• Tidak ada hasil yang ditemukan

PLAGIAT MERUPAKAN TINDAKAN TIDAK TERPUJI

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2019

Membagikan "PLAGIAT MERUPAKAN TINDAKAN TIDAK TERPUJI"

Copied!
263
0
0

Teks penuh

(1)

K I M O K M A L A

D MAJALAHBOBOEDIS IFEBRUARI-APRIL2011

I S P I R K S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n U n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

h a r e a D n a d , a i s e n o d n I a rt s a S , a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P

: h e l o n a k u j a i D

a H i r a t s e L a i s e r e h

T ndayani

9 5 0 4 2 2 1 6 0

H A R E A D N A D , A I S E N O D N I A R T S A S , A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P

I N E S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P N A S U R U J

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(2)

i

K I M O K M A L A

D MAJALAHBOBOEDIS IFEBRUARI-APRIL2011

I S P I R K S

t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n U n a k u j a i D

n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M

h a r e a D n a d , a i s e n o d n I a rt s a S , a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P

: h e l o n a k u j a i D

a H i r a t s e L a i s e r e h

T ndayani

9 5 0 4 2 2 1 6 0

H A R E A D N A D , A I S E N O D N I A R T S A S , A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P

N A D A S A H A B N A K I D I D N E P N A S U R U

J SENI

N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F

A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U

A T R A K A Y G O Y

(3)
(4)
(5)

v i

k u t n u i n i is p ir k s n a k h a b e s r e p u k A

 TuhanYesu sKrsitus ,yangs lealumembeirkankaishs ayangyangt akpernahhabsi , g

n a y i a g n u s ri a i t r e p e

s mengalris e itapwaktu .Engkaulahyangmembeirkankekuatan .

h u t a jr e t u k a a k it e k u r a b n a p a r a h n a d

 BundaMairat eirmakaishkarenas lealumendoakanaku.

 Orangt uakuyangt er icnta,I buMairaMahdaelnaArwanit( yangt leahdipanggi l g

n a y n u h a t a g it n a h u

T lalu )danBapakYus itnu sKairnd,it eirmaka ishata ska ish . u k k u t n u n a k ir e b n a il a k g n a y a o d n a d , is a v it o m , n a it a h r e p , t a g n a m e s , g n a y a s

 Kakakdanadikuyangku icntai ,Thoma sAgungProbowo ,EndahDw iAryani ,dan .i

(6)

v

n a g n a c n a r i u h a t e g n e m i n i u k A b a b e

S -rancanganapayangadapada- Ku

a r e t h a j e s i a m a d n a g n a c n a r u ti a y , n a h u T n a m r if n a i k i m e d , u m a k i a n e g n e m

n a p e d i r a h u m a d a p e k n a k i r e b m e m k u t n u , n a a k a l e c e k n a g n a c n a r n a k u b n a d

. n a p a r a h h u n e p g n a y

(Yeremia29:11)

s t a u b m e m a

I egalas esuatui ndahpadawaktunya ,bahkanI amemberikan i m a l e y n e m t a p a d k a d it a i s u n a m i p a t e T . a k e r e m i t a h m a l a d n a l a k e k e k

. r i h k a i a p m a s l a w a i r a d h a ll A n a k u k a li d g n a y n a a j r e k e p

) 1 1 : 3 h a b t o k g n e P (

k li s a h g n e m u ti u m n a m i p a d a h r e t n a ij u a w h a b , u h a t u m a k b a b e

S an

a y a p u s , g n a t a m g n a y h a u b h e l o r e p m e m u ti n a u k e t e k h a l r a i b n a D . n a n u k e t e k

. n u p a p a u t a u s n a g n a r u k e k k a t n a d h u t u n a d a n r u p m e s i d a j n e m u m a k

2 : 1 s u b o k a Y

( - )3

b a b e s , g n a b m i b h a l n a g n a j , u a k g n e i a t r e y n e m u k A b a b e s ,t u k a t h a l n a g n a J

e m n a k a u k A ; u m h a ll A i n i u k

A neguhkan ,bahkanakanmenolongengkau ; n

a n a k n a g n a t n a g n e d u a k g n e g n a g e m e m n a k a u k

A -Kuyangmembawa

n a g n a n e m e k

(7)

i v

i n i s il u t a y a s g n a y i s p ir k s a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a S

n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d it

. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d

2 1 0 2 t e r a M 5 , a tr a k a y g o Y

h

(8)

ii v

S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P

: a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y

a m a

N :TheresiaLestar iHandayani a

w s i s a h a M o

N : 061224059

n a a k a t s u p r e P a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e D

: l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U

F I T A K I N U M O K I S G N U F N A D I S U K O L I K A D N I T

H A L A J A M K I M O K M A L A

D BOBOEDIS IFEBRUARI-APRIL2011 a

tr e s e

b perangka tyang dipelrukan (blia ada) .Dengan demikian sayamembeirkan , n a p m i y n e m k u t n u k a h a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e P a d a p e k

, a t a d n a l a k g n a p k u t n e b m a l a d a y n a l o l e g n e m , n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m

m n a d , s a t a b r e t a r a c e s n a k i s u b ir t s i d n e

m empubilkasikannya di i nterne tatau media n u p u a m a y a s i r a d n ij i a t n i m e m u lr e p a p n a t s i m e d a k a n a g n it n e p e k k u t n u n i a l

i a g a b e s a y a s a m a n n a k m u t n a c n e m p a t e t a m a l e s a y a s a d a p e k i tl a y o r n a k ir e b m e m

.s il u n e p

. a y n r a n e b e s n a g n e d t a u b a y a s i n i n a a t a y n r e p n a i k i m e D

i

D bua td iYogyaka tra t e r a M 5 : l a g g n a t a d a

P 2012

n a k a t a y n e m g n a Y

(9)
(10)
(11)

x

Puj isyuku rkepadaTuhanYesu sK irstu sata skasih-Nyasehinggapenu il s l

u d u jr e b g n a y i s p ir k S . k i a b n a g n e d i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m t a p a

d “Tindak

i r a u r b e F i s i d E o b o B h a l a j a M k i m o K m a l a d f it a k i n u m o K i s g n u F n a d i s u k o

lI

-” 1 1 0 2 l i r p

A disusun untuk memperoleh gela rSajrana Pendidikan Bahasa , .

h a r e a D n a d , a i s e n o d n I a rt s a S

Sek irpsi i nit erwujud berka tdukungan ,dar iberbaga ipihak .Oleh karena :

a d a p e k h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m s il u n e p , u ti

.

1 Dr . Yuilana Seityaningsih selaku ketua Pogram Stud iPBSID yang .i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m k u t n u s il u n e p i g a b n a g n o r o d n a k ir e b m e m u l a l e s .

2 Prof .Dr .Pranowo ,M.Pdselaku dosenpembimbingpetramayangsaba r n u s u y n e m a m a l e s s il u n e p g n i b m i b m e m n a d n a k u s a m n a k ir e b m e m

.i s p ir k s .

3 Drs .G .Sukadi .M .Pd selaku dosen pembimbing kedua yang saba r k u t n u s il u n e p a d a p e k t a g n a m e s n a d n a g n i b m i b n a k ir e b m e m

.i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m .

4 Seluruh dosen program stud i PBSID yang telah mendidik dan .

D I S B P i d u t s m a r g o r p i d r a j a l e b a m a l e s s il u n e p i g n i p m a d n e m .

5 FX .Sudadi ,yang t elahmembantumelayan ipenuil sdalam berbaga iha l .f

it a rt s i n i m d a a y n t a fi s g n a y .

6 Karyawan perpustakaan USD yang t elah membantudalammembe irkan .s

(12)

i x

g n a y ,i d n ir a K s u n it s u Y k a p a

B membeirkan cinta ,perhaitan ,moitvasi , n a k i a s e l e y n e m t a p a d s il u n e p a g g n i h e s s il u n e p a d a p e k a o d n a d

. n a k i d i d n e p .

8 Kakakku Thoma s Agung Probowo , Mbak Endah A iryani , adikku a

r a d u a s a u m e s n a d i m a t U i t s E t e b a s il

E -saudairku yang selalu

n a d g n a y a s h i s a k n a k ir e b m e

m perhaitan .

.

9 Este rLuluk K irsitningrum ,Lina Seitaningsih ,Agusitna Puj iLestair , s il u n e p t a u b m e m g n a y i tr a h u S n a t n I a i c u L n a d o w o b o r P g n u g A i r e F

t a b a h a s i k il i m e m a i g a h a

b -sahaba tyang itdakt ernlia.i .

