Манкеш А.Е.
ЭКОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ
Əдістемелік нұсқау Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы бойынша мектепалды дайындық тобы мен сыныбы педагогтеріне арналған Қазақстан Республикасының Білім жəне ғылым министрлігі ұсынған Алматыкітап баспасы 2017ƏОЖ 373.2 КБЖ 74.102 М 19 МанкешА.Е. М 19 Экология негіздері. Əдістемелік нұсқау.Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы бойынша мектепалды дайындық тобы мен сыныбы педа-гогтеріне арналған. А.Е.Манкеш. – Алматы: Алматыкітап баспасы, 2017. – 120 б. ISBN 978-601-01-3068-5 ƏОЖ 373.2 КБЖ 74.102 ISBN 978-601-01-3068-5 © МанкешА.Е., мəтіні, 2017 © «Алматыкітап баспасы» ЖШС, 2017
3 Алғы сөз «Экология негіздері» оқу-əдістемелік кешені төмендегі нормативтік құжаттарға сəйкес дайындалды:
1. Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты
(Қазақстан Республикасының Үкіметінің 2016 ж. 15 мамырдағы № 292 қаулысымен бекіген). Аталған стандарт Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі жəне мектепалды даярлық білім берудің жаңа методологиялық негізін анықтайды;2. 1 жастан 6(7) жастағы балаларға арналған Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың үлгілік
оқу бағдарламасы (Қазақстан Республикасының білім жəне ғылым министрлігінің 2016 ж. 22 маусымдағы № 391 бұйрығымен бекіген);3. Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы (Қазақстан
Республикасының білім жəне ғылым министрлігінің 2016 ж. 12 тамыздағы № 499 бұйрығымен бекіген). Жаңартылған бағдарлама мектепке дейінгі білім берудің контекстегі 5 білімдік саласына жаңа мазмұн ұсынып отыр. ОƏК дайындаудың негізгі мақсаты – аталған нормативтік құжаттарда көрсетілген мектепалды даярлық пен бастауыш мектеп арасындағы оқытудың бірізділігін сақтау. 6–7 жастағы балалардың мектептегі оқуға қажетті коммуникативтік білім-білік дағдыларының қалыптасуына ықпал ететін білім беру үдерісімен, мектепалды даярлық сыныбы/тобы мен бастауыш білім берудің сабақтастығын, үздіксіздігін қамтамасыз ету мақсаты көзделеді. Əдістемелік нұсқауда «Экология негіздері» ұзақмерзімді (күнтізбелік-тақырыптық жоспар) жəне қысқамерзімді ұйымдастырылған оқу қызметтерінде (бұдан əрі ҰОҚ) жоспарлары жан-жақты қарастырылып берілген. Əдістемелік нұсқау мен əліппе-дəптерден тұратын бұл оқу-əдістемелік кешен білім беру талаптарына cəйкес, мектепалды даярлық (6-7 жас) сыныбы/тобыбалаларының жас жəне психо-физиологиялық ерекшеліктері ескеріліп жасалды. Қазіргі мектепке дейінгі сатыда жан-жақты дамыған жеке тұлғаны оқытып-тəрбиелеу үшін жоғары білімдік нəтижелерге қол жеткізетін, оқу-тəрбие үдерісінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін белсенді оқыту мен оқудың педагогикалық тəжірибедегі заманауи стратегиялар мен техникаларды пайдалану қарастырылған. Əдістемелік нұсқауда «Экология негіздері» пəні бойынша балалардың алған білімдерін күнделікті өмірде (отбасында, балабақшада, қоршаған ортада, табиғат əлемінде) кездесетін табиғат құбылыстары мен үдерістерін бақылау, экологиялық түсініктерді жетілдіру, сипаттау, болжау біліктілігін дамытуға бағытталып, тəрбиешінің жаңа білімді балаға қандай əдіс-тəсілдермен түсіндіруге болатындығы жан-жақты талданып берілген. Автор əдістемелік нұсқауда келесі мақсаттарға қол жеткізуді көздейді: 1. Балаларға табиғат, қоршаған орта туралы қарапайым мағлұмат беріп, оның əдемілігін көріп, сезіне білуге үйрету арқылы рухани жан дүниесін дамыту. 2. Мектепалды даярлық тобы балаларының табиғат туралы білімдерін тереңдетіп, табиғаттағы жағымды-жағымсыз істерді ажыратып, пайдалы іс-əрекет түрлерін атқара білу негізіндегі экологиялық мəдениетін дамыту. 3. Зияткерлік, шығармашылық белсенділіктерін сын тұрғысынан ойлау қабілеті негізінде қарапайым тəжірибелер жасатып, экологиялық ғылыми ақпаратты, мəселен: «Қызыл кітап», «Қазақстанның қорықтары», «Наурыз – экологиялық мереке» екендігін түсіндіру.4 4. Балалардың өзіне жəне басқаларға сын көзбен қарай білудегі экологиялық жауапкершілігі, табиғи ортадағы өзінің іс-əрекетінің жақын кезеңдегі жəне болашақтағы нəтижелерін болжай білуін дамыту. 5. Күнделікті өмірде тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, заманауи технологияларды тиімді пайдалану, денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау үшін экология ғылымдары бойынша алған білімдерін қолдану. 6. Пəн бойынша алған білімдерін күнделікті өмірде қолдана білуге үйрету. 7. Бірлесіп жұмыс істеу, бір-бірімен ұжымдық қарым-қатынас жасау жəне өздеріндегі ақпараттармен бөлісе білу дағдыларын қалыптастыру. Экология негіздері бойынша ҰОҚ-ның мазмұны оқу мақсаттарын көздейтін бөлімшелерден тұрады. Əрбір бөлімше ішінде реттілікпен құрылған оқу мақсаттары педагогке жұмысын жоспарлауға, балалардың жетістіктерін бағалауға жəне оларға оқудың келесі кезеңдері туралы ақпарат беруге мүмкіндік береді. Бөлім Бөлімше 1. Тірі табиғат 1.1 Өсімдіктерге қамқорлық жасау 1.2 Жануарларға қамқорлық жасау 1.3 Адамның өміріне қажетті жағдайлар 2. Өлі табиғат 2.1 Су, жер, ауаға қамқорлық 1-бөлім. Тірі табиғат Бөлімше Оқу мақсаттары 1.1 Өсімдіктерге қамқорлық жасау 0.1.1.1 Табиғат бұрышындағы өсімдіктерге күтім жасау 0.1.1.2 "Қызыл кітапқа" енгізілген өсімдіктерді атау 0.1.1.3 Табиғатта өзін ұстай білудің ережесін білу 1.2. Жануарларға қамқорлық жасау 0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау 0.1.2.2 Қазақстанның қорықтарын атау 0.1.2.3 "Қызыл кітапқа" енгізілген жануарларды атау 1.3 Адамның өміріне қажетті жағдайлар 0.1.3.1. Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу Əдістемелік нұсқаудың мазмұнында басты ғылыми түсініктер ерекшеленіп, ұсынылған ҰОҚ-лардың мазмұнындағы бақылаушылық дағдыларын қалыптастыратын əдістерді қалай қолдану керектігі де көрсетілген. Мұндай тəсіл балаларға алғашқы бақылау негізіндегі іздену дағдылары мен өз бетінше іздену жұмыстарын орындау үшін белгілі бір облыстың аясындағы базистік білім алып, бақылау, тəжірибе жасау тəсілдерін меңгеруге көмектеседі. Кіші жастағы балаларға бақылау негізіндегі ізденіп оқытудың тəжірибелік міндеттерін шешуге көмектеседі жəне ғажайып ғылым əлеміне жол ашады. Əдістемелік нұсқаудың негізі – қоршаған орта мен табиғаттағы адамның белсенді іс-əрекеті. Ғылыми түсініктер мен ұғымдарды меңгеру бақылау, іс-тəжірибе жүзінде, тəжірибелік жұмыс, саяхат барысында жүзеге асырылады жəне танымдық тəсілдер мен өмірлік дағдылар игертіледі. «Экология негіздері» бойынша ҰОҚ-ларда ғылыми түсініктер мен ұғымдар сын тұрғысынан ойлау арқылы оқыту тəсілімен жүзеге асады жəне бұл кейінгі тақырыптарға қайта оралуына жеңіл болады. Педагогтің сыни тұрғысынан ойлау, креативті, оқыту мен оқуда ақпараттық технологияларды пайдалануы балаларға бақылаушының рөлінде болуға көмектеседі. Педагог балаларды шығармалыққа баулу үшін өмірлік мақсаттарды, яғни
5 «қажетті білімді тек кітаптан ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортадағы заттардан, өмірлік жағдаяттардан алу» тəсілін пайдаланады. ҰОҚ-ны құру барысында оқу материалдарын дұрыс бөлу осы пəн бойынша пəндік мазмұнын жетік меңгеріп, тəжірибелік дағдыларды игеруге, сабақтастық, пəнаралық байланыстардың дамуына, оқу-тəрбие үдерісінде жетістіктерге жетуге көмектеседі. Қазіргі кезеңде ғылыми білімді қажет ететін жағдаяттар өте көп, сондықтан балаларға балабақшадан бастап ғылымды таныту аса қажет. Түрлі тəжірибелік жəне зерттеу іс-əрекеттері балалардың қарапайым бақылаушылық дағдылары мен іскерліктерін дамытады. Мысалы: əліппе-дəптердегі бақылау, сұрақтар құрастыру, тəжірибелік жұмыстар жүргізу, өзінің пікірін ортаға салу, өз ойын дəлелдей білу жəне т.б. Бұл дағдылары мен іскерліктерін күнделікті өмірде қолдана алады. Балалар болашақта ғылыми білімді адамзаттың тұрмысы мен тіршілігі үшін пайдаланудың маңызды екенін түсінеді. Балалар ҰОҚ барысында, бақылау кезінде өсімдіктерді күтуге қажетті құралдармен жұмыс істей білу дағдыларды, ғылыми білімді ерекше əдіс-тəсілдермен игереді де, құрбы-құрдастарымен ұжымдық қарым-қатынасқа түсуді үйренеді. Оқу материалдарын бекіту шығармашылық, тəжірибелік тапсырмаларды орындау арқылы жүзеге асырылады. Мысалы: тапсырмаларды орындайды, сурет салады, тəжірибе жасайды өтілген тақырып бойынша алған əсерлерін бір-бірімен бөліседі. Əдістемелік нұсқауда пəндік нəтижелерді пайдалану барысында мектепалды даярлық сынып (тобы) балалары: бақылау мен бақылаушының рөлін білуі: қоршаған ортаның нысандарын, құбылыстары мен үдерістерінің қажеттілігін түсіндіре алуы; «бақылау» деген ұғымды түсініп, қоршаған ортадағы құбылыстарға бақылау жүргізе білуі; қарапайым тəжірибелік жұмыстарды жүргізе білуі; өлі жəне тірі табиғат туралы түсінігі; жер, су, ауаның тазалығы жөніндегі түсінігінің болуы; бөлме жəне басқа мəдени өсімдіктерді күте алуы; жабайы жануарлар жəне үй жануарларының айырмашылықтарын білуі; оларға қамқорлық көрсету дағдыларын меңгеруі; орманшының, қорықшының қызметін білуі; орманды, тоғайды өрттен қорғаудың қажет екендігін; табиғатта адамгершілік мінез-құлық нормаларын сақтай білуі; табиғатты қорғауға байланысты айтылатын тыйым сөздердің мағынасын білуі; табиғаттағы пайдалы іс-əрекет түрлерін орындай білуі; адамның денсаулығының жақсы болуы қоршаған ортаның тазалығына байланысты екендігін білуі тиіс. Білімге деген сұраныс жағдаяттарын құру (оқытуға, зерттеуге дəлел): таңғалу, қызығушылық, өзекті мəселе. Өзекті жағдаяттарды қолданудағы басты мақсат – балалар мен тəрбиешілер мəселені бірлесіп шешу, жағдаяттарды шешуде балалардың үйлесімді іс-əрекеттері мен педагогтің жалпы басшылығымен бағыттап, сондай-ақ осындай іс-əрекет үдерістерінде біліммен қаруландыру жəне жалпы қағидалармен өзекті міндеттерді шешу. Бала оқу жылының басында түрлі деңгейдегі жағдаяттарды:
6 1. Педагогтің көмегімен мəселені (міндетті) тұжырымдайды. 2. Ересектердің көмегімен мəселенің шешімін табады. 3. Тəрбиешінің көмегімен шешеді. 4. Тəрбиешінің көмегімен осы шешімнің дұрыстығын бағалайды. ҰОҚ-да оқытудың коммуникативтік, жүйелі əрекеттерімен байланысты сын тұрғысынан ойлау технологиялары қолданылады. ҰОҚ барысында танымдық-ізденістік əрекеттер арқылы білімнің жаңа формасын меңгерген жағдайда ғана балалар алған білімдеріне, сыни тұрғыдан қарап, шығармашылықпен ойлап, дербес шешімдер шығара алады. Əдістемелік нұсқауда кездесетін шартты белгілер төмендегідей оқылады: ҰОҚ – ұйымдастырылған оқу қызметі МК – мұғалімнің көрсетуі ОТ – оқушының тəжірибесі Ұ – ұжымдық Т – топтық Ж – жұптық Ө – өзіндік жұмыс Аталған оқу-əдістеме кешені балалармен «Экология негіздері» ҰОҚ бойынша жұмыс істеуді ұйымдастыруға көмектеседі деп үміттенеміз. Еңбек жемісті болсын!
