PENGAKUAN
Sesungguhnya karya esei ini ’Kemajuan Bioteknologi Memacu Kecemerlangan
Industri Asas Negara’, adalah hasil kerja saya sendiri iaitu melalui rujukan
kepada artikel, buku rujukan, bahan ilmiah, internet dan juga idea pemikiran
saya.Walaupun begitu mungkin terdapat beberapa petikan ayat atau fakta
tertentu yang saya gunakan semula di dalam ini sebagai bahan sokongan
Alamat tempat bertugas : Pejabat Pelajaran Daerah Hulu Terengganu
Kemajuan sesebuah negara jika diperhatikan secara umum banyak bergantung
kepada tahap kemampuan rakyatnya menguasai bidang sains dan teknologi .
Malahan kehebatan sesebuah tamadun itu juga kerana kemajuan yang
diperolehi di dalam bidang sains , seterusnya merintis jalan penemuan teknologi
termasuk di bidang pertanian, kesihatan dan sebagainya. Di Malaysia , bidang
sains adalah menjadi keutamaan sejak kemerdekaannya pada 31 Ogos 1957.
Suasana ini lebih dirasai pada era 1980-an dengan pelbagai penekanan
diberikan oleh pihak kerajaan ketika itu di bawah pimpinan Datuk Seri Dr.
Mahathir bin Mohamad iaitu Perdana Menteri Malaysia yang ke 4, iaitu yang
berkaitan dengan teknologi maklumat dan bioteknologi.
Kini negara kita mengorak langkah yang lebih jauh lagi berkaitan dengan aspek
perkembangan sains, teknologi dan bioteknologi. Di bawah kepimpinan Perdana
Menteri Malaysia sekarang iaitu Dato’ Seri Abdullah bin Hj. Ahmad Badawi,
negara kita telah berupaya menghantar angkasawan ke angkasa lepas dan
melakukan penyelidikan berkaitan dengan perkembangan sains dan teknologi.
Bersesuaian dengan pendekatan Islam Hadhari iaitu yang menitikberatkan
pencapaian kemajuan masyarakat di bidang ekonomi, sains dan teknologi, maka
usaha-usaha untuk memantapkan keadilan dan kestabilan perkara – perkara
berkenaan terus diberikan keutamaan. Di dalam suasana ekonomi dunia yang
sangat mencabar dan tidak menentu, perancangan dan dasar ekonomi yang
pertumbuhan ekonomi negara, demi keselamatan negara , sektor pertanian akan
terus diberikan perhatian yang sewajarnya. Pembekalan kepada makanan asasi
rakyat, adalah sesuatu dituntut oleh Islam. Negara kita tidak seharusnya
berterusan bergantung kepada makanan import untuk menampung keperluan
negara. Sebagai contohnya Malaysia membelanjakan hampir RM 680 juta
setahun untuk mengimport sayur-sayuran. Kelebihan yang kita perolehi daripada
kemajuan sains dan teknologi seharusnya memberikan tiga jenis pulangan
kepada rakyat iaitu keuntungan kewangan, peningkatan kualiti hidup dan
penambahan pengetahuan serta keupayaan diri. Oleh yang demikian kemajuan
di bidang sains bioteknologi, akan membolehkan negara berusaha untuk
memajukan sektor pertanian dengan teknologi tersebut. Pengetahuan dalam
aspek bioteknologi di dalam pembangunan sesbuah negara amatlah penting
kerana dengan adanya pengetahuan berkenaan, ianya akan dapat membantu
meningkatkan hasil bumi seperti tanaman makanan, penternakan, perikanan,
ubat-ubatan dan zat daripada tumbuhan hutan serta herba sehingga berlipat kali
ganda jumlahnya.
Bioteknologi merupakan suatu bidang yang menggunakan teknologi atau kaedah
untuk memanipulasikan organisma hidup bagi pelbagai tujuan seperti
menghasilkan atau mengubah hasil sesuatu produk biologi, meningkatkan mutu
hasil keluaran ternakan atau tanaman dan membangunkan penggunaan
mikroorganisma di dalam sesuatu tujuan yang khusus. Perkataan bioteknologi
dua cabang bioteknologi iaitu Bioteknologi Tradisional yang merangkumi
pembuatan baja organik, baja kimia, agen biokawalan dan sel serta kultur tisu.
