuc vu c^uy hoach ma rdng dien tfch loai cJy nay la vi^c lam can thiet.
De dat duge hieu qua cao trong dau tu hoac hanh dong phat trien, cac nha dau tu, nha quan li thuang dung truae nhieu phuang an lira chon. Tuy nhien, thuc te cho thay quyet dinh eiia cae nha hoach dinh chinh sach gap rat nhieu kho khan vi nhirng sy lua ebon mang tinh chit dinh tinh hay true quan, thieu mot tinh toan co tinh dinh lucmg. Phan tich chi phi - Igi ich
viet tit la CBA (Cost-Benefit Analysis) la cong cu ky thuat cho phep dua ra mot tinh toan dinh lugng, quy doi tat ca cae ehi phi va Igi ich ve mot dan vi do luang thong nhat la gia tri tien te giiip cho nguai.
ra quyet dinh de dang lua chon phuang an eiia minh.
Phuang phap phan tich chi phi - Igi ich cho phep xac dinh mot chinh sach hay mot hoat dong dugc thuc hien khi va ehi khi Igi ich cua chinh sach hay boat dong thu \e Ion ban so vai ehi phi bo ra.
So 1/2011
Thdng tin KH-CN Nghe An (28i
NGHIEN CUU - TRAO o 6 l
Truang hgp co nhieu chinh sach hay hoat dong phai lira ebon trong hoan canh ngu6n luc co ban thi chinh sach hay boat dong nao c6 Igi ich rong lan nhat se duge lira chon. CBA co y nghia rat lan trong viec lua chon quyet dinh hay sir dung hgp li cac nguon tai nguyen va da duge sir dung vao viec danh gia canh quan. Day ciing la mot trong nhirng phuang phap dua Dia li hoc phat trien theo huang dinh lugng.
Trong nong nghiep, viec lua chgn eay trong, vat nuoi doi hoi phai can nhac ky ludng giiia chi phi bo ra va Igi ich thu ve, dua ra dugc Igi ich rong cua doi tugng se lira chgn dua vao san xuat hay hieu qua cua chi phi do thi mai thuyet phuc dugc nha quan ly hay nguai lam chinh sach va dac biet la nguai dan. Vai nhirng uu the nhu vay, CBA dugc ung dung de tinh toan hieu qua kinh te cua cay huang bai tai huyen Quy Chau, tinh Nghe An.
1. Phirong phap phan tich chi phi - loi ich trong danh gia canh quan
- Chpn true th&igian vd chiet khdu Tuy dang canh quan va loai hinh khai thac, sir dung canh quan de chgn khoang thai gian (t) thich hgp. Doi vai loai hinh khai thac dat dai de trong cay hang nam thi khoang thai gian la mot nam, doi vai cay lau nam thi t = 1, ... n. Cay huang bai la loai cay lau nam, tir khi trong den thu hoach khoang 14-18 thang (tuy dieu kien dat dai, cham soc), cho nang suat cao nhat a nam thu 2, 3, sau 4-5 nam thi nang suat giam Slit va cay gia coi. Nhu vay, true thofi gian chgn de tinh toan t = 1, ... 4.
He so chiet khau co nhieu loai (he so chiet khau do vay uu dai, he so chiet khau cua cac ngan hang...). O day, tac gia chgn he so chiet khau bang lai suat khi dem von dau tu giri ngan hang. Thai
diem bat dau trong thu nghiem eay huang bai tai Quy Chau (nam 2006), gia thiet lai suat giri ngan hang la 6%.
- Gid tri hien tai rdng (NPV)
Chi tieu dugc sir dung nhieu nhat trong phan tich kinh te la gia tri hien tai rong (Net Present Value).
Dai lugng nay xac dinh gia tri Igi nhuan rong hien thofi khi chiet khau dong Igi ich va chi phi tra ve vai nam co sa bat dau (nam thii nhat). Hai cong thuc dugc sir dung:
hoac
Phuang an dugc quylt dinh la phuang an co NPV duong. Trong truang hgp co nhieu phuang an lira chon thi phuang an nao eo NPV lan nhat se la phuang an dugc uu tien de quyet dinh.
- Ty sudt Iffi ich - chi phi (BCR)
Ty le Igi ich - chi phi la ty le cua tong gia tri hien tai cua Igi ich so vai tong gia tri hien tai cua chi phi:
^cx
Ty le nay so sanh Igi ich va chi phi da dugc chiet khau. Trong truang hgp nay, Igi ich dugc xem la Igi ich tho bao gom ca Igi ich moi truang va xa hoi, con chi phi bao gom von cong vai cac chi phi van hanh, bao duang va thay the ciing nhu nhirng chi phi cho moi truoTig va xa hoi. Phuang an dugc quyet dinh la phuang an co BCR lan ban 1, trong truang hgp co nhieu phuang an khac nhau phai lira chgn thi phuang an dugc quyet dinh la phuang an eo BSR lan ban 1 lan nhat.
So 1/2011
Thong tin KH-CN Nghe An [29]
NGHIEN ClhJ - TRAO o6i
- Ty sudt hoan vdn npi bp (IRR)
Ty suat hoan von noi bg k (Internal Rate of Return - IRR) dugc dinh nghia nhu la he so ma qua do gia tri hien thai cua Igi ich va chi phi la bang nhau. He so k tuang duong vol ty le chiet khau (r), co the xac dinh bang each suy dien khi thoa man bieu thuc sau:
hoac
toG + ty toQ + rY
IRR dugc cae to ehiie tai chinh sir dung rong rai. Gia tri IRR sau khi tinh toan se
dugc so sanh vai lai suit we tai chinh hoac ty le chiet khau de xem xet muc do hap d§n ve tai chinh hoac kinh te cua du an. Ty suit nay rit nhay cam vai bien thien cua lai suat ngan hang trong ngan ban ciing nhu dai ban, chinh vi vay thuang dugc sir dung cho phan tich do nhay trong CBA.
