• Tidak ada hasil yang ditemukan

Pengaruh Jarak dan Posisi Sambungan Tegak terhadap Sifat Mekanis LVL (Laminated Veneer Lumber) Kayu Kaya (Khaya anthoteca)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2017

Membagikan "Pengaruh Jarak dan Posisi Sambungan Tegak terhadap Sifat Mekanis LVL (Laminated Veneer Lumber) Kayu Kaya (Khaya anthoteca)"

Copied!
124
0
0

Teks penuh

(1)

PENGARUR JARAK DAN POSISI SAMBUNGAN TEGAI<

TERHADAP SWAT RIEKANIS LVL (LAMINATED VENEER LUMBER)

KAYU KAYA

(Klraya

antltoteca)

OIeli

:

W A S T O

E. 30.0451

JURUSAN TEKNOLOGI 13ASIL HUTAN

FAKULTAS KElIUTANAN

lNSTlTUT PERTANIAN BOGOR

(2)

"Manusia adalah asalnya setetes air hina, kemana-mana membawa

kotoran serta ujung-ujungnya menjadi bangkai"

daripada orang yang menyeru

amal shaleh dan berkata: "sesungguhnya aku

yang berserah

diri

?" (4s. 41:33)

ada

di

bumi i t u akan binasa. Dan tetap kekal Dzat

empunyai kebesaran dan kemuliaan. Maka nikmat

manakah yang kamu dustakan ?" (Qs.

55:26-28)

selamanya merasakan senang, cei-ia dan

demikian

tidak

akan selamanya s u a h , sedih

Siapkanlah untu k rnenerirna kenyataan yang

n ridlo Allal, selalu menyerta"

ada kemcidab;ln, sesungguhn~a

Maka apabila lkamu t e h h selesai dari

urusan yang lain" (Qs.

(3)

RINGKASAN

W A S T

0

(E 30.0451). P e ~ ~ g ; ~ r n h J:~ral; (I:III Posisi S;li~~bui~gnn Teg:~lc Tcrliatl;~l~ Sif;lt M c l i : i ~ ~ i s L V L (L:r~nii~atetl vellecl- Lumber) K.I~II Kaya (Kll[g~cr ~ t i ~ t l ~ o t c c ~ t ) ( di banah l ~ i ~ i ~ l ~ i ~ ~ g ; ~ n

D L

Ir, Etli Suh:~ill~i B;~li;u; M. A w . tl;ul Pl-trl:

Dr.

Ir: H. Yusuf Sutltl Hatli, R'l. Azr.).

S~.~;III~I ilii ~C~;III ~IIIIC~ illdtlslri i)erk;~yil:~~i di llldoi~csi;~ bcr:id:i l)a&i illdirslri k;1y11 I:ll)is !.:111g s:ii~giii

bcrpcr;~~~ d;iliiii~ PCII~C~~I~~III ICII;I~;I kei:i:~ &In l)crnleh;i~i dc\'is;l. NII~IIIII dis;itlari bal~\v;~ induscri k;~yu 1:lpis

(I;III .itlg;i i i i c l ~ ~ s ~ r i l;;iyi~ ge~g;~.ji;~~~ I ~ ~ c l o i ~ c s i ; ~ s;111g;i1 tcrga1iIii~lg ke11:id:l k;iyi~ 1itit:i11 ;1l>i111 y i i g bcrl<~~:~lil:is ~illggi ~:III bcrtli;i~i~clcr bcs;ir !.311g ~1erscdii1;11i1iy;1 di Ili1la11 :I~~IIII seul:ll<ill lii11gI01. Ko~idisi 1erscb11l scli~;~hil~

III~II~II~IUI peilggu1i:ian kapi SCC;IGI l c b i l ~ cfisieil yang diaiil;lraily;~ dapol tlilakiiaks~i t l c i ~ g n ~ ~ ~CII~CIII~:III~;III

lekllologi p c ~ n a ~ ~ f i ~ a l a ~ ~ scil;~ tliversifikasi prodiik.

.4d;i11y;i II~);IFI 11e11cr;ip;11i lek~~ologi d;ila~i~ III~I~C~~I;~~<;III lprodi~k b:ir11 bc~-t~l);i L\fL ( L ; ~ i ~ ~ i ~ ~ : i t c t l Vcliccr Lulliber) y;ing dapill dibual tl;iri by11 bcrkualilas rend;ili &rri k;l!.tl yi111g kur;i~ig dikci1;iI (/1~~.51!1.

1<iio11?1 .s/~cr,ic.r) :1t;1(1 kayu ccl1;11 IIII~I~II~I ( f n . ~ ~ grol~~iirg .A~.I)L'CICS) t;ll)i tIc1ig;i11 k11:11il;is l)rotIuk !;III~ islill~~\\;i.

~~lcrilpakali pcluallg bagi tcrciplanya L V L scbagai substilllsi bagi k ; i y ~ ~ gcrgajiall &III pl!.\rnnd.

L V L ;~d;~lali s;ll;111 salt1 aiiggot;i 1):111el kayil yallg tcrbuat tlnri I c i ~ i b ; i r ; ~ i ~ - l c ~ ~ ~ b ; ~ ~ : ~ ~ i \.eilir yilllg tlirckll

I I I I I 1 1 i I I S C I I I I

I .

s c ~ l i g i ~ s s e i r I I II~III~I:III I I C Dc~lgii~l

(lc~~iil(i;~~i L V L ~tiiril) (lc113111 k;lyi~ l;~pis ~;III~~II~:I s;i~~r:~-sa~i~:i Icrbi1:11 (1;lri l;~pis;i~~ vcriir l<cc~i;~li :lr;111 rcl<;11:111

~I:III ko~istrtiksi ~)CI~~IISII~~;II~ \ ~ c ~ ~ i ~ n i p ~ y;111g sqia.j:~r (B:~kar. 1996).

P c ~ i c l i t i ; ~ ~ ~ i11i O~~III~II;~II i1111tik i ~ ~ e i ~ g c l : i l i ~ ~ i ;lspck ickliis ~ck1101ngis ~CIII~II;~I;~I~ L\!L (LI~;IIII GIIIIJ<;I ~ ~ ~ e i ~ r p u k : i y a inCnr~ii;isi tckllis !.illig dil)crluk:~i~ dalam PCII~~III~;~II~;III illdus~ri L V L tli I ~ ~ t l n ~ ~ e s i ; ~ . UIII~I~< ~III

dilcliti pellganlli jilrak d i l l 1 posisi s a l i ~ b l l l ~ g : ~ ~ ~ lcgak tcrli:itl;~p sif:11 11rck:111is L V L k l y r ~ l<i~y;i (K/IO~,(I

~nrllro1cc:n). S;rs:ilan yallg illgill tlikclal~rli adalall jarak sa111bu11g:l11 veliir II~~II~I~III~II (d;iri lill)is:ll~ ya11g

bcrclck~l:l~i) d;lii ~IIICIY;II s;1111bi11ig;111 ve11ir tcrdckal (])ads 1)osisi 1cg:ik y111g sa111;i) p111g (liizi111~;111 d;iri L V L

dcligan rcb;il vcllir r c r l c ~ ~ l i ~ . U111ilk ilu dibilal L V L dcllgaii ketcb:~l;i~~ lc11c11t11 (scsu;~i (ICI~~;III (i!jtl;lii

I)CII~II.~~~II) d i ~ r i vcl~ir ki1y11 Kap1 dari bcrb;~g;ii kclcbalal~ III~II~~~III~I~~II ~)crckiil UF d:lii PF.

Pcllcliti;~~~ illi icrdiri d;ii du;~ Ia11;1p. yailu : pcncnlu;ill jaiak s;in~bu~~ga~i III~II~I~IIIII~ d:lri ~II;I li~l)is;ii~

y;log bcrtlck;itail. Uilti~k 5\11) pclleliliall illi l ~ a ~ i y a dibuat da11 d i g i ~ ~ ~ i ~ k ; i ~ i L V L tig:~ 1;il)is vcliir. UC~CI.;II);I

s;i~i~pcI L V L bert11<111-;111 40 s 20 CIII ~ C I I ~ ~ I I 3 lilig1~1l kelcbalall vcl~ir dibo;ll d e i i g ; ~ ~ ~ J;irnk S;III~~UII~:III (11)

p;id;~ 1:1l)is:111 pcir:rllia dill1 kctlua bcn';lri:lsi scb;ig;rilnal~a 1crlil1;il pa&i Cin~irhrrr / . BCS:I~II!:I .j;~r;~l< ((1) IIIII~I~< ~~lasi~ig-tit;~sing kclebal:~~~ vcuir disqiik:ill p;~da Tohcl /. Dari o i : i s i i ~ g - ~ ~ ~ s i i L V L y:111g di11:1silk:111 tli:i~~tbil

c o ~ ~ l o l i 1i.j tlcllgan 11kur;in scs11;ii sl:u~tl;lr B.S. 4512 : 1069. Scbclu~ii proses pe~~lbu;n;lli L\'L. ~CIII~I;~ \cllil.

dikcriilgkal~ di dala111 o\rell sa11tl):li kadar air 12 'X,. sela~!i~lll~v;~ tlisusull (kin dilakukall l)cl;~bul.;i~r pcrelulc 1):ltl;i

(4)

10 menif untuk PF. Sanpel LVL yang diliasilka~ sela~~jutnya dibiarknn (conditioning) dala111 nlallgan

sclama kurang lcbil~ s e ~ n i ~ ~ g g u ontuk mcnslabilka~~ ikatan rtkal~iya. Ke~nudian dilakukan pcngtrjian d c ~ ~ g a n

acuan standar kayu lapis. Variabel !fang diteliti adnlal~ p e ~ ~ g a n ~ l l jarak sambu~~gan ((1) terl~ndap ketegul~an

LVL.

Taliap bcrikutnya adalal~ p e n e ~ ~ t n a ~ ~ illtens1 sambuulga~i ve~iir terdckat pada posisi tcgak yallg salll:l

dari lal~isan yang bcrbcda. Scsu:~i dcnggan iu~jlrau~~ya. dibuac scju~ulal~ LVL bcruknl.an 40 CIII (p) r 20 cnl (1)

s 2 CIII (I) tlcl~gan bcrbigai ko~idisi posisi s a ~ n b u ~ l g a ~ ~ (Cimjlbnr 2). U I I I N ~ p c ~ ~ l b : ~ ~ i d i ~ i g (kol~trol) dibual jugn

LVL yang l~anya ~uc~igandung salu s a ~ n b u n g a ~ ~ pada lapisall pertarua. Ju1111ah lap is;^^^ dialur scdcmikia~i nlp:l

d c l ~ g a l ~ ~ncmpcrl~atikan faktor pcngelopa;ln s e l ~ i ~ ~ g g n k e t c k ~ l a ~ i nomi~~al akhir LVL rnc~tdckati I I ~ I I ~ ~ I I I tcb:11

target (20 inrn) sepcrti lercantum pad? Tobel 2 Kondisi perekala~i dan pcngelilpaall ad;llah ko~~stali da11

sesuai d c ~ ~ g a n sta~idar yang bcrlaku.

