H
A
R
E
M
R
A
S
I
K
E
B
I
G
O
L
I
W
D
L
E
V
O
N
M
A
L
A
D
I
S
U
K
O
L
I
K
A
D
N
I
T
)
H
A
R
E
M
R
A
S
I
K
E
B
(
I
U
K
U
B
K
A
R
Y
A
:
A
H
M
A
D
T
O
H
A
R
I
S
(
e
b
u
a
h
K
a
ij
a
n
P
r
a
g
m
a
it
k
)
I S P I R K S
t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i D
n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
s e n o d n I a rt s a S n a d a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r
P i a
: h e l O
i n a y a d n a H h it a R t e b a z il E
0 4 2 2 1 9
0 5 8
A I S E N O D N I A R T S A S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P
N A S U R U
J PENDIDIKANBAHASADANSENI N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
i
H
A
R
E
M
R
A
S
I
K
E
B
I
G
O
L
I
W
D
L
E
V
O
N
M
A
L
A
D
I
S
U
K
O
L
I
K
A
D
N
I
T
)
H
A
R
E
M
R
A
S
I
K
E
B
(
I
U
K
U
B
K
A
R
Y
A
:
A
H
M
A
D
T
O
H
A
R
I
S
(
e
b
u
a
h
K
a
ij
a
n
P
r
a
g
m
a
it
k
)
I S P I R K S
t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i D
n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
s e n o d n I a rt s a S n a d a s a h a B n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r
P i a
: h e l O
i n a y a d n a H h it a R t e b a z il E
0 4 2 2 1 9
0 5 8
A I S E N O D N I A R T S A S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P
N A S U R U
J PENDIDIKANBAHASADANSENI N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
v i
O T T O M
.
u
k
a
i
a
t
r
e
y
n
e
m
i
t
s
a
p
u
a
k
g
n
E
,
h
a
l
a
s
a
m
m
a
l
a
d
u
k
a
t
a
a
s
a
d
a
P
v
N A H A B M E S R E P N A M A L A H
n a k h a b m e s r e p a y a s i n i i s p i r k
S kepada:
o
a u d e
K rangtuas ayaBapakMarku sSularnodanYovtiaSukimah u
k k i d a a u d e
K ,AnastasiaWulandar idanStefanu sBayuWiratsongko u
y n a m i b A i n o D
D I S B P t a b a h a s p a n e g e S
n a k h a b m e s r e p a y a s i n i i s p i r k
S sebagait andat erimakasihyangmendalam .i
i v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P
i n i s il u t a y a s g n a y i s p ir k s a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a S
n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d
it dar i karya orang lain , kecual i yang telah . h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d n a k t u b e s i d
o
Y gyaka tra , Aprli 12 4 0 s il u n e P
ii v
N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L
S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P
: a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y
a m a
N :Eilzabe tRaithHandayani a
w s i s a h a M r o m o
N :09122405 8
y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e
D a membeirkan kepada Perpustakaan l
u d u jr e b a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U
H A R E M R A S I K E B I G O L I W D L E V O N M A L A D I S U K O L I K A D N I T
) H A R E M R A S I K E B ( I U K U
B KARYA :AHMADTOHAR I
S
( ebuah Ka ijan Pragma itk)
k a t s u p r e P a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a i k i m e d n a g n e
D aan Universtia s Sanata
a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e m k u t n u k a h a tr a k a y g o Y a m r a h D
a r a c e s n a k i s u b ir t s i d n e m , a t a d n a l a k g n a p k u t n e b m a l a d a y n a l o l e g n e m , n i a l
n a g n it n e p e k k u t n u n i a l a i d e m u a t a t e n r e t n i i d a y n n a k i s a k il b u p m e m n a d , s a t a b r e t
n a t s i m e d a k
a pa pe lru izin dar isaya maupun membeirkan royatl ikepada saya .s
il u n e p i a g a b e s a y a s a m a n n a k m u t n a c n e m p a t e t a m a l e s
y i n i n a a t a y n r e p n a i k i m e
D a ngsayabua tdengans ebenarnya.
a tr a k a y g o Y i d t a u b i D
:l a g g n a t a d a
P 14Ap ir l2 4 01 n
a k a t a y n e m g n a Y
ii i v
A
B
S
T
R
A
K
a
H ndayani ,Eilzabet R hait .2014 .Tindak Ilokus iDalam Novel Dwliog iBekisa r a
y r a K ) h a r e M r a s i k e B ( I u k u B h a r e
M :Ahmad Tohar i(Sebuah kaijan )
k it a m g a r
P .Sk irpsi .Yogyaka tra :Program Stud iPendidikan Bahasa dan s a ti s r e v i n U , n a k i d i d n e P u m lI n a d n a u r u g e K s a tl u k a F , a i s e n o d n I a rt s a S
. a tr a k a y g o Y , a m r a h D a t a n a S
n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e
P gidenitifkas ifungs i itndak liokus iyang h
o k o t a r a p n a r u t u t m a l a d n a k a n u g i
d danmaksud itndak liokus idairnove ldwliog i h
a r e M r a s i k e
B bukuI ( Beksia rMerah )karyaAhmadTohair .Subjekpeneilitani n i l
e v o n h a l a d
a Bekisa r Merah karya Ahmad Tohair . Penelti i mengkaj i nove l a
r p n a ij a k n a k a n u g g n e m n a g n e d t u b e s r e
t gmaitk dan pemaknaan itndak liokus i n
a k i a p m a s i d n i g n i g n a
y dalamt uturanparat okohnove lBekisa rMerah.
Pragmaitk merupakan kaijan limu bahasa yang digunakan untuk mengkaij r
e b m u s n a k l u p m u g n e m i ti l e n e p l a w a h a k g n a l m a l a D . a rt s a s a y r a k u t a u
s -sumbe r
a c a b k i n k e t i u l a l e m n a k t a p a d i d g n a y n a r u t u t a t a d , n a a k a t s u p e
k -cata t
a i d u m e k , i s u k o li k a d n it i s g n u f n a k r a s a d r e b n a k i s a k if i s a l k i d u l a l , i s a k if it n e d ii
d n
k i s a t e r p r e t n i g n e m i ti l e n e
p an berdasarkan kaijan pragmaitk dan mendesk irpsikan .