0

1 Mbak Rini , Mbak Erna ,Mbak Yani ,Ma s A ir ,Ma sKhairsma dan n

a m e

t -teman komse l teirma kasih doa dan semanga t yang kailan .

n a k ir e b . 1

1 Bapak Pertu sSudono ,Ibu Fransiska Ninik Parijnem ,Edo K irskelana , h i s a k a m ir e t , o d n e k s ir K i n o D n a d , il u Y a y s a t s a n A , o k o t n a r p u S s u g A

n e p a m a l e s n a k ir e b n a il a k g n a y , g n a y a s h i s a k s a t

a u il skuilahd iUSD.

. 2

1 Teman-teman program stud i PBSID 2006 , ata s kebersamaan dan .

n a k a p u l s il u n e p n a k a k a d it n a k ir e b n a il a k g n a y n a a r a d u a s r e p . 3

1 Semuapihakyangt elahmembantudalampenyusunans k irps iyang itdak .

(13)

ii x

. i n i i s p ir k s a c a b m e m g n a y a j a s a p a i s ir a d n a r a s n a d k it ir k n a k p a r a h g n e m s il u n e p

i g a b t a a f n a m r e b i n i i s p ir k s a g o m e s p a r a h r e b s il u n e p , n a i k i m e d n u p u a l a W

. a c a b m e p

2 1 0 2 t e r a M 5 a tr a k a y g o Y

r e h

(14)

ii i x

L U D U J N A M A L A

H ... i

N A U J U T E S R E P N A M A L A

H PEMBIMBING ... ii

N A H A S E G N E P N A M A L A

H ... i ii

N A H A B M E S R E P N A M A L A

H ... .. i v

O T O M N A M A L A

H ... v

A Y R A K N A I L A S E K N A A T A Y N R E

P ... v i

H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E

P ... v i i

K A R T S B

A ... .. viii

T C A R T S B

A ... .. i x

R A T N A G N E P A T A

K ... x

I S I R A T F A

D ... x iii

N A U L U H A D N E P I B A

B

1 .

1 Lata rBelakangPeneilitan ... 1 2

.

1 RumusanMasalah ... 6 3

.

1 TujuanPeneilitan ... 6 4

.

1 Manfaa tPeneilitan ... 7 5

.

1 BatasanI stliah ... 7 6

.

(15)

v i x n

a it il e n e P 1 .

2 TerdahuluyangRelevan ... 1 0 ir

o e T n a ij a K 2 .

2 ... 1 3 1

. 2 .

2 PengeritanPragmaitk ... 1 4 2

. 2 .

2 TindakTutur ... 1 6 3

. 2 .

2 Aspek-AspekStiuasi ... 1 8 4

. 2 .

2 Jeni sTindakTutur... 2 7 fi

t a k i n u m o K i s g n u F 5 . 2 .

2 ... 3 9 6

. 2 .

2 MediaMassaCetak ... 4 1

7 . 2 .

2 MajalahAnak ... 4 2 8

. 2 .

2 Hakika tKomik ... .... 4 5 i

s a u s r e P 9 . 2 .

2 ... 4 6 ri

k if r e B a k g n a r e K 3 .

2 ... 5 1

N A I T I L E N E P E D O T E M I I I B A B

n a it il e n e P s i n e J 1 .

3 ... 5 2 a

t a D r e b m u S 2 .

3 ... 5 3 a

t a D n a l u p m u g n e P k i n k e T 3 .

3 ... 5 4 n

a it il e n e P n e m u rt s n I 4 .

3 ... 5 8 a

t a D s i s il a n A k i n k e T 5 .

3 ... 5 9 i

s a l u g n a ir T . 6 .

(16)

v x n a it il e n e P a t a D i s p ir k s e D 1 .

4 ... 6 2 a

t a D s i s il a n A l i s a H 2 .

4 ... 6 3 h

a l a j a M k i m o K m a l a D i s u k o lI k a d n i T s i n e J 1 . 2 .

4 BoboEdis i

ir a u r b e

F -Ap ir l2011 ... 6 4 fi

t k e ri D i s u k o li k a d n i T 1 . 1 . 2 .

4 ... 6 4 .

a Tindak lIokus iDriekit fMendesak ... 6 4 .

b Tindak lIokus iDriekit fPermintaan ... 6 6 .

c Tindak lIokus iDriekit fMemeirntah... 6 7 .

d Tindak lIokus iDriekit fBe tranya... 68 .

e Tindak lIokus iDriekit fMenyarankan ... 70 .f Tindak lIokus iDriekit fMenasihait... 72 .

g Tindak lIokus iDriekit fAjakan... 73 .

h Tindak lIokus iDriekit fLarangan... 75 .i Tindak lIokus iDriekit fMenyuruh... 76 .j Tindak lIokus iDriekit fMemohon ... 77 .

k Tindak lIokus iDriekit fMembe irkanaba- aa b ... 79 .l Tindak lIokus iDriekit fPersliaan... 80 .

m Tindak lIokus iDriekit fPersuasi... 81 k

a d n i T 2 . 1 . 2 .

4 lIokus iKomisfi... 8 2 .

a Tindak lIokus iKomisi fBe trekad... 8 2 .

b Tindak liokus iKomisi fBejranij... 8 3 .

(17)

i v x

fi tr e s A i s u k o lI k a d n i T 3 . 1 . 2 .

4 ... 8 6 .

a Tindak lIokus iAserit fMelapork an... 8 7 .

b Tindak lIokus iAserit fMenunjukkan ... 8 9 .

c Tindak lIokus iAserit fMengejek ... 9 0 .

d Tindak lIokus iAserit fMengakui... 9 2 .

e Tindak lIokus iAserit fMenyatakan ... 9 3 .f Tindak lIokus iAserit fMember iKesimpulan... 9 5 .

g Tindak lIokus iAserit fMembual ... 9 6 fi

s e r p s k E i s u k o lI k a d n i T 4 . 1 . 2 .

4 ... 9 6 .

a Tindak lIokus iEkspresi fMengungkapkan g

n a n e S n a a s a r e

P ... 9 7 .

b Tindak lIokus iEkspresi fMengeluh... 9 8 .

c Tindak lIokus iEkspresfiBetreirmaKasih ... 1 00 .

d Tindak lIokusi Ekspresi fMemuij ... 1 01 .

e Tindak lIokus iEkspresi fMenyalahkan ... 1 03 .f Tindak lIokus iEkspresi fBerbelasungkawa ... 1 04

i s u k o lI k a d n i T 5 . 1 . 2 .

4 Deklaratfi... 1 04 .

a Tindak lIokusi Deklarait fMemutuskan... 1 05 .

(18)

ii v x ir

a u r b e

F - Ap ir l2011 ... 1 07 fi

ti t e p m o K f it a k i n u m o K i s g n u F 1 . 2 . 2 .

4 ... 1 07 .

a Fungs iKomunikait fKompeitit fMeminta... 1 07 .

b Fungs iKomunikait fKompeitit fMemeirntah ... 1 09 .

c Fungs iKomunikait fKompeitit fMenasihait... 1 10 .

d Fungs iKomunikait fKompeitit fMelarang ... 1 11 .

e Fungs iKomunikait fKompeitit fMenyuruh... 1 13 .f Fungs iKomunikatfi Kompeitit fMemohon ... 1 13 2

. 2 . 2 .

4 Fungs iKomunikait fMenyenangkan... 1 15 .

a Fungs iKomunikait fMenyenangkanBetreirma h

i s a

K ... 1 15 .

b Fungs iKomunikait fMenyenangkanMengajak ... 1 17 .

c Fungs iKomunikait fMenyenangkanMenawarkan .... 1 19 .

d Fungs iKomunikait fMenyenangkanPersliaan ... 1 20 .

e Fungs iKomunikait fMenyenangkanMenjanijkan .... 1 21 .f Fungs iKomunikait fMenyenangkanMemu ij... 1 22

a m a S a jr e k e B f it a k i n u m o K i s g n u F 3 . 2 . 2 .

4 ... 1 23 .

a Fungs iKomunikait fBekejraSamaMenyatakan... 1 23 .

b Fungs iKomunikait fBekejraSamaMelaporkan... 1 24 .

c Fungs iKomunikait fBekejraSamaMenujukkan ... 1 26 .

(19)

ii i v x n a l u p m i s e

K ... 1 29 4

. 2 . 2 .

4 Fungs iKomunikait fBe trentangan ... 1 30 .

a Fungs iKomunikait fMemarahi... 1 30 3

.

4 Pembahasan ... 1 31

P U T U N E P V B A B

1 .

5 Kesimpulan... 1 40 n

a r a S 2 .

5 ... 1 41

R A T F A

(20)

x i x

LamprianJ eni sTindak lIokus i……….

LamprianFungs iKomunikait f………..

LamprianMajalahBobo………...

LamprianKomikMajalahBobo………

S I L U N E P I F A R G O I

B ………..

8 4 1

6 0 2

7 3 2

9 3 2

(21)

I B A B

N A U L U H A D N E P

1 .