Sementara itu Bioteknologi Moden pula merangkumi kombinasi kejuruteraan
genetik seperti genomik, bioinformatik, transformasi molekul, pembiakan,
diagnostik dan teknologi vaksin. Pembangunan di dalam bidang bioteknologi
juga mampu menyelesaikan masalah pengangguran yang sedang dialami oleh
dunia, di mana bidang ini memerlukan kepada tenaga kerja yang banyak dan
secara tidak langsung akan dapat mewujudkan lebih banyak peluang pekerjaan.
Pasaran global yang berasaskan bioteknologi juga telah berkembang luas.
Bidang bioteknologi telah membantu dunia dengan kewujudan pelbagai teknologi
baru seperti instrumentasi pembangunan peralatan baru, reka bentuk perubatan
yang rasional dengan penggabungan farmaseutikal konvensional dan
pembangunan ubat-ubatan yang berasaskan protein. Ianya juga menghasilkan
produk baru untuk industri pertanian dan asas tani seperti benih kacang soya,
baka baik baru untuk haiwan ternakan, produk – produk teknologi tinggi seperti
klon kultur pisang dan sebagainya.
Di dalam industri pertanian, penggunaan bioteknologi akan dapat mengatasi
masalah kesuburan tanaman, jangkitan penyakit dan haiwan perosak serta
pengaruh alam sekitar akan dapat dikurangkan. Dengan penggunaan teknologi
genetik, tumbuhan yang dihasilkan akan lebih bermutu dan produktif. Sebagai
contoh, buah yang lebih besar, buah tanpa biji, tumbuhan yang lebih tahan
dan lasak dengan perubahan persekitarannya. Di samping itu juga, kemajuan
bidang bioteknologi dalam industri penternakan juga boleh menghasilkan haiwan
yang mengeluarkan susu yang lebih banyak, ayam yang menghasilkan telur
yang lebih besar dan bervitamin serta ikan yang lebih besar dan tahan lasak
dengan persekitaran ekologinya.
Sebenarnya bidang bioteknologi bukanlah suatu perkara yang baru. Ianya telah
terbentuk sejak beribu-ribu tahun yang lalu dan teknologi ini semakin dimajukan
mengikut perkembangan semasa. Sama ada disedari atau tidak, kita telahpun
menjadi pengguna kepada hasil bioteknologi tersebut. Bersesuaian dengan
kedudukan Malaysia di dalam kawasan tropika yang kaya dengan sumber asli
yang bernilai, cara terbaik untuk memanafaatkan sumber-sumber berkenaan
ialah dengan menggunakan kemajuan sains bioteknologi.
Secara amnya di Malaysia, sebanyak 80% daripada pengeluaran makanan
pertanian yang dihasilkan adalah dijual secara segar daripada ladang. Keadaan
ini telah menyebabkan berlaku masalah lambakan apabila terdapat penawaran
bekalan yang melebihi permintaan. Salah satu cara untuk mengatasi masalah ini
ialah menggunakan hasil pertanian segar ini di dalam aktiviti pemprosesan hiliran
yang mempunyai nilai tambah yang tinggi. Aktiviti ini juga dikenali sebagai
industri asas tani. Penumpuan baru untuk memajukan industri asas tani akan
membantu masyarakat tani menjana pendapatan tambahan yang sebenarnya
yang boleh melonjakkan prestasi industri asas tani negara adalah berdasarkan
kepada kemampuan kita dalam mengembangkan keupayaan bioteknologi yang
kita miliki. Negara kita sebenarnya perlu lebih menggandakan usaha
penyelidikan dan pembangunan (R & D) untuk mencari pembaharuan yang
berterusan dan inovasi bagi mencari sumber-sumber biji benih alternatif,
menambahkan produktiviti dan keberkesanan kos pengeluaran pertanian di
samping menghasilkan produk-produk baru yang inovatif.