n a it il e n e p l i s a h
l i s a
H anailsa tuturan para tokoh dalam nove lBekisa rMerah ,dtiemukan , a t n i m e m , h a t n ir e m e m ( f it it e p m o k i s g n u f ) 1 ( u ti a y , i s u k o li k a d n it i s g n u f t a p m e
n u n e m n a
d tut ) yang sesua i dengan teor i Leech , (2 ) fungs i menyenangkan g n a y ) t a m a l e s p a c u g n e m n a d , h i s a k a m ir e t p a c u g n e m , a p a y n e m , n a k r a w a n e m (
) n a k r o p a l e m n a d n a k a t a y n e m ( a m a s a jr e k e b i s g n u f ) 3 ( , h c e e L i r o e t n a g n e d i a u s e s
i s g n u f ) 4 ( n a d , h c e e L i r o e t n a g n e d i a u s e s g n a
y betrentangan (mengancam ,
n e
m uduh , menyumpah i dan memarahi.) Ahmad Tohar i ingin menyampaikan a
r a g g n a l e p i a n e g n e m a c a b m e p a d a p e
k -pelanggaranHAMyang t ejrad ipadamasa l o i m a l a i d n a d u ti a s a m a d a p i d a jr e t g n a y a i s u n a m n a l a u j n e p a y n s u s u h k u
ti eh
x i ABSTRACT
n a
H dayani ,Eilzabe tRaith .2014 . Illocuiton acti n Bekisa rMerah By :Ahmad f
o y d u t s a ( i r a h o
T pragmaitcs.) Essay .Yogyakatra :Indonesian Language , y tl u c a F n o it a c u d E f o e c n e i c S d n a r e h c a e T , m a r g o r P y d u t S e r u t a r e ti L d n a
. a tr a k a y g o Y , y ti s r e v i m U a m r a h D a t a n a S
y fi t n e d i o t d e m i a s a w h c r a e s e r s i h
T the category and funciton o f e h T . h c e e p s o t h a r e M r a s i k e B n i s r e t c a r a h c e h t y b d e s u s i h c i h w t c a y r a n o it u c o ll i
.i r a h o T d a m h A y b h a r e M r a s i k e B d e lt ti t l e v o n a s i h c r a e s e r s i h t f o t c e j b u
s The
n i s u l e v o n e h t d e n i m a x e s r e h c r a e s e
r g pragmaitc studies and the meaning o f .
h a r e M r a s i k e B f o s r e t c a r a h c y b n e k o p s s i h c i h w t c a y r a n o it u c o ll i
Pragmaitcsi sastudyofl anguagewhichi sused t o examineal tierary work . a t a d e h t t a h t r e tf a , s e c r u o s e r u t a r e ti l g n it c e ll o c l li w r e h c r a e s e r e h t , p e t s t s ri f e h t s A
i h c i h
w sobtained by usingreading and wiritng method wli lbei denit ifed, t hen i t e
b l li
w classiifed basedon t hef uncitonofi llocuitonary acts .A tfert ha,t i twli lbe t
y b d e t e r p r e t n
i her esearche rbasedonpragmaitc sand t her esutl soft he research s
e d e b l li
w c irbel ater .
, h c e e p s ' s r e t c a r a h c h a r e M r a s i k e B m o r f n o it a c if i s s a l c f o t l u s e r e h t , n e h T
t c a n o it u c o ll i ) 1 ( e r a t a h t ,t c a n o it u c o ll i f o n o it c n u f r u o f e r a e r e h t d n u o f r e h c r a e s e r
e t a ir p o r p p a e r a h c i h w ) g n i d n a m e d , g n i k s a , g n i d n a m m o c ( n o it c n u f e v it it e p m o c
h ti
w Leech' stheory ,(2 )illocuiton ac tpleasing funciton (o ffeirng ,greeitng ,say n o it u c o ll i ) 3 ( , y r o e h t s' h c e e l h ti w e t a ir p o r p p a e r a h c i h w ) g n it a l u t a r g n o c , u o y k n a h t
h ti w e t a ir p o r p p a e r a h c i h w ) g n it r o p e r d n a g n it a t s ( n o it c n u f g n it a r o b a ll o c t c a
, y r o e h t s ' h c e e
l and (4 )illocuiton ac tcon rtadic tfunciton t(hreatening ,accusing , .)
g n i d l o c s d n a g n i s r u
c Ahmad Tohar iwantt o convey t he reade rabou tviolaiton s t a h t g n i k c if f a rt n a m u h y ll a i c e p s e , t s a p e h t n i d e r r u c c o t a h t s t h g ir n a m u h f o
ir e p x e d n a e m it t a h t t a d e r r u c c
x
R A T N A G N E P A T A K
g n a y t a a f n a m k i a b e s , a y n n a m a j n a g n e d i a u s e s g n a b m e k r e b a s a h a B
k i a b n a g n e d n a k a n u g i d a s a h a b a y n k a d n e h e s a i s u n a m a d a p e k a s a h a b n a k ir e b i d
a l u
p . Adapun maksud penuil sdalammenelti i itndak liokus idalamt uturan sebuah s
a m r a g a n a k u k a li d , l e v o
n yaraka tdapa tlebih menaruh mina tkedalam bacaan t a p a d n a k p a r a h i d a rt s a s a y r a k h a u b e s a c a b m e m m a l a d , u ti n i a l e S . a rt s a s n a a c a b
. n a k i a p m a s i d n i g n i g n a y d u s k a m i m a h a m e m m a l a d s it ir k a c a b m e p i d a j n e m
il u n e
P smenggunakan kaijan pragmaitk sebaga iacuan untuk menelaah i s i h
a r e M r a s i k e B “ l e v o n i r a
d ” karya Ahmad Tohair .Dengan kaijan pragmaitk s
il u n e
p menemukanberbagaif ungs i liokus idan menginterpretasikan tuturan para , n a i k i m e d n a g n e D . ir a h o T d a m h A a y r a k ” h a r e M r a s i k e B “ l e v o n m a l a d h o k o t
e t i s a t e r p r e t n i i u l a m e
m rsebu t penuil s dapa t menemukan maksud yang ingin i r a h o T d a m h A s it ir k a r a c e S . a c a b m e p a d a p e k i r a h o T d a m h A n a k i a p m a s i d
t a k a r a y s a m n a p u d i h e k i a g a b e s a g o s g n a r a k a s e d n a p u d i h e k n a k a ti r e c n e m
. u ti a s a m a d a p a i s e n o d n I
jr e b t a p a d i n i n a it il e n e p a w h a b r a d a s s il u n e
P alan lanca rkarena adanya
i n i n a it il e n e p r i h k a a g g n i h s e s o r p , l a w a i r a d i a l u m n a h u T n a a tr e y n e p n a d t a m h a r
g n i s a m a y n a r a c n a g n e d a y n u t n e t g n a y n i a l k a h i p a d a , u ti n i a l e S . s il u n e p a d a p e
k
-a y a p u m a l a d s il u n e p a d a p e k n a g n a b m u s n a k ir e b e m e m h a l e t g n i s a m
a s e l e y n e
m ikan peneilitan ini . Oleh karena tiu , secara khusu s penuil s ingin :
a d a p e k h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m
.
1 Prof . Dr . Pranowo yang bersedia membimbing dan mengarahkan it
il e n e
p menyelesaikans k irpsii n;i .
2 Setya Tr iNugraha ,S.Pd. ,M.Pd. ,yang bersedia membimbing dan ;i
i x .
3 Para dosen PBSI , yang dengan caranya masing-masing telah it
il e n e p i l a k e b m e
m dengan berbaga i limu dan pengetahuan yang ;
n a k h u t u b i d .
4 Robe tru sMarsi qdi ,yangsudahmembantudanmelayan ipenuil sdalam e
b i s u r u g n e
m rbaga iha lyangs fiatnyaadminisrtait;f .
5 Teman-teman PBSIangkatan 2009 ,secarakhusu skela sB ,yang t elah a tr e s n a k u s a m k a y n a b n a k ir e b m e m a tr e s n a g n u k u d n a k ir e b m e m
.i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n m a s i b s il u n e p a g g n i h e s t a g n a m e s .