1 LatarBelakangPeneilitan

i s a k i n u m o k r e b k u t n u n a k a n u g i d g n a y l a b r e v t a l a h a l a d a a s a h a

B ,

m a l a d i s a m r o f n i n a i a p m a y n e p s e s o r p h a l a d a a s a h a b r e b n a k g n a d e s

u ti i s a k i n u m o k r e

b (Chaer ,2002 :30) .Komunikasi dliakukan penutu rkepada

n i a l g n a r

o dengan menyampaikan pikrian , gagasan , konsep , atau juga

K . n a a s a r e

p omunikasi dapa tdiungkapkan baik ilsan maupun tuilsan melalu i

media massa .Media massa adalah mediayang digunakan dalam komunikas i

o t n a m r E ( a s s a

m , 2005:34 )sepe tr iradio ,televisi ,sura tkabar ,majalah ,atau

. m li

f Media massa yang dimanfaatkan untuk tuturan ilsan adalah media

n a k g n a d e S . o i d a r ,i s i v e l e t it r e p e s i tr e p e s k i n o rt k e l

e , mediamassayangdapa t

h a l a d a s il u t n a r u t u t k u t n u n a k t a a f n a m i

d sura tkabar ,majalah,t abloid ,danl ain

-n i a

l .Dalamtuturan ilsan ,pihak yang melakukan itndak t utu rdisebu tpenutu r

k a m i y n e p t u b e s i d a y n r u t u t a rt i m n a

d . Sedangkan tuturan tuils , yang

k u t n u ) r u t u n e p ( s il u n e p h e l o n a k t a a f n a m i d t a p a d k a t e c a n a r a s n a k a p u r e m

n a g n e d , ) r u t u t a rt i m ( a c a b m e p a d a p e k n a k i a p m a s i

d tujuan aga rapa yang

a c a b m e p a r a p i r a d n o p s e r n a k t a p a d n e m s il u t a i d e m i u l a l e m n a k i a p m a s i d

.) r u t u t a rt i m (

m a k e r e m a r a c u t a u s a y n a h n a k n i a l e m , a s a h a b h a l n a k u b n a s il u T

a d n a t n a g n e d a s a h a

b -tanda yang dapa t diilhat (Leonard , melalu i Sutikno

: 5 9 9

1 18) . Salah satu cara merekam bahasa yatiu melalu i media cetak .

(22)

a i d e m n a k a p u r e m h a l a j a

M cetak yang banyak diminat ioleh orang dewasa

k a n a n u p u a

m -anak .Majalah anak-anak dapa tmenjad imedia pembelajaran

i a b ,i s a ir a v r e b p u k u c a y n n a li p m a t a n e r a k , k ir a n e m g n il a p g n a

y k dar iseg i

a n r a w r e b g n a y r a b m a g , n a r a j a l e b m e p l e d o

m -warni , maupun bahasa yang

k a n a h a l a j a m u ti n i a l e S . k a n a i m a h a p i d h a d u

m -anak merupakan mediabelaja r

f it a l e r a y n a g r a h a n e r a k a g r a u l e k n a d h a l o k e s h e l o u a k g n a ji d h a d u m g n a y

i d a i d e s r e t n a d h a r u

m mana-mana. Majalah tersebu tdapa tmenjad isarana

n a g n e d , r u t u t a rt i m a d a p e k n a s e p n a k i a p m a y n e m k u t n u r u t u n e p u a t a s il u n e p

. a y n a c a b m e p i r a d n o p s e r n a k t a p a d n e m t a p a d s il u ti d g n a y a p a n a u j u t

h a l a j a

M Bobo adalah majalah yang membeirkan informasi ,hiburan , u

h a t e g n e p n a

d an .Majalah i ni ,menyaijkan i nfomas idan pengetahuan dengan

s a m e k i d t u b e s r e t i s a m r o f n i u ti n i a l e S . i m a h a p i d h a d u m n a d a n a h r e d e s a r a c

t a p a d a c a b m e p a g g n i h e s n a k g n a n e y n e m g n a y e d o t e m n a d k u t n e b m a l a d

k a n a h a l a j a M . n i a m r e b l i b m a s r a j a l e

b -anak i niterbi tpetramakailt angga l14

3 7 9 1 l ir p

A . Penerbtinya PT Gramedia , yang sebelumnya hanya dikena l

n a ir a h t i b r e n e p i a g a b e

s Kompa sdanmajalahIn itsari(Junaedhi ,1995:125). k

a n a k u t n u n a k u j n u ti d n a d n a m a l a h 6 1 t i b r e t u ti h a l a j a

M -anak TK

a b e s a y n i s I . D S V s a l e k i a p m a

s gian besa r komik ,permainan dan certia

h a l a j a m n a li p m a n e P . ” n i a m r e B l i b m a S r a j a l e B ” , a y n n a y o b m e S . n a h a m e jr e t

k a n

a -anaki nit erkesanmeirah selain gamba rdan sampulnyaberanekawarna ,

, u ti n a g n e D . a n r a w r e b k a t e c i d a g u j a y n i s i n a i g a b e

s Bobo tercata tsebaga i

k a n a h a l a j a

m -anak petrama yang menggunakan halaman berwarna-warni .

, a y n t u j n a l e s n a g n a b m e k r e p m a l a d n a k h a

(23)

k a n

a -anak yang membeirkan sisipan berupa mainan atau sitke r(Junaedhi ,

) 5 2 1 : 5 9 9

1 .

h a l a j a

M Bobo masih menamplikan rce ti -a certia bergambar ,sepe tr i d

a r e ti r e C , i c n il e K i r e g e

N ar iNeger iDongeng ,Bona Gajah Keci lBelala i

. a t s A n a d n i s u H , k u k i K n a m a P n a d , g n a j n a

P Majalah Bobo ,sejak sepuluh

i t n a g i d , g n a r u k r e b n u p r o p m i k i m o k n a d a ti r e c i s a n i m o d , ri h k a r e t n u h a t

n li p m a t n a g n e

d ya lebih banyak komik dan certia karya pengarang loka l

) 6 2 1 : 5 9 9 1 , i h d e a n u J

( . Certie a dr ar iNeger iDongeng dan Bona Gajah Keci l a

l e

B la iPanjang merupakan komik karya pengarang Indonesia .Sedangkan

i c n il e K i r e g e

N dan Paman Kikuk Husin dan Asta merupakan hasi lkreas i

n o d n I l a k o l g n a r a g n e

p esiayangmemodiifkas idar ikarakte rBelanda .Karakte r

a i s e n o d n I a y a d u b i s i d n o k n a g n e d n a k i a u s e s i d h o k o

t .

h a l a j a m k i m o

K Bobo berbeda dengan komik buatan Jepang .Komik h

a l a j a m m a l a

d Bobo karakte rtokoh telah disesuaikan dengan ek budayaan k

a n

a Indonesia .Komik i n ibisanya mencertiakan mengena ipersahabatan dan

. n a a g r a u l e k e

k Dalam komik Jepang karakte rtokohn ya dibag iberdasarkan

, a c a b m e

p s u nho h e untuk pembaca p ira , shoujou untuk pembaca wantia . Komik in i banyak menamplikan unsu r sek s dan kekerasan. Unsu r sek s

k i m o k a d a p a y n l a s i

m Shincan yang i sinya terkadang geni tdan porno .Unsu r k

i m o k a d a p a y n l a s i m n a s a r e k e

k Samura iX ,Dragon Ball ,Kungfu Boy ,dan

n o o m r o li a

S (Yudhi .Blog/.23/02/2008/ada- ss - iek d -dalam-komik-jepang). b

i a g a b e

S acaan anak, komik menamplikan pesan dalam bentuk

r a b m a g i u l a l e m i s a s il a u s i

(24)

u m o k a i d e m n a k a p u r e

m nikas icetak yang mengkomunikasikan unsu rverba l

p e s n o k s a l e jr e p m e m k i m o K . n a s e p n a i a p m a y n e p m a l a d l a u s i v r u s n u n a

d

-s n o

k ep absrtak sehingga mudah dipahami . Walaupun ada petrentangan

i g a b t a a f n a m r e b g n a y n a a c a b i d a j n e m t a p a d k i m o k n u m a n i n i l a h i a n e g n e m

k a n

a -anak .Komikpundapa tmerangsang mina tbaca padaanak dengandaya

M n a k a t a y n i d a n a m i a g a b e S . a y n l a u s i v k ir a

t octhta rLo bis “Komik menuru t

i r e b m e m g n a y a s s a m i s a k i n u m o k t a l a u t a s h a l a s h a l a d a , a y a s n a p a g g n a

k a n a k k u t n u k i a b n a k i d i d n e

p -kanak maupun untukorang dewasa." Selain tiu t a l a u t a s h a l a s i a g a b e S . n a g n ir n a d k ir a n e m g n a y n a a c a b n a k a p u r e m k i m o k

a g u j k i m o k , i s a k i n u m o

k dapa t melaith daya imaijnas i pembaca yang

r a b m a g a n e r a k , ) n a s il u t a s a h a b ( s k e t n a d r a b m a g k u t n e b m a l a d a y n d u j u w

a c a b i d g n a y i s a m r o f n i n a k i s a n ij a m i g n e m a c a b m e p u t n a b m e m t a p a

d (Mocthta r

s i b o

L dalamBonnef, 1998:99 .)