Hasil uji mcnu~ljukkan bal~rva nilai terlioggi keiegul~an rekat

UF

adalall 5,385 kg d a ~ ~ 6,423 kg

t~ntuk PF pnda kelcbalar~ venir pcr~)~i~sun yang salna yaitu 3 nun. Scda~~gkan nilai t e r c ~ ~ d a l ~ 3.192 kg uriluk

UF dan 4.462 kg 1111tuk PF pada kelebala~~ venir yarlg sama juga yaitu 2.5 IIII~I. D C I I ~ ~ I I demikian kctlua

jellis 11crck11 lcrscbl~t I ~ I C I I I C I I ~ I ~ I ~ pcrsyamta~~ Standar Indonesia (DSN. 1992) ten~~astrk 1111tllk \.cnir [ I C I I ~ I I S I I I I

dcngan ketekllan 2,s mm pcrckat UF d c ~ ~ g a ~ ~ mernperl~alikan persen kerusaka~~ kayu y11g tcrjadi yailu~

6 1,25 %t. Persyarata~~ kctegul~ao rckac m i n i m l ~ ~ o yang d i ~ n i ~ ~ t a scbcsar 7 kg/crn2 tarlp;l r~~c~~ipcl.l~;~tikau

perscn k e n ~ s n k n ~ ~ kayu, tetapi jik;~ nilai keleguli;~~~ rekal rni~ilnum Xang dicapai bcrkisar ;llltar;l 3.5 - 7

kgic~n'. 111:lka k c n ~ s a k a ~ ~ kayo disy~ratkan dcngan bcs:~r i~ ~ i a i m r ~ m 50 'XI.

H:~sil l~enelitian 1nenu11.jukkan b;1111va jarak sa~nbu~igan (dari lapis111 venir bcrdeltala~~) bcrl~c~lgarul~

tcrhadap ~ ~ i l a i kckakuan (MOE) dall kclcguha~~ pala11 @(OR) LVL yaug dillasilka~~. Jarak sa~nbung;rn

rninimu~i~ yang ;tmm dilentukan olcll lebal venir l~en~benltlk dar~ jcnis pcrckal y;ing digu~lakan. U111ok LVL

be~gerekat UF, jarak sambungan ~ni~limum adalal~ berlumt-run11 4 cm, 6 cm, dan S crn u111tlk 11~1sing-masi~~g

veoir tcbal 2 inm, 2 , j IIIIII, dan 3 mln. Scdangka~l tmtuk LVL berperekat PF, j a n k sambungan minimum

adalal~ 6 cln. 7.5 cm, dan S c111 nntuk masing-masing venir tebal 2 ilum 2.5 IIIIII, da11 3 inlll.

111tcntal sambunga~~ (pada posisi tcg;ik yang sama

dan

lapisan \.cnir ) r ; ~ ~ ~ g bcrbeda) bcrpengaruh

nyata tcrh;~d;lp

MOE

dan

MOR

LVL yang dihasilka~, o~eskipnn tidak terlil~at petlgan~ll faktor tebal venir

pe~~lbenluk yang jclas. Sa~nbungan pada posisi legak yang sama dari lapisan venir yalig bcrbeda &all alllall

(5)

PENGARUH . ] A U K DAN POSISI SAMBUNGAN TEGAIC

TERHAD.4P SIFAT MEICANIS LVL (LAMINATED VENEER LUhlBER)

KAYU KAYA (h-l~clyr~

crrliltotcrr~)

Sebi~gai

S;11;111 Satu Syari~t

untuk NIernperoleh Gelar

Sarjan:~

K e l ~ t ~ t a ~ : a t ~

pada Fakultas K e h u t a ~ ~ a n

Institot Pertaninn Bogor

.JURUSAN TEKNOLOGI

HASIL

HUTAN

FAKULTAS KEHUTANAN

INSTITUT PERTANIAN BOGOR

(6)

Judul skripsi : Pengardl Jarak d a i Posisi Sambmigail Tegak Terhadap Sifat Mekanis

LVL

(Laminated Veneer Lumber) Kayu Kaya (K/la,ya a~itholecn)

Dr. Ir. Edi Sullaitiii Bakar, M . A E Taiggal :

3

s~ptemb~r

L959

Prof.

4".

r Ir H Yusuf Sodo Hadi, M . A q

~ a:

8

5q&ccnb.cr

i ~ ~

~ q g g

%%;iih$gsati Tela~ologi Hasil Hutal

""nss

"".

(7)

Pe~ii~lis dilal~irkan di B r e k s J a w Tengall pada t a o g g I 4 Septeri~ber 1973, dari ayali ixnlania

Sarim Su~uamo drui lbu i x r n a ~ ~ a C. Tabi'ali.

Pel~ulis n~e~~yelesaikan Sekolah Dasar di SDN I1 Sindargjaya. Kec. Ketrtliggnligui Kab.

Brebes tal~un 1987. Tahu11 1987 melaijutkan ke Sekolah Laiijutai Titigkat Pertana di SMPN

Ketangg~rngn, Brelxs, dm lulus ta11u11 1990. Pada

tahm

yang salila melat~jutka~ ke Sekolali Lar~juta~~

Tingkat Alas di SMAN 2 Brebes dan lulus pada tahun 1993.

Penulis di terima me~ijadi mahasiswa Fakultas Kel~otanai Insfitut Pertat~iai Bogor pada tahun

1993 melalui jalur Undangn Seleksi Masuk IPB (USMI). S e l a ~ j u t ~ ~ y a pada tahun 1994 memilih

junisa~l Teknologi Hasil Hutan.,

Sebagai salah satu syarat ui~t~ik memperoleh gelar Sarjana Kehatanan pada Fakultas

Kehutanan rnstihlt Perta~~ia~i Bogor, peiiulis melakukan penelitia~~ del~gar~ judrll Pertgnrull J n m k d a r ~

Posisi Sao~buagaa Tegak terlladnp Sifat Meka~iis LVL (Lamionted Ve~leer Lumber) Kayu Kay2

(Klznj'n n~it/~ofeco), dibawali bimbi~iga~~ Dr.

11.

Edi Sohairui Bakar, M.Agr

dat~

Prof.

Dr. Ir.

H.

(8)

KATA PENGANTAR

.~,S.~O/Ofl771 'O/Ofk~777

/h"

lvb.

Syukur Alhaiiiddillah ke liadirat Allali SWT. atas segala nikiuat yaiig k?k terhingga kepada

selunil~ iiiakhluk ciptaan-Nya. Sliolawat atas sun teladati dan peiiiiiiipin umat Rasulullaah SA\V, d a i ~

selun~h pengikut~iya sampai akhirjaman. A~iiiin.

Dengall peiioh ketulusan dan keiklllasa~ penulis menya~iipaikru~ teriiiiakasih 6111 seiiloga

Allall ~iieiiibalas segala amal kebaikan yaiig dilakukan, kepada :

1. Ibu d a ~ i Bap& yaag telah mendidik dan ~iiembina dengan tiada hentinya dengn penoh kasili

sayaiig s e l i i ~ i g a stiidi d a ~ i skripsi ini dapat terselesaihi.

2. Bapak Dr. Ir. Edi Suhaiii Bakar, M.A.gr. sebagai peiiibi~nbi~ig otama yaiig telah meinberikati bimbingii, peiigualian d a i iiasiliat yaiig satigat berharg selaiua penulis inenyelesaikan stlidi.

1 Bapak k o f Dr. Ir. H. Yusuf Sudo Hadi, M . A g , seebgai pembinlbi~ig yarlg telal~ r~le~liberika~~ bimbin&xi, pengaralian d m nasihat yalig sangat berharga selaiiia peniilis n~ei~yelesaika~i studi.

4. Bapak Ir. Janvadi Budi Herniowo, .M.Sc. daii Bapak Ir. Nana M~dyana yaiig telah meluangka~~ waktli~lya t111tuk iiieligi~ji d a ~ i memberikan pengarahan kepada penulis.

5. Seluruh staf Laboratonom Jurusan THH (Pak Adang, Pak Abdullal1, Mas Amin) yang telali

~iiembantu penulis selama penelitian.

6.

Bapak Haikal, Fery, Imai K, Nata, Iqbal, Alm. Heniiansyali, dan Arief yang telali me~iiberika~~

nuaisa kedaiiaiiu~ hidup dunia dan insya Allah Akbirat.

7. Setia, Oik, Eka PR, Edy, Yusc~f, Wisnu,

N

Raliarjo, Il~al, D a d a , All~i. D~IIIIY, Nurdiii, Yusraii,

Kamain, Agu~ig, Fathiui, Mustar, Eny, Wirya, I w a i , 11iia1, Aliibo, Agus

P,

Pindi, Mba lla, Ellin,

Ike, Elmy, Ema, lis, Ninitig, d a i lodah sebagai cerliiin petigasali ketulusai d a i kedewasaa~~ hati

serta Jazaaku~i~ullali atas segala kebaikannya.

8. Khusus adik-adikku tersayatlg yalig selalo i~~e~lgingatkan penulis akan liari kernatinn (Toni, Dudi.

Mi, Agus S, Addin, Sigit, Heiidra, Ozi, Fauzi, 0.0, Ataig, Nasir, Aodri, Yoyo, Chatidra,

Miswanto, Fauzati, Yeyen, Darwin, Iwati, Sunawan, Andrial, hi Imam) salaiii jihad selalu.

9. Keluarga Ibu Enli, Teh Emali, dati Bi Ati yalig telali me~iieliliara Penulis selama di Bogor, semoga

Allall ~ ~ ~ e m b a l a s segala a n a l kebaikai~iya.

10. Keluarga Besar PPM Al Inayah, DKM A] Hurriyah, DKM Ibaadurrahniaan, DKM Al Gliifari, eks

Wisiua Izzuddin, Alqudwah, Melati, Jamparing, Koiiiando, Pritiiadata Kompoter, Putri I<otnpiiter

d a l Triaus Ko~i~puter yang telall baiyak berperan dalalil pe~~yelesaian stud daii skripsi h i .

11. Partai Keadilai yang telah tnengajari penulis dala~u berii~asyarakat dan beq~olitik dengan santon

(9)

12. Semua piliak yalig terlibat baik secara langsutil: mauputl tidak langsung seliingg studi clan skripsi

pliulis &pat terselesaihui,

Penulis me~~yadari segala kekuratlgui, oleh karenmya petiulis mohon iiiaaf atas segala kesalahati

dati kekuraimn setta tiiengliarapkao kritik saran yalig ~~ie~~ibangi~ti demi pe~lyemponiaan skripsi ini.