6 Pihak Universtia sSanataDharma ,yang t elah mencipkankondis isetra i d u t s m a l a d s il u n e p g n u k u d n e m g n a y s a ti li s a f i a g a b r e b n a k a i d e y n e m
.i n i i s p ir k s n a i a s e l e y n e p n a d
h a b r a d a s s il u n e
P asaadabanyak pihak l ainyang dengan berbaga icaranya n
a h u r u l e s e k m a l a d s il u n e p g n u k u d n e m n a d u t n a b m e m h a l e
t prose spendidikan d i
a y n a m a n g n a y u ti k a h i p i a g a b r e b a d a p e k t a m r o h a s a r i g n a r u g n e m a p n a T . D S U
s il u n e p i g a l i l a k e s , i n i n a s il u t m a l a d i d u t a s r e p u t a s n a k t u b e s i d t a p m e s k a d it
. h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m
d i e s h a l k a d it i n i n a s il u t a w h a b i r a d a y n e m a g u j s il u n e
P ea lyang dipikrikan
a y n u t n e t , u ti n a a t a y n e k n a g n e D . n a g n a r u k e k k a y n a b a d a h i s a m ; a c a b m e p h e l o
i m e d n u g n a b m e m a y n t a fi s g n a y k it ir k n a d , n a ri k i p g n a b m u s , n a r a s k u t n e b a l a g e s
. a d a d g n a p a l n a g n e d a m ir e ti d n a d n a k p a r a h i d h a lt a g n a s i n i n a s il u t n a a n r u p m e y n e p
o
Y gyaka tra, Ap ir l2014
ii x
I S I R A T F A D
L U D U J N A M A L A
H ... i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... ii....i N
A M A L A
H MOTTO ... vi N
A H A B M E S R E P N A M A L A
H ... v R
A B M E
L PERNYATAANKEASLIANKARYA ... i..v I
S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E
L ... iiv
K A R T S B
A ... ii..v i T
C A R T S B
A ... xi R
A T N A G N E P A T A
K ... x DAFTARI SI ... iix
N A U L U H A D N E P I B A
B ... 1 1
.
1 Lata rBelakangMasalah ... 1 2
.
1 RumusanMasalah ... 4 3
.
1 TujuanPeneilitan... 4 4
.
1 Manfaa tPeneilitan... 5 5
.
1 BatasanI stliah ... 5 6
.
1 SistemaitkaPenyaijan... 6 ....
A K A T S U P N A I J A K I I B A
B ... 8 .... 1
.
2 PeneilitanyangRelevan ... 8 2
.
2 KaijanTeo ir ... 11 1
. 2 .
2 PengeritanPragmatik……… ... 11 2
. 2 .
2 Aspek-aspekStiuas iUjar………... 3.. 1 3
. 2 .
2 TindakTutur……….. ... 61 4
. 2 .
2 Jeni sTindakTutur……….. . 71 1
. 5 . 2 .
ii i x 2
. 5 . 2 .
2 Tindak lIokusi……… ... 91 1
. 2 . 5 . 2 .
2 Kategor iLeechMengena iTindak lIokusi………... .. 12 2
. 2 . 5 . 2 .
2 Kategor iSealreMengena iTindak lIokusi………... .. 32 3
. 5 . 2 .
2 TindakPelrokusi……… ... 62 5
. 2 .
2 PengeritanHermeneuitka ... 82 3
.
2 KerangkaBerpikri... 92
N A I T I L E N E P I G O L O D O T E M I I I B A
B ... 13 1
.
3 PeneilitanKepustakaan ... 1.. 3 2
.
3 DatadanSumbe rD ata... 2.... 3 3
.
3 Tekn ikPengumpulanData ... 23 4
.
3 TeknikAnailsi sData ... 33
N A S A H A B M E P N A D N A I T I L E N E P L I S A H V I B A
B ... 53 1
.
4 Desk irps iData... 53 2
.
4 Hasi lAnailsis ... 73 1
. 2 .
4 Fungs iTindak lIokus iBerdasarkanTeor iLeechdalamTuturan ir a h o T d a m h A a y r a K h a r e M r a s i k e B l e v o N h o k o T a r a
P ... 73
1 . 1 . 2 .
4 Fungs iTindak lIokus iKompettifi... 93 2
. 1 . 2 .
4 FungsiTindak lIokus iMenyenangkan ... 64 3
. 1 . 2 .
4 Fungs iTindak lIokus iBekejrasama... 75 4
. 1 . 2 .
4 FungsiTindak lIokus iBetrentangan ... 16 2
. 2 .
4 JenisTindak lIokusiBerdasarkanTeor iSealredalamTuturan h
o k o T a r a
P Nove lBekisa rMerahKarya hA madTohar... 96 1
. 2 . 2 .
4 Jeni sTindak lIokus iAsetrfi... 07 2
. 2 . 2 .
4 Jeni sTindak lIokus iDriektfi ... 87 3
. 2 . 2 .
4 Jeni sTindak lIokus iKomisfi... 68 4
. 2 . 2 .
4 Jeni sTindak lIokus iEkspresfi... 98 5
. 2 . 2 .
4 Jeni sTindak lIokus iDeklaratfi... 59 3
. 2 .
4 MaksudTindak lIokus idalamNove lBekisa rMerahKarya ir
a h o T d a m h
v i x 3
.
4 Pembahasan... 1 06 1
. 3 .
4 PembahasanFungs iTindak lIokus idalamTuturanParaTokoh
Nove lBekisa rMerahKaryaAhmadTohair ... 6.. 1 0 2
. 3 .
4 PembahasanMaksudTindak lIokus idalamNove lBekisa rMerah ir
a h o t d a m h A a y r a
K ... 2.... 1 1
V B A
B PENUTUP ... 1 15 .
A Kesimpulan ... 1 15 .
B Saran ... 1 16
R A T F A
D PUSTAKA ... 1 18 N
A R I P M A
L ... 1 20 S
I L U N E P A T A D O I
1 I B A B
N A U L U H A D N E P
1 .