Ausitn ,membag iujaran menjad i itga, yatiu itndak lokusi , liokusi ,

i s u k o lr e p n a

d (Ausitn 1975 ,dalam Comming ,Louise, 2007 :10) .Tindak

ilokus i adalah itndakan yang d liakukan ”dalam perkataan” lokus i yang

a y a d i a y n u p m e m n a k a t a k i

d liokusi( bukanmakna)( Ibrahim, 1994:69) .Tindak

ilokus i d tiamplikan melalu i penekanan komunikait f suatu tuturan . Ktia

n a s a l e j n e p , n a r a w a t , n a a t a y n r e p u t a u s t a u b m e m k u t n u n a k r u t u n e m n i k g n u m

d u s k a m u a t

a -maksud komunikait f lainnya .In ijuga dapa tdisebu tsebaga i

r e g o e G , e l u Y ( n a r u t u t i s u k o li n a n a k e n e

p , 1996:84 .) Dar ipendapa ttersebu t

k a d n it a w h a b i t k u b r e

t liokus idalam komunikasi penitnguntukdiperhaitkan .

(25)

n a w a l n a d r u t u n e p a d a p u j u tr e t n a ij a k n a g n e d , i s a k i n u m o k m a l a d g n a r o e s e s

.r u t u t

k a d n i

T lokus idan liokus ijuga dapa tmasuk dalam kategor i itndak

t a u k g n a y i s u k o li a y a d i k il i m e m a li b i s u k o lr e

p , yatiu mampu menimbulkan

. r u t u t a rt i m i g a b u t n e tr e t k e f

e Pengaruh atau efek terhadap lawan tutu ratau

t u b e s i d t a p a d u ti n a k r a g n e d n e m g n a y g n a r

o itndak pelrokus i(Chaer ,Abdu l

i a u s e s h a b u r e b n i a l g n a r o u k a li r e p t a u b m e m t u b e s r e t h u r a g n e P . ) 8 2 : 7 9 9 1

n a n i g n i e

k penutur .Demikian juga pada tuturan komik d i majalah Bobo ,

i h u r a g n e p m e m t a p a d r u t u n e

p mirta tutur sehingga orang tersebu t mau

ii d g n a y n a k u k a l e

m nginkanolehpenutu .r

k ir a tr e t it il e n e p , n a k t u b e s i d h a l e t g n a y g n a k a l e b r a t a l ir a d k a l o tr e B

n a it il e n e p n a k u k a l e m k u t n

u mengenai itndak liokusi pada komik majalah

. o b o

B Alasan mengapa majalah Bobo karenamajalah i n imerupakan majalah a

c a b i d n a k a g n a y k a n

a oleh anak. Anak-anak memperoleh bahasa melalu i

r a ti k e s n a g n u k g n

il nya dar iyang ia denga rdan dibaca. Sehingga majalah in i

g n a y a s a h a b n a k a n u g g n e m s u r a

h mudah dimengetr i oleh anak dan

it a h h i b e l s u r a h a s a h a b n a a n u g g n e

p -hait , karena anak-anak akan mudah

n e

m riukan bahasa yang baru dibacan ya. Penggunaan bahasa yang lebih

a n a h r e d e

s mempermudah anak-anak untuk menafsrikan maksud yang dtiu il s

h e l

o penu ils komik majalah Bobo. Oleh karena alasan tiulah ,penelti iakan i

a n e g n e m s i s il a n a g n e

m itndak liokus id an fungsi komunikait fdalam komik

h a l a j a

(26)

. k i m o k n a r u t u t i r a d d u s k a m n a k ri s f a n e

m Sehingga setelah membaca ,

n a k l u b m i n e

m pengaruhpadaanakuntukbersikapdanberprliaku .

1 .

2 RumusanMasalah

t a l n a k r a s a d r e

B a rbelakang masalah d iatas ,rumusan masalah yang akan

s il u ti

d yatiu:

.

1 Jeni sitndakilokusi apas ajayangdigunakandalamkomik majalahBobo

ir a u r b e F i s i d

e -Ap ir l2011?

.

2 Fungs ikomunikait fapasajayangdigunakan dalamkomik majalah Bobo

ir a u r b e F i s i d

e -Ap ir l2011?

1 .

3 TujuanPeneilitan

: u ti a y n a u j u t i k il i m e m i n i n a it il e n e p , s a t a i d n a s u m u r n a g n e d i a u s e S

.

1 M ne desk irpsikan jeni s itndak liokus i yang digunakan dalam komik

h a l a j a

m Boboedis iFebruair-Ap ir l2011. .

2 Mendesk irpsikan fungs i komunikait f yang digunakan dalam komik

h a l a j a

(27)

4 .

1 Manfaa tPeneilitan

t a a f n a

M yangdiperolehdar ipeneilitani n iyatiu:

.

1 Manfaa tPrak its

t a a f n a m n a k ir e b m e m t a p a d n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e p , s it k a r p a r a c e S

g n a d i b m a l a d a s a h a b u m li n a g n a b m e k r e p p a d a h r e

t pragmaitk pada

.r u t u t k a d n it n a ij a k i a n e g n e m a y n s u s u h k a d a p n a d , a y n m u m u .

2 Manfaa tTeore it .s

k u t n u t a a f n a m r e b g n a y n a u c a n a h a b i a g a b e s n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e P

k i a B . k it a m g a r p g n a d i b i d a y n s u s u h k n a g n it n e p e k n a g n it n e p e k i a g a b r e b

a m a s a h a b i ti l e n e p a r a p i g a

b u punparapembaca .Bag ipeneilitl aindapa t a m a t u r e t k it a m g a r p g n a t n e t n a u h a t e g n e p s a u lr e p m e m n a d h a b m a n e m

. r u t u t k a d n it n a ij a k

5 .

1 BatasanI stliah

.t u k ir e b i a g a b e s h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d n a k ij a s i d g n a y h a li t s i n a s a t a B

.

1 ”Pragmaitk adalah stud itentang tentang makna yang disampaikan oleh

r u t u n e

p /penuil s dan dtiafsrikan oleh pendenga/rpembaca” (Geoge r

.) 3 : 6 9 9

1

.

2 Tuturan/ujaran adalah pemakaian bahasayang mudah diilha tatau diamat i

o w o n a r P

(28)

.

3 “Tindak tutur adalah suatu ujaran sebaga i suatu fungsiona l dalam

s i n e j a u d i a y n u p m e m u ti n a r a j u , r u t u t k a d n it i r o e t m a l a d i D . i s a k i n u m o k

a g u j t u b e s i d ( r e n o i s u k o li a n k a m n a d l a n o i s i s o p o r p a n k a m u ti a y a n k a m

( ) r e n o i s u k o li a y a

d Sumarsono, 2004 :48).

.

4 Tindak ilokus iadalah maksud yang terkandung dalam ujaran (Ausitn

o w o n a r P i u l a l e

m , 2009 :106) .

.

5 Jeni s itndak liokusi ,merupakan akitvtia sbetrutu r yang masing-masing

n fi t a k i n u m o k i s g n u f i k il i m e

m ya sendiir-sendiir. Sealre membua t

, fi t k e ri d , fi t a r a l k e d , fi s i m o k : u ti a y a m il i d a j n e m k a d n it n a g n o l o g g n e p

e s a n a d , fi s e r p s k

e trfi( Sumarsono, 2004 :48-4 9 .)

.

6 Fungs i komunikatfi adalah fungs i yang digunakan seseorang untuk

n a k a n u g g n e m u l a l e s a i , )i s a k i n u m o k k a d n it n a k u k a l e m ( i s a k i n u m o k r e b

k u t n u a s a h a b f it a k i n u m o k i s g n u f i s n e t o p n a k t a a f n a m e m n a g n e d a s a h a b

o w o n a r P ( n a s e p n a k i a p m a y n e

m ,1996:9 0 .)

.