Di Malaysia, industri bioteknologi pertanian memerlukan pelaburan yang tinggi
untuk infrastruktur, peralatan, kemudahan dan sumber manusia. Program
pembangunan bioteknologi di Malaysia, hendaklah diterajui oleh sektor swasta
(private-sector driven). Selaras dengan hasrat kerajaan berkenaan, Projek Bio
Valley Malaysia telah diwujudkan bagi membentuk satu hub baru bioteknologi di
rantau ini. Projek ini akan menempatkan Institut Agro-Bioteknologi Kebangsaan
yang khusus menjalankan penyelidikan dan pembangunan dalam bidang
bioteknologi pertanian. Potensi dalam bidang bioteknologi ini menjanjikan
pulangan yang amat tinggi. Oleh yang demikian, produk-produk yang
berasaskan bioteknologi pertanian perlulah dikomersilkan untuk menjana
sumbangan bagi pertumbuhan baru di dalam sektor pertanian. Kerajaan juga
telah mewujudkan suatu status bioteknologi yang setaraf dengan Koridor Raya
Multimedia (MSC) iaitu status Bionexus kepada syarikat-syarikat yang
membangunkan projek berorientasikan bioteknologi di negara ini sebagai suatu
pemberian status Bionexus ini yang akan dinilai oleh Jawatankuasa Antara
Kementerian dan ditadbir sepenuhnya oleh Malaysian Biotechnology Corporation
(MBC), bermakna syarikat-syarikat tersebut akan mendapat insentif kerajaan,
diberikan kebebasan hakmilik, tiada sekatan dalam pengambilan pekerja asing,
capaian rangkaian maklumat dengan pusat kecemerlangan penyelidikan serta
penggunaan makmal, kemudahan dan perkhidmatan secara perkongsian
profesional. Berpandukan data yang diperolehi sehingga tahun 2006, sebanyak
25 projek bioteknologi telah dilakukan dengan nilai pelaburan sebanyak RM 543
juta, di antaranya ialah biofarmaseutikal sebanyak 9 projek, agrobioteknologi
sebanyak 7 projek, bioteknologi perubatan sebanyak 6 projek dan industri
bioteknologi sebanyak 3 projek.
Kerajaan selaku pihak berwajib telah memainkan peranan yang besar di dalam
memajukan industri bioteknologi. Kerajaan mempunyai peranan yang besar di
dalam usaha membangunkan bidang bioteknologi terutama sebagai
pemudahcara bagi para saintis dan usahawan termasuklah para petani dan
penternak. Selaras dengan usaha itu, kerajaan telah melancarkan Dasar
Bioteknologi Negara pada pertengahan tahun 2005. Sebanyak sembilan inisiatif
utama telah digariskan iaitu Pembangunan Bioteknologi Pertanian,
Pembangunan Penjagaan Kesihatan Bioteknologi, Pembangunan Bioteknologi
Perindustrian, Penyelidikan dan Pembangunan serta Pemerolehan Teknologi,
Pembangunan Modal Insaniah, Pembangunan Prasarana Kewangan,
Strategi dan akhir sekali ialah Komitmen Kerajaan. Sememangnya pihak
kerajaan begitu komited untuk membangunkan bioteknologi negara dan pelbagai
rancangan telah dirangka pelaksanaannya. Ini termasuk memperkukuhkan
keupayaan institusi-institusi penyelidikan negara seperti MARDI, MPOB dan
Institut Penyelidikan Perubatan serta melancarkan pusat kecemerlangan
bioteknologi di dalam bidang pertanian, kesihatan dan genomik. Bioproducts
Validation Centre dengan kos bernilai RM 30 juta akan dilancarkan di Johor
Bharu di samping sebuah dana khas iaitu Malaysian Life Sciences Capital Fund
di bawah pengurusan Malaysian Technology Development Corporation
ditubuhkan bagi melabur di dalam projek berasaskan bioteknologi. Ini akan
memberikan impak yang besar kepada industri asas tani negara yang bergerak
seiringan dengan perkembangan sihat bidang bioteknologi terutamanya yang
berkaitan dengan bioteknologi pertanian.