1 LatarBelakangMasalah
t a k a r a y s a m r e b p u d i
H era thubungannya dengan kegiatan komunikasi .
n i a l e S . r u t u t a rt i m n a d r u t u n e p a y n a d a u lr e p i s a k i n u m o k r e b m a l a d n a k g n a d e S
m a l a d a y n a n a r e p g n it n e p t a g n a s n a i a p m a y n e p n a n a r a s i a g a b e s a s a h a b a l u p u ti
k i n u m o k r e b n a ti g e
k asi .Berkatian denganpenutur ,mirtat utu rdan pemakaian
i s a u ti s h a l a d a i s a k i n u m o k r e b n a t a i g e k m a l a d s a p e lr e t k a d it g n a y l a h a s a h a
b
-.r a j u i s a u ti s
l a i s o s n a g n u b u h , r u t u t a rt i m a p a i s n a g n e d n a ti a k r e b i ri d n e s r a j u i s a u ti S
g n a y n a a d a e k , r u t u t a rt i m n a d r u t u n e
p tejrad ipadasaa tpenutu rmengucapkan
i r a j a l e p m e m g n a y u m lI . ll d n a r u t u
t tentang makna dan dikatikan dengan
i s a u ti
s -stiuas iuja rdisebu tpragmaitk .
n a k r a s a d r e b a s a h a b i j a k g n e m g n a y k it n a m e s a l u p a d a k it a m g a r p n i a l e S
g n a y a n k a m a d a
p terkandungdidalamnya .Beirku tmerupakanpendapa tLeech
. k it n a m e s n a d k it a m g a r p n a k r a s a d r e b n a r u t u t a n k a m n a a d e b r e p i a n e g n e m
u a t a r u t u n e p n a g n e d a y n a g n u b u h m a l a d i s i n if e d i r e b i d a n k a m k it a m g a r P
s n a k i s i n if e d i d a n k a m k it n a m e s m a l a d n a k g n a d e s , a s a h a b i a k a m e
p emata-mata
ir i c i a g a b e
s -cri iungkapan-ungkapandalamsuatubahasat etrentu,t erpisahdar i
a y n r a s a d a d a p a g g n i h e S . ) 8 : 3 9 9 1 , h c e e L ( a y n r u t u t n e p n a d r u t u n e p , i s a u ti s
3
g n a y d u s k a m n a k u m e n e m k u t n u a t a d i a g a b e s i ti l e n e p n a k a n u g i d i n i i r a h o T
. h o k o t r a t n a n a r u t u t i u l a l e m i r a h o T d a m h A h e l o n a k i a p m a s i d n i g n i
t a p a d a rt s a s a y r a k h a u b e
S memiilk ipandangan yang berbeda keitka
i u l a l e m i j a k i
d pragmaitk . Keindahan dalam karya sasrta dtientukan oleh
a s a h a b n a a n u g g n e P . g n a r a g n e p h e l o n a k a n u g i d g n a y a s a h a b n a li p m a n e p
i u l a l e m i j a k i d t a p a d t u b e s r e t a rt s a s a y r a k h a u b e s m a l a
d liokus ipragmaitk ,
i h e
s ngga pembaca dapa t meilha t kemampuan pengarang dalam
m i n e m k u t n u a s a h a b n a r u t n e l e k i s a ti o l p s k e g n e
m bulkan keindahan dar i
. a y n a y r a k
Pragmaitk meilha t penggunaan bahasa yang dliakukan oleh penuil s
a n k a m i j a k i d n a d ) r u t u n e p
( nya berdasarkan bahasa-bahasa yang digunakan
s il u n e
p untuk menemukan maksud yang i ngin disampaikan kepada pembaca
a s a h a b r o l p s k e g n e m i ti l e n e p u ti n a ij a k n a g n e D . ) r u t u t a rt i m
( -bahasa dalam
. a y n m a l a d i d i s u k o li k a d n it g n u d n a g n e m g n a y n a r u t u t
n a ij a
K pragmaitk dikatikan dan dieksplorl ebihmendalampadat uturan
-a y r a k h a r e M r a s i k e B l e v o n m a l a d h o k o t a r a p h e l o n a k a t a k i d g n a y n a r u t u t
n a r u t u t n a k a p u r e m i ti l e n e p n a k a n u g i d n a k a g n a y n a r u t u T . ir a h o T d a m h A
i s g n u f i a g a b e s h c e e L h e l o n a k o p m o l e k i d g n a y i r o g e t a k m a l a d i s u k o li k a d n it
o c i a g a b e S . i s u k o li k a d n
it ntoht uturan“Katakan ,adakodokl ompa!t” Tuturan
a s a d r e b i ti l e ti d n a k a g n a y i s u k o li d u s k a m g n u d n a g n e m t u b e s r e
t rkan kaijan
k it a m g a r
2 .
1 RumusanMasalah
n a s u m u r a u d h a l n u s u s i d , s a t a i d h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d e B
: t u k ir e b i a g a b e s h a l a s a m
.
1 Fungs i itndak liokus iapa saja yang digunakan dalam tuturan para
i g o li w d l e v o n h o k o
t Bekisa rMerah buku I(Bekisa rMerah )karya
? i r a h o T d a m h A
.
2 Bagaimanamaksud itndak liokus iyangt erdapa tdalamnove ldwliog i
( I u k u b h a r e M r a s i k e
B Beksia rMerah )karyaAhmadTohar imelalu i
k it a m g a r p n a ij a
k ?
3 .
1 TujuanPeneilitan
n a k r a s a d r e
B rumusan masalah d iatas ,peneilitan i n ibetrujuan sebaga i
: t u k ir e b
.
1 Mendesk irpsikanfungs iitndak liokus iyangdigunakandalamt uturan
a r a
p tokoh nove ldwliog iBekisa rMe rah buku I(Bekisa rMerah )
.i r a h o T d a m h A a y r a k
.
2 Mendesk irpsikan maksud itndak liokusi yang terdapa tdalam nove l
( I u k u b h a r e M r a s i k e B i g o li w
d Bekisa rMerah )karyaAhmadTohar i
k it a m g a r p n a ij a k i u l a l e
5
4 .
1 Manfaa tPeneilitan
n a d s it k a r p t a a f n a m u ti a y i n i n a it il e n e p m a l a d h e l o r e p i d g n a y t a a f n a M
.s it ir o e t t a a f n a m
.
1 Manfaa tPrak its
Secaraprakits ,peneilitani n idiharapkandapa tmembeirkanmanfaa t
m li n a g n a b m e k r e p p a d a h r e
t u bahasa dalam bidang pragmaitk pada
u h k n a d a y n m u m
u susnyat entangkaijan itndakt utu .r
.
2 Manfaa tTeoreit s
Peneilitan in idiharapkan dapa tdjiadikan salah satu bahan acuan
i d a y n u s u h k n a g n it n e p e k i a g a b r e b k u t n u t a a f n a m r e b t a g n a s g n a y
n u p u a m a s a h a b i ti l e n e p a r a p i g a b k i a b k it a m g a r p n a d a rt s a s g n a d i b
a
p ra pembaca . Bag i peneilit , peneilitan in i dapa t menambah dan
i g e s i r a d i j a k i d g n a y a rt s a s g n a t n e t n a u h a t e g n e p s a u lr e p m e m
.r u t u t k a d n it n a ij a k m a l a d a m a t u r e t k it a m g a r p
5 .
1 BatasanI stliah
: h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d h a li t s i n a s a t a B
.
1 Pragmaitk
h e l o n a k i a p m a s i d g n a y a n k a m g n a t n e t i d u t s h a l a d a k it a m g a r P
. ) a c a b m e p u a t a ( r a g n e d n e p h e l o n a k ri s f a ti d n a d ) s il u n e p u a t a ( r u t u n e p
.
2 Tindak liokusi
Tindakan-itndakan yang dtiamp likan lewa t tuturan biasanya
m a l a d r u t u t k a d n it t u b e s i
d Yule( 1996:82).
( i s u k o li p e s n o
K illocuiton ) yang memandang suatu
) 4 : 7 8 9 1 ( n a b a b a N t u r u n e m , a s a h a b n a k a d n it i a g a b e s n a r a j u /t a m il a k
.