7 “Komik menuru tWjiaya ,katrunkomik ( comiccartoon )yang merupakan k

a t o k m a n e i a p m a s a g it i r a d i ri d r e t a y n a s a i b , r a b m a g n a n u s u

s ” (Putu ,

) 1 1 : 3 0 0 2 , a y a ji

(29)

n a ij a y n e P a k it a m e t s i S 6 . 1

b a

B I merupakan pendahuluan ,dalam bab in idipaparkan 6 ha lyatiu:

e p n a u j u t , h a l a s a m n a s u m u r , h a l a s a m g n a k a l e b r a t a

l neilitan , manfaa t

, n a it il e n e

p batasan istliah ,dan sistemaitka penyaijan. Bab II merupakan

n a ij a

k teo ir ,dalam bab in idipaparkan 9 hal ,yatiu : pengeritan pragmaitk ,

s a , r u t u t k a d n

it p -ek aspek stiuasi , jenis itndak tutur , fungs i komunikatfi,

, k a t e c a s s a m a i d e

m majalah anak ,hakika tkomik ,dan persuas.i Bab II I

e

m rupakanmetodolog ipeneilitan ,dalambabi n idipaparkan6hal ,yatiu :jeni s

, n a it il e n e p a t a d r e b m u s , n a it il e n e

p teknik pengumpulan data , insrtumen

a t a d s i s il a n a k i n k e t , n a it il e n e

p , nd a tirangulasi .Bab I V merupakan hasi l

n a s a h a b m e p n a d a t a d s i s il a n

a ,dalambabi n idipaparkan3hal ,yatiu :desk irps i

, n a it il e n e p a t a

d anailsi sdata ,dan pembahasan .Bab V merupakan penutup

(30)

I I B A B

I R O E T N A I J A K

Y u l u h a d r e T n a it il e n e P 1 .

2 angRelevan

p n a ij a

K ragmaitk merupakan kaijan yang mena irk .Ha lin i terbukt i n

a g n e

d banyaknyapeneilitan t entangpragmaitkkhususnya kaijant entang itndak n

a v e l e r g n a y a k a t s u p n a it il e n e P . r u t u

t dengan peneliitan ini ,yatiu Nu rAin i ,

) 6 0 0 2

( Ed iJuhar i(2009 ,) Valen itnu sSarwoyo (2009) ,Vtia Dew iPraitw i .)

1 1 0 2 (

n a k u k a l e m ) 6 0 0 2 ( i n i A r u

N peneil itan yang berkatian dengan itndak l

u d u jr e b a y n n a it il e n e P . r u t u

t Varias iTindak tutu r pada kursu s Penatacara n

a d a m r e

P iSemarang .Peneilitan t ersebu tmemi ilkit ujuan,( 1 )mendesk irpsikan g

n a r a m e S i n a d a m r e p a r a c a t a n e p s u s r u k a d a p r u t u t k a d n

it , dan

) 2

( mendesk irpsikan itndak tutu r yang dominan pada kursu s permadan i .

g n a r a m e

S PeneilitanNu rA inimenggunakan pendekatankualtiait fyang bersfia t .f

it p ir k s e

d Pengumpulan data menggunakan teknik simak beba scakap (SLBC) , e

t n a d m a k e r k i n k e

t knik cakap . Anailsi s data menggunakan idenit ifkasi . .

l a m r o f n i e d o t e m n a g n e d n a k ij a s i d a t a d n a ij a y n e

P Jeni s itndak tutu r yang

t a p a d r e

t dalam kursu spenatacara Permadan i Semarang mencakup itga itpe )

1

( berdasarkan modu s tutu r penatacara meilput i itndak tutu r representatfi , ,i

s a r a l k e d n a d , fi s i m o k , fi s e r p s k e , fi t k e ri

d (2 )berdasarkan daya tutu rmeilput i itndak tutu rlokusi , liokusi ,dan pe lrokusi ,dan (3 )berdasarkan kelangsungan

(31)

a if a r a h g n u s g n a l k a t n a d h a if a r a h g n u s g n a l r u t u t k a d n it i t u p il e m n a g n u s g n a l e

k h .

n a k r a s a d r e

B modus t uturnya itndak t utu ryang dominan pada kursu spermadan i r

p e r r u t u t k a d n it h a l a d

a esentatfi .Berdasarkan daya tuturnya , itndak tutu ryang , r u t u t n a g n u s g n a l e k n a k r a s a d r e B . i s u k o li r u t u t k a d it h a l a d a n a n i m o d g n il a p

n il a p g n a y r u t u t k a d n

it g dominanadalah itndakt uturs ecarahara ifah .

Ed iJauhar i(2009 )melakukan peneilitan yang berkatian dengan itndak l

u d u jr e b a y n n a it il e n e P . r u t u

t Wacana Poilitk Dalam Kampanye Plipre s2009 : r

u t u T k a d n i T n a ij a

K .Tujuan yang akan dicapa iadalah (1 )mendesk irpsikan t

s m a l a d t a p a d r e t g n a y r u t u t k a d n it i a g a b r e

b atemen-statemen poilitk dar ikubu K

J -Wrianto ,baikdalambentuki klan ,slogan ,maupunststemenpoilitkyangl ain , s

e r p a c h e l o n a k p a k g n u i d k i a

b -cawapre sJK-Wrianto sendri imaupun oleh itm g

n u k u d n e p n a d s e s k u

s -pendukungnya,( 2 )mengidenit ifkas isrtategi-srtategi atau s

u d o

m -modu syang digunakan untuk mengekspresikan itndak t utur-itndak t utu r n

e m e t a t s i r a d k it a m g a r p a y a d r u t a k il p m i i m a h a m e m ) 3 ( n a d , t u b e s r e

t -statemen

k it il o

p atau slogan-slogan poilitk yang dikemukakan kubu JK-Wrianto kepada .s

a u l t a k a r a y s a m u a t a k il b u

p Pendekatan yang digunakan untuk mengula s . r u t u t k a d n it n a t a k e d n e p h a l a d a t u b e s r e t k it il o p n a g o l s n a d n e m e t a t s i a g a b r e b

. k u d n e p s n a d k a t e c a i d e m i r a d h e l o r e p i d a t a

D Kesimpulan yangdapa tdiperoleh K

J s e r p a w a c n a g n a s a p n a k a n u g i d k a y n a b g n a y r u t u t k a d n it a w h a

b -W rianto , itm

p a r a p a tr e s e b , s e s k u

s endukungnya adalah itndak tutu rkomisfi , itndak tutu r fi

t k e ri

d dan itndak tutu rekspres fi .Tindak tutu rkomisi fdiwujudkan dengan n

a p a r a h n a k ir e b m e m u a t a i j n a jr e

(32)

b r e b n a k u k a l e m n a g n e d n a k i s a s il a e ri d f i s e r p s k

e aga ik iritk kepada l awan poilitk i

T . n i a

l ndak t utu rdriekit fdiwujudkandengan melakukan berbaga iitndak verba l a d a p e k n a h il i p n a k h u t a j n e m r a g a s a u l a r a c e s a s s a m i h u r a g n e p m e m k u t n u

K J n a g n a s a

p -Wrianto.

a y n a it il e n e p n a k u k a l e m ) 9 0 0 2 ( o y o w r a S s u n it n e l a

V ng berkatian

k a d n it n a g n e

d liokusi. Peneltiiannya be jrudu l Tindak lIokus i dan Penanda n a u a j n i T u t a u S ( r a b a K t a r u S m a l a d i d n a r u t u T n a n u t n a s e K t a k g n i T

) k it a m g a r p o i s o

S .Peneilitan Sarwoyo berusaha menemukan jeni s itndak liokus i u

s a d a p t a p a d r e t g n a y h a k a j a s a p

a ra tkaba rdan penanda apa sajakah yang n a r a j u u a t a n a r u t u t n a n u t n a s e k t a k g n it n a k k u j n u n e m g n a y r a b a k t a r u s i d t a p a d r e t

h a l a d a i ti l e n e p h e l o n a k a n u g i d g n a y a t a D . t u b e s r e

t Jawa Pos , Kedaulatan

, t a y k a

R dan Suara Merdeka dengan jangka waktu Mei-Mare t2009 . Adapun m

e ti d ) 1 ( u ti a y t u b e s r e t n a it il e n e p i r a d l i s a h g n a

y ukannya empa tjeni s itndak

t a r u s m a l a d i s u k o

li kabar ,keempa tjeni s itndak liokus i tiu adalah driektfi , t a k g n it a d n a n e p a y n n a k u m e ti d ) 2 ( . fi s e r p s k e n a d f it a t n e s e r p e r , fi s i m o k

k t a r u s m a l a d n a n u t n a s e

k abar ,yakn ianalogi ,diks iataupiilhankata ,gayabahasa , n a u j u t i d a j n e m g n a y k e j b u s n a t u b e y n e p , s a ti l a d o m u a t a n a g n a r e t e k n a a n u g g n e p