7 «Экология негіздері» ұйымдастырылған оқу қызметі (ҰОҚ) бойынша ұзақмерзімді жоспарлау (Барлығы 16 сағат) Бөлімше Оқу мақсаттары 1-бөлім. Тірі табиғат 1.1Өсімдіктерге қамқорлық жасау 0.1.1.1.Табиғат бұрышындағы өсімдіктерге күтім жасау 0.1.1.2. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктерді атау 0.1.1.3.Табиғатта өзін-өзі ұстай білудің ережесі 1.2Жануарларға қамқорлық жасау 0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау 0.1.2.2.Қазақстанның қорықтарын атау 0.1.2.3. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар 1.3 Адамның өміріне қажетті жағдайлар 0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу 2-бөлім Өлі табиғат 2.2 Су, жер, ауаға қамқорлық 0.2.2.1.Балаларды қоршаған ортаның қоқыспен ластану мəселесімен таныстыру 0.2.2.2. Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау Тірі табиғат 1.1Өсімдіктерге қамқорлық жасау 0.1.1.1.Табиғат бұрышындағы өсімдіктерге күтім жасау 1. Бөлме өсімдіктерін күту 0.1.1.2. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктерді атау 2. Қызыл кітаптағы өсімдіктер əлемі 0.1.1.3.Табиғатта өзін-өзі ұстай білудің ережесі 3. Табиғатта өзін-өзі ұстай білу ережесі
8 1.2Жануарларға қамқорлық жасау 0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау 4. Табиғат бұрышындағы жануарларға қамқорлық 0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау 5. Балықты қалай күтуге болады ? 0.1.2.2.Қазақстанның қорықтарын атау 6. Қазақстанның қорықтары 0.1.2.2.Қазақстанның қорықтарын атау 7. Орман-тоғайды қорғайық 0.1.2.3. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар 8. Қызыл кітаптағы жануарлар дүниесі 0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу 9. Су – өмірдің нəрі 0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу 10. Тіршіліктегі ауаның рөлі 0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу 11. Тіршілік үшін жылудың қажеті Өлі табиғат Су,жер, ауаға қамқорлық 0.2.2.1.Балаларды қоршаған ортаның қоқыспен ластану мəселесімен таныстыру 12. Наурыз –экологиялық мереке 0.2.2.1.Балаларды қоршаған ортаның қоқыспен ластану мəселесімен таныстыру 13.Қоршаған ортаның тазалығы 0.2.2.1.Балаларды қоршаған ортаның қоқыспен ластану мəселесімен таныстыру 14. Аула тазалығын сақтау 0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау 15.Орманшының еңбегі 0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау 16. Біз табиғатты қорғаймыз
9 Ортамерзімді жоспарлау Пəн бағдарламасына сілтеме Оқумақсаттары Ұсынылатын оқыту іс-қызметі Педагогке арналғанескертпелер Оқытуресурстары Тірі табиғат 1.1Өсімдіктерге қамқорлық жасау 0.1.1.1.Табиғат бұрышындағы өсімдіктерге күтім жасау (Ұ) ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. «Психологиялық дайындық». «Өсімдіктер» туралы мəтін оқу (Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Балалар үлестірмелі материалдан бөлме өсімдіктерін аттарын атай алуы тиіс. (Ұ)Бөлме ішіндегі өсімдіктерді көрсету, оларға сипаттама беру. Аттарын, ерекшеліктерін күтімі туралы əңгімелеп беру. (Ө) Балаларға бөлме гүлінің суретін салуды ұсыныңыз. «Бөлме өсімдігінің тіршілігі үшін не қажет?» деген тақырыпта балалардың ой-пікірін білу. 1. Бөлме өсімдіктерін күту Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. Бөлме өсімдіктері – адамдар өз қолдарымен əртүрлі мақсатта өсіретін өсімдіктер. Өсімдіктің не үшін бөлме өсімдігі деп аталатынын, олардың айырмашылықтарын түсіндіру. Бөлме өсімдіктерінің күту жолдарын, əр өсімдіктің ерекшелігін айта білу. Баланың бойына байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу. Балалармен бірлесіп гүлдерді қалай күту керектігі туралы қорытынды жасалады. Өсімдіктерді қалай суғару, аптасына қанша рет суғару Музыкалық əуен Бөлме өсімдіктері бейнеленген суреттер. Бөлме өсімдіктері.
