DlSABPd
DAN
UBI
TEHNiS BROTOTlPE ALAT PEHYBRTIR BIBlT KEHTAH6
(
Salanum tuberasum
k.
)
SECARW
OPTIK-ILEKTRONIN
1986
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
l N S T l T U T PERTANIAN B O G O R
I g u s Hendrawan, F 18.0331. D i s a i n a a n u j i t e k n i s p r o t o t i -
pe a l a t p e n y o r t i r b i b i t k e n t a n g ( Solanum t u b e r o s u m
L.
) s e c a r a o p t i h - e l e k t r o n i k , Dibawah b i m b i n g a n P a r l a u n g a nA d i l R a n g k u t i d a n Kudang Boro S e m i n a r ,
S a l a h s a t u f a k t o r u n t u k m e n i n g k a t k a n p r o d u k s i k o m o d i t i
k e n t a n g a d a l a h t e r s e d i a n y a b i b i t k e n t a n g y a n g b e r m u t u dan
u n g g u l . B i b i t k e n t a n g y a n g u n g g u l mempunyai k r i t e r i a t i d a k
c a c a t , b e b a s hama d a n p e n y a k i t s e r t a mempunyai u k u r a n t e r -
t e i u.
P e n y o r t i r a n b i b i t k e n t a n g y a n g b a i k d a n o p t i m a l pen-
t i n g d i l a k u k a n a g a r p r o d u k s i k e n t a n g y a n g d i h a s i l k a n o p t i -
mal.
T u j u a n p e n e l i t i a n i n i a d a l a h u n t u k d i s a i n d a n u j i c o b a
p r o t o t i p e a l a t p e n y o r t i r b i b i t k e n t a n g ( Solanum t u b e r o s u m
L.
) b e r d a s a r k a n p e r b e d a a n w a r n a , d a l a m r a n g k a m e n g g a n t i k a n t e n a g a m a n u s i a d a l a m k e g i a t a n p e n y o r t i r a n b i b i t k e n t a n g s e r -t a merupakan s a l a h s a t u l a n g k a h awal d a l a m u s a h a o t o m a t i s a s i
d a l a m b i d a n g p e r t a n i a n k h u s u s n y a d a l a m p e n a n g a n a n p a s c a pa-
n e n ,
A l a t p e n y o r t i r b i b i t k e n t a n g i n i t e r d i r i d a r i d u a b a g i -
a n utama y a i t u b a g i a n e l e k t r o n i k d a n m e k a n i k , B a g i a n e l e k -
t r o n i k m e l i p u t i b e b e r a p a u n i t , y a i t u ; a ) u n i t p e n g i n d e r a ,
b ) u n i t pembanding, c ) u n i t p e n g u a t , d ) u n i t p e n e n t u w a k t u
d a r i ; a ) u n i t pengangkut ( t r a n s p o r t a s i ), b ) penutup, C )
s a l u r a n penasukan ( hopper ) dan u n i t p e n y a l u r a n k e n t a n g yang b a i k dan j e l e k .
Tenaga yang d i p e r l u k a n untuk mengoperasikan a l a t pe-
n y o r t i r i n i a d a l a h
365.2
watt, dengan k e c e p a t a n a n g u l e r mo-t o r s e b e s a r 1 450 p u t a r a n p e r menit dan t e n a g a untuk mengge-
r a k k a n motor s e b e s a r 0,25 h p (
191
w a t t1.
U j i t e k n i s t e r h a d a p a l a t p e n y o r t i r i n i t e r d i r i d a r i
p e n c a t a t a n b e s a r n y a t e g a n g a n k e l u a r a n r a t a - r a t a dan simpa-
ngannya d a r i u n i t p e n g i n d e r a , u j i i n i b e r t u j u a n untuk menen-
t u k a n tegangan k e l u a r a n r a t a - r a t a pada s a a t ban b e r j a l a n be-
r i s i k e n t a n g j e l e k yang n a n t i n y a digunakan u n t u k t e g a n g a n a -
c u a n , U j i s e n s i z i v i t a s , k a p a s i t a s l a p a n g a l a t , k a p a s i t a s
t e o r i t i s a l a t dan e f i s i e n s i a l a t d i l a k u k a n dengan p e n c a t a t a n
jumlah dan b e r a t k e n t a n g b a i k dan j e l e k y a n g t e r s o t i r s e r t a
waktu yang d i p e r l u k a n untuli m e n y e l e s a i k a n p e n y o r t i r a n , Me-
t o d a u j i t digunakan u n t u k mengetahui s e n s i t i v i t a s a l a t .