. n a r u t u t k u t n e b n a d , n a r u t u

t Metode yang digunakan tergolong dalam jeni s y

a t a d n a l u p m u g n e p e d o t e M . fi t a ti l a u k n a it il e n e

p ang digunakan yatiu metode

p a k a c t a b il s a b e b k a m i s n a d a y n r a s a d k i n k e t i a g a b e s p a d a s k i n k e t n a g n e d k a m i s

(33)

i w it a r P i w e D a ti

V (2011 )melakukanpeneilitanyangberkatiandengan k

a d n

it liokus.iPeneilitannyabe jrudulTindakTutu r lIokus idalamWacanaNove l s

if a r

G Eendaagsche Exprestreinen Pengarang Risdianto dan Yus i Avianto

m o n a e r a

P . Jeni s peneilitan yang dliakukan V tia yatiu peneilitan desk irpit f e d o t e M . s if a r g l e v o n a p u r e b n e m u k o d i ti l e n e m a n e r a k i s a t n e m u k o d

d g n a y a t a d n a l u p m u g n e

p igunakan dalam peneilitan i n iadalah metode baca dan i s u k o li r u t u t k a d n it s i n e j a m il n a k u m e ti d h a l a d a i n i n a it il e n e p i r a d l i s a H . t a t a c

i s u k o li k a d n it u ti a y , s if a r g l e v o n a n a c a w n a r u t u t m a l a d l u c n u m g n a y

, fi s i m o k , fi t k e ri d , fi t a t n e s e r p e

r ekspresfi ,dan deklarasi .Kemudian dtiemukan k

a d n it i s g n u f t a p m e a l u

p liokus iyatiukompettifi ,menyenangkan ,beke jrasama , .

n a g n a t n e tr e b n a d

n a it il e n e p i s n a v e l e

R d iata sterhadap peneilitan in iadalah sama-sama s

u k o f r e

b pada kaijan itndak tutur .Namun peneil itan ini, berfoku spada tindak i

s u k o

lI komik dalam majalah Bobo. Peneilitan d iatas banyak membe irkan i

a n e g n e m n a r a b m a

g kaijan itndak tutu .r

2 .

2 Ka ijanTeori

p e s n o

K -konsept eor iyangdigunakandalampeneilitani n imencakup (1 )pengeritanpragmaitk,( 2) itndakt utu ,r( 3 )aspek-aspekstiuas,i( 4)j eni sitndak

r u t u

t , 5( )f ungs ikomunikatfi, 6( )mediamassacetak, (7 )majalahanak, (8 )hakika t k

i m o

(34)

1 . 2 .

2 Penger itanPragma itk

a n a y l u

M berpendapa tsecara hriarkis ,pendekatan bahasa dimula idar i n

il n a d t a k g n

it gkup pailng keci lmenuju pada itngka tpailng besar .Secara s i s il a n a : t u k ir e b i a g a b e s n u s u s i d a s i b a y n s i s il a n a n a t u t n u r t a k g n it , n a t u r u r e b

h e l o n a i d u m e k l u s u s i d , a s a h a b p a d a h r e t l a w a n a ij a k i a g a b e s ) i y n u b ( i g o l o n o f

k a t n i s s i s il a n a , ) k u t n e b ( i g o l o f r o m n a ij a

k si s(kailma tdan gramaitkalnya) , n a d a s a h a b n a i a k a m e p ( k it a m g a r p s i s il a n a , ) a n k a m ( k it a m e s s i s il a n a

, a t a k g n a t n e t n a ij a k ( a n a c a w s i s il a n a g n a d i b r i h k a r e t n a d , ) a y n s k e t n o k

) a y n i s a t e r p r e t n i n a d , n a i a k a m e p , a n k a m , t a m il a

k (Mulyana ,2005 :69) .Putu e

m a n a ji

W ngatakan bahwa semanitk dan pragmaitk adalah cabang-cabang a

n k a m h a a l e n e m g n a y a s a h a b u m

li -maknas atuan ilngual ,hanyas ajas emanitk a n k a m i r a j a l e p m e m k it a m g a r p n a k g n a d e s , l a n r e t n i a r a c e s a n k a m i r a j a l e p m e m

( l a n r e t s k e a r a c e

s Putu Wjiana , IDewa dan Rohmad,i 2009: .)4 Dalam k

it a m g a r p g n a d i b a d a p s i s il a n a i d n a k a g n a y i n i n a it il e n e

p tentang itn kd a

ilokusi ,be irku takandjielaskanl ebihl anju tmengena ipengeritanpragmaitk g n a t n e t s a h a b m e m g n a y k it s i u g n il u m li g n a b a c n a k a p u r e m k it a m g a r P

rt s k u s a m r e t g n a y a p

a uktu rbahasas ebaga iala tkomunikas iantarapenutu rdan a

d n a t n a u c a g n e p i a g a b e s n a d , r a g n e d n e

p -tanda bahasa pada hal- lha

ekstrailngual” yang dibicarakan (Vehaar, 1996: 1 4 .) Pragmaitk yakn i i

g e t a rt s i r a j a l e p m e m g n a y a s a h a b u m li g n a b a

c -srtateg iyang dtiempuh oleh

d u s k a m n a k i s a k i n u m o k g n e m m a l a d i d a s a h a b r u t u n e

p -maksud penuturnya

7 5 : 2 0 0 2 , k k d a n a ji W u t u P . n i d u n i m A

(35)

, o y a g a b u

S irA .2009 :9 )berpendapa tpragmaitk ialah stud itentang makna g

a r P . r u t u t i s a u ti s n a g n e d a y n n a g n u b u h m a l a

d maitk meniitkberatkan pada

. a i s u n a m i s a k i n u m o k t a l a i a g a b e s i s g n u f/ n a i a k a m e p m a l a d a s a h a b h a a l e t

u t n u n a k a n u g i d a s a h a b a n a m i a g a

B k betrutu roleh parapenggunaannya dalam .

k it a m g a r p h e l o h a a l e ti d h a l u ti , u t n e tr e t s k e t n o k u a t a i s a u ti s

i d u t s h a l a d a k it a m g a r

P tentang hubungan tanda-tanda dengan a n a m i a g a b g n a t n e t i d u t s h a l a d a k it a m g a r p , n a i k i m e d n a g n e D . r e t e r p r e t n i

a m ir e n e p u a t a a d n a t i a k a m e p n a k a tr e s t u k i g n e m u a t a n a k a n u g g n e m r e t e r p r e t n i

n e s u ti a d n a t ) r e t e r p r e t n i ir a d n a i s k u rt i g n e p ( n a k r a p a m e m t a a s a d a p a d n a

t dri i

.) 9 6 2 : 4 9 9 1 , m i h a r b I

( Begtiu pula Nurgiantoro (1995 : 313 ) berpendapa t g n a y a s a h a b n a a n u g g n e p ) h a a l e t( a d a p u c a g n e m h a l a d a a y n it n i k it a m g a r p

a s a h a b n a k a n u g r e p m e m g n a r o , a t a y n i s a u ti s m a l a D . n a a t a y n e k n a k n i m r e c n e m

a s a h a b r u s n u n a g n e d n a s u r u r e b a y n a h k a

t tiu sendi ir , melainkan juga

r u s n u n a k g n a b m it r e p m e

m -unsu rlain yang di lua rkontek sbahasa :kontek s

. k it s i u g n il a rt s k e

a y a d u a t a n a r a j u d u s k a m i r a j a l e p m e m g n a m e m n i a l a r a t n a k it a m g a r P ) e c r o

f( ujaran . Ktia juga dapa t mengatakan bahwa pragmaitk juga l

e p m e

m ajar i tentang fungs i ujaran : untuk apa suatu ujaran dibua t atau .

n a k u k a li

d Ataudasari n idapa tktiakatakan bahwapragmaitk tiut ermasukke (

k it s i u g n il m a l a d i d e m s il a n o i s g n u f m a l a

d Kaswanit , Purwo, 1994 : 84 .) d

g n a y a n k a m g n a t n e t i d u t s h a l a d a k it a m g a r

P isampaikan oleh penutu r(atau n

a k ri s f a ti d n a d ) s il u n e

(36)

Pragmaitk adalah cabang limu bahasa yang mengamat ipemakaian bahasa n

o k g n a y i s a u ti s m a l a

d kret ,sedangkan gramaitkal mengamat isatuan-satuan n

a a s a h a b e

k dalam stiuas ipemakaian yang absrtak (Aminud in. Putu Wjiana k

k

d , 2002 :68).

2 . 2 .