10 (Ұ)Бөлме өсімдіктерінің құрылысын, қызметін түсіндіру. Бөлме өсімдігінің адамға тигізер пайдасын сипаттау. Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі. Бөлме өсімдігін күтуді сурет бойынша рет-ретімен орналастыру. Жылу, су, жарық, топырақтың бөлме өсімдігіне не үшін қажет екенін түсіндіру. Суреттерді бояу. (Ө) Рефлексия кезеңінде бала ҰОҚ барысында нені үйренгендерін, ҰОҚ басында қойылған мақсатқа жеткен, жетпегендерін өзі саралауы тиіс. 0.1.1.2. Қызыл кітапқа енгізілген өсімдіктерді атау (Ұ) ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. Қызыл кітап туралы түсініктерін кеңейту. (Ұ)Педагог балалардың білімдерін керектігі, шаңнан қалай тазарту керектігі,ылғал сүйетін жəне күнді сүйетін өсімдіктердің орналасуы туралы түсіндіріледі. Өсімдік дегеніміз – құрлықтың барлық жерінде өсетін, суда да кездесетін түрлері бар,тыныс алатын, қоректенетін жанды табиғат бөлігі. Қорытынды жасату: бөлме өсімдіктері бізге пайда əкеледі. Олар əдемі болу үшін, оларды күтіп-баптау қажет. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: жапырақтарды əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл. 2. Қызыл кітаптағы өсімдіктер əлемі Сурет бойынша əңгіме құрау ұсынылады. Қызыл кітап туралы түсінік беріледі, өсімдіктерді не үшін енгізгені туралы айтылады. Жер Əліппе-дəптер. Əліппе-дəптер. Өсімдіктердің
11 белсендіреді. Мақсатты тұжырымдау. Балалар үлестірмелі материалдардан өсімдіктердің жойылып бара жатқан кейбір өсімдіктердің суреттері көрсетіліп, таныстырылады. (Ұ)Сұрақтар қойылады: Қызыл кітап не үшін қажет? Қызыл кітапқа қандай өсімдіктерді кіргізеді? Не үшін Қызыл кітап деп аталған? (Ұ)Өсімдік тіршілігі үшін зиян тигізетін жағдайларды атау, белгілеу. Адам əрекеттерінің өсімдікке тигізетін пайдалы жəне зиян жақтарын атап көрсету. (Ұ)Қызыл кітаптың аталу себебін түсіндіру. Дəптерде жазылған түсініктемені оқып түсіндіру. (Ұ, Ө) Əліппе-дəптердегі тапсырмалар ретімен орындатылады. 0.1.1.3.Табиғатта өзін-өзі ұстай білудің бетінен жойылып бара жатқан өсімдіктер жəне оларды қорғау керектігі туралы əңгімелеп береді. Баланың бойына мейірімділік, жанашырлық, қамқорлық, аяушылық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу. Өсімдіктерді танып-білуге деген құштарлықтарын ояту, талпындыру. Қызыл кітапқа – сирек кездесетін, ерекше қорғауды қажет ететін өсімдіктер мен жануарлар түрлері тіркеледі. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: жапырақты əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл. суреттері. Əліппе-дəптер. Əліппе-дəптер.
12 ережесі (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. ҰОҚ-ға кіріспе ретінде мəтін не өлең жолдарын оқу. (Ұ)Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жететіндіктерін анықтайды. (Ұ) Табиғатта өзін-өзі ұстай білу ережесі туралы суреттер көрсету арқылы əңгімелеу. Бақылау. Педагог балаларға табиғаттағы ережелерді өзін-өзі ұстай білу ережесін сақтамасақ не болатындығы туралы БОЛЖАМДАР ұсынуды сұрайды. (Қоқыстарды табиғат аясына лақтыра салу, ағаштарды кесу сияқты суреті бар карточка тақтаға ілінеді). Ағаштың суреті бар карточка тақтаға бекітіледі). Табиғатта өзін-өзі ұстай білу ережесін орындамасақ не болар еді? (болжамыңыз). Ал егер табиғаттағы өзін-өзі ұстай білу ережесін сақтай білсек не болады? Табиғаттағы өзін-өзі ұстау ережелері: 1.Қоқысты кез келген жерге тастама, арнайы қоқыс жəшігіне сал! 3. Табиғатта өзін-өзі ұстай білу ережесі Мəтін не өлең жолдарын оқу. Балаларға, адамзат үшін табиғаттың маңыздылығын түсіндіру. Адамның табиғатқа қамқорлықпен қарау керектігін түсіндіру. Балаларға түсінікті жəне қарапайым суреттерді қолдану. Үлгі сұрақтар: Адам табиғатта қандай ережелерді сақтау керек? Табиғатты қорғау жолдары қандай? Табиғаттың адам өміріндегі маңызы қандай? Табиғатқа қамқорлық дегенді қалай түсінесіңдер? Қорытынды жасай отырып: балалар мына түсініктерді ұғынуы қажет: Табиғаттың адам өміріндегі маңызы зор. Адамның табиғатсыз өмір сүруі мүмкін емес. Сондықтан табиғатты аялай білу керек. Əліппе-дəптер.
13 2.Ағаштарды кеспе, бұтағын сындырма! 3.Жануарларға зиян келтірме, қамқорлық жаса! 4.Құстарды өлтірме, ұя жасап қамқорлық көрсет! 5.Өсімдіктерді (шөптер, гүлдер) жұлма! 6.Суды ластама, керісінше қоқыстардан тазарт! 6.Табиғат аясында жерге түкірме! 7.Табиғатқа қиянат жасама! Табиғатқа шынайы қамқорлық жасай біл! Өзіндік жұмыс:«Сен қандай ереже ұсынар ең? Тəжірибелік жұмыс іс-əрекеті «Жарамсыз заттан жарамды зат жасау». Қоқыстарды табиғат аясына лақтырмай керісінше жарамды затқа айналдыру. Сүт, шырын қорапшаларынан арнайы қобдиша əзірлеу. (Ұ, Ж)Əліппе-дəптердегі тапсырмаларды орындату. (Ө)Рефлексивтік бағалау. Табиғатқа қамқорлық – табиғатты зиянды заттардан қорғап, оны сақтап қалу. Пайдалы іс-əрекет – нəтижесінде жақсы көрсеткіштер болатын іс-əрекет. Зиян келтіретін амалдар – өзінен кейін жамандық қана қалдыратын амалдар. Ережерлерді суреттер көрсету арқылы түсінді. Балалар жеке немесе топ болып жұмыс істейді.Өзіндік ережелерін ұсыну. Балаларға қорытынды жасауға көмектесу. Балаларға жарамсыз заттардан жарамды зат жасауға үйрету. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: жапырақтарды əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл. Қорапшалар, қайшы, желім. Əліппе-дəптер.