Kini setelah 51 tahun menikmati kemerdekaan, rakyat Malaysia dapat melalui
dan menikmati pelbagai perubahan dan peningkatan cara hidup. Dengan kata
lain, rakyat kini dapat mengecapi kehidupan yang selesa. Pelbagai usaha telah
dilakukan oleh pihak kerajaan untuk memastikan rakyat di negara ini dapat
menikmati kehidupan yang selesa, sesuai dengan status negara kita yang
merdeka. Setengah abad usia kemerdekaan telah memperlihatkan kemampuan
Malaysia sebagai sebuah negara yang rancak memasuki era kemajuan secara
menyeluruh. Kini rakyat hidup selesa dan melalui transformasi dalam pelbagai
binatang kerbau untuk melakukan kerja-kerja membajak, kini telah ada jentera
canggih yang mempercepatkan aktiviti pertanian, daripada sistem pendidikan
pondok kepada dunia pengkomputeran dan teknologi maklumat komunikasi,
daripada jalan raya yang sempit dan tidak bertar kepada jaringan lebuhraya yang
luas terbentang menghubungkan Utara dan Selatan serta Timur dan Barat ; dan
tidak perlu lagi untuk menaiki kapal laut yang mengambil masa berbulan
lamanya untuk pergi ke destinasi luar negara. Itulah tandanya kejayaan
sesebuah negara yang merdeka.
Kegemilangan Malaysia adalah berterusan di bawah kepimpinan Perdana
Menteri yang ke 5 iaitu Dato’ Seri Abdullah bin Hj. Ahmad Badawi. Beliau adalah
merupakan Perdana Menteri yang telah melontarkan satu konsep pembinaan
manusia atau apa yang dipanggil sebagai pembangunan modal insan dan
pembinaan peradapan Islam semasa menerusi pendekatan konsep Islam
Hadhari. Penekanan beliau di dalam proses pembentukan modal insan adalah
lebih menjurus kepada aspek ‘sofware’ dan bukannya ‘hardware’. Beliau
berazam untuk melahirkan individu-individu yang hebat, cemerlang, gemilang
dan terbilang seperti Profesor Diraja Ungku Aziz (ahli akademik terkenal), Tan
Sri Shamsuddin Abdul Kadir (tokoh korporat berjaya) , Datuk Ibrahim Hussien
(pelukis tersohor bertaraf dunia) dan individu-individu lain yang telah diiktiraf
sebagai manusia terbilang dalam bidang – bidang yang mereka ceburi. Selain
daripada itu, beliau juga telah memberikan nafas baru kepada industri pertanian
Pendekatan konsep ‘Pertanian Adalah Perniagaan’ , adalah melibatkan
perkembangan pertanian berskala besar yang meluas dan penerokaan aktiviti
pengeluaran dan pemprosesan berkualiti yang mempunyai nilai tambah tinggi
serta memanafaatkan sepenuhnya potensi bioteknologi. Hasil produktiviti,
kecekapan serta potensi dalam penjanaan pendapatan dan kekayaan akan
dipertingkatkan melalui kaedah pertanian moden dan teknologi maklumat dan
komunikasi, pengukuhan penyelidikan dan pembangunan (R & D), inovasi serta
peningkatan keupayaan pemasaran, merangsangkan penyertaan sektor swasta
dalam bidang sains bioteknologi. Sebagai Perdana Menteri yang telah
membentangkan Rancangan Malaysia Ke Sembilan (RMK -9) iaitu bagi tempoh
2006 - 2010, Dato’ Seri Abdullah bin Hj. Ahmad Badawi ingin melihat kemajuan
bidang pertanian Malaysia adalah yang paling memberangsangkan. Lantaran itu
sebanyak RM 2 billion telah disediakan bagi pembangunan bidang bioteknologi.
Bagi tujuan tersebut, beberapa teras strategik telah dikenalpasti termasuk usaha
bagi mengubah dan meningkatkan nilai di dalam sektor pertanian melalui
kelebihan bidang bioteknologi .