2. Ket qua nghien cihi chi phi - loi ich ciia cay hvong bai tai huyen Quy Chau
Qua khao sat tai huyen Quy Chau cho thay, cac thong so CO tinh thue te cao da duge chgn Igc de dua vao tinh toan nham dua ra ket qua sat thuc nhat vai dia phuang. Chang ban, trong eac chi phi dau tu cho cay trong c6 chi phi cho phan chuong nhung thuc te nhan dan a dia phuang khong mua phan chuong ma ehi tan dung tir chan nuoi nen khong dua vao; hoac trong chi phi cho ngay cong lao dong, mac du dinh miic gia ngay cong hien tai cao ban nhung thuc te a huyen mien niii Quy Chau moi ngay cong lao dong chi dugc tra tir 25-30 ngan dong.
Bang 1: Hieu qua kinh te cia cay hvtffng bai (tinh tren Iha)
Gia tri
Chi phi {trieu ddng) Doanh thu {trieu ddng) Gia tri hien thai (PV) {trieu ddng)
Gia tri hien tai rong (NPV) {trieu ddng)
He so hoan von (IRR) Ti suat ehi phi - Igi ich
Nam 1
7,230 75 67,770
67,770
<0,06 10,37
2 3,030
96 92,970
87,707
<0,06 31,68
3 3,030
96 92,970
82,742
<0,06 31,68
4 3,030
75 71,970
60,427
<0,06 24,75
Ket qua tinh toan cho phep ket luan gia tri kinh te cua cay huang bai rat cao. So sanh vai
mot s6 cay cong nghiep dai ngay (cay ea phe, eay che) cho thiy hieu qua kinh te vugt trgi cua cay huang bai.
Sd 1/2011
Thdng tin KH-CN Nghe An (30]
NGHIEN CUU - TRAO 0 6 l
Bang 2: Hieu qua kinh te ciia cay ca phe, cay che (tinh tren Iha)
cay
Ca phe
Cay che
Gia tri Gia tri hien thai (PV) {trieu ddng) Gia tri hien tai rong ^ (NPV) {trieu ddng) He so hoan von (IRR)
Ti suat ehi phi - lai ich
Gia tri hien thai (PV) {trieu ddng) Gia tri hien rong (NPV) {trieu ddng)
He so hoan von (IRR)
Ti suat chi phi - Igi Ich
Nam 1
-150 -134
<0,06 0 -200 -178
<0,06 0
2 -120 -100
<0,06 0 200 168
<0,06 0
2 400 316
<0,06 5 450 356
<0,06 3,2
3 800 598
<0,06 8,9 750 560
<0,06 10
4 1580 1114
<0,06 14,1 1200
845
<0,06 17,1
3. Ket luan
- Huang bai la loai cay lam san ngoai go CO gia tri nhieu mat. Qua phan tich va tinh toan cho thay hieu qua kinh te cua loai cay nay rat cao, hiia hen la loai cay trien vong giiip nguai dan viing cao lam giau tir dat rimg. Dac biet, co the cho thu hoach tir nam dau gieo trong (khac vai cac loai cay dai ngay khac). Neu doi vai cay ea phe, cay che gia tri hien thai (PV) va gia tri hien rong (NPV) a nam diu va nam thir 2 la am va ti suat chi phi - Igi ich bing 0 (vi chua CO doanh thu) thi cay huang bai dat gia tri cao tir nam thii nhat (bang 1). Hieu qua kinh te ciia cay huang bai tir nam thii 3, 4, 5 ciing cao ban cay che va ca phe rat
Tai lieu tham khao
Ngudn [2], trang 124
nhieu, dieu do the hien qua ty suat ehi phi - Igi ich.
Trong khi do, diu tu ban dau de trong cay huang bai khong cao (chi phi diu vao), nam thii nhat chi phi tren 7 trieu dong/ha, cac nam sau chi phi it horn. Day la dieu kien thuan Igi khi dua cay huang bai vao san xuat a vung cao Quy Chau, nai cu tru chii yeu cua dong bao dan tgc thieu so.
- Xet ve mat xa hoi, viec trong cay huang bai giai quyet dang ke viec lam cho nguai lao dong. Mat khac, vai yeu cau ki thuat khong qua phiie tap, viec trong cay huang bai phu hgp vai trinh do ki thuat cua nong dan a huyen Quy Chau - nhung nguai ban dia va song gan bo vai nghe rimg. Ngoai viec phuc vu nhu cau lam huang, tang.thu nhap tir nghe thu cong cho nhan dan trong huyen, eay huang bai con co gia tri xuat khau cao./.
1. Tran Ngoc Hai, Nguyln Viet Khoa, KT thuat trdng mot sd cdy ldm sdn ngoai gd, Nxb Nong Nghiep, 2008.
2. Nguyen Cao Huan, Ddnh gid cdnh quan (theo huang tiep can kinh ti sink thdi), Nxb Dai hoc Quoc gia Ha Noi, 2005.
3. Vu Quyet ThSng, Quy hoach mdi truang, Nxb Dai Hoc Qu6c gia Ha Npi, 2007.
4. Trung tam khuyin nong - So Nong Nghiep va Phat triin nong thon Nghe An, Du todn chi tiit Icinh phi md hinh Icinh doanh rieng ben vung co gid tri kinh te cao, 2008.
5. UBND huyen Quy Chau, Quy hoach tdng thi phdt triin kinh te - xd hdi huyen Quy Chau, tinh Nghi An 1996-2010.
So 1/2011