14 1.2 Жануарларға қамқорлық жасау 0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау (Ұ)ҰОҚ-ға қолайлы жағдай орнатыңыз. (Ұ)Жануарлар туралы жұмбақтар шешкізу. (Ұ)Жұмбақтардың жауап-суреттерін көрсету. Бұл жануарлардың қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар? Жануарларға қалай күтім жасаймыз? (Ұ, ОТ)Сұрақтарды қоя отырып, балалардың табиғат бұрышындағы жануарлар туралы қандай білімдері бар екенін тексеру. Жануарлар күтімінде қандай ерекшеліктер бар? Жануарлардың қайсысы қандай тамақ түрімен тамақтанатынын білесіңдер ме? Олардың тіршілік ету ортасы қандай? Тəжірибе жасау: 1-тəжірибе: «Жануарлар күтіміне қажетті жағдайлар». Бір жануарға бақылау жүргізу. Оның ауасыз,сусыз, қорексіз тіршілік ете алмайтынын дəлелдеу. 4. Табиғат бұрышындағы жануарларға қамқорлық Осы ҰОҚ-ның тақырыбын балалардың өздеріне тапқызу қажет. Балалардың білімдеріне сүйеніңіз. Балалар бір-біріне сұрақтар қояды, қиналған сəтте бір-біріне көмектеседі. Табиғат бұрышындағы жануарлар күтімі туралы əңгімелеп береді. Неліктен жануарларға əртүрлі қорек, əртүрлі орта қажет екендігі түсіндіріледі. Жануарлар – жүруге жəне сезінуге бейім тіршілік иесі. Жануарлардың тіршілік ортасы – тіршілік етуіне қолайлы жағдайлар бар мекен. Жануарларға қажетті үш Табиғат бұрышы.
15 2-тəжірибе: «Əртүрлі жағдайдағы жануарлар тіршілігін бақылау». Мысалы, балық пен тотықұс тіршілігін бақылату. (Т, ОТ)«Жануарлар əлемі» ойыны.Көп карточкалардың ішінен бір жануардың суреті бар карточканы алып, сызба бойынша өсімдіктің бөліктерін олардың қызметін сипаттайды. (Ұ, Ж)Табиғат бұрышындағы жануарлар тіршілігі үшін қажетті жағдайларды атап беріңдер? Жануарлардың бір-бірінен ерекшелігі неде? Олар қандай жағдайларда өмір сүре алмайды? (Ұ, Ө) Əліппе-дəптермен жұмыс. Тапырмаларды ретімен орындату. (Ұ)Сергіту сəті. (Ұ)Жануарлардың адам өміріне пайдасын суреттер арқылы көрсету əңгімелеп беру. Сипаттамалары белгіленген өсімдіктердің аттарын атай білу іскерліктері. Рефрексивтік бағалау тіршілік ету ортасы бар: су, құрлық, топырақ. Табиғат бұрышындағы бір жануарды таңдап, мұқият қарап, өзгерістерін бақылату. Маусымдық өзгерістер жануарлардың тіршілігіне қалай əсер ететінін айтады. Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі. Дəптермен жұмыстан кейін балалардан өздерінің ҰОҚ-дағы іс-əрекеттерін бағалауды сұраңыз. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: аквариумды əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – көк. Табиғат бұрышы. Карточкалар. Əліппе-дəптер. Əліппе-дəптер.
16 0.1.2.1.Табиғат бұрышындағы жануарларға күтім жасау (Ұ)ҰОҚ-ға қолайлы жағдай орнатыңыз. (Ұ) Балықтар туралы жұмбақтар шешкізу. (Ұ)Жұмбақтардың жауап-суреттерін көрсету. Бұл балықтардың қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар? Балықтарға қалай күтім жасаймыз? (Ұ, ОТ) Балалардың табиғат бұрышындағы жануарлар туралы қандай білімдері бар екенін тексеру. Балықтар күтімінде қандай ерекшеліктер бар? Балықтар немен тамақтанатынын білесіңдер ме? Олардың тіршілік ету ортасы қандай? Тəжірибе жасау: 1-тəжірибе: « Балықтар күтіміне қажетті жағдайлар». Аквариумдегі балықтарға бақылау жүргізу. Олардың 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл. 5. Балықты қалай күтуге болады ? Осы ҰОҚ-ның тақырыбын балалардың өздеріне тапқызу қажет. Балалардың білімдеріне сүйеніңіз. Балалар бір-біріне сұрақтар қояды, қиналған сəтте бір-біріне көмектеседі. Табиғат бұрышындағы жануарлар күтімі туралы əңгімелеп береді. Неліктен жануарларға əртүрлі қорек, əртүрлі орта қажет екендігі түсіндіріледі. Жануарлардың суреттері. «Жануарлар əлемі» бейнетаспасы. Əртүрлі жануарлар суреттері
17 қалай қоректенгенін, түр-түсін, көлемін бақылату. 2-тəжірибе: «Əртүрлі жағдайдағы жануарлар тіршілігін бақылау». Мысалы, балық пен тотықұс тіршілігін бақылату. (Ұ, Ж) Балықтар тіршілігі үшін қажетті жағдайларды атап беріңдер? Жануарлардың бір-бірінен ерекшелігі неде? Олар қандай жағдайларда өмір суре алмайды? Əліппе-дəптермен жұмыс. (Ұ)Сергіту сəті. Адамдардың балықтар тіршілігіне, өсуіне қандай əсері бар екенін болжамдап айту. (Ұ) Балықтардың пайдасын суреттер арқылы көрсету əңгімелеп беру. Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі. Балықтар – судағы тіршілікке бейімделген жануарлар. Балықтар тұзды немесе тұщы суларда тіршілік ете алады. Балықты кез келген жерден аулауға болмайды жəне кез келген адам балықты аулай алмайды оған əдейі рұқсат қағазын алу керек. Тек қана бекіре емес балық түрлері өте көп. Мысалы: шортан, жайын, көксерке, алабұға, дельфин, кит. Аквариум балықтары кішкентай болады. Табиғат бұрышындағы балықты таңдап, мұқият қарап, өзгерістерін бақылату. Дəптермен жұмыстан кейін балалардан өздерінің ҰОҚ-дағы іс-əрекеттерін бағалауды сұраңыз. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: аквариумды əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – көк. Тақырып бойынша сурет. Əртүрлі балық түрлерінің суреттері. Балықтар туралы бейнетаспа. Əліппе-дəптер.