3 Novel
s ir g g n I a s a h a b m a l a d l e v o n n a t u b e
S -dan inliah yang kemudian
a i s e n o d n I e k k u s a
m -berasa l dar i bahasa tial inovella (yang dalam
: n a m r e j a s a h a
b novelle) .Secaraharifahnovellaberarit‘ sebuahbarang
m a l a d k e d n e p a ti r e c ‘ i a g a b e s n a k it r a i d n a i d u m e k n a d ’ li c e k g n a y u r a b
, o r o t n a y i g r u N m a l a d 9 1 1 : 1 8 9 1 , s m a r b A t u r u n e m ’ a s o r p k u t n e b
. 9 : 2 0 0 2
6 .
1 Sistema itkaPenya ijan
t a m e t s i
S ika penuilasan peneilitan in iterdri iata sbeberapa bab .Ha lin i
. i n i n a it il e n e p i m a h e m e m m a l a d i d a c a b m e p h a d u m r e p m e m k u t n u n a u j u tr e b
, h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l ij a k g n e m i n i b a B . n a u l u h a d n e p b a b h a l a d a u t a s b a B
n e p t a a f n a m , n a it il e n e p n a u j u t , h a l a s a m n a s u m u
r eilitan ,batasan istliah ,dan
. n a ij a y n e p a k it a m e t s i s
p a d a h r e t n a u a j n it r a t u p e s s i s ir e b i n i b a B . a k a t s u p n a ij a k h a l a d a a u d b a B
g n a d e s i n i t a a s g n a y n a it il e n e p n a g n e d n a v e l e r g n a y u l u h a d r e t n a it il e n e p
ir o e t u ti a y s it ir o e t a k g n a r e K . it il e n e p h e l o n a k u k a li
d - et or iyang mendasar i
7
r a t u p e s s a h a b m e m i n i b a B . n a it il e n e p i g o l o d o t e m h a l a d a a g it b a B
n a l u p m u g n e p k i n k e t n a d e d o t e m , a t a d r e b m u s n a d a t a d , n a it il e n e p n a t a k e d n e p
. a t a d s i s il a n a k i n k e t a tr e s , a t a d
d i s p ir k s e d h a l a d a t a p m e b a
B ata ,hasi lpeneilitan ,dan pembahasan .Pada
b a b m a l a D . n a s a h a b m e p n a d , n a it il e n e p l i s a h , a t a d i s p ir k s e d n a k ij a s i d i n i b a b
n a d a t a d a s il a n a g n e m a r a c , n a it il e n e p a t a d n a k i s p ir k s e d n e m i ti l e n e p i n i
n a it il e n e p l i s a h n a s a h a b m e p
s ir e b g n a y p u t u n e p h a l a d a a m il b a
B ikesimpulan dar ihasi lpeneilitan .
k u t n u n a k a n u g r e p i d g n a y a k a t s u p r a tf a d n a k ij a y n e m a g u j it il e n e p , u ti n i a l e S
n a ri p m a l a g u j t a p a d r e t n a D . n a it il e n e p g n a j n u n e m g n a y i s n e r e v e
r -lamprian
8 I I B A B
A K A T S U P N A I J A K
1 .
2 PeneilitanyangRelevan
i a n e g n e m n a it il e n e
P Pragmait ssanga tmenairk dengan mula ibermuncu l
n a it il e n e p n a g n e d a y n u t a s h a l a S . t u b e s r e t n a ij a k i a n e g n e m u r a b n a it il e n e p
l u d u jr e b g n a y a y n u k u b m a l a d ) 1 1 0 2 ( k c a l B h t e b a z il E h e l o n a k u k a li d g n a y
“Sitilsitka Pragmatik” .Dalam kaijannya Black mengungkapkan bahwa ktia
a d e b r e b g n a y a r a c n a g n e d s k e t h a u b e s i m a h a m e m t a p a
d -beda tergantung
k a j a g n e m k c a l B . a ti k n a ri k i p m a l a d e k u ti s k e t a w a b m e m a ti k a n a m i a g a b
m t a p a d a c a b m e p a u m e s a n e r a k f i s a p i d a j n e m i g a l k a d it k u t n u a c a b m e
p enjad i
a n e r a K . a y n n i a l a c a b m e p n a g n e d a m a s k a d it g n a y a n k a m n a g n e d r i s f a n e p
n a g n e d ( a y n n a a n u g g n e p m a l a d a s a h a b p a d a h r e t n a ij a k h a l a d a a k it a m g a r p
r u s n u n a k g n u ti h r e p m e
m -unsu r yang itdak dicakup oleh tata bahasa dan
t s il it s a k ij i m a h a p i d t a p a d a k a m , ) k it n a m e
s ikas ekarangmenjad imakint etrairk
n a m a h a m e p n a d a k it a m g a r p n a k a n u g g n e m k u t n
u -pemahaman yang dapa t
n a g n e d n a ti a k r e b k c a l B n a it il e n e P . ) 1 : 1 1 0 2 , k c a l B ( a k it a m g a r p n a k li s a h i d
n a it il e n e
p peneilit mengena ipemaknaan t erhadap t eks ,dalam katiannya t ek s
a s a y r a
k srta berupa novel .Berkatian mengena ikaijan Black peneilit akan
n a k u m e n e m k u t n u a k it s il it s a r a c e s a n k a m a s il a n a g n e m m a l a d a y n n a k a n u g n e m
a n k a
m -makna liokus idalamnovel .
p n a g n e d a y n a ti a k m a l a
D eneilitan yang dliakukan peneilit ada 2
i d a ji d g n a y n a it il e n e
h a l a s a m n a s u m u R n a g n e d n a ti a k r e b i w it a r P n a it il e n e p l i s a
H peneilit
m n a k a g n a
y engidenitifkas i katego ir itndak liokusi . Peneilit akan
k a d n it s i n e j n a k u m e n e m m a l a d n a u c a i a g a b e s i w it a r P n a it il e n e p n a k a n u g g n e m
.r u t u t k a d n it i s g n u f n a d i s u k o li
g n a y n a it il e n e p n a g n e d n a v e l e r g n a y a u d e k n a it il e n e
P peneilit lakukan
l u d u jr e b g n a y i t a i d u S s il u n e p l a n r u j m a l a d t a p a d r e
t “Anailsi sSitilsitkaCertia
k e d n e
p Saks iMata KaryaSeno GumriaAijdarma” peneilitan dliakukan pada
. 2 0 0 2 n u h a
t Pada peneilitan Sudiat i digunakan dua pembahasan yatiu ,
a r a c e s s a h a b m e m i tr a i d u S . s u s u h k n a s a h a b m e p n a d m u m u n a s a h a b m e p
n a k r a s a d r e b n a h u r u l e s e
k unsu rintirnsik cerpen dalam pemhasanan umum ,
h o k o t n a k r a s a d r e b s a h a b i
d -tokoh dalam cerpen . Sedangkan pembahasan
n e p e c m a l a d a s a h a b a y a g n a a n u g g n e p i s ir e b s u s u h
k Saks iMata ,gayabahasa
, i y n u b n a t a a f n a m e p ) 2 , l a k i s k e l n a h il i p ) 1 : n a k r a s a d r e b h il i p i d g n a
y 3 )
. a n a k a m n a t a a f n a m e p ) 4 n a d , t a m il a k r u t k u rt s n a t a a f n a m e p
it il e n e
P an Sudiat i in i digunakan peneilit dalam menganailsa makna
h e l o n a k a n u g i d g n a y n a u c a a g g n i h e S . a k it s il it s n a ij a k n a k a n u g g n e
m peneilit
n a it il e n e P n a d i w it a r P n a k u k a li d g n a y n a it il e n e p h a l a d
a yang dliakukan
h a r e M r a s i k e B l e v o n n a r u t u t a n a c a w m a l a d a n k a m n a k u m e n e m k u t n u i t a i d u S
k a d n it k it a m g a r p n a ij a k n a d i t a i d u S n a it il e n e p n a k it s il it s n a ij a k n a k r a s a d r e b
n a g n e d n a ti a k r e b t u b e s r e t n a ij a k a u d e k . i w it a r P n a it il e n e p i s u k o li r u t u t
i d g n a y n a it il e n e
p lakukan olehBlackmengkatikansitilsitkadenganpragmaitk
1 1
2 .