2 TindakTutur

n a k a d n it n a k a p u r e m r u t u T k a d n i

T -itndakan wacana secara kha s a

s u a l k u t a u s n a g n e d h a b m a ti d , s a b e b a s u a l k u t a s n a k a p u r e

m te irka,tt etap iada

a s u a l k a g u

j te trutup tertentu yang merupakan wadah tempa t k tia dapa t a t a k s a t a i ri d r e t g n a y , n i k g n u m g n a y i s a l e r a u m e s r i p m a h n a k p a t e n e

m -kata

e s a f u a t a l a g g n u

t -fase t unggal .Hal i n iseyogyanya ktia perhaitkan baik-baik e

m m a l a

d nghadap i itndak tutu r (Ta irgan, 1986 : 123). Ta irgan t a fi s r e b g n a y i s g n u f i a y n u p m e m i s a k i n u m o k a w h a b n a k p a k g n u g n e m

k u t n u g n a c n a ri d n a d , u t n e tr e t n a u j u t n a d d u s k a m g n u d n a g n e m , fi ti s o p r u p

n a d , k a m i y n e p a r a p n a g n u k g n il a d a p , t a b i k a , h u r a g n e p , k e f e n a k li s a h g n e m

a r a c i b m e p a r a

p (Ta irgan1986: 145).

Tindak tutu rdalam ujaran suatu kailma tmerupakan penentu makna it

t a m il a k u t a u s a n k a m , n u m a N . u ti t a m il a

k ndakdtientukanolehsatu-satunya , u ti n a k r a j u i d g n a d e s g n a y t a m il a k m a l a d u k a lr e b g n a y i tr e p e s r u t u t k a d n it

m k u t n u n a n i k g n u m e k a y n a d a p i s n ir p m a l a d u l a l e s i p a t e

t enyatakan secara

i d u t s , u ti i tr e p e s n a it r e g n e p m a l a D . a y n r u t u n e p h e l o d u s k a m i d g n a y a p a t a p e t

(37)

. a d e b r e b g n a y g n a d n a p t u d u s a u d n a g n e d i d u t s u t a u s n a k n i a l e m , h a s i p r e t

i k i m e d n a g n e

D an , teor i itndak tutu r adalah teor i yang lebih cenderung g n u r e d n e c h i b e l g n a y i r o e t a y n n a k u b n a d t a m il a k a n k a m g n a t n e t i ti l e n e m

t a m il a k r u t k u rt s s i s il a n a g n e m a h a s u r e

b (Rani ,Abdu ldkk ,2006: .9 ) (

e lr a e

S dalam Rahardi ,Kunjana, 2003 :70 )mengungkapkan ldaam a w h a b t a p a d n e p r e b a I , r u t u t k a d n it t a p a d r e t a s a h a b i s a k i n u m o k r e b

n a k a i p a t e t t a m il a k u a t a , a t a k , g n a b m a l r a d e k e s n a k u b a s a h a b i s a k i n u m o k

h i b e

l tepatnya apablia disebu tproduk atau hasi ldar ilambang ,kata atau u

t u t k a d n it u k a li r e p d u j u w r e b g n a y t a m il a

k r .Lebih tegasnya , itndak tutu r n a k a p u r e m n a d u t n e tr e t i s i d n o k m a l a d t a m il a k u t a u s l i s a h u a t a k u d o r p h a l a d a

d u j u w r e b t a p a d r u t u t k a d n i T . a s a h a b i s a k i n u m o k i r a d l i c e k r e t n a u t a s e k

t a m il a k u t a u s n a r a j u m a l a d r u t u t k a d n i T . h a t n ir e p n a d , n a a y n a tr e p , n a a t a y n r e p

. u ti t a m il a k a n k a m u t n e n e p n a k a p u r e m

i a g a b e s n a r a j u u t a u s h a l a d a r u t u t k a d n it n a k p a k g n u g n e m o n o s r a m u S

k a d n it i r o e t m a l a d i D . i s a k i n u m o k m a l a d l a n o i s g n u f u t a u

s tutur ,ujaran tiu

l a n o i s i s o p o r p a n k a m u ti a y a n k a m s i n e j a u d i a y n u p m e

m dan makna

s i d ( r e n o i s u k o

li ebu tjuga daya liokusioner) (Sumarsono ,2004 :48). Tindak r

u t u

t adalahsalah satu ha lyangpenitng dalami nterpretas ipercakapan secara K

. k it a m g a r

p onsep yang menghubungkan antara makna percakapan dengan s

k e t n o

(38)

3 . 2 .

2 Aspek-AspekStiuas iTutur

, n a r u t u t s k e t n o k , r u t u t n a w a l n a d r u t u n e p i t u p il e m n a r u t u t k e p s A

k u d o r p i a g a b e s n a r u t u t n a d , r u t u t k a d n it i a g a b e s n a r u t u t , n a r u t u t n a u j u

t itndak

t a k g n i s a r a c e S . l a b r e

v aspeks tiuasit utu rdapa tdiuraikansebaga ibe irkut .

1 . 3 . 2 .

2 PenuturdanLawanTut ur

k e p s

A -aspek yang mest idicermat ipada dri ipenutu rmau pun r a t a l n a d , l a s a h a r e a d , r u m u , n i m a l e k s i n e j h a l a d a a y n a r a t n a i d r u t u t a rt i m

l a i s o s g n a k a l e b r a t a l a tr e s a g r a u l e k g n a k a l e

b -budaya lainnya yang

k a n a k n i k g n u m i

d an menjad ipenentu hadrinya makna es buah pe truturan. k

e p s a n a k it a h r e p m e m n a g n e d r u t u tr e

B -aspekpeilbat t utu ryang demikian i l a k e s a m a s a d a p i r a d r u t u tr e b s e s o r p n a li s a h r e b e k n i m a j n e m n a k a u ti

. a y n n a k it a h r e p m e m k a d

it Kesalah pahaman d idalam akitvtia sbe trutu r s

il a m i n i m i d t a p a d a g u j a y n a s a i

b asikan dengan cara yang demikian tiu . n

a r o t a u b m e m a g u j t u b e s r e t l a h g n a t n e t k i a b g n a y n a m a h a m e

P g akan

o k n a g n a b m it r e p i tr e g n e

m ntek syang tepat ,orang akan menjad impan ,

n a p a

p yang aritnya ,tahu persi sdia sedang berbicara kepada siapa dan a

k a n u g g n e m s u r a

h n bentuk yang bagaimana ,se tra dalam peritmbangan s

k e t n o

k stiuas iyangbagaimana( Rahardi ,Kunjana,2003 ,19-20) .

Penutu rdan pendenga ryangt erilba tdalampe irsitwat utu rdisebu t h a l a d a n a k it a h r e p i d u lr e p g n a y , n a p i s it r a p n a g n e d n a ti a k r e B . n a p i s it r a p

t a

(39)

, k i s if ( n a p i s it r a

p mental ,kemahrianberbahasa ,danl ain- nlai ) .Mengetahu i r

a t a

l belakang paritsipan (penutu /rpendengar )pada suatu stiuas iakan n

a r u t u n e p n a k i s a t e r p r e t n i g n e m k u t n u n a k h a d u m e

m nya .Makna wacana

h e l o n a k r u t u ti d a k ij a d e b r e b g n a y a n k a m i a y n u p m e m n a k a u t n e tr e t

a ti K . a y n n a it a h r e p n a d , t a n i m , g n a k a l e b r a t a l a d e b r e b g n a y r u t u n e p

i u l a l e m 5 8 : 4 9 9 1 ( s i b u L n a k ir e b i d g n a y h o t n o c n a k it a h r e

p Rani ,Abdul

k k

d , 2006 :191 )dibawahi n.i

) 1

( Operas iharuss egeradsielengarakan

i s u h a t a ti k a l a k a n a m i m a h a p i d t a p a d a r e g e s n a k a u ti n a r a j u d u s k a M

a n k a m r e b i n i n a r a j u , r e t k o d g n a r o e s a y n r u t u n e p a k i J . a y n r u t u n e p

i b a y n a n k a m , i m o n o k e i l h a g n a r o e s a y n r u t u n e p a k ij ; ’ n a h a d e b m e p

’ saj ad i

dropping bahan makanan ke pasar’ ; ijka yang bicara penjahat ,mungkin j

n a d ; ’ n a ir u c n e p u a t a n a k o p m a r e p ’ a y n it r

a ika yang berbicara poilsi ,

a n k a

m nya berubah ’razia’ .Jadi ,makna wacana d tientukan oleh siapa k

k d l u d b A , i n a R ( a y n r u t u n e

p , 2006 :191 .)

p e s n o

K penutu rdan lawan tutur in ijuga mencakup penuil sdan a i d e m n a g n e d n a k i s a k i n u m o k i d n a t u k g n a s r e b n a r u t u t a li b a c a b m e p

u

t lisan .Aspek-aspek yang berkatian dengan penutu rdan l awan t utur i n i s

i n e j , i m o n o k e l a i s o s g n a k a l e b r a t a l , a i s u h a l a d

a kelamin , itngka t

a e

k kraban , dsb (Putu Wjiana , I Dewa dan Rohmadi , Mohamad,

(40)

2 . 3 . 2 .