18 0.1.2.2.Қазақстанның қорықтарын атау (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. Қорық дегеннің не екенін түсіндіру. Қазақстан қорықтарын атау. (Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Мақсатты тұжырымдау. Балалар үлестірмелі материалдарды қолданып, «қорық», «қорықшы» деген ұғымдарға көңіл бөледі. (Ұ)Сұрақтар қойылады: Қорықтар туралы естігендерің бар ма? Неге оны біз оқып, білуіміз керек? Қорықтарды білудің маңыздылығы неде? т.б. (Ұ)«Қорық» деген сөздің мағынасын түсіндіру. 1. Қорықтың қажеттілігі неде деп ойлайсыңдар? 2. Қазақстанда қандай қорықтар бар? 3. Сенің өлкеңде қандай қорық бар? Осы сұрақтарға жауап іздеу. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жасыл. 6. Қазақстанның қорықтары Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру. Балаларға қорықтар туралы түсінік беру, оның маңыздылығын ұғындыру. Балаларға қорықтардың маңыздылығын түсіндіру. Баланың бойында байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу. Қорықтар ұғымын тез əрі түсініктірек байқай білу іскерлігі; Сұрақ қоя білу іскерлігі; Үйренген ақпараттың қорытындысын жеткізе білу іскерлігі; Байқағанын шығармашылықпен жеткізе білу шеберлігі. Үлгі сұрақтар: Қорық дегеніміз не? Ол бізге не үшін қажет? Жануарлар мен өсімдіктерді танып-білуге деген құштарлықтарын ояту, Əліппе-дəптер. Қазақстанның қорықтары бейнеленген суреттер.
19 (Ұ)Қорықтардың атауларын атау. Қорықта ерекше қорғалатын жануарлар мен өсімдік түрлерімен таныстыру. (Ұ)Балаларға жануарлардың дыбысы бар жазбаны қосып, қандай жануар екенін табуға тапсырма беру. Тапсырма барысында мынадай сұрақтар қою: Аталған жануарлар туралы не білесіңдер? Қандай жерлерді мекендейді? Ерекше қорғалатын аймақтарда мекендейтін жануарларды атау. Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі. (Ө)Рефлексивтік бағала 0.1.2.2.Қазақстанның қорықтарын атау (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. ҰОҚ-ға кіріспе ретінде өлең жолдарын оқу. талпындыру жəне «Қорық» ұғымымен таныстыру Қорық – азайып бара жатқан өсімдіктер мен жануарлар ерекше қорғалатын аймақ. Қазақстанда Ақсу-Жабағылы мемлекеттiк табиғи қорығы, Алматы , Наурызым , Барсакелмес, Қорғалжың, Марқакөл, Үстірт мемлекеттiк табиғи қорықтары бар. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: барысты əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – көк. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – сұр. 7. Орман-тоғайды қорғайық Əліппе-дəптер. Музыкалық əуен
20 (Ұ)Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жететіндіктерін анықтайды. (Т, ОТ)«Табиғатты аялайық» ойыны Əр бала жанды табиғат түрлерін плакатқа жапсырып, табиғат көрінісін бейнелей отырып, тыйым сөздер айтады. (Ө)Балаларға орман-тоғайларда өсетін өсімдіктер мен ағаштардың суретін салуды ұсыныңыз. Орман өсімдіктері,ормандар бізге не үшін қажет? деген тақырыпта балалардың ой-пікірін білу: «Орман тіршілік үшін аса қажет, ауаны тазартып тұрады. Орманды ұрлап кесетін адамдардан, зиянды жəндіктерден, өрттен қорғау керек. Адамдар орман ішін ағаштардың шірігінен, қураған ағаштардан тазартады. Ағашы кесілген жерлерге жас көшеттер отырғызылады». Тірек сөздермен жұмыс. Балалардан орман-тоғайларды қорғаудың маңызы жайлы ойланып Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру. Табиғат туралы өлең жолдарын оқу. Балаларды табиғатты аялап, табиғаттағы пайдалы іс-əрекет арқылы оны қорғауға үйрету. Барлық балалардың ойынға белсене қатысуын қадағалау. Үлгі сұрақтар: 1.Орманда қандай өсімдіктер,ағаштар өседі? 2.Орманның қамқоршы құстарын атаңдар? 3.Орманнан қандай заттар алынады? 4.Орман мен тоғайдың айырмашылығы қандай? Орман адамдардың денсаулығы үшін қажет екендігін ұғындыру. ҰОҚ барысында өз ойларын нақты жеткізуге баулу. Орман-тоғай суреттері.
21 жауап берулерін өтіну. Орман-тоғайдың пайдасы жəне маңызы жайында əңгіме жүргізу. (Ұ)Сергіту сəті. Əліппе-дəптерімен жұмыс. Қорытындылау. 0.1.2.3. Қызыл кітапқа енгізілген жануарлар (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу.Қызыл кітап не үшін қажет екендігін түсіндіру. (Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Мақсатты тұжырымдау. (Ұ)Сұрақтар қойылады: Ерекше «Табиғат дыбыстары» əуендерін тыңдату. Тапсырмаларды орындату. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: ағашты əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – діңін қоңыр түспен бояу. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – жапырақтарын жасыл түспен бояу. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – жапырақтарын жасыл, діңін қоңыр түспен бояу. 8. Қызыл кітаптағы жануарлар дүниесі Сурет бойынша əңгіме құрастыру ұсынылады.Адамға жануарлардың пайдасы туралы түсінік беріледі. Балалар сурет бойынша ҰОҚтақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ-ның соңында қандай мақсатқа жеткендерін байқауға болады. Аудиотаспа. Əліппе-дəптер Жануарлар суреттері немесе
22 қорғауды қажет ететін жануарлар туралы не білесіңдер? Жануарлардың саны неліктен азайды деп ойлайсыңдар? Адам тіршілігі дануарларға қаншалықты əсер етеді? Жануарлар санының азаюына адамдар себепші болды ма, қалай ойлайсыңдар? (Ұ, Ө) Əліппе-дəптермен жұмыс. (Ұ)Балаларға жануарлардың дыбысын тыңдатып, сұрақтар қою. Қорытындылау. Баланың бойына байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу. Жануарлардың адам өміріне маңызы туралы танып-білуге деген құштарлықтарын тəжірибе арқылы ояту, талпындыру. Қызыл кітапқа енген жануарларды қалай қорғайтыны туралы балаларға түсінік беру. Жануарлардың адам үшін маңыздылығын балаға ұғындыру Жоспар бойынша жұмыс жүргізу. Əліппе-дəптердегі тапсырмаларды орындау. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: барысты əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – көк. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – сұр. слайдтар. Жануарлардың əртүрлі дыбыстарын үнтаспадан тыңдату Əліппе-дəптер.