2 Ka ijanTeori
a k a n u g i d g n a y i r o e
T n peneilit dalam peneilitannya yatiu:1 )pengeritan
k e p s a ) 2 ; k it a m g a r
p -aspekstiuas iujar ;3 )itndakt utur ;4)j eni sitndak t utur ;5 )
i r o g e t a
k Leech mengena i itndak liokusi ;6 )kategor iSearle mengena i itndak
7 n a d i s u k o
li )pengeritanhermeneuitka.
1 . 2 .
2 Penger itanPragma itk
h a b u m li g n a b a
C asayangmempelaja irs rtuktu rbahasas ecaraeksterna l
. i s a k i n u m o k m a l a d n a k a n u g i d a s a h a b a n a m i a g a b i n k a y , k it a m g a r p h a l a d a
. r u t u t a rt i m n a d r u t u n e p n a g n e d n a g n u b u h r e b a n k a m k it a m g a r p m a l a D
n a s a t a b n a k ir e b m e m k it s i u g n il r a k a p a p a r e b e
B -batasan i stliah .Namun pada
n a k u b , n a r a j u d u s k a m h a l a d a k it a m g a r p m a l a d n a ij a k g n a d i b a y n r a s a d
a n k a m i r a j a l e p m e m k it n a m e S . g n a r o e s e s n a k r a j u i d g n a y t a m il a k a n k a m
, l a n r e t s k e a r a c e s a n k a m i r a j a l e p m e m k it a m g a r p n a k g n a d e s , l a n r e t n i a r a c e s
a m h a l a d a k it n a m e s h e l o h a a l e ti d g n a y a n k a
m kna yang beba skonteks ,
t a k ir e t g n a y a n k a m h a l a d a k it a m g a r p h e l o i j a k i d g n a y a n k a m n a k g n a d e s
) 2 : 6 9 9 1 , a n a ji W ( .s k e t n o k
r u t u n e p h e l o n a k i a p m a s i d g n a y a n k a m g n a t n e t i d u t s h a l a d a k it a m g a r P
6 9 9 1 , e l u Y ( ) a c a b m e p u a t a ( r a g n e d n e p h e l o n a k ri s f a ti d n a d ) s il u n e p u a t a
( :3) .
r u t a g n e m r u t u n e p a r a c a n a m i a g a b g n a t n e t n a g n a b m it r e p u t a u s n a k u lr e p i D
a k e r e m g n a y g n a r o n a g n e d n a k i a u s e s i d g n a y n a k a t a k a k e r e m n i g n i g n a y a p a
i d u t s i a g a b e s k it a m g a r P . a p a n a a d a e k m a l a d n a d , n a p a k , a n a m i d , a r a c i b k a j a
t u r u n e
M Leech (1993:2 )dalam bukunya “Prinsip-prinsip Pragmaitk”
r i h k a r e t p a h a t n a k a p u r e m k it a m g a r p a y n p u k a c r e t a w h a b n a k p a k g n u g n e m
g n a b m o l e g m a l a
d -gelombang ekspans i ilnguisitk , dar i sebuah disipiln
n il p i s i d u t a u s i d a j n e m , a s a h a b k i s if a t a d i s u r u g n e m g n a y t i p m e
s yang l ua s
t a p a d k it a m g a r p , s it k a r p a r a c e S . s k e t n o k n a d , a n k a m , k u t n e b i t u p il e m g n a y
i s a u ti s m a l a d n a r a j u a n k a m i a n e g n e m i d u t s i a g a b e s n a k i s i n if e d i
d -stiuas i
. u t n e tr e t
) 3 3 : 6 8 9 1 ( n a g ir a T m a l a d n o s n i v e L , h c e e L t a p a d n e p n a g n e d n a l a j e S
it a m g a r p a w h a b n a k a t a g n e
m k adalah telaah mengena irelas iantara bahasa
n a r o p a l u a t a n a t a t a c u t a u s i g a b r a s a d n a k a p u r e m g n a y s k e t n o k n a d
i a k a m e p n a u p m a m e k i a n e g n e m h a a l e t : n i a l a t a k n a g n e d , a s a h a b n a m a h a m e p
t a m il a k n a k i s a r e y n e m a tr e s n a k g n u b u h g n e m a s a h a
b -kailma tdan konteks
-s k e t n o
k secara tepat . Pendapa t Leech dan Levinson pada initnya
a n k a m n a k u m e n e m m a l a d k it a m g a r p n a r e p a n a m i a g a b n a k a k u m e g n e m
.s k e t n o k n a k r a s a d r e b
a n a m i a g a b e s m u m u k it a m g a r P a w h a b t a p a d n e p r e b h c e e L u ti n i a l e S
a d a p , k a rt s b a p u k u c g n a y n a ij a k n a k a p u r e m i n i s i d i j a k i
d saa tyang sama
n a ij a k n a k h u t u b m e
m - kaijan pada itngka tyang lebih umum sebaga isuatu
, i s a u ti s i r a d i l a k e s a m a s h a s i p r e t g n a y a s a h a b i d u t s a r a t n a i s k a rt s b a p a h a t
y a s a h a b n a a n u g g n e p i j a k g n e m g n a y a s a h a b i d u t s n a g n e
d ang khusu sdalam
l a i s o s s k e t n o
3 1
2 . 2 .