U-
j i a d a t i d a k n y a pengaruh waktu ( s a a t ) pengukuran t e g a n g a n t e r h a d a p h a s i l pengukuran d i l a k u k a n untuk mengetahui s e b e r a -
pa jauh b e s a r n y a pengaruh t e r s e b u t , s e h i n g g a dengan d i k e t a -
h u i pengaruh t e r s e b u t d a p a t d i t e n t u k a n f a k t o r k o r e k s i a g a r
a l a t p e n y o r t i r d a p a t d i p e r g u n a k a n pada s e t i a p waktu ( p a g i , s i a n g a t z u s o r e ) , metoda p e n g u j i a n n y a digunakan a n a l i s a va- r i a s i ( AI'IAVA ). U j i ada t i d a k n y a pengaruh k o s e n t r a s i ken-
t a n g j e l e k t e r h a d a p h a s i l p e n y o r t i r a n b e r t u j u a n untuk menge-
t a h u i s e b e r a p a jauh k e r j a a l a t t e r s e b u t a k i b a t meningkatnya
S e s u n g g u h n y a b e r s a m a k e s u l i t a n ( d a t a n g ) k e r i n g a n a n ( k e - l a p a n g a n ). S e b a b i t u , a p a b i l a e n g k a u mempunyai tempo, b e k e r j a k e r a s l a h . Dan k e p a d a Tuhanmu, t u n j u k k a n l a h peng-
r l
h a r a p a n . ( S u r a t A l - I n s y i r a h
6
-
8 ) .Kupersembahkan pada a y a h b u n d a
y a n g t e l a h mernbimbing a n a k -
a n a k n y a d e n & penuh k a s i h sa-
y a n g , s a u d a r a - s a u d a r a k u y a n g
banyalc m e a b e r i k a n d u k u n g a n mo-
r i l d a n p e r h a t i a n y a n g amat b g
sar s e r t a u n t u k o r a n g t e r k a s i h
y a n g d e n g a n s e t i a mernberikan
s e m a n g a t d a l a m m e n g a r u n g i k e h i -
P e n u l i s d i l a h i r k a n
.'-
Bandung pada t a n g g a l 30 J u n i 1961,
merupakan a n a k k e t i g a d a r i empat b e r s a u d a r a , d a r i a y a h i b u ,H. Mohammad I y u n clan Ny. H. B e n d a w a t i .
P e n u l i s menamatkan s e k o l a h l a n j u t a n a t a s d i SMAN X I Ban-
d u n g pada t a h u n 1981, s e r t a pada t a h u n y a n g sama d i t e r i m a d i
I n s t i t ut P e r t a n i a n Bogor melalui P r o y e k P e r i n t i s I , s e t e l a h
m e n g i k u t i T i n g k a t P e r s i a p a n Bersama ( TPB ) selama s a t u t a - h u n , p e n u l i s d i t e r i m a d i J u r u s a n M e k a n i s a s i P e r t a n i a n pada
DISAIN DAN U J I TEKNIS PROTOTIPE ALAT PENYORTIR BIBIT KENTANG
( Solanum t u b e r o s u
L,
) SECARA OPTIK-
ELZTROItIKO l e h
IYUS HENDRAWAN
F 18.0331
SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S A R J M A TEKIJOLOGI PJBTANIAN
~ a d a J u r u s a n MEKAHXSASI PERTANIAfi,
*
F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
1986
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAii
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
%A-KULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
DISAIN DAN U J I T m I S PROr >TIPE ALAT PENYORTIR BIBIT KEMTANG
( Solanum t u b e r o s u m L. ) SECARA OPTIK
-
ELEXTRONIKSKRIFSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S A R J A T ~ A TTEKNOLOGI PERTANIAN
pada J u r u s a n MEKAHISASI PERTANIAN,
F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n S o g o r
O l e h
IYUS BEPIDRAWAN
P 18.0331
D i l a h i r k a n pada t a n g g a l
30
J u n i1961
d i Bandung
T a n g g a l l u l u s : 22 P e b r u a r i
1986
D i s e t u j u i ,
Bogor, 1 0 Maret
1986
KATA PENGANTAR
P u j i d a n s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n k e h a d i r a t A l l a h Yang
Maha K u a s a , k a r e n a d e n g a n i z i n N y a p u l a l a h s k r i p s i i n i d a p a t
d i s e l e s a i k a n .
S k r i p s i i n i d i b u a t s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k mem-
p e r o l e h g e l a r SARJANA TELYOMGI PERTANIAN, p a d a J u r u s a n ME-
KANISASI PERTANIAN, F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n , I n s t i t u t
P e r t a n i a n Bogor.