Pembangunan modal insan yang berteraskan aspek bioteknologi bagi memenuhi
keperluan negara juga adalah perlu bagi memastikan pengwujudan pusat
kecemerlangan penyelidikan dan pembangunan (R & D) dan mempercepatkan
pembangunan, penyebaran dan pengkomersialan teknologi. Pusat Lembah
Makanan serta pusat kecemerlangan pengeluaran dan pemprosesan makanan
Selangor. Agropolis akan melaksanakan penyelidikan dan pembangunan (R&D)
melalui kerjasama erat di antara penyelidikan dan pembangunan (R&D) awam,
institut pengajian tinggi dan sektor swasta. Selaras dengan usaha kerajaan untuk
membangunkan sumber pertanian baru, penyelidikan dan pembangunan (R&D)
bagi amalan agronomi dan pembangunan produk serta pengkomersilan produk
daripada biojisim dan produk baru bioteknologi akan terus dipertingkatkan.
Sehubungan dengan itu juga , usaha akan ditumpukan kepada pemanafaatan
biokepelbagaian negara yang luas dan pengetahuan tempatan mengenai ubat
tradisional dan pelengkap untuk menerajui pembangunan industri farmaseutikal
dan nutraseutikal. Oleh yang demikian, cadangan kerajaan untuk menubuhkan
Institut Farmaseutikal dan Nutraseutikal Kebangsaan dan Institut Kebangsaan
Produk Asli, sebagai pusat kecemerlangan penyelidikan dan pembangunan
(R&D) dalam bidang bioteknologi berkaitan penjagaan kesihatan adalah
merupakan hadiah kegemilangan kemerdekaan 51 tahun negara kita tercinta ini.
Penemuan-penemuan baru dalam bidang teknologi perubatan penternakan
seperti vaksin KUSTEMvax iaitu vaksin yang dapat mencegah radang
paru-paru ternakan kambing oleh sekumpulan saintis daripada Kolej Universiti Sains
dan Teknologi Malaysia (KUSTEM) atau nama barunya Universiti Malaysia
Terengganu (UMT) dengan kerjasama Universiti Putra Malaysia (UPM),
membuktikan bahawa rakyat kita mampu mencipta sejarah dan kegemilangan
tersendiri. Hasil penyelidikan berterusan para saintis tempatan juga iaitu
Institut Teknologi Maju (ITMA), Universiti Putra Malaysia, kita telah mampu untuk
mencipta sejenis sebatian kimia yang dinamakan LaSt24 iaitu sejenis bahan aktif
untuk merangsangkan pengeluaran susu getah dan seterusnya membantu
dalam peningkatan pengeluaran komoditi industri pertanian serta memberikan
nilai tambah kepada hasil ekonomi negara kita. Hasil penemuan ini juga telah
berjaya memenangi pingat emas semasa ‘The 34th Exhibition Of Inventions Of
Geneva 2006’ di Geneva , Switzerland pada April 2006 yang lalu. Ianya
membuktikan bahawa anak tempatan mampu bersaing di dunia antarabangsa.
Kejayaan yang diperolehi ini sudah pastinya akan meletakkan nama Malaysia di
tempat yang berprestij pada kaca mata dunia luar terutama yang berkaitan
dengan keupayaan bidang bioteknologi negara.
Kemajuan di dalam bidang bioteknologi yang dapat memacu kecemerlangan
industri asas tani negara diperhebatkan lagi dengan galakan yang berterusan
daripada pihak kerajaan. Perdana Menteri, Dato’ Seri Abdullah bin Hj. Ahmad
Badawi telah mengesyorkan agar para petani mengusahakan tanaman kenaf
yang boleh digunakan bagi penghasilan komponen elektronik serta automotif
sebagai alternatif kepada tanaman tembakau. Beliau amat yakin bahawa negara
Malaysia mampu untuk menjadi pengeluar tanaman kenaf yang terkemuka di
dunia berdasarkan kekuatan yang ada khususnya pengalaman pengurusan
ladang para petani, penyelidikan dan pembangunan (R & D) dari sudut
bioteknologi serta jalinan antarabangsa yang kukuh. Jika kita melihat kepada
sebuah Taman Teknologi Kaprima Bestari bernilai RM 10 juta di kawasan Taman
Kekal Pengeluaran Makanan (TKPM) di Serating, Marang, Terengganu; ianya
membuktikan kesungguhan pihak kerajaan dalam meningkatkan pengeluaran
industri pertanian berasaskan penternakan kambing hasil daripada faedah
penggunaan sains bioteknologi. Keupayaan sekumpulan pensyarah Universiti
Teknologi Petronas (UTP) menghasilkan biodiesel daripada biji getah yang
terbukti lebih murah serta lebih berkualiti berbanding biodiesel yang dihasilkan
daripada minyak sawit, sekali lagi membuktikan kecemerlangan bidang sains
dan teknologi di negara kita. Oleh yang demikian, penemuan para saintis
tempatan ini telah diiktiraf dengan kemenangan pingat emas di Pameran Innova
Eureka , di Brussels, Belgium. Lantaran itu, kecemerlangan bidang bioteknologi
ini terutama daripada aspek biji benih dan penanaman pokok getah perlulah
ditingkatkan bagi menyokong penemuan-penemuan baru berkenaan yang sudah
pasti akan memberikan pulangan yang lebih besar kepada pendapatan industri
asas tani negara.