2 Kontek sTuturan

m a c a m r e b a r a c e s n a k it r a i d h a l e t n a r u t u n e p s k e t n o k l a w h

I -macam

t a p a d t u b e s r e t n a r u t u t s k e t n o K . a s a h a b i l h a u a t a s i u g n il h a l m u j e s h e l o

k e p s a p u k a c n e

m -aspek tuturan yang relevan ,baik secara ifsik maupun s

i a g a b e s n a k it r a i d a l u p t a p a d n a r u t u t s k e t n o K . k i s if n o

n emua lata r

( n a u h a t e g n e p g n a k a l e

b backrond knowldgeI )yang diasumsikan sama -a tr e s , r u t u t a rt i m n a d r u t u n e p h e l o a m a s r e b i m a h a p i d n a d i k il i m i d a m a s

i m i s a t e r p r e t n i g n u k u d n e m g n a

y rtat utu rata sapayangdimaksudkan oleh n a a n e k r e b a k a M . r u t u tr e b s e s o r p n a h u r u l e s e k m a l a d i d u ti r u t u n e p i s

o e G , u ti l a h n a g n e

d ffrey N .Leech (melalu iRahardi ,2003:20 )telah t

u k ir e b i a g a b e s a y n n a g n a d n a p n a k a t a y n e

m “Is hal lconside rcontextt obe k

c a b y n

a ground knowledgeassumed t o be sharedby S and Hand which

. e c n a r e tt u n e v i g a y b s n a e m S t a h w f o n o it e r p r e t n i s H o t e t u b i r t n o c

g n a y , n a r u t u t s k e t n o k i a n e g n e m r a n e b g n a y n a m a h a m e p n a d n a u h a t e g n e P

n e p g n a k a l e b r a t a l a u m e s h a l a d a a y n ir i d i t a j u a t a s a ti t n e d

i getahuan yang

a m a

s -sama dimiilk ioleh para peilba tpe truturan ,jelas-jela sakan dapa t n a s e p n a g n u d n a k n a k ri s f a n e m k u t n u u ti n a r u t u tr e p t a b il e p a r a p u t n a b m e m

n a r u t u tr e p p a it e s m a l a d i d n a k i a p m a s i d k a d n e h g n a y d u s k a m u a t a

i d r a h a R

( , Kunjana ,2003:20 .) e

m y

H s , Brown (1983 : 89 melalu i Rani , Abdul, 2006 : 190 ) n

e n o p m o k a w h a b n a k t u b e y n e

(41)

( r u t u n e p ) 1 ( : u ti a y , m a c a m n a p a l e d a d a , s k e t n o

k addresser) , (2 )

r a g n e d n e

p (addressee ,)( 3 )pokok pembicaraan ( topik ,)( 4) l atar( setitng ,) (

n a s il u t/ n a s il a s a h a b : g n u b u h g n e p ) 5

( channel ,)( 6 )dialek/stalinya( code) , (

n a s e p k u t n e b ) 7

( message) , dan (8 ) pe irsitwa tutu r (speech event .) m

a c a m r e b a d a t a p a d n e p r e b ) 3 9 : 5 0 0 2 ( i t n a tr a h s u

K -macam kontek sd i

n a u t a s e k n a k a p u r e m n a s il a n a c a W . a n a c a w m a l a

d bahasa yang te irka t

) t a m il a k ( a s a h a b i g a b s k e t n o k n u p a d A . a y n r u t u n e p i s a u ti s s k e t n o k n a g n e d

, a y n h a d u s e s u a t a m u l e b e s g n a y n i a l t a m il a k h a l a d a s il u t a n a c a w m a l a d

t u b e s i d g n ir e s g n a

y k -o teks . Contoh ko-tek s dalam wacana tu il s .t

u k ir e b i a g a b e s n a k k u j u ti d

) 2

( Sura tBapak t e trangga l30 Jul i2005 t elah kami t e irma .Untuk tiu , a d a p e k k a p a B n a it a h r e p s a t a h i s a k a m ir e t n a k p a c u i m a k

.i m a k n a a h a s u r e p

2 ( h o t n o c m a l a

D )d iata skailma tSura tBapak tertangga l30 jul i2005 y

n t u j n a l e s s il u ti d g n a y t a m il a k s a t a s k e t o k i d a j n e

m a .

Nurgiantoro berpendapa tkontek syang d ilua rbahasa inliah n a k u t n e n e m h i b e l u rt s u j g n a y u t n e n e p r o t k a f i a g a b e s t u b e s i d a g u j g n ir e s

r o t k a F . n a p a k a c r e p d u j u

w -fakto r tiu antara lain berupa stiuas i g

n a r o , n a p a k a c r e p a y n g n u s g n a lr e

b -orang yang terilbat , masalah yang p

a k a c r e p i

d an ,tempa tte jradinya percakapan ,dan sebaginya .Ketepatan a

t a m e s k a t k it a m g a r p a r a c e s a s a h a b n a a n u g g n e

p -mata diilha t dar i

(42)

g g n e p n a t a p e t e K . n a a r a c i b m e p s k e t n o k n a g n e

d unaan bahasa percakapan

n a p a k a c r e p k u t n e b a k a m , i s a u ti s s k e t n o k n a a n u g g n e p n a t a p e t e k h a l a d a

n i a l g n a y i s a u ti s k u t n u t a p e t u t n e t m u l e b i s a u ti s m a l a

d (Nurgiantoro ,

: 3 9 9

1 313).

a u m e s m a l a d s k e t n o k h a l a d a k it s i u g n il n a it il e n e p n a r u t u t s k e t n o K

u a t a k i s if k e p s

a seitng sosia lyang relevan da ir t uturan bersangkutan .D i r a t a l a u m e s h a l a d a a y n t a k e k a h a d a p u ti s k e t n o k k it a m g a r p m a l a d

n a w a l n a d r u t u n e p h e l o a m a s r e b i m a h a p i d g n a y n a u h a t e g n e p g n a k a l e b

r u t u

t (PutuWjiana , IDewadan Rohmadi ,Mohamad, 2009 :14 .)

3 . 3 . 2 .

2 TujuanTuturan

k u t n e b n a g n e d t a r e t a g n a s n a ti a k r e b r u t u t n a u j u t l a w h

I -bentuk

a d a p a n e r e k n a i k i m e d n a k a t a k i D . g n a r o e s e s n a k a n u g i d g n a y n a r u t u t

a n e r a k l u c n u m t a p a d n a k a g n a r o e s e s i r a d n a r u t u t a y n r a s a d

m a c a m r e b g n a y n a u j u t n a d d u s k a m h e l o i g n a k a l e b r a t a li

d -macam .

e

D mikian sebailknya , satu maksud atau tujuan tutu r akan dapa t a

d e b r e b g n a y n a r u t u t k u t n e b n a g n e d n a k d u j u w i

d -beda .Maka ,di sinliah

t a m a g n a y n a a d e b r e p t a h il i d t a p a d u l a

l mendasa rantara limu bahasa g

a r

p maitk dan bero irentas ifungsional , dengan tata bahasa gramaitka h a li t s i n a g n e d n a a n e k e B . l a r u t k u rt s u a t a l a m r o f i s a t n e ir o r e b g n a y a s a h a b

h c e e L , i n i r u t u t n a u j u

t (melalu iRahardi ,Kunjana, 2003: 21 )memiilk i u

g g n e m k u t n u i s n e r e f e r

Referensi

Dokumen terkait

Denagan aneka makanan dan minuman yang enak dan segar dengan harga yang bias dicapai oleh semua golongan masyarakat sehingga hal tersebutlah yang menyebabkan ketertarikan saya

Fasilitas yang disediakan oleh penulis dalam perancangan ini adalah kapel sebagai tempat berdoa baik bagi komunitas maupun masyarakat sekitar, biara dengan desain interior

Kata hasud berasal dari berasal dari bahasa arab ‘’hasadun’’,yang berarti dengki,benci.dengki adalah suatu sikap atau perbuatan yang mencerminkan

[r]

“ STUDI DESKRIPTIF MENGENAI SUBJECTIVE WELLBEING PADA LANSIA PENDERITA PENYAKIT KRONIS YANG MENGIKUTI PROLANIS DI PUSKESMAS ‘X’ KOTA BANDUNG “. Universitas Kristen

[r]

Konselor :”Sebagai kesimpulan akhir dari pembicaraan kita dapat Bapak simpulkan bahwa Anda mempunyai kesulitan untuk berkomunikasi dalam belajar oleh karena itu mulai besok anda

Asian Institut for Teacher Education, menjelaskan kompetensi sosial guru adalah salah satu daya atau kemampuan guru untuk mempersiapkan peserta didik