Pada k e s e m p a t a n inl p e n u l i s mengusapkan t e r i m a k a s i h
k e p a d a :
1
.
Bapak Ir. PARLAUNGAN ADIL RANGKUTI, s e b a g a i d o s e n pem-b i m b i n g u t a n a ,
2. Bapak I r , KilDANG BORO SEMINAR, a t a s s a r a n d a n d o r o n g a n m o r i l y a n g d i b e r i k a n s e l a k u d o s e n pembimbing pendamping,
3.
Bapak Ir. KUSEN MORGAN, MS, y a n g t e l a h memberikan s a r a n -s a r a n .
4.
h p a k Ir, SOESILO SARWONO, y a n g t e l a h memberikan b i n -b i n g a n n y a ,
5.
Bapak Ir. PEN1 SOEPRIJASTO, s e l a k u -pimpinan " I n s a i i Motoruy a n g t e l a h memberikan s e g a l a f a s i l i t a s p e r b e n g k e l a n .
6.
P a r a k a r y a w a n " I n s a n M o t o r l l , y a n g t e l a h b a n y a k membantup e n u l i s s e l a m a pembuatan a l a t .
7,
Rekan DEWA MADE SUBRATA, y a n g t e l a h b a n y a k memberikan do-r o n g a n m o r i l h i n g g a s e l e s a i n y a penyusunan s k r i p s i .
8.
K e l u a r g a b e s a r j a l a n Sempur no54
Bogor, y a n g t e l a h mem-b a n t u d a n memberikan d o r o n g a n s e l a m a p e n e l i t i a n .
9.
S e l u r u h r e k a n - r e k a n y a n g t e l a h b a n y a k membantu maupunrnendorong p e n u l i s d i d a l a m p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n h i n g g a
t e r s u s u n n y a s k r i p s i .
P e n u l i s m e n y a d a r i m a s i h b a n y a k k e k u r a n g a n - k e k u r a n g a n
da--1m penyusunan s k r i p s i i n i , o l e h s e b a b i t u k r i t i k d a n sa-
r a n s e n a n t i a s a p e n u l i s n a n t i k a n .
DlSABPd
DAN
UBI
TEHNiS BROTOTlPE ALAT PEHYBRTIR BIBlT KEHTAH6
(
Salanum tuberasum
k.
)
SECARW
OPTIK-ILEKTRONIN
1986
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
l N S T l T U T PERTANIAN B O G O R
I g u s Hendrawan, F 18.0331. D i s a i n a a n u j i t e k n i s p r o t o t i -
pe a l a t p e n y o r t i r b i b i t k e n t a n g ( Solanum t u b e r o s u m
L.
) s e c a r a o p t i h - e l e k t r o n i k , Dibawah b i m b i n g a n P a r l a u n g a nA d i l R a n g k u t i d a n Kudang Boro S e m i n a r ,
S a l a h s a t u f a k t o r u n t u k m e n i n g k a t k a n p r o d u k s i k o m o d i t i
k e n t a n g a d a l a h t e r s e d i a n y a b i b i t k e n t a n g y a n g b e r m u t u dan
u n g g u l . B i b i t k e n t a n g y a n g u n g g u l mempunyai k r i t e r i a t i d a k
c a c a t , b e b a s hama d a n p e n y a k i t s e r t a mempunyai u k u r a n t e r -
t e i u.
P e n y o r t i r a n b i b i t k e n t a n g y a n g b a i k d a n o p t i m a l pen-
t i n g d i l a k u k a n a g a r p r o d u k s i k e n t a n g y a n g d i h a s i l k a n o p t i -
mal.
T u j u a n p e n e l i t i a n i n i a d a l a h u n t u k d i s a i n d a n u j i c o b a
p r o t o t i p e a l a t p e n y o r t i r b i b i t k e n t a n g ( Solanum t u b e r o s u m
L.