Di dalam tempoh Rancangan Malaysia Ke 9 (RMK-9), objektif pembangunan
bioteknologi adalah untuk menggunakan potensi bioteknologi sebagai sumber
penjanaan kekayaan yang semakin berkembang dalam meningkatkan aplikasi
bioteknologi dalam pelbagai sektor ekonomi. Sasaran pembangunan
bioteknologi adalah untuk menggandakan bilangan syarikat bioteknologi dan
yang berkaitan kepada 400 buah menjelang tahun 2010. Sebagai usaha untuk
pertanian, penekanan perlulah diberikan kepada pembangunan industri
bioteknologi. Oleh yang demikian, bagi mewujudkan sumber kekayaan yang
baru, beberapa pendekatan baru perlulah diambil untuk memperkukuhkan asas
industri serta menarik penyertaan sektor swasta yang lebih besar dan kukuh
melalui pelaburan dan pengwujudan peniagaan di dalam komponen strategi
rantaian nilai sains bioteknologi. Pengetahuan dan kepakaran terkumpul yang
dibangunkan oleh pelbagai institusi penyelidikan berasaskan sains dan teknologi
seperti MARDI, Lembaga Getah Malaysia dan Lembaga Minyak Sawit Malaysia
yang akan berperanan sebagai pusat kecemerlangan negara bagi penyelidikan
dan pembangunan (R & D), pengkomersilan dan penyebaran bioteknologi
pertanian. Ini sudah pasti akan memberikan nilai tambah yang tinggi kepada
produk hasil industri asas tani sepertimana yang dapat kita lihat pada hari ini
terutama apabila ianya dapat dipertontonkan kepada orang ramai di pameran –
pameran yang bertaraf dunia sepertimana Pameran Pertanian, Hortikultur dan
Pertanian Berasaskan Pelancongan Malaysia (MAHA) tahun 2008. Dengan
adanya pameran yang bertaraf antarabangsa seperti MAHA tersebut, ianya
sudah tentu akan membantu penyebaran teknologi dan amalan pertanian moden
seterusnya kehebatan nama Malaysia kepada dunia luar.
Keupayaan negara di dalam industri pembuatan dan pemprosesan, telah dapat
menyediakan pelbagai peluang bagi pembangunan industri bioteknologi. Bidang
bioteknologi yang dikenalpasti termasuklah pembangunan pemangkin biologi
pemprosesan tekstil dan proses perindustrian yang lain. Biopemprosesan
merupakan antara bidang pertumbuhan yang boleh digunapakai dalam
pengeluaran biobahan seperti bioplastik, biodiesel dan bahan kimia. Harga
minyak mentah yang meningkat naik serta keperluan untuk mendapatkan tenaga
yang boleh diperbaharui bagi menggantikan bahan api fosil yang semakin
berkurangan, menjadikan biodiesel sebagai bidang pertumbuhan baru yang
berdaya maju. Permintaan terhadap bahan api termasuk diesel minyak sawit
oleh negara maju dijangka mencapai 10.5 juta tan metrik menjelang tahun 2007.