2 Aspek-aspekStiuas iUjar
a n e m o n e f n a d s it a m g a r P a n e m o n e f n a k a d e b m e m t a p a d k u t n U
i a g a b e s i a k a p i d t a p a d g n a y r a j u i s a u ti s k e p s a a p a r e b e b n a k a n u g i d k it n a m e s
a y n n a g n u b u h m a l a d a n k a m i j a k g n e m k it a m g a r p a w h a b t a g n i g n e m , a ir e ti r k
. r a j u i s a u ti s n a g n e d
i d t a p a d g n a y k e p s a a m il t a p a d r e
T jadikan krtieira menuru tLeech
9 1 : 3 9 9 1
( -21) ,yatiu :1 )yang menyapa(penyapa )atau yang disapa(pesapa) ;
i a g a b e s n a r u t u t ) 4 ; n a r u t u t h a u b e s n a u j u t ) 3 ; n a r u t u t h a u b e s s k e t n o k ) 2
k u d o r p i a g a b e s n a r u t u t n a d ) 5 ; r a j u k a d n it : n a t a i g e k u a t a k a d n it k u t n e b
a b r e v k a d n
it l .Beirku taspek-aspeks tiuas iujart ersebu tanataral ain:
)
1 yangmenyapa( penyapa )atauyangdisapa( pesapa)
l o b m i s n a k a n u g g n e m h c e e
L -simbo l yang merupakan singkatan
n a g n e d a p a y n e m g n a y g n a r o n a k a t a y n e m k u t n
u n (penutur )dan orang
n a g n e d a p a s i d g n a
y t (pentutur) .Sehingga dalam sebuah hubungan
u a t a r u t u n e p t a p a d r e t s u r a h t a k a r a y s a m m a l a d i d a jr e t g n a y i s a k i n u m o k
n a u j u t r a g a r u t u t n e p n a g n e d h c e e L n a k a t a k i d g n a y r u t u t a rt i m
.i a p a c r e t t a p a d i s a k i n u m o k r e b
0 1 : 6 9 9 1 ( a n a ji
W -11 ) menjelaskan bahwa konsep penutur dan
n a r u t u t a li b a c a b m e p n a d s il u n e p p u k a c n e m a g u j i n i r u t u t n a w a l
k e p s A . n a s il u t a i d e m n a g n e d n a k i s a k i n u m o k i d n a t u k g n a s r e
b -aspek
r a t a l , a i s u h a l a d a i n i r u t u t a w a l n a d r u t u n e p n a g n e d n a ti a k r e b g n a y
n a b a r k a e k t a k g n it , n i m a l e k s i n e j ,i m o n o k e l a i s o s g n a k a l e
)
2 Kontekss ebuaht uturan
k e p s a i a g a b e s i tr a i r e b i d h a l e t s k e t n o
K -aspek yang berkatian
n a k it r a g n e m h c e e L . n a r u t u t h a u b e s l a i s o s n a d k i s if n a g n u k g n il n a g n e d
a m a s g n a y g n a k a l e b r a t a l n a u h a t e g n e p u t a u s i a g a b e s s k e t n o
k -sama
ti m n a d r u t u n e p h e l o i k il i m i
d ra tutu rdan yang membantu mirta tutu r
a n k a m n a k ri s f a n e
m tuturan.
a u m e s m a l a d s k e t n o k h a l a d a k it s i u g n il n a it il e n e p n a r u t u t s k e t n o K
. n a t u k g n a s r e b n a r u t u t i r a d n a v e l e r g n a y l a i s o s g n it e s u a t a k i s if k e p s a
( s k e t o k t u b e s i d m i z a l k i s if t a fi s r e b g n a y s k e t n o
K cotext) ,sedangkan
u ti s k e t n o k k it a m g a r p m a l a d i D . s k e t n o k t u b e s i d l a i s o s g n it e s s k e t n o k
( n a u h a t e g n e p g n a k a l e b r a t a l a u m e s h a l a d a a y n t a k i k a h a d a
p back
e g d e l w o n k d n u o r
g )yang dipaham ibersama oleh penutu rdan lawan
) 1 1 : 6 9 9 1 , a n a ji W ( .r u t u t
)
3 Tujuans ebuaht uturan
k u t n e
B -bentuk tuturan yang diutarakan oleh penutu r
a y n a ti a k m a l a D . u t n e tr e t n a u j u t n a d d u s k a m h e l o i g n a k a l e b r a t a li d
g n a y d u s k a m n a k a t a y n e m k u t n u n a k a n u g i d t a p a d m a g a r e b g n a y n a r u t u t
n a g n e d n a k a r a t u i d t a p a d d u s k a m m a g a r e b a y n k il a b e s n u p u a t a , a m a s
r u t u
t an yang sama .D idalam pragmaitk berbicara merupakan akitvtia s
( n a u j u t a d a p i s a t n e ir o r e b g n a
y goa l oriented acitviites.) (Wjiana ,
) 1 1 : 6 9 9 1
a rt i m n a d r u t u n e p h e l o i a p a c i d s u r a h g n a y n a u j u t i k il i m e m n a r u t u T
a d r u t u n e p n a k a t a k i d g n a y a p a a d a p g n u t n a g r e b r u t u
5 1
a g g n i h e S . r u t u n e p i r a d n a r u t u t i p a g g n a n e m m a l a d r u t u t a rt i m h a l o r e p i d
n a i a p m a y n e p m a l a d g n it n e p t a a s n a r u t u t h a u b e s n a u j u t n a k a t a k i d t a p a d
.r u t u n e p h e l o n a r u t u t
)
4 Tuturans ebaga ibentuk itndakataukegiatan : itndakujar
d u j u w n a g n e d n a ti a k r e b a s a h a b a t a
T -wujud stait syang absrtak
(abstracts taitcenitites,) sepe tr ikailmat( dalams intaksis) ,danproposis i
k a d n it n a g n e d n a s u r u r e b k it a m g a r p n a k g n a d e s ,) k it n a m e s m a l a d
( -itndak
i s a m r o fr e p u a t
a -performas iverba lyangt ejrad idalamstiuas idan waktu
n a t a k g n it a d a p a s a h a b i n a g n a n e m k it a m g a r p n a i k i m e d n a g n e D . u t n e tr e t
. a s a h a b a t a t a d a p ir a d t e r k n o k h i b e l g n a y
. i s a k i n u m o k n a li s a h r e b e k a d a p n a ti a k r e b a s a h a b a t a t n a a n u g g n e P
a d t a p e t g n a y i s a u ti s s k e t n o k n a g n e d n a r u t u t n a i a p a y n e p i p a t e
T pa t
r u t u t a rt i m u a t a r u t u n e p n a k u k a li d n a k a g n a y n a k a d n it n a k u t n e n e m
a t a t a d a p ir a d t e r k n o k h i b e l i s a k i n u m o k m a l a d n a li s a h r e b e k i a g a b e s
. a s a h a b
)
5 Tuturans ebaga iproduk itndakverbal
m a l a d , ir i d n e s u ti l a b r e v k a d n it u a t a r a j u k a d n it i a g a b e s n i a l e S
it a m g a r
p k kata t‘uturan ’dapa tdigunakan dalam atr iyang lain ,yatiu ,
i a g a b e
s produksuatu itndakverbal( bukan itndakverba ltius endi ir.)
t a m il a k h o t n o c i a g a b e
S Apakah rambutmu itdak t erlalu panjang?
i n i n a g n u b u h m a l a D . h a t n ir e p u a t a n a a y n a tr e p i a g a b e s n a k ri s f a ti d t a p a D
( t a m il a k a r a t n a r a s a d n e m n a a d e b r e p a d a n a k s a g e ti d t a p a
d sentence )
( n a r u t u t n a g n e
e p t a w e l n a k i s a k if it n e d ii d g n a y n a a s a h a b e k l i s a
h nggunaanya dalam
2 1 : 6 9 9 1 , a n a ji W ( . u t n e tr e t i s a u ti
s - )1 3
g n a y i tr e p e s i s u k o li k a d n it n a g n e d r a j a j e s ) v i( k e p s a a d a P
, n a u j u t i s a t n e ir o e b g n a y i s a k i n u m o k m a l a d , h c e e L h e l o n a k p a k g n u i d
i s k u rt s n o k e r e m k u t n u a h a s u n a k a p u r e m n a r u t u t h a u b e s a n k a m i ti l e n e m
n a k a d n
it apa yang menjad i tujuan penutu r keitka ia memproduks i
t u b e s i d t a p a d n a r u t u t h a u b e s a n k a m , i n i n a it r e g n e p m a l a D . a y n n a r u t u t
) 1 2 : 3 9 9 1 , h c e e L ( .t u b e s r e t n a r u t u t I S U K O L I A Y A D t u b e s i d t a p a d
3 . 2 .