) b e r d a s a r k a n p e r b e d a a n w a r n a , d a l a m r a n g k a m e n g g a n t i k a n t e n a g a m a n u s i a d a l a m k e g i a t a n p e n y o r t i r a n b i b i t k e n t a n g s e r -t a merupakan s a l a h s a t u l a n g k a h awal d a l a m u s a h a o t o m a t i s a s i
d a l a m b i d a n g p e r t a n i a n k h u s u s n y a d a l a m p e n a n g a n a n p a s c a pa-
n e n ,
A l a t p e n y o r t i r b i b i t k e n t a n g i n i t e r d i r i d a r i d u a b a g i -
a n utama y a i t u b a g i a n e l e k t r o n i k d a n m e k a n i k , B a g i a n e l e k -
t r o n i k m e l i p u t i b e b e r a p a u n i t , y a i t u ; a ) u n i t p e n g i n d e r a ,
b ) u n i t pembanding, c ) u n i t p e n g u a t , d ) u n i t p e n e n t u w a k t u
d a r i ; a ) u n i t pengangkut ( t r a n s p o r t a s i ), b ) penutup, C )
s a l u r a n penasukan ( hopper ) dan u n i t p e n y a l u r a n k e n t a n g yang b a i k dan j e l e k .
Tenaga yang d i p e r l u k a n untuk mengoperasikan a l a t pe-
n y o r t i r i n i a d a l a h
365.2
watt, dengan k e c e p a t a n a n g u l e r mo-t o r s e b e s a r 1 450 p u t a r a n p e r menit dan t e n a g a untuk mengge-
r a k k a n motor s e b e s a r 0,25 h p (
191
w a t t1.
U j i t e k n i s t e r h a d a p a l a t p e n y o r t i r i n i t e r d i r i d a r i
p e n c a t a t a n b e s a r n y a t e g a n g a n k e l u a r a n r a t a - r a t a dan simpa-
ngannya d a r i u n i t p e n g i n d e r a , u j i i n i b e r t u j u a n untuk menen-
t u k a n tegangan k e l u a r a n r a t a - r a t a pada s a a t ban b e r j a l a n be-
r i s i k e n t a n g j e l e k yang n a n t i n y a digunakan u n t u k t e g a n g a n a -
c u a n , U j i s e n s i z i v i t a s , k a p a s i t a s l a p a n g a l a t , k a p a s i t a s
t e o r i t i s a l a t dan e f i s i e n s i a l a t d i l a k u k a n dengan p e n c a t a t a n
jumlah dan b e r a t k e n t a n g b a i k dan j e l e k y a n g t e r s o t i r s e r t a
waktu yang d i p e r l u k a n untuli m e n y e l e s a i k a n p e n y o r t i r a n , Me-
t o d a u j i t digunakan u n t u k mengetahui s e n s i t i v i t a s a l a t .
U-
j i a d a t i d a k n y a pengaruh waktu ( s a a t ) pengukuran t e g a n g a n t e r h a d a p h a s i l pengukuran d i l a k u k a n untuk mengetahui s e b e r a -
pa jauh b e s a r n y a pengaruh t e r s e b u t , s e h i n g g a dengan d i k e t a -
h u i pengaruh t e r s e b u t d a p a t d i t e n t u k a n f a k t o r k o r e k s i a g a r
a l a t p e n y o r t i r d a p a t d i p e r g u n a k a n pada s e t i a p waktu ( p a g i , s i a n g a t z u s o r e ) , metoda p e n g u j i a n n y a digunakan a n a l i s a va- r i a s i ( AI'IAVA ). U j i ada t i d a k n y a pengaruh k o s e n t r a s i ken-
t a n g j e l e k t e r h a d a p h a s i l p e n y o r t i r a n b e r t u j u a n untuk menge-
t a h u i s e b e r a p a jauh k e r j a a l a t t e r s e b u t a k i b a t meningkatnya
S e s u n g g u h n y a b e r s a m a k e s u l i t a n ( d a t a n g ) k e r i n g a n a n ( k e - l a p a n g a n ). S e b a b i t u , a p a b i l a e n g k a u mempunyai tempo, b e k e r j a k e r a s l a h . Dan k e p a d a Tuhanmu, t u n j u k k a n l a h peng-
r l
h a r a p a n . ( S u r a t A l - I n s y i r a h
6
-
8 ) .Kupersembahkan pada a y a h b u n d a
y a n g t e l a h mernbimbing a n a k -
a n a k n y a d e n & penuh k a s i h sa-
y a n g , s a u d a r a - s a u d a r a k u y a n g
banyalc m e a b e r i k a n d u k u n g a n mo-
r i l d a n p e r h a t i a n y a n g amat b g
sar s e r t a u n t u k o r a n g t e r k a s i h
y a n g d e n g a n s e t i a mernberikan
s e m a n g a t d a l a m m e n g a r u n g i k e h i -
P e n u l i s d i l a h i r k a n
.'-
Bandung pada t a n g g a l 30 J u n i 1961,
merupakan a n a k k e t i g a d a r i empat b e r s a u d a r a , d a r i a y a h i b u ,H. Mohammad I y u n clan Ny. H. B e n d a w a t i .