23 2. Өлі табиғат 2.1 Су, жер, ауаға қамқорлық 0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. Судың адам өміріндегі маңызы туралы түсінік беру. (Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді.Мақсатты тұжырымдау. Балалар үлестірмелі материалдардан «су» деген сөздерді табады. (Ұ) Сұрақтар қойылады: Су дегеніміз не? Судың қандай қасиеті бар? Адам үшін судың пайдасы қандай? Судың түсі қандай? Адамдар сусыз өмір сүре ала ма? Суды қайдан аламыз? Судың пайдасы қандай? Тəжірибе жасау. Тəжірибе: Судың түсі қандай? Су мен сүтті салыстырту. (Ұ) Балаларға судың дыбысын тыңдатып, сұрақтар қою: Судан қандай дыбыс шығады? Су суық 9. Су – өмірдің нəрі Сурет бойынша əңгіме құрастыру ұсынылады.Адамға судың пайдасы туралы түсінік беріледі. Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. ҰОҚ соңында қандай мақсатқа жеткендерін байқауға болады. Баланың бойына байқағыштық қасиеттерді қалыптастыруға көмектесу. • Судың ерекшелігін байқай білу іскерлігі. • Сұрақ қоя білу іскерлігі. • Бақылауының қорытындысын жеткізе білу іскерлігі. •Байқағанын шығармашылықпен жеткізе білу шеберлігі. Табиғаттағы судың маңызы туралы танып-білуге деген құштарлықтарын тəжірибе арқылы ояту, талпындыру. Судың түссіз болатыны туралы жүйелі түсінік беру. Əліппе-дəптері Əліппе-дəптер Судың күйлері бейнеленген
24 температурада неге айналады? (Ұ) «Су» деген түсініктерін бекіту. (Ұ) Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі. (Ө) Рефлексивтік бағалау. 0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. «Психологиялық дайындық». Судың үш күйін жүйелі түрде түсіндіру, тəжірибе жасату арқылы балалардың зерттеушілік қабілеттерін дамыту. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – тек кранды қоңыр түспен бояу. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – кранды қоңыр, ыдысды сары түспен бояу. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – кранды қоңыр, ыдысты сары, суреттің фонын көк түспен бояу. 10. Тіршіліктегі ауаның рөлі Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. Ауасыз тіршілік ету мүмкін еместігі, ауаны ластамау қаншалықты маңызды екенін суреттер. Əліппе-дəптер. Табиғат жайлы бейнебаян, сурет.
25 (Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Балалар үлестірмелі материалдан ауаның тіршілік үшін маңыздылығын түсіндіре алулары тиіс. (Ұ)Ауа не себепті ластануда? Ауаны таза ұстау үшін не істеу керек? Суреттерге қарап өз ойларын айтады. (Ө)Балаларға əртүрлізауыт, фабрикалардың суретін көрсету.Олардың қаншалықты ауаны ластап жатқанын түсіндіру, «Ауаны тағы не ластауы мүмкін?» деген сұрақтарға жауап іздейді. (Ұ) Ауаны ластайтын жағдайларды атай алу. Ол қаншалықты зиян екенін түсіндіру. Ауаны таза ұстау үшін адамдар не істей алады өз ой-тұжырымдарымен бөлісу. Тəжірбие жасау. 1.Ыдыстағы суға допты (шарды) салады. Оның не себепті батпайтынын түсіндіреді. 2.Ауасыз өмір сүре аламыз ба? Ол үшін тыныс мүшелерін бекітіп, тыныс алмау керектігі ұсынылады. Нəтижесінде адам ауасыз өмір сүре алмайтыны туралы тұжырым жасалады. балаларға түсіндіру. Ауа – адамның, жануар мен өсімдіктер əлемінің тіршілік ортасы. Ауаның ластануы –əртүрлі газдардың, қатты жəне сұйық заттардың немесе қалдықтардың ауаға қосылуы. Олар жер бетіндегі жан-жануарлар мен өсімдіктер дүниесіне жəне адам өміріне зиянын тигізеді. Ауаның əртүрлі заттармен ластануы тыныс мүшелерінің ауруына əкеліп соқтырады. Қорытынды жасату: Тіршілік үшін ауа өте қажет, сондықтан ауаны ластамау қажет. Дəптермен жұмысты орындап болған соң, өз жұмыстарын Əртүрлі зауыт, фабрикалар суреті. Тəжірибеге қажетті заттар: ыдыс, су, доп, шар. Əліппе дəптер.