2 TindakTutur
n e m g n a y u m li n a k a p u r e m k it a m g a r P a s a h a b u m
lI gkaj imengena i
a r a t n a , u m li g n a b a c 5 i d a j n e m i g a b r e t k it a m g a r P . t a m il a k m a l a d n a a n k a m r e p
h a l a S . n a n u t n a s e k n a d s i s k i e d , r u t a k il p m i , r u t u t k a d n it , n a p a g g n a a r p n i a l
satu cabang limu yang berkatian dengan rumusan masalah peneilit adalah
.r u t u t k a d n it
a d n it s u
A lam How to do Thing swtih Word s(1962 )ialah ,tuturan
-a d e b r e b a y n m u m u a d a p ) ’ fi t a m r o f r e p ‘ a y n t a k g n i s ( f it a m r o f r e p n a r u t u t
n a r u t u t n a g n e
d -tuturan konstait f(constaitve )atau desk irptfi .Jad i itndak
n a r u t u T . fi t a m r o fr e p t a fi s r e b g n a y n a r u t u t n a k a p u r e m r u t u
t performait fyang
7 1
n a k a p u r e m r u t u t k a d n i T . a m a s g n a y l a h n a k p a k g n u g n e m e ll u Y u ti n a g n e d
n a k k a d n i
T -itndakkanyangdtiamplianl ewatt uturan( Yulle,2006)
4 . 2 .
2 Jeni sTindakTutur
m n it s u
A eilha tadanya itga jeni s itndak ujar ,yatiu itndak LOKUS I
n a k u k a l e m ( I S U K O L I k a d n it , ) u t a u s e s n a k a t a g n e m n a k a d n it n a k u k a l e m (
n a k u k a l e m ( I S U K O L R E P k a d n it n a d , ) u t a u s e s n a k a t a g n e m m a l a d n a k a d n it
3 : 3 9 9 1 , h c e e L m a l a d n it s u A ( ) u t a u s e s n a k a t a g n e m n a g n e d n a k a d n
it 1 6)
n a k a t a y n e m g n a y e ll u Y t a p a d n e p n a g n e d t a u k r e p i d n it s u A t a p a d n e P
n a k a d n it 3 g n u d n a g n e m n a r u t u t u t a u s n a k li s a h g n e m g n a y n a k a d n it a w h a b
g n a y , i s u k o l k a d n it h a l a d a a m a tr e p g n a Y . n a g n u b u h r e b g n il a s g n a y
a h g n e m u a t a n a r u t u t r a s a d k a d n it n a k a p u r e
m slikan suatu ungkapan
k it s i u g n
il yang bermakna . Dimens i kedua adalah itndak liokusi , yang
n a k li p m a ti d n a d n a ri k i p m a l a d i d i s g n u f a p a r e b e b n a g n e d n a r u t u t n a k a p u r e m
k a d n it h a l a d a a g it e k i s n e m i D . n a r u t u t u t a u s f it a k i n u m o k n a n a k e n e p i u l a l e m
t u t n a k a p u r e m g n a y , i s u k o lr e
p uran yang itdak bermaksud memiilk ifungs i
3 8 : 6 0 0 2 , e ll u Y ( t a b i k a n a k a t p i c n e
m - )8 4
t a p a d n e
P -pendapa td iata sdidukung kembal idengan pendapa tSealre
a y n u k u b m a l a
d Speech Acts :An Essay in The Phliosophy o fLanguage
3 2 , 9 6 9 1
( -24 )mengemukakan bahwasecarapragmait sseitdak-itdaknyaada
( i s u k o l k a d n
it locuitonaryact) , itndak liokusi( illocu itonaryact) ,dan itndak
( i s u k o lr e
p perlocuitonaryact)(SealredalamWjiana,1996:16)
a r p m a l a d a g g n i h e
S gmaitk yang mengkaj i mengena i itndak tutu r
r u t u n e p h e l o n a k u k a li d g n a y n a ti a k r e b g n il a s g n a y r u t u t k a d n it a g it t a p a d r e t
) 3 n a d i s u k o li r u t u t k a d n it ) 2 , i s u k o l r u t u t k a d n it ) 1 : u ti a y r u t u t a rt i m n a d
. i s u k o lr e p k a d n it
1 . 5 . 2 .
2 Tindakl okusi
m h a l a d a i s u k o
L elakukan itndakan untuk menyatakan sesuatu
) 2 6 9 1 , n it s u A
( . Peryataan tersebu t sama dengan pendapa t Wjiana
) 7 1 : 6 9 9 1
( Tindak tutu rlokus iadalah itndak tutu runtuk menyatakan
i a g a b e s t u b e s i d i n i r u t u t k a d n i T . u t a u s e
s TheAc to fSayingSomething.
t a fi s r e b n a k i a p m a s i d g n a y n a r u t u t i s u k o li k a d n it m a l a D
i u l a l e m r u t u t a rt i m a d a p e k i s a m r o f n i n a k ir e b m e m r u t u n e P . n a a t a y n r e p
a n k a m i k il i m e m r u t u n e p n a k i a p m a s i d g n a y n a r u t u t a g g n i h e s , a y n n a r u t u t
p a k a c u i d g n a y a p a n a g n e d a m a s g n a
y kepadamirtat utur .
a rt i m a d a p e k i s a m r o f n i n a k ir e b m e m k u t n u d u s k a m r e b r u t u n e P
k u t n u r u t u t a rt i m n a k p a r a h g n e m k a d it r u t u n e p u ti n i a l e s , r u t u t
h o t n o c t u k ir e B . a y n n a r u t u t p a d a h r e t h u r a g n e p r e t u a t a u t a u s e s n a k u k a l e m
9 1
.
a “Buku tiuberwarnamerah”
.
b “Dias edangmemasaks ayurl odeh”
.
c “GunungMerap iberadad iYogyakatra”
u k u b a w h a b n a k u h a ti r e b m e m r u t u n e p a w h a b a n k a m r e b ) a ( n a r u t u T
. h u r u y n e m k u t n u d u s k a m r e b k a d it h a r e m a n r a w r e b a y n k u j n u ti d g n a y
g n i s a m ) c ( n a d ) b ( n a r u t u t a g n e d a l u p u ti g e
B -masingmenyatakanbahwa
a