P e n u l i s menamatkan s e k o l a h l a n j u t a n a t a s d i SMAN X I Ban-
d u n g pada t a h u n 1981, s e r t a pada t a h u n y a n g sama d i t e r i m a d i
I n s t i t ut P e r t a n i a n Bogor melalui P r o y e k P e r i n t i s I , s e t e l a h
m e n g i k u t i T i n g k a t P e r s i a p a n Bersama ( TPB ) selama s a t u t a - h u n , p e n u l i s d i t e r i m a d i J u r u s a n M e k a n i s a s i P e r t a n i a n pada
DISAIN DAN U J I TEKNIS PROTOTIPE ALAT PENYORTIR BIBIT KENTANG
( Solanum t u b e r o s u
L,
) SECARA OPTIK-
ELZTROItIKO l e h
IYUS HENDRAWAN
F 18.0331
SKRIPSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S A R J M A TEKIJOLOGI PJBTANIAN
~ a d a J u r u s a n MEKAHXSASI PERTANIAfi,
*
F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
1986
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAii
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
%A-KULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
DISAIN DAN U J I T m I S PROr >TIPE ALAT PENYORTIR BIBIT KEMTANG
( Solanum t u b e r o s u m L. ) SECARA OPTIK
-
ELEXTRONIKSKRIFSI
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r
S A R J A T ~ A TTEKNOLOGI PERTANIAN
pada J u r u s a n MEKAHISASI PERTANIAN,
F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n ,
I n s t i t u t P e r t a n i a n S o g o r
O l e h
IYUS BEPIDRAWAN
P 18.0331
D i l a h i r k a n pada t a n g g a l
30
J u n i1961
d i Bandung
T a n g g a l l u l u s : 22 P e b r u a r i
1986
D i s e t u j u i ,
Bogor, 1 0 Maret
1986
KATA PENGANTAR
P u j i d a n s y u k u r p e n u l i s p a n j a t k a n k e h a d i r a t A l l a h Yang
Maha K u a s a , k a r e n a d e n g a n i z i n N y a p u l a l a h s k r i p s i i n i d a p a t
d i s e l e s a i k a n .
S k r i p s i i n i d i b u a t s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k mem-
p e r o l e h g e l a r SARJANA TELYOMGI PERTANIAN, p a d a J u r u s a n ME-
KANISASI PERTANIAN, F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n , I n s t i t u t
P e r t a n i a n Bogor.
Pada k e s e m p a t a n inl p e n u l i s mengusapkan t e r i m a k a s i h
k e p a d a :
1
.
Bapak Ir. PARLAUNGAN ADIL RANGKUTI, s e b a g a i d o s e n pem-b i m b i n g u t a n a ,
2. Bapak I r , KilDANG BORO SEMINAR, a t a s s a r a n d a n d o r o n g a n m o r i l y a n g d i b e r i k a n s e l a k u d o s e n pembimbing pendamping,
3.
Bapak Ir. KUSEN MORGAN, MS, y a n g t e l a h memberikan s a r a n -s a r a n .
4.
h p a k Ir, SOESILO SARWONO, y a n g t e l a h memberikan b i n -b i n g a n n y a ,
5.
Bapak Ir. PEN1 SOEPRIJASTO, s e l a k u -pimpinan " I n s a i i Motoruy a n g t e l a h memberikan s e g a l a f a s i l i t a s p e r b e n g k e l a n .
6.
P a r a k a r y a w a n " I n s a n M o t o r l l , y a n g t e l a h b a n y a k membantup e n u l i s s e l a m a pembuatan a l a t .
7,
Rekan DEWA MADE SUBRATA, y a n g t e l a h b a n y a k memberikan do-r o n g a n m o r i l h i n g g a s e l e s a i n y a penyusunan s k r i p s i .
8.
K e l u a r g a b e s a r j a l a n Sempur no54
Bogor, y a n g t e l a h mem-b a n t u d a n memberikan d o r o n g a n s e l a m a p e n e l i t i a n .
9.
S e l u r u h r e k a n - r e k a n y a n g t e l a h b a n y a k membantu maupunrnendorong p e n u l i s d i d a l a m p e l a k s a n a a n p e n e l i t i a n h i n g g a
t e r s u s u n n y a s k r i p s i .
P e n u l i s m e n y a d a r i m a s i h b a n y a k k e k u r a n g a n - k e k u r a n g a n
da--1m penyusunan s k r i p s i i n i , o l e h s e b a b i t u k r i t i k d a n sa-
r a n s e n a n t i a s a p e n u l i s n a n t i k a n .