Terimakasih

~P'O.Y.Y~/~IIIII 'a/ai/;i~t~i If+. IVb.

Bosor, September 1999

(10)

DAFTAR IS1

DAFTAR TABE

DAFTAR GAMBA

1. PENDAIHULUAN

Li

TII.~II;III

11. TINJAUAN PUSTAKA

A. LVL L:lll~illalcd Vcllecl- Lulllbcr)

B. \

C. S ~ I I I I ~ I I I I ~ ~ I I I LVL

E. Pcrck1

F.

K ; I ~ I I K~I;I~:I (K/IC;IJO sp.)

111. BAI-IAN DAN METODE

A. B:I~I;III d;111 ;11;11

B. Mclode P c l ~ c l i l i ; ~ ~ ~

I. Pclll0llill:lll LV

7.2. KC~:II);I~;III ... 2.3. K ~ ! C ~ I I ~ : I I I (geser 1:lrik) rckal

2.4. K c k ~ k t ~ n ~ ~ (MOE) dan kelcgul~an Palall (MOR) ...

2.4.1. P c ~ ~ e l i t i a ~ ~ j a r , ~ k salllbul~y I ~ I ~ I I ~ I I I I I I I I (LVL i 1:ll)is \.c~lir) ...

2.4.2. Pcllcliti;~~~ i ~ ~ l c n ~ a l S : I I I I ~ ~ I I I ~ : I I I tcrdcki~l ...

C. Al~;klis:l c1;11;1

D. \\i;~kit~ ck111 I C I I I ~ I ~ I I ... IV. HASIL DAN PEMBAHASAN

A. Sifa~ h i s LVL

(11)
(12)
(13)
(14)

DAFT AR LAMP IRAN

No. Halaman

1. Tabel a. Hasil Uji Ketegllhan Rekat UF dan PF pada LVL 3 Lapis Venir

Penyusun ... . 33

Tabel b. Hasil Uji Kadar Air dan Kerapatan terhadap L VL Tebal 20 mm Perekat PF ... . 33

2. Lampirrul 2... ... ... 34

Tabel I. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Rekat (Kg/em2) UF... 34

Tabel 2. Analisis Keraganian Nilai Ketegllhan Rekat (Kg/em2) PF ... 34

Tabel al. Analisis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir PenYllsun 2 mm Perekat UF ... .. 34

Tabel a2. Analisis Keragaman Nilai Kekakllan (MOE) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 2.5 mm Perekat UF ... 34

Tabel a3. Anahsis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 3 nun Perekat UF ... . 34

Tabel bl. Analisis Keragaman Nilai Kekakllan (MOE) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 2 111m Perekat PF. ... 34

Tabel b2. Analisis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 2.5 mm Perekat PF ... . 34

Tabel b3. Analisis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir PenYllsun 3 nun Perekat PF ... 35

Tabel cl. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah (MaR) L VL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 2 111m Perekat UF ... .. 35

Tabel c2. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah(MOR) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 2.5 111m Perekat UF ... 35

Tabel e3. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah(MOR) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyuslln 3 mm Perekat UF ... .. 35

Tabel dl. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah (MaR) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 2 mm Perekat PF ... .. 35

Tabel d2. Analisis Keraga111an Nilai Keteguhan Patall (MaR) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 2.5 nun Perekat PF ... . 35

Tabel d3. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patall (MaR) LVL 3 lapis dengan Tebal Venir Penyusun 3 111111 Perekat PF ... 35

[image:14.540.64.467.99.713.2]
(15)
(16)
(17)
(18)
(19)
(20)
(21)
(22)
(23)
(24)
(25)
(26)
(27)
(28)
(29)
(30)
(31)
(32)
(33)
(34)
(35)
(36)
(37)
(38)
(39)
(40)
(41)

26

pcmyal<lall \Virjom<lrtollo (19SN) balm'a s;llllbung:lll dcngan perckat baik kemah Illclll;llljang lIl;lllPUIl

kcarah mciintang jik<l dikcl:i;lkaI1 dcngan {clili. mcmpull)'ai kckualan yang salll<l bahkan Icbih kuat

dibancling kayu utuhnya. Pcrnyataan ini didasarknn pada hasil uji Duncan yang I11CllUlliukkan bahw<J

p<lcla pcrlaku<ln satll scbagai kontrol seema tcori nilainya hams paling linggi dibanding pcriaku<ln

iainnya lllclIgingat hanya ada saltl stlillbullgaJl scbagai pcrlcmahan. distllllping jill tidak adanY;1

pcrbcdaan yang ny-ala dcngan pcrlaklln lain sclain pcrlakllan 2. PcnY'cbab lain adalah discb,rbkan o!ell

kckuatan lapisan ycnir tanpa s:lInbungan yang jUllllahnya hampir SClcngah dari jUllllah total iapisan

pcnyusull L VL Icrscbut.

N'-' 60000

!-________

-;:=--==<l::.*.

セM]ZZMZャ@

e

OセZ@

--,.,

0-:!. TPPセo@

セ@ , セ@

o

:J: 20000

o

[image:41.540.149.384.202.357.2]

POSISI Sambungan

Gambar 10. Kecenderungan Nilai MOE untuk Perlakuan pada LVL Tebal 20 mrn (tebal venir

penyusun 2 mill)

Sedangkan Ouktuasi y.wg tCljadi (Scb.lgmlll1clllil tcrlihat dnlalll G:lIllbar 10) pacb pcrlakU;lIl

-1-discbahkan olelt lapis<ln "cnir tcrluar pcnyusull LVL yang lehill tipis scbag;li akib:ll

pcnyclllttl1lipcngalllpcias<ln cicIIg<lIl エャセェャャ\ャiャ@ Illcmpcrolcil lebal 101;lJ LVL yang scragaill. Paciah:J1lapis;lIl

vcuir tcriuar pada bagi;Ul pcnllukaan alas clan b,nrali balok lallli'lsi II1crupakan bagi<ln yang paling

bCScH' mcnall<lll pcmbcbClIl:Ul. Dcngnll dcmikiall scmakin tipisIlY<l vCHir tcriuar I\laka tingkal kckualan

sClllakill bcrkulllng.

Ullluk L VL dcngtll\ lcbal pcnyuSlIll vcuir 1.5 mIll dan .1 lIlill bcrdasark:lII h:1Sil uji IcrscblJl

IllcllllIljukkan hasH yang sama. bahwa tidak ada pcrbcclaan yang nyata antma pcrlakwlII yang clibcrikall

sclain dcng,lll pcrl.'lkutln pada sclang lapis<ln I dan 3. Tcl:lpi 1I11tuk LVL dcngan leba! \'cllir PClIYUSllll

2.5 llllll rcspoll tcrtinggi tCljadi pad,) sclang lapisan I dan 6 scbcsar 52-l75J5X kg/C11l2 d:ln'/cbill rend:lll

dibanding konlrol dCllgall Ililai MOE 55664.093 kg/cm'. Hal illi dapal dil:r!rami dCllgan bcrkurangllya

iapisCln vcuir tanpa sambunga schingga dapat mcngurangi kekuatall.

p。HiNセQ@ L VL clcngan tebal vcnir PCIl'yuslIn .l HIIIl rcspoll tcrtinggi tCljacii pClda pcrlaku<lll posisi

sambungantcgak selang lapistln 1 dan () yaitu 53231.4-74 kg/CllI2 dan Icbih bcsar dari kontrol dCllg;J1l

nilai tcngnh rata-rata MOE 52845,052 kg/cm2. Hal ini juga diduga scbagai akibat kU<llilas pcrck:l[

yang baik schingga kcku<Itannya mclcbihi kontI'o!. Scdangkan bcrkurangnya jUIllI;:lil iapis:tn \'cnir

lanpa sambullgan dicliminasi dcngan bcrlambah tcbalnya vcnir pcnyusull LVL tcrscbut yang Illcllcapai

(42)
(43)

I dan..\-. Hal ini mengindikasikan bahwa mulai seiang lcrscbut pcrlakuan tidak Jagi berpcng,l11lh

tcrl};1dap nilai MOR. Respoll tcrtinggi tCljacii pada sclang lapis<ln I dan) dcngan nilai 59..\-.12X ォァO」ャャQセ@

dan lebih bcsclr dari kontrol dcngan nilai tcngah ra{:l-イ。エセャ@ MOR 573.766 kg/em::. Kondisi dcmikian

diduga akibat kualitas pcrck11tan yang baik. scbagaimana pcrnyataan Wiljolll:lnollo (1 tJ5X) balm'a

salnbungan dcngan pcrckat baik kcarah Illcmanjang ll1<lllplill kc,lrah I11clintang jika dikcljakan dcngall

tcliti. Illcmplinyai keku:ltan yang sama bahkan Icbih kuat dibanding kayu ャャエオィャャセᄋ[ャN@ p」ュセGHャエ\ャ[QjQ@ illi

didasark<lIl pada hastl qji DUllcan yang Illellunjukkall uahw(\ pada perlakuan kOlllroi secara tcori

ャャゥャ[ャゥョセG[ャ@ hal1ls j)<lling linggi dibanding pcriakuilniainnya Illcngingat han)'a ada salU $,1IIlbul1g:111 scbag:li

pcrlclllahan. disamping illl tidak adanya pcrbcdaan yang n.\:lta dcngan perlakuan lain sclain pcrlaku;Jn

I. Pcnycbab lain adalah discbabkan oleh kckuatan lapisan ycnir tanpa sambuilgall S<lng jUllllahnya

hampir setcngah dari jumlah total lapisan pcnYllsun L VL tersebut. Scd:lIlgk:lIl nilai MOR yang !cbill

bcsar diballding kontroi pada pcrlakllan·Ljuga diduga scbagai akibat yang tcrjadi pada pcrlakllan 3.

700r---,

N

e

VPPイMMMMMMMセセ]]]]セセ]]]]セセセ]]]]]W@

500

1

<T.

!'