26 Əліппе-дəптердегі тапсырмалар орындатылады. (Ө) Рефлексия кезеңінде бала ҰОҚ барысында нені үйренді, ҰОҚ басында қойылған мақсатқа жеткен, жетпегендерін өзі саралауы тиіс. 0.1.3.1.Жер бетіндегі барлық тіршілік иесі үшін судың, ауаның жəне жылудың рөлі туралы білу (Ұ)ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. «Психологиялық дайындық». (Ұ)Педагог балалардың білімдерін белсендіреді. Балалар үлестірмелі материалдан жылудың тіршілік үшін маңыздылығын түсіндіре алулары тиіс. (Ұ) Жылуды қайдан аламыз? Күннен жылу тарала ма? Суреттерге қарап өз ойларын айтады. бағалауды ұсыныңыз. Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды ұсыну: желдеткішті əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – көк. 11. Тіршілік үшін жылудың қажеті Балалар сурет бойынша ҰОҚ тақырыбын болжамдап айтады. Жылусыз адамдар өмір сүре алмайтындығы, күннен алатын жылу мен жарықтың қаншалықты маңызды екенін түсіндіру. Ағаш, көмір т.б. заттар қайдан алынады, қаншалықты жылу беретінін айтып түсіндіру. Күн – табиғаттың бір бөлігі. Ендеше, адам жылуды күннен алады. Күн табиғатқа жылу, Күн, ағаш, көмір т.б. суреттер, слайдтар.
27 (Ө)Балаларға төмендегі үлгідегідей сұрақтар қойылады: Адамдар жылусыз өмір сүре алуы мүмкін бе? Күн жоқ болған жағдайда оның орнын алмастыра алатын қандай жылу көзін білесіңдер? Күнді алмастыруға бола ма? деген сұрақтарға жауап іздейді. (Ұ)Ағаш, көмірді қайдан алатынын айта алу. Кеніштегі адамдардың еңбегіне тоқталу. «Отын біздің үйімізге қалай жетеді?» тақырыбында өз ойын айта білу. Əліппе-дəптермен жұмыс жүргізіледі. (Ө) Рефлексия кезеңінде бала ҰОҚ барысында нені үйренді, ҰОҚ басында қойылған мақсатқа жеткен, жетпегендерін өзі саралауы тиіс жарық сыйлайды. Күзде, жазда, көктемде жылу жерге күннен мол тарайды. Күннен келетін жылу барлық тіршілік иелеріне, соның ішінде адамдарға, өсімдіктерге, жануарларға да қажет. Мысалы: ағаштар күннен алған жылудың артық мөлшерін денесінде сақтайды. Отынды жаққанда одан жылу бөлінеді, оған адам тамақ пісіруге, үйді жылытуға болады. «Адам жылуды табиғаттан алады» деген пікірдің бір дəлелі осы.Қыс кезінде адам өзі тұрған үйді от жағып жылытады. Адамдар жылы киімдер киеді. Жылы киімге керекті материалды мақтадан, аң мен малдың жүнінен, терісінен дайындайды. Адам үйді салғанда оған кірпіш, саз, құм, тас, ағаш, шыны т.б құрылыс материалдарын пайдаланады. Дəптермен жұмысты орындап болған соң, өз жұмыстарын бағалауды ұсыныңыз Балаларға ҰОҚ-да өз жұмыстарын өздері бағалауды
28 ұсыну: жылыту құралын əртүрлі түспен бояйды. 1-деңгей – ештеңе түсінбедім – қоңыр. 2-деңгей – түсіндім, бірақ түсіндіре алмаймын – сары. 3-деңгей – бəрін түсіндім, басқаларға да түсіндіріп бере аламын – көгілдір. 0.2.2.2 Экологиялық тəуелділікті түсіндіру; адамның табиғатпен байланысын жəне өзара əрекетін анықтау (Ұ) Педагог балалардың қызығушылығын оятып, білімдерін белсендіреді. (Ұ) ҰОҚ барысында жұмыс үшін қолайлы жағдай туғызу. Мультфильм көрсету. (Ұ) «Наурыз – жыл басы» бейнетаспадан үзінді көруді ұсыну. (Ұ, Ж) Наурыз мерекесі туралы сұрақтар қою арқылы жəне оны суреттермен көрсету арқылы еске түсіру. Наурыз мерекесі қай кезде тойланады? Наурыз мерекесінің басқа мерекелерден айырмашылығы неде? Тіршіліктің жаңаруы, жандануы ұғымдарын қалай түсінесіңдер? 12. Наурыз –экологиялық мереке Рефлексия кезеңінде берілген мақсатқа оралып отыру. Балалар өлең жолдарын мұқият тыңдап,ҰОҚ-ның тақырыбын болжамдап айтады. Бейнетаспа бойынша əңгіме жүргізу Наурыз, табиғаттың қайта тірілу, түлеу, жандану уақыты болғандықтан бұл табиғат мерекесі екендігін ұғындыру. Табиғатқа көңіл бөлу мерекесі екенін түсіндіру. Наурыздың экологиялық мереке екені жөнінде түсінік беру. Тыйым сөздердің үлгісі: «Əли мен Айя. Ағаш отырғызу» мультфильмінен үзінді.
29 (Ұ)Педагог табиғат туралы тыйым сөздер жазылған карточкалар арқылы мағыналарын түсіндіріп, Наурыз мерекесімен байланысын түсіндіріп өтеді. Өзекті мəселе. Наурыз мерекесіне дайындық кезінде ғана емес, жылдың барлық мезгілінде балабақша (сынып) ішін, ауланың тазалығына көңіл бөлінуін қадағалау. Тірек сөздермен жұмыс. (Ұ) Наурыз мерекесінің маңызын түсіндіру наурыз мерекесінің табиғатты қорғаумен байланысын ауланы тазарту шараларының маңызын əңгіме барысында түсінеді. (Ұ)Педагог Ə.Табылдының «Наурыз мерекесі» өлеңін оқып береді. «Ауланы көріктендірейік» тақырыбындағы ұжымдық тəжірибелік жұмысы. Педагогпен бірге серуенге шыққан кезде,табиғатты көркейту шараларын Көкті жұлма, суға түкірме, жалғыз ағашты кеспе, құстың ұясын, құмырсқаның илеуін бұзба т,б Өзекті мəселе бойынша ойланып, əркім өз ойын нақты жеткізуге тырысады. Тірек сөздермен жұмыс Балалар педагогпен «Наурыз мерекесінің» маңыздылығын ұғынып бір-бірімен пікір алмасады. Өлеңді мұқият тыңдауын қадағалау Еңбек іс-əрекеті барысында аулада педагогпен бірге ағаш отырғызу, гүл егу жұмыстарын орындайды. Педагог осындай іс-əрекеттердің табиғатқа берер пайдасын атап көрсетеді.