Malaysia yang mempunyai 3.9 juta hektar ladang kelapa sawit dijangka mampu
untuk memenuhi permintaan biodiesel global yang semakin meningkat. Selaras
dengan Dasar Bioteknologi Negara (DBN) yang diumumkan pada bulan Ogos
2005, pelbagai strategi perlulah dilaksanakan untuk meningkatkan penggunaan
biodiesel sebagai alternatif kepada diesel yang berasaskan petroleum.
Perkembangan ini juga seterusnya akan membantu aktiviti hiliran pertanian iaitu
industri asas tani yang sudah pasti akan menerima impak yang positif kesan
daripada kepelbagaian dan kemajuan bidang bioteknologi berkenaan.
Malaysia merupakan sebuah negara yang bertuah kerana mempunyai pemimpin
yang berpandangan jauh terutama di dalam bidang penyelidikan dan
pembangunan (R & D). Malaysia merupakan salah sebuah daripada 12 buah
negara di dunia yang diakui sebagai pusat biodiversiti mega. Sementara sebelas
negara lain ialah China, India, Indonesia, Zaire, Brazil, Colombia, Ecuador,
memberikan pengiktirafan terhadap kepentingan bioteknologi. Kerajaan telah
melihat aspek bioteknologi ini sebagai salah satu daripada pemacu utama di
dalam pembangunan negara, kini dan masa hadapan. Bidang bioteknologi tidak
hanya menjana kemajuan di dalam kualiti hidup rakyat, bahkan ianya
mencambahkan pengetahuan dan inovasi di dalam negara, iaitu elemen penting
di dalam usaha kita untuk mencapai tahap pembangunan yang mempunyai nilai
tambah serta hasrat akhir menuju ke arah negara maju pada tahun 2020.
Senarai Rujukan :
1. Utusan Malaysia – Keluaran Khas – Rancangan Malaysia ke 9 – 1 April 2006.
2. Utusan Malaysia – Keluaran Khas – Laporan Ekonomi 2005/06 –
1 Oktober 2005.
3. Utusan Malaysia – Sisipan Mega –’Kustemvax Vaksin Cegah Radang Paru-
paru Kambing ’– 7 Julai 2006.
4. Utusan Malaysia – Sisipan Mega –’LaSt24 Bahan Pengalak Susu Getah’ –
21 Julai 2006.
5. Utusan Malaysia – Keluaran Khas Kemerdekaan – Malaysiaku Gemilang –
17 Ogos 2007.
6. Utusan Malaysia – Pelan Induk Perindustrian Ketiga (PIP3) – Malaysia Ke
Arah Daya Saing Global – 19 Ogos 2006.
7. Utusan Malaysia – Sisipan Mega – Melahirkan Usahawan Asas Tani –
18 Ogos 2006.
8. Utusan Malaysia – Pelan Tindakan Dilancar : Sasar 10,000 Usahawan Industri
Asas Tani Menjelang 2010 – 18 Ogos 2006.
9. Utusan Malaysia – Sisipan CELIK : Langkah Pertama Ke Arah Pelaburan –
Bahanapi Bio Dilancarkan – Envo Diesel Mampu Atasi Kenaikan Harga
Minyak – 7 April 2006.
10. Jabatan Penerangan Malaysia – Perpaduan Rakyat – Asas Kecemerlangan
Negara – 2006.
11. Mingguan Malaysia – Fokus Kampus - Cipta Biodiesel Biji Getah –
12. Utusan Malaysia – Mengiktiraf Kejayaan Gemilang Malaysia di Bidang Sains
– 14 Ogos 2008.
13. Berita Harian – Nasional – Kenaf Hasil Komoditi Penting : PM -
23 Ogos 2008.
14. Laman Web –http://www.islam.gov.my/islamhadhari/index.php?=ekonomi
15. Laman Web – http:/www.nbbnet.gov.my/pintarbiotek
16. Laman Web – http:/www.biomalaysia.com.my
17. Laman Web – http:/www.pmo.gov.my/RancanganWeb/Rancangan1.nsf
18. Laman Web – http:/www.bioteknologi.smkberangan.com
19. Laman Web – http:/www.utusan.com.my
20. Laman Web – http:/bioteknologi.smkberangan.com/index.html