400

-- 300

g

200

1:

100

ok-______________________________

セ@

POSlsi Silmbungan

Garnbar 11. Kecenderungan Nilai MOR untuk Perlakuan pad a LVL Tebal20 mrn (tebal venir

penyusull 2.5 mrn)

Untuk LVL dcngan lcbal vcnir pcnyustlll 2,5 I1Ull bcrdasarkan hasiluji Duncan Illcnlllljukkml

perbcclaan pcngaruh antar perlakllan tCljadi pada pcrlaku<ln I dan 2 yang bcrbcd<l nyata cicngall

kOlllro!. DClilikianjuga pcrlakll<ln I bcrbcd<J nyat<l dcngan pcrlakU<lIl:1 dal14. Jika dilihat dari Galllbar

II mcnunjukkan b;i1l\\,jl mulai dari pcrlakuan 3. pcmbcriall saillbungan tegak pad a posisi yang salll;l

dcngan lapisan bcrbcda iiQ」ャャャャiセゥオャ\ャ\Hャョ@ pcngaruh yang rcbtif S:lIll<l terhadap nilai MOR IllcskipllII

tcrdapat pcrbcdann nilai MOR dari m(lsing-masing pcrlakuan tcrscbul. Respoll tcrtinggi ,lcl:jadi pada

sclang lapisan I dan 5 scbcsar 560.818 kg/cm' dan Icbih rcndah dibanding kontrol cicngan nilai MOR

599.-175 kg/cm'. Kondisi dcmikian bcnar SCGm\ tcori karcna respon tCI1inggi lIIasih bcrada dibawah

nilai kontrol. Acbplln tCI:iadinya Ilnktllasi kClllbali pada pcrlakuan セ@ diduga olch sClllakin

bcrkur:lIlgnya iapisall ,"cnir tanpa sambung<lIl schingg<l pcrlcmahall bcrupa s:lillbungan tegak Icbih

lllcndckali titik kritis pada pennukaan bawah dan ini Illcnycb<lbkan bcrkunlllgnyn nil.ni kcku<ltall L VL.

Pada LVL dcngan tcbat vcnir pcnyusull 3 mill bcrdasarkan uji Duncan tidak illcllunjukk,lll

pcngaruh yang nyata tcrhadap MOR. Hal ini dapat difahami bahwa pcnglljian kcteguhan patah (MOR)

(44)
(45)
(46)

DAFfAR PUSTAKA

Adhar, A. 1998. Indonesian Wood Industries Facing The Economic Crisis. APKINDO.

Bakar, E. S. 1996. Kayu Laminasi Venir Sejajar. Buletin Teknologi Hasil Hutan Institut Pertanian Bogor. Edisi Pertama. Kelompok Peneliti, Praktisi dan Peminat Industri Hasil Hutan. Bogor. p. 25 - 30.

Bakar, E. S. 1996. Faktor Penennl Klk11itas Venir. Jumal Teknologi Hasil Hutan. IPB. Edisi Kedlk1. Bogor. p. 14 - 23.

Bakar, E. S. and W. Dannawan. 1997. Rotary Veneer Cutting From Five Fast - Growing Species for L VL Productiou. Faculty of Forestry. Bogor Agricultural Uuiversity.

British Standard Institution. 1957. Methods of Testing Small Clear Specimens of Timber. Serial B.S.373: 1957. Britislf Standard Institution. London.

Casilla, R. C. and S. Chow. 1979. Press-Time Reduction by Preheating And Strength Improvement by Finger-Jointing Laminated Veneer Lnmber. Forest Products Joumal. 29 (11) : 30 - 34.

Casilla, R. C. S. Chow. And E. T. T. Gary. 1980. Effect of Gluing Condition or Veneer Finger-Joint Bond Quality for Laminated Veneer Lumber. Forest Products Joumal. 30 (6): 39 - 41.

Damayanti, K. 1998. Pengaruh Jenis Perekat dan Ketebalan Lamina terhadap Sifat Fisis dan Mekanis Balok Lamina Campuran Kayu Kelapa (Cocos l1ucipera) dan Meranti (.)'horea spp.). Skripsi.

Faku1tas Kehutanan. lnstitut Pertanian Bogor.

Dewan Standardisasi Nasional. 1992. Mutu Kayu Lapis Penggunaan Umum. SNI 01 - 2704 - 1992. UDC 674 - 419. Departemen Perindustrian RI. Jakarta.

Faisal_ A. S. 1998. Pengaruh Tipe dan Jarak Sambungan dari Pusat Beban Terhadap Keteguhan Lentur Balok Laminasi Agathis I;lgalhis loran/hi/olia Salisb.). Fakultas Kehutanan. IPB. Skripsi.

F AO. 1996. Plywood and Other Wood Based Panels. Food and Agricnlture Organization of the United Nations. Rome. Italy.

Fakultas Kehutanan l11stit1.1t Pertanian Bogar. 1997. Kemungkinan lmpor Kayu untuk Kebutuhan

Industri Dalam Negeri Melalui Pendekatan Makro Ekonomi. Laporan Akhir Kerjasama antar

Badan Penelitian dan Pengembangan Kehutanan. Departemen Kehutanan dengan Fakultas Kehutanan Instinlt Pertanian Bogor.

Gaspersz, V. 1991. Metode Perancangan Percobaan. Amrico. Batldung.

Haygreen, 1. G. dan J. L. Bowyer. 1989. Hasil Hutan dan Ilmu Kayu. Gadjah Mada University Press. Y ogyakarta.

(47)
(48)
(49)
(50)
(51)
(52)
(53)
(54)
(55)
(56)
(57)
(58)

PENGARUR JARAK DAN POSISI SAMBUNGAN TEGAI<

TERHADAP SWAT RIEKANIS LVL (LAMINATED VENEER LUMBER)

KAYU KAYA

(Klraya

antltoteca)

OIeli

:

W A S T O

E. 30.0451

JURUSAN TEKNOLOGI 13ASIL HUTAN

FAKULTAS KElIUTANAN

lNSTlTUT PERTANIAN BOGOR

(59)

"Manusia adalah asalnya setetes air hina, kemana-mana membawa

kotoran serta ujung-ujungnya menjadi bangkai"

daripada orang yang menyeru

amal shaleh dan berkata: "sesungguhnya aku

yang berserah

diri

?" (4s. 41:33)

ada

di

bumi i t u akan binasa. Dan tetap kekal Dzat

empunyai kebesaran dan kemuliaan. Maka nikmat

manakah yang kamu dustakan ?" (Qs.

55:26-28)

selamanya merasakan senang, cei-ia dan

demikian

tidak

akan selamanya s u a h , sedih

Siapkanlah untu k rnenerirna kenyataan yang

n ridlo Allal, selalu menyerta"

ada kemcidab;ln, sesungguhn~a

Maka apabila lkamu t e h h selesai dari

urusan yang lain" (Qs.

(60)

RINGKASAN

W A S T

0

(E 30.0451). P e ~ ~ g ; ~ r n h J:~ral; (I:III Posisi S;li~~bui~gnn Teg:~lc Tcrliatl;~l~ Sif;lt M c l i : i ~ ~ i s L V L (L:r~nii~atetl vellecl- Lumber) K.I~II Kaya (Kll[g~cr ~ t i ~ t l ~ o t c c ~ t ) ( di banah l ~ i ~ i ~ l ~ i ~ ~ g ; ~ n

D L

Ir, Etli Suh:~ill~i B;~li;u; M. A w . tl;ul Pl-trl:

Dr.

Ir: H. Yusuf Sutltl Hatli, R'l. Azr.).

S~.~;III~I ilii ~C~;III ~IIIIC~ illdtlslri i)erk;~yil:~~i di llldoi~csi;~ bcr:id:i l)a&i illdirslri k;1y11 I:ll)is !.:111g s:ii~giii

bcrpcr;~~~ d;iliiii~ PCII~C~~I~~III ICII;I~;I kei:i:~ &In l)crnleh;i~i dc\'is;l. NII~IIIII dis;itlari bal~\v;~ induscri k;~yu 1:lpis

(I;III .itlg;i i i i c l ~ ~ s ~ r i l;;iyi~ ge~g;~.ji;~~~ I ~ ~ c l o i ~ c s i ; ~ s;111g;i1 tcrga1iIii~lg ke11:id:l k;iyi~ 1itit:i11 ;1l>i111 y i i g bcrl<~~:~lil:is ~illggi ~:III bcrtli;i~i~clcr bcs;ir !.311g ~1erscdii1;11i1iy;1 di Ili1la11 :I~~IIII seul:ll<ill lii11gI01. Ko~idisi 1erscb11l scli~;~hil~

III~II~II~IUI peilggu1i:ian kapi SCC;IGI l c b i l ~ cfisieil yang diaiil;lraily;~ dapol tlilakiiaks~i t l c i ~ g n ~ ~ ~CII~CIII~:III~;III

lekllologi p c ~ n a ~ ~ f i ~ a l a ~ ~ scil;~ tliversifikasi prodiik.

.4d;i11y;i II~);IFI 11e11cr;ip;11i lek~~ologi d;ila~i~ III~I~C~~I;~~<;III lprodi~k b:ir11 bc~-t~l);i L\fL ( L ; ~ i ~ ~ i ~ ~ : i t c t l Vcliccr Lulliber) y;ing dapill dibual tl;iri by11 bcrkualilas rend;ili &rri k;l!.tl yi111g kur;i~ig dikci1;iI (/1~~.51!1.

1<iio11?1 .s/~cr,ic.r) :1t;1(1 kayu ccl1;11 IIII~I~II~I ( f n . ~ ~ grol~~iirg .A~.I)L'CICS) t;ll)i tIc1ig;i11 k11:11il;is l)rotIuk !;III~ islill~~\\;i.

~~lcrilpakali pcluallg bagi tcrciplanya L V L scbagai substilllsi bagi k ; i y ~ ~ gcrgajiall &III pl!.\rnnd.

L V L ;~d;~lali s;ll;111 salt1 aiiggot;i 1):111el kayil yallg tcrbuat tlnri I c i ~ i b ; i r ; ~ i ~ - l c ~ ~ ~ b ; ~ ~ : ~ ~ i \.eilir yilllg tlirckll

I I I I I 1 1 i I I S C I I I I

I .

s c ~ l i g i ~ s s e i r I I II~III~I:III I I C Dc~lgii~l

(lc~~iil(i;~~i L V L ~tiiril) (lc113111 k;lyi~ l;~pis ~;III~~II~:I s;i~~r:~-sa~i~:i Icrbi1:11 (1;lri l;~pis;i~~ vcriir l<cc~i;~li :lr;111 rcl<;11:111

~I:III ko~istrtiksi ~)CI~~IISII~~;II~ \ ~ c ~ ~ i ~ n i p ~ y;111g sqia.j:~r (B:~kar. 1996).

P c ~ i c l i t i ; ~ ~ ~ i11i O~~III~II;~II i1111tik i ~ ~ e i ~ g c l : i l i ~ ~ i ;lspck ickliis ~ck1101ngis ~CIII~II;~I;~I~ L\!L (LI~;IIII GIIIIJ<;I ~ ~ ~ e i ~ r p u k : i y a inCnr~ii;isi tckllis !.illig dil)crluk:~i~ dalam PCII~~III~;~II~;III illdus~ri L V L tli I ~ ~ t l n ~ ~ e s i ; ~ . UIII~I~< ~III

dilcliti pellganlli jilrak d i l l 1 posisi s a l i ~ b l l l ~ g : ~ ~ ~ lcgak tcrli:itl;~p sif:11 11rck:111is L V L k l y r ~ l<i~y;i (K/IO~,(I

~nrllro1cc:n). S;rs:ilan yallg illgill tlikclal~rli adalall jarak sa111bu11g:l11 veliir II~~II~I~III~II (d;iri lill)is:ll~ ya11g

bcrclck~l:l~i) d;lii ~IIICIY;II s;1111bi11ig;111 ve11ir tcrdckal (])ads 1)osisi 1cg:ik y111g sa111;i) p111g (liizi111~;111 d;iri L V L

dcligan rcb;il vcllir r c r l c ~ ~ l i ~ . U111ilk ilu dibilal L V L dcllgaii ketcb:~l;i~~ lc11c11t11 (scsu;~i (ICI~~;III (i!jtl;lii

I)CII~II.~~~II) d i ~ r i vcl~ir ki1y11 Kap1 dari bcrb;~g;ii kclcbalal~ III~II~~~III~I~~II ~)crckiil UF d:lii PF.

Pcllcliti;~~~ illi icrdiri d;ii du;~ Ia11;1p. yailu : pcncnlu;ill jaiak s;in~bu~~ga~i III~II~I~IIIII~ d:lri ~II;I li~l)is;ii~

y;log bcrtlck;itail. Uilti~k 5\11) pclleliliall illi l ~ a ~ i y a dibuat da11 d i g i ~ ~ ~ i ~ k ; i ~ i L V L tig:~ 1;il)is vcliir. UC~CI.;II);I

s;i~i~pcI L V L bert11<111-;111 40 s 20 CIII ~ C I I ~ ~ I I 3 lilig1~1l kelcbalall vcl~ir dibo;ll d e i i g ; ~ ~ ~ J;irnk S;III~~UII~:III (11)

p;id;~ 1:1l)is:111 pcir:rllia dill1 kctlua bcn';lri:lsi scb;ig;rilnal~a 1crlil1;il pa&i Cin~irhrrr / . BCS:I~II!:I .j;~r;~l< ((1) IIIII~I~< ~~lasi~ig-tit;~sing kclebal:~~~ vcuir disqiik:ill p;~da Tohcl /. Dari o i : i s i i ~ g - ~ ~ ~ s i i L V L y:111g di11:1silk:111 tli:i~~tbil

c o ~ ~ l o l i 1i.j tlcllgan 11kur;in scs11;ii sl:u~tl;lr B.S. 4512 : 1069. Scbclu~ii proses pe~~lbu;n;lli L\'L. ~CIII~I;~ \cllil.

dikcriilgkal~ di dala111 o\rell sa11tl):li kadar air 12 'X,. sela~!i~lll~v;~ tlisusull (kin dilakukall l)cl;~bul.;i~r pcrelulc 1):ltl;i

(61)

10 menif untuk PF. Sanpel LVL yang diliasilka~ sela~~jutnya dibiarknn (conditioning) dala111 nlallgan

sclama kurang lcbil~ s e ~ n i ~ ~ g g u ontuk mcnslabilka~~ ikatan rtkal~iya. Ke~nudian dilakukan pcngtrjian d c ~ ~ g a n

acuan standar kayu lapis. Variabel !fang diteliti adnlal~ p e ~ ~ g a n ~ l l jarak sambu~~gan ((1) terl~ndap ketegul~an

LVL.

Taliap bcrikutnya adalal~ p e n e ~ ~ t n a ~ ~ illtens1 sambuulga~i ve~iir terdckat pada posisi tcgak yallg salll:l

dari lal~isan yang bcrbcda. Scsu:~i dcnggan iu~jlrau~~ya. dibuac scju~ulal~ LVL bcruknl.an 40 CIII (p) r 20 cnl (1)

s 2 CIII (I) tlcl~gan bcrbigai ko~idisi posisi s a ~ n b u ~ l g a ~ ~ (Cimjlbnr 2). U I I I N ~ p c ~ ~ l b : ~ ~ i d i ~ i g (kol~trol) dibual jugn

LVL yang l~anya ~uc~igandung salu s a ~ n b u n g a ~ ~ pada lapisall pertarua. Ju1111ah lap is;^^^ dialur scdcmikia~i nlp:l

d c l ~ g a l ~ ~ncmpcrl~atikan faktor pcngelopa;ln s e l ~ i ~ ~ g g n k e t c k ~ l a ~ i nomi~~al akhir LVL rnc~tdckati I I ~ I I ~ ~ I I I tcb:11

target (20 inrn) sepcrti lercantum pad? Tobel 2 Kondisi perekala~i dan pcngelilpaall ad;llah ko~~stali da11

sesuai d c ~ ~ g a n sta~idar yang bcrlaku.

Hasil uji mcnu~ljukkan bal~rva nilai terlioggi keiegul~an rekat

UF

adalall 5,385 kg d a ~ ~ 6,423 kg

t~ntuk PF pnda kelcbalar~ venir pcr~)~i~sun yang salna yaitu 3 nun. Scda~~gkan nilai t e r c ~ ~ d a l ~ 3.192 kg uriluk

UF dan 4.462 kg 1111tuk PF pada kelebala~~ venir yarlg sama juga yaitu 2.5 IIII~I. D C I I ~ ~ I I demikian kctlua

jellis 11crck11 lcrscbl~t I ~ I C I I I C I I ~ I ~ I ~ pcrsyamta~~ Standar Indonesia (DSN. 1992) ten~~astrk 1111tllk \.cnir [ I C I I ~ I I S I I I I

dcngan ketekllan 2,s mm pcrckat UF d c ~ ~ g a ~ ~ mernperl~alikan persen kerusaka~~ kayu y11g tcrjadi yailu~

6 1,25 %t. Persyarata~~ kctegul~ao rckac m i n i m l ~ ~ o yang d i ~ n i ~ ~ t a scbcsar 7 kg/crn2 tarlp;l r~~c~~ipcl.l~;~tikau

perscn k e n ~ s n k n ~ ~ kayu, tetapi jik;~ nilai keleguli;~~~ rekal rni~ilnum Xang dicapai bcrkisar ;llltar;l 3.5 - 7

kgic~n'. 111:lka k c n ~ s a k a ~ ~ kayo disy~ratkan dcngan bcs:~r i~ ~ i a i m r ~ m 50 'XI.

H:~sil l~enelitian 1nenu11.jukkan b;1111va jarak sa~nbu~igan (dari lapis111 venir bcrdeltala~~) bcrl~c~lgarul~

tcrhadap ~ ~ i l a i kckakuan (MOE) dall kclcguha~~ pala11 @(OR) LVL yaug dillasilka~~. Jarak sa~nbung;rn

rninimu~i~ yang ;tmm dilentukan olcll lebal venir l~en~benltlk dar~ jcnis pcrckal y;ing digu~lakan. U111ok LVL

be~gerekat UF, jarak sambungan ~ni~limum adalal~ berlumt-run11 4 cm, 6 cm, dan S crn u111tlk 11~1sing-masi~~g

veoir tcbal 2 inm, 2 , j IIIIII, dan 3 mln. Scdangka~l tmtuk LVL berperekat PF, j a n k sambungan minimum

adalal~ 6 cln. 7.5 cm, dan S c111 nntuk masing-masing venir tebal 2 ilum 2.5 IIIIII, da11 3 inlll.

111tcntal sambunga~~ (pada posisi tcg;ik yang sama

dan

lapisan \.cnir ) r ; ~ ~ ~ g bcrbeda) bcrpengaruh

nyata tcrh;~d;lp

MOE

dan

MOR

LVL yang dihasilka~, o~eskipnn tidak terlil~at petlgan~ll faktor tebal venir

pe~~lbenluk yang jclas. Sa~nbungan pada posisi legak yang sama dari lapisan venir yalig bcrbeda &all alllall

(62)

PENGARUH . ] A U K DAN POSISI SAMBUNGAN TEGAIC

TERHAD.4P SIFAT MEICANIS LVL (LAMINATED VENEER LUhlBER)

KAYU KAYA (h-l~clyr~

crrliltotcrr~)

Sebi~gai

S;11;111 Satu Syari~t

untuk NIernperoleh Gelar

Sarjan:~

K e l ~ t ~ t a ~ : a t ~

pada Fakultas K e h u t a ~ ~ a n

Institot Pertaninn Bogor

.JURUSAN TEKNOLOGI

HASIL

HUTAN

FAKULTAS KEHUTANAN

INSTITUT PERTANIAN BOGOR

(63)

Judul skripsi : Pengardl Jarak d a i Posisi Sambmigail Tegak Terhadap Sifat Mekanis

LVL

(Laminated Veneer Lumber) Kayu Kaya (K/la,ya a~itholecn)

Dr. Ir. Edi Sullaitiii Bakar, M . A E Taiggal :

3

s~ptemb~r

L959

Prof.

4".

r Ir H Yusuf Sodo Hadi, M . A q

~ a:

8

5q&ccnb.cr

i ~ ~

~ q g g

%%;iih$gsati Tela~ologi Hasil Hutal

""nss

"".

(64)

Pe~ii~lis dilal~irkan di B r e k s J a w Tengall pada t a o g g I 4 Septeri~ber 1973, dari ayali ixnlania

Sarim Su~uamo drui lbu i x r n a ~ ~ a C. Tabi'ali.

Pel~ulis n~e~~yelesaikan Sekolah Dasar di SDN I1 Sindargjaya. Kec. Ketrtliggnligui Kab.

Brebes tal~un 1987. Tahu11 1987 melaijutkan ke Sekolah Laiijutai Titigkat Pertana di SMPN

Ketangg~rngn, Brelxs, dm lulus ta11u11 1990. Pada

tahm

yang salila melat~jutka~ ke Sekolali Lar~juta~~

Tingkat Alas di SMAN 2 Brebes dan lulus pada tahun 1993.

Penulis di terima me~ijadi mahasiswa Fakultas Kel~otanai Insfitut Pertat~iai Bogor pada tahun

1993 melalui jalur Undangn Seleksi Masuk IPB (USMI). S e l a ~ j u t ~ ~ y a pada tahun 1994 memilih

junisa~l Teknologi Hasil Hutan.,

Sebagai salah satu syarat ui~t~ik memperoleh gelar Sarjana Kehatanan pada Fakultas

Kehutanan rnstihlt Perta~~ia~i Bogor, peiiulis melakukan penelitia~~ del~gar~ judrll Pertgnrull J n m k d a r ~

Posisi Sao~buagaa Tegak terlladnp Sifat Meka~iis LVL (Lamionted Ve~leer Lumber) Kayu Kay2

(Klznj'n n~it/~ofeco), dibawali bimbi~iga~~ Dr.

11.

Edi Sohairui Bakar, M.Agr

dat~

Prof.

Dr. Ir.

H.

(65)

KATA PENGANTAR

.~,S.~O/Ofl771 'O/Ofk~777

/h"

lvb.

Syukur Alhaiiiddillah ke liadirat Allali SWT. atas segala nikiuat yaiig k?k terhingga kepada

selunil~ iiiakhluk ciptaan-Nya. Sliolawat atas sun teladati dan peiiiiiiipin umat Rasulullaah SA\V, d a i ~

selun~h pengikut~iya sampai akhirjaman. A~iiiin.

Dengall peiioh ketulusan dan keiklllasa~ penulis menya~iipaikru~ teriiiiakasih 6111 seiiloga

Allall ~iieiiibalas segala amal kebaikan yaiig dilakukan, kepada :

1. Ibu d a ~ i Bap& yaag telah mendidik dan ~iiembina dengan tiada hentinya dengn penoh kasili

sayaiig s e l i i ~ i g a stiidi d a ~ i skripsi ini dapat terselesaihi.

2. Bapak Dr. Ir. Edi Suhaiii Bakar, M.A.gr. sebagai peiiibi~nbi~ig otama yaiig telah meinberikati bimbingii, peiigualian d a i iiasiliat yaiig satigat berharg selaiua penulis inenyelesaikan stlidi.

1 Bapak k o f Dr. Ir. H. Yusuf Sudo Hadi, M . A g , seebgai pembinlbi~ig yarlg telal~ r~le~liberika~~ bimbin&xi, pengaralian d m nasihat yalig sangat berharga selaiiia peniilis n~ei~yelesaika~i studi.

4. Bapak Ir. Janvadi Budi Herniowo, .M.Sc. daii Bapak Ir. Nana M~dyana yaiig telah meluangka~~ waktli~lya t111tuk iiieligi~ji d a ~ i memberikan pengarahan kepada penulis.

5. Seluruh staf Laboratonom Jurusan THH (Pak Adang, Pak Abdullal1, Mas Amin) yang telali

~iiembantu penulis selama penelitian.

6.

Bapak Haikal, Fery, Imai K, Nata, Iqbal, Alm. Heniiansyali, dan Arief yang telali me~iiberika~~

nuaisa kedaiiaiiu~ hidup dunia dan insya Allah Akbirat.

7. Setia, Oik, Eka PR, Edy, Yusc~f, Wisnu,

N

Raliarjo, Il~al, D a d a , All~i. D~IIIIY, Nurdiii, Yusraii,

Kamain, Agu~ig, Fathiui, Mustar, Eny, Wirya, I w a i , 11iia1, Aliibo, Agus

P,

Pindi, Mba lla, Ellin,

Ike, Elmy, Ema, lis, Ninitig, d a i lodah sebagai cerliiin petigasali ketulusai d a i kedewasaa~~ hati

serta Jazaaku~i~ullali atas segala kebaikannya.

8. Khusus adik-adikku tersayatlg yalig selalo i~~e~lgingatkan penulis akan liari kernatinn (Toni, Dudi.

Mi, Agus S, Addin, Sigit, Heiidra, Ozi, Fauzi, 0.0, Ataig, Nasir, Aodri, Yoyo, Chatidra,

Miswanto, Fauzati, Yeyen, Darwin, Iwati, Sunawan, Andrial, hi Imam) salaiii jihad selalu.

9. Keluarga Ibu Enli, Teh Emali, dati Bi Ati yalig telali me~iieliliara Penulis selama di Bogor, semoga

Allall ~ ~ ~ e m b a l a s segala a n a l kebaikai~iya.

10. Keluarga Besar PPM Al Inayah, DKM A] Hurriyah, DKM Ibaadurrahniaan, DKM Al Gliifari, eks

Wisiua Izzuddin, Alqudwah, Melati, Jamparing, Koiiiando, Pritiiadata Kompoter, Putri I<otnpiiter

d a l Triaus Ko~i~puter yang telall baiyak berperan dalalil pe~~yelesaian stud daii skripsi h i .

11. Partai Keadilai yang telah tnengajari penulis dala~u berii~asyarakat dan beq~olitik dengan santon

(66)

12. Semua piliak yalig terlibat baik secara langsutil: mauputl tidak langsung seliingg studi clan skripsi

pliulis &pat terselesaihui,

Penulis me~~yadari segala kekuratlgui, oleh karenmya petiulis mohon iiiaaf atas segala kesalahati

dati kekuraimn setta tiiengliarapkao kritik saran yalig ~~ie~~ibangi~ti demi pe~lyemponiaan skripsi ini.

Terimakasih

~P'O.Y.Y~/~IIIII 'a/ai/;i~t~i If+. IVb.

Bosor, September 1999

(67)

DAFTAR IS1

DAFTAR TABE

DAFTAR GAMBA

1. PENDAIHULUAN

Li

TII.~II;III

11. TINJAUAN PUSTAKA

A. LVL L:lll~illalcd Vcllecl- Lulllbcr)

B. \

C. S ~ I I I I ~ I I I I ~ ~ I I I LVL

E. Pcrck1

F.

K ; I ~ I I K~I;I~:I (K/IC;IJO sp.)

111. BAI-IAN DAN METODE

A. B:I~I;III d;111 ;11;11

B. Mclode P c l ~ c l i l i ; ~ ~ ~

I. Pclll0llill:lll LV

7.2. KC~:II);I~;III ... 2.3. K ~ ! C ~ I I ~ : I I I (geser 1:lrik) rckal

2.4. K c k ~ k t ~ n ~ ~ (MOE) dan kelcgul~an Palall (MOR) ...

2.4.1. P c ~ ~ e l i t i a ~ ~ j a r , ~ k salllbul~y I ~ I ~ I I ~ I I I I I I I I (LVL i 1:ll)is \.c~lir) ...

2.4.2. Pcllcliti;~~~ i ~ ~ l c n ~ a l S : I I I I ~ ~ I I I ~ : I I I tcrdcki~l ...

C. Al~;klis:l c1;11;1

D. \\i;~kit~ ck111 I C I I I ~ I ~ I I ... IV. HASIL DAN PEMBAHASAN

A. Sifa~ h i s LVL

(68)
(69)
(70)

RINGKASAN

WAS T 0 (E 30.0-151). p」ョセ。イオィ@ Jarak dan Posisi Sambungan Tcgak Tcrhadap Sirat Mckanis LVL (Laminatcd vcnccr Lumhcr) Kayu Kaya HkャオセIャ。@ III1t/wteclI) (di hawah himhingan Dr. II'. Edi Suhaimi Bakar. M. Agl·. dan Prot: Dr. II'. H. Yu,uf Sudo Hadi. M. Agl·.).

Scjauh ini pcrall kUllci inciustri pcrkayuan di Indonesia bcmcla pada industri kayu lapis yang sangat

bcrpcran dalalll pcnycrapan lC(laga kcIja dan pcrolchan dcvisll. NaJlltill disaclari bahw;] inctuslri kayu lapis

dan juga industri kayu ァ」イァ[セェゥ。ョ@ Indonesia s<lngat tcrgaIllllng kcp;lda kayu hutan aiaIH yang bcrkualitas

lillggi dan bcrciiamctcr bcsar ケセャiャァ@ pcrscdiaannya di hutan aJalll senl:lkin langka. Kondisi icrscbut sClIlakin IllCllUI11ut pcnggunanIl kayu sccara lcbill efisicn yang dianlaranya dapal dilakuakan dcngan pcngcmbangan

ICknologi pcmanfaalan SClia clivcrsifikasi produk.

Adanya upaya pcncrapan Icknologi dalam mcnciplakan prodnk baru bcrupa L VL (Lnnin;lIcci

Veneer Lumber) yang dapat dibuat dari kayu berku;]Iitas rendah dari kayu yang kurang diken;ll (lesser

kl/01l'tl species) attlu kayu ccpat tumbuh «(asf growing specie,,,") tapi dengan kuaiitas produk yang isliIllC\Y;l,

mcrupakan pcluang bagi tcrciptanya L VL scbagai substitusi bagi kayu gcrgajian dan plywood.

L VL adalah salah satl! <1nggota panel kayu yang tcrbuat dari Icmbamn-lcmbaran \'cnir yang dirckat

dcngall ar;lh scrat kayu sej;liar satu Sama lain. sekaligus scjajar dengan arah Illcm:lnjang panel. DCIIgan

dClllikian LVL mirip dcngall kayu lapis yang juga Selma-sam:! tcrbUill clari lapis:lJl "cllir kccuaii arah rekat;lI1

cian kOnslruksi pcnYlisunan vcnirnya yang sc.iajar (Bakar. 1996).

PCllclitian illi bcrtlljU<ln lI11luk Illcngclahui aspck Icknis leknologis pcmbualan LVL ciaIam r;Jllgka

mcmpcrkaya infonn<lsi tcknis yang dipcriukan dalam pengcmbangan inciustri LVL eli Inelonesia. Untllk ill1

ditcliti pcngal1lh jarak clan posisi saillbullgan tcgak tcrlwciap sifal Illckanis LVL kayu KaY:l HヲNLスOHセイHO@

an/flo/eca). S:ls:mm yang ingin dikctahui adalah jarak s:llllbungan vcnir minimulIl (dari lapis:lJl yang

bcrclckatan) dan interval sambungan venir terdckat (pada posisi tcgak yang sallla) yang diizinkall dari L VL

dcngan tcbal vcnir tcrtcntll. Untuk itll dibual LVL dcngan kctcbalan tCI1cntll (scsuai dengan tujU<l1l

pcngujian) dari venir kayu Kaya dari bcrbagai kctcbalan Illcllggunakan perckat UF dan PF.

Pcnelitian iui tcrdiri dari dua tahap, yaitu : pcncntuan jarak sambungan lIlinimuI11 dari dua lapisan

yang bercickalan. Unlllk sub penclilian ini hanya dibllal clan ciigllnakan LVL liga lapis Yenir. Bcbcl'apa

sampel L VL berukllran -10 x 20 em dcngan 3 lingkal kclcbalall vcnir ciibllal dcngan jarak samblillgall (ell

pada l;}pisan pCl1alll<l dan kcdua bcr"ariasi scbagaimana lcrliiJat pada Gall/bar J. b」ウ。イョセ@ a jarak (d) ulI[uk mnsing-tll:lsing ketcbalan vCHir dis'liikan pada Tahel I, Dari m:lsing-m(lsing L VL yang dihasi!kan di:lmbi I

cOl1loh uji eicngan ukuran seslJai slandm B.S, 45,12 : (969. Scbclulll proses pClllbuatan L VL. scm un \'cnir

dikcringkan di dalam oven sampai kadar air 12 C%. scJanjlltnya disliSUll dan dilakukan pci<lbunlJl pcrckal pada

kedua pennllkaan vCllir inti dengan bera! labur 170 grim:!, Kcmudian dilakukan pengclllpiwll panas paei;}

(71)

10 menit untuk PF. Sampel LVL yang dihasilkan selm,iutnya dibiarkan (eouditioning) dalam mangan

sciama kurallg lcbih scminggu untuk mcnslabilkan ikatan rekalllya. Kemudian dilakukan pcngujian dcngan

acuan standar kayu lapis. Variabel yang diteliti adalah pengamh jarak sambungan (d) terhadap keteguhan

LVL.

Tahap berikutnya adalah pcncntuan interval sambungan venir terdckat pada posisi tcgak yang sama

dari iapisan yang berbeda. ScslJai dcnggan tujuannya. dibuat ウセゥャャュャ。ィ@ LVL bcrukurcm40 eill (p) x 20 em (1)

x 2 elll (1) dcngan bcrbagai kondisi posisi s3mbungan (Gamba,. 2). Ulltnk pcmbanding (kontrol) dibuat juga

L VL yang hanya Illcngandung satll s3mbungan pacta iapisHn pertam<l. Jumlah iapisan diatnf scdcmikian mpa

dcngan lllcmpcrhatikan faktor pcngempaan schingga ketebalan nominal akhir LVL I11cndckati ukuran tebal

target (20 nun) sepCl1i tercantlJm pada robe! 2. Kondisi perekatan dan pengcmpaan aclalah konstan dan

sesuai dcngan standar yang beriaku.

Hasil uji mcnunjukkan bahwa nilai tertinggi keteguhan rekat UF adalah 5,385 kg dan 6,423 kg

untuk PF pacta kctebalan venir penyusun yang sama yaitu 3 nun. Scdangkan nilai tercndah 3.192 kg untuk

UF dan 4,462 kg untuk PF pacta ketebalan venir yang 53ma juga yaitu 2.5 lllill. Dengan dcmikian kcchw

jenis pcrckat tcrscbul lllcmcnuhi pcrsyaratan Standar Indonesia (DSN. 1992) tcrm<lsuk untuk \"Cnif pcnyusull

dcngan kctebalan 2,5 nun pcrckat UF dcngan mcmperhatikan pcrsen keru5.;1.kan kayu yang terjadi yaitu

61,25 i}'(). Persyaratan kcteguhan rckat minimum yang diminta scbcsar 7 kg/em::? tanpa Illcmperhatikan

persen kemsakan kayu, tctapi jika nilai keteguhan rekat minimum yang dicapai bcrkisar antma 3,5 - 7

ォァO」ャャQセN@ maka kemsakan kayu disyaratkan dcngan bcsar minimum 50 '%.

Hasil penelilian menunjukkan bahwa jarak sambungan (dari iapisan venir bcrdekntan) berpcngaruh

tcrhadap nilai kckakuan (MOE) dan kclcguhan patnh (i\10R) L VL yang dihasilkan. Jarak sambungan

minimulll yang aman ditcntukan oleh lebal venir pcmbcntuk dan .icnis pcrekat yang digunakan. Unluk L VL

bCIl)Crckat UF, jarak sambllngan minimum adalah bertumHuntl 4 em, 6 em, dan 8 em untuk masing-masing

venir lebal 2 mIll, 2,5 mm, dan 3 mm. Scdangkan lUlluk L VL berperekat PF, jarak sambungclll minimum

adalah 6 cm, 7,5 em, dan 8 em untuk masing-masing venir tebal2 nuu, 2,5 nuu, dan 3 nun.

Interval sambungan (pada posisi tegak yang sama dan lapisan vcnir yang bcrbeda) bcrpengaruh

nyata tcrhadap MOE dan MOR L VL yang dihasilkml, meskipun tidak terlihat penganlll [oktor tebal venir

pembenluk yangjelas. Sambungan pada posisi legak yang sama dari lapisan venir yang bcrbeda akan alllaH

(72)

PENGARUH .JARAK DAN POSISI SAMBUNGAN TEGAK

TERHADAP SIFA T MEKANIS LVL (LAMINATED VENEER LUi\IBER)

KA YU KAY A

(KhIlYIl (JfltllOtecll)

Skripsi

Sebagai Salah Satll Syarat lIntllk IYIcmperoleh Gelar

Sarjana Kehlltanan pacta Fakllltas Kehlltanan

lnstitllt Pertanian Bogor

Oleh:

Was toE 30.0451

.JURUSAN TEKNOLOGI BASIL BUTAN

FAKULTASKEBUTANAN

INSTITUT PERTANIAN BOGOR

(73)
(74)
(75)
(76)

12. Semua pihak yang terlibat baik secara langsung maupun tidak langsung sehingga studi dan skripsi

penulis dapat terselesaikan.

Penulis menyadari segala kekurangan, oleh karenanya penulis mahan maaf mas segal a kesalahan

dan kekurangan serta mengharapkan kritik saran yang membangun demi penyempumaan skripsi ini.

Terimakasih

Wassalamu ·alai/alln IVr. Wb.

Bogar, September 1999

(77)
(78)
(79)
(80)
(81)

DAFT AR LAMP IRAN

No. Halaman

1. Tabel a. Hasil Uji Ketegllhan Rekat UF dan PF pada LVL 3 Lapis Venir

Penyusun ... . 33

Tabel b. Hasil Uji Kadar Air dan Kerapatan terhadap L VL Tebal 20 mm

Perekat PF ... . 33

2. Lampirrul 2... ... ... 34

Tabel I. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Rekat (Kg/em2) UF... 34 Tabel 2. Analisis Keraganian Nilai Ketegllhan Rekat (Kg/em2) PF ... 34

Tabel al. Analisis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan

Tebal Venir PenYllsun 2 mm Perekat UF ... .. 34

Tabel a2. Analisis Keragaman Nilai Kekakllan (MOE) LVL 3 lapis dengan

Tebal Venir Penyusun 2.5 mm Perekat UF ... 34

Tabel a3. Anahsis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan

Tebal Venir Penyusun 3 nun Perekat UF ... . 34

Tabel bl. Analisis Keragaman Nilai Kekakllan (MOE) LVL 3 lapis dengan

Tebal Venir Penyusun 2 111m Perekat PF. ... 34

Tabel b2. Analisis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan

Tebal Venir Penyusun 2.5 mm Perekat PF ... . 34

Tabel b3. Analisis Keragaman Nilai Kekakuan (MOE) LVL 3 lapis dengan

Tebal Venir PenYllsun 3 nun Perekat PF ... 35

Tabel cl. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah (MaR) L VL 3 lapis

dengan Tebal Venir Penyusun 2 111m Perekat UF ... .. 35

Tabel c2. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah(MOR) LVL 3 lapis

dengan Tebal Venir Penyusun 2.5 111m Perekat UF ... 35

Tabel e3. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah(MOR) LVL 3 lapis

dengan Tebal Venir Penyuslln 3 mm Perekat UF ... .. 35

Tabel dl. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patah (MaR) LVL 3 lapis

dengan Tebal Venir Penyusun 2 mm Perekat PF ... .. 35

Tabel d2. Analisis Keraga111an Nilai Keteguhan Patall (MaR) LVL 3 lapis

dengan Tebal Venir Penyusun 2.5 nun Perekat PF ... . 35

Tabel d3. Analisis Keragaman Nilai Keteguhan Patall (MaR) LVL 3 lapis

dengan Tebal Venir Penyusun 3 111111 Perekat PF ... 35

[image:81.540.73.466.88.671.2]
(82)
(83)
(84)
(85)
(86)
(87)
(88)
(89)
(90)
(91)
(92)
(93)
(94)
(95)
(96)
(97)
(98)
(99)
(100)
(101)
(102)
(103)
(104)
(105)
(106)
(107)
(108)

26

pcmyal<lall \Virjom<lrtollo (19SN) balm'a s;llllbung:lll dcngan perckat baik kemah Illclll;llljang lIl;lllPUIl

kcarah mciintang jik<l dikcl:i;lkaI1 dcngan {clili. mcmpull)'ai kckualan yang salll<l bahkan Icbih kuat

dibancling kayu utuhnya. Pcrnyataan ini didasarknn pada hasil uji Duncan yang I11CllUlliukkan bahw<J

p<lcla pcrlaku<ln satll scbagai kontrol seema tcori nilainya hams paling linggi dibanding pcriaku<ln

iainnya lllclIgingat hanya ada saltl stlillbullgaJl scbagai pcrlcmahan. distllllping jill tidak adanY;1

pcrbcdaan yang ny-ala dcngan pcrlaklln lain sclain pcrlakllan 2. PcnY'cbab lain adalah discb,rbkan o!ell

kckuatan lapisan ycnir tanpa s:lInbungan yang jUllllahnya hampir SClcngah dari jUllllah total iapisan

pcnyusull L VL Icrscbut.

N'-' 60000

!-________

-;:=--==<l::.*.

セM]ZZMZャ@

e

OセZ@

--,.,

0-:!. TPPセo@

セ@ , セ@

o

:J: 20000

o

POSISI Sambungan

Gambar 10. Kecenderungan Nilai MOE untuk Perlakuan pada LVL Tebal 20 mrn (tebal venir

penyusun 2 mill)

Sedangkan Ouktuasi y.wg tCljadi (Scb.lgmlll1clllil tcrlihat dnlalll G:lIllbar 10) pacb pcrlakU;lIl

-1-discbahkan olelt lapis<ln "cnir tcrluar pcnyusull LVL yang lehill tipis scbag;li akib:ll

pcnyclllttl1lipcngalllpcias<ln cicIIg<lIl エャセェャャ\ャiャ@ Illcmpcrolcil lebal 101;lJ LVL yang scragaill. Paciah:J1lapis;lIl

vcuir tcriuar pada bagi;Ul pcnllukaan alas clan b,nrali balok lallli'lsi II1crupakan bagi<ln yang paling

bCScH' mcnall<lll pcmbcbClIl:Ul. Dcngnll dcmikiall scmakin tipisIlY<l vCHir tcriuar I\laka tingkal kckualan

sClllakill bcrkulllng.

Ullluk L VL dcngtll\ lcbal pcnyuSlIll vcuir 1.5 mIll dan .1 lIlill bcrdasark:lII h:1Sil uji IcrscblJl

IllcllllIljukkan hasH yang sama. bahwa tidak ada pcrbcclaan yang nyata antma pcrlakwlII yang clibcrikall

sclain dcng,lll pcrl.'lkutln pada sclang lapis<ln I dan 3. Tcl:lpi 1I11tuk LVL dcngan leba! \'cllir PClIYUSllll

2.5 llllll rcspoll tcrtinggi tCljadi pad,) sclang lapisan I dan 6 scbcsar 52-l75J5X kg/C11l2 d:ln'/cbill rend:lll

dibanding konlrol dCllgall Ililai MOE 55664.093 kg/cm'. Hal illi dapal dil:r!rami dCllgan bcrkurangllya

iapisCln vcuir tanpa sambunga schingga dapat mcngurangi kekuatall.

p。HiNセQ@ L VL clcngan tebal vcnir PCIl'yuslIn .l HIIIl rcspoll tcrtinggi tCljacii pClda pcrlaku<lll posisi

sambungantcgak selang lapistln 1 dan () yaitu 53231.4-74 kg/CllI2 dan Icbih bcsar dari kontrol dCllg;J1l

nilai tcngnh rata-rata MOE 52845,052 kg/cm2. Hal ini juga diduga scbagai akibat kU<llilas pcrck:l[

yang baik schingga kcku<Itannya mclcbihi kontI'o!. Scdangkan bcrkurangnya jUIllI;:lil iapis:tn \'cnir

lanpa sambullgan dicliminasi dcngan bcrlambah tcbalnya vcnir pcnyusull LVL tcrscbut yang Illcllcapai

(109)
(110)

I dan..\-. Hal ini mengindikasikan bahwa mulai seiang lcrscbut pcrlakuan tidak Jagi berpcng,l11lh

tcrl};1dap nilai MOR. Respoll tcrtinggi tCljacii pada sclang lapis<ln I dan) dcngan nilai 59..\-.12X ォァO」ャャQセ@

dan lebih bcsclr dari kontrol dcngan nilai tcngah ra{:l-イ。エセャ@ MOR 573.766 kg/em::. Kondisi dcmikian

diduga akibat kualitas pcrck11tan yang baik. scbagaimana pcrnyataan Wiljolll:lnollo (1 tJ5X) balm'a

salnbungan dcngan pcrckat baik kcarah Illcmanjang ll1<lllplill kc,lrah I11clintang jika dikcljakan dcngall

tcliti. Illcmplinyai keku:ltan yang sama bahkan Icbih kuat dibanding kayu ャャエオィャャセᄋ[ャN@ p」ュセGHャエ\ャ[QjQ@ illi

didasark<lIl pada hastl qji DUllcan yang Illellunjukkall uahw(\ pada perlakuan kOlllroi secara tcori

ャャゥャ[ャゥョセG[ャ@ hal1ls j)<lling linggi dibanding pcriakuilniainnya Illcngingat han)'a ada salU $,1IIlbul1g:111 scbag:li

pcrlclllahan. disamping illl tidak adanya pcrbcdaan yang n.\:lta dcngan perlakuan lain sclain pcrlaku;Jn

I. Pcnycbab lain adalah discbabkan oleh kckuatan lapisan ycnir tanpa sambuilgall S<lng jUllllahnya

hampir setcngah dari jumlah total lapisan pcnYllsun L VL tersebut. Scd:lIlgk:lIl nilai MOR yang !cbill

bcsar diballding kontroi pada pcrlakllan·Ljuga diduga scbagai akibat yang tcrjadi pada pcrlakllan 3.

700r---,

N

e

VPPイMMMMMMMセセ]]]]セセ]]]]セセセ]]]]]W@

500

1

<T.

!'

400

-- 300

g

200

1:

100

ok-______________________________

セ@

POSlsi Silmbungan

Garnbar 11. Kecenderungan Nilai MOR untuk Perlakuan pad a LVL Tebal20 mrn (tebal venir

penyusull 2.5 mrn)

Untuk LVL dcngan lcbal vcnir pcnyustlll 2,5 I1Ull bcrdasarkan hasiluji Duncan Illcnlllljukkml

perbcclaan pcngaruh antar perlakllan tCljadi pada pcrlaku<ln I dan 2 yang bcrbcd<l nyata cicngall

kOlllro!. DClilikianjuga pcrlakll<ln I bcrbcd<J nyat<l dcngan pcrlakU<lIl:1 dal14. Jika dilihat dari Galllbar

II mcnunjukkan b;i1l\\,jl mulai dari pcrlakuan 3. pcmbcriall saillbungan tegak pad a posisi yang salll;l

dcngan lapisan bcrbcda iiQ」ャャャャiセゥオャ\ャ\Hャョ@ pcngaruh yang rcbtif S:lIll<l terhadap nilai MOR IllcskipllII

tcrdapat pcrbcdann nilai MOR dari m(lsing-masing pcrlakuan tcrscbul. Respoll tcrtinggi ,lcl:jadi pada

sclang lapisan I dan 5 scbcsar 560.818 kg/cm' dan Icbih rcndah dibanding kontrol cicngan nilai MOR

599.-175 kg/cm'. Kondisi dcmikian bcnar SCGm\ tcori karcna respon tCI1inggi lIIasih bcrada dibawah

nilai kontrol. Acbplln tCI:iadinya Ilnktllasi kClllbali pada pcrlakuan セ@ diduga olch sClllakin

bcrkur:lIlgnya iapisall ,"cnir tanpa sambung<lIl schingg<l pcrlcmahall bcrupa s:lillbungan tegak Icbih

lllcndckali titik kritis pada pennukaan bawah dan ini Illcnycb<lbkan bcrkunlllgnyn nil.ni kcku<ltall L VL.

Pada LVL dcngan tcbat vcnir pcnyusull 3 mill bcrdasarkan uji Duncan tidak illcllunjukk,lll

pcngaruh yang nyata tcrhadap MOR. Hal ini dapat difahami bahwa pcnglljian kcteguhan patah (MOR)

(111)
(112)
(113)

DAFfAR PUSTAKA

Adhar, A. 1998. Indonesian Wood Industries Facing The Economic Crisis. APKINDO.

Bakar, E. S. 1996. Kayu Laminasi Venir Sejajar. Buletin Teknologi Hasil Hutan Institut Pertanian Bogor. Edisi Pertama. Kelompok Peneliti, Praktisi dan Peminat Industri Hasil Hutan. Bogor. p. 25 - 30.

Bakar, E. S. 1996. Faktor Penennl Klk11itas Venir. Jumal Teknologi Hasil Hutan. IPB. Edisi Kedlk1. Bogor. p. 14 - 23.

Bakar, E. S. and W. Dannawan. 1997. Rotary Veneer Cutting From Five Fast - Growing Species for L VL Productiou. Faculty of Forestry. Bogor Agricultural Uuiversity.

British Standard Institution. 1957. Methods of Testing Small Clear Specimens of Timber. Serial B.S.373: 1957. Britislf Standard Institution. London.

Casilla, R. C. and S. Chow. 1979. Press-Time Reduction by Preheating And Strength Improvement by Finger-Jointing Laminated Veneer Lnmber. Forest Products Joumal. 29 (11) : 30 - 34.

Casilla, R. C. S. Chow. And E. T. T. Gary. 1980. Effect of Gluing Condition or Veneer Finger-Joint Bond Quality for Laminated Veneer Lumber. Forest Products Joumal. 30 (6): 39 - 41.

Damayanti, K. 1998. Pengaruh Jenis Perekat dan Ketebalan Lamina terhadap Sifat Fisis dan Mekanis Balok Lamina Campuran Kayu Kelapa (Cocos l1ucipera) dan Meranti (.)'horea spp.). Skripsi.

Faku1tas Kehutanan. lnstitut Pertanian Bogor.

Dewan Standardisasi Nasional. 1992. Mutu Kayu Lapis Penggunaan Umum. SNI 01 - 2704 - 1992. UDC 674 - 419. Departemen Perindustrian RI. Jakarta.

Faisal_ A. S. 1998. Pengaruh Tipe dan Jarak Sambungan dari Pusat Beban Terhadap Keteguhan Lentur Balok Laminasi Agathis I;lgalhis loran/hi/olia Salisb.). Fakultas Kehutanan. IPB. Skripsi.

F AO. 1996. Plywood and Other Wood Based Panels. Food and Agricnlture Organization of the United Nations. Rome. Italy.

Fakultas Kehutanan l11stit1.1t Pertanian Bogar. 1997. Kemungkinan lmpor Kayu untuk Kebutuhan

Industri Dalam Negeri Melalui Pendekatan Makro Ekonomi. Laporan Akhir Kerjasama antar

Badan Penelitian dan Pengembangan Kehutanan. Departemen Kehutanan dengan Fakultas Kehutanan Instinlt Pertanian Bogor.

Gaspersz, V. 1991. Metode Perancangan Percobaan. Amrico. Batldung.

Haygreen, 1. G. dan J. L. Bowyer. 1989. Hasil Hutan dan Ilmu Kayu. Gadjah Mada University Press. Y ogyakarta.

(114)
(115)
(116)
(117)
(118)
(119)
(120)
(121)
(122)
(123)
(124)

Gambar

Tabel a. Hasil Uji Ketegllhan Rekat UF dan PF pada LVL 3 Lapis Venir
Gambar 10. Kecenderungan Nilai MOE untuk
Tabel a. Hasil Uji Ketegllhan Rekat UF dan PF pada LVL 3 Lapis Venir

Referensi

Dokumen terkait

Hasil penelitian tingkat kesiapan menghadapi pernikahan pada mahasiswa program studi Bimbingan dan Konseling Universitas Sanata Dharma Yogyakarta angkatan 2012 menunjukkan

Sistem akuntansi pengeluaran kas yang tidak sesuai dengan PTKAP terdiri dari organisasi, sistem otorisasi dan prosedur pencatatan, praktik yang sehat dan karyawan

Menentukan %entuk setara dari PLSV den$an 'ara kedua ruas ditam%ah/ Menentukan %entuk setara dari PLSV den$an 'ara kedua ruas ditam%ah/ dikuran$i/ dikalikan atau di%a$i den$an

Pada sebuah penelitian dimana peningkatan respon saraf diobservasi di amigdala kanan untuk menampilkan wajah marah dan gembira pada anak yang mengalami trauma psikis di masa

— Yunanlılar ise Paşanın Kavala’da doğmasından başka bir yorum yap­ madan, sadece güzel konağı ve çevresini tarihi bir değer olarak korumuşlardır.. Alana da

Companies such as Lyft, Uber, TaskRabbit, Postmates, Upwork (and too many other new startups to count) all depend on a large pool of workers who make no set work commitments, who

Jadi, peranan guru adalah menggunakan aktiviti bahasa yang bermakna dan berkesan untuk membolehkan kanak-kanak menguasai struktur bahasa yang terdapat di dalam sistem bahasanya

lahir di tanggal telah menyelesaikan dengan baik dan memenuhi segala syarat pendidikan Strata Satu Program Studi pada Fakultas Sains dan Teknologi. Oleh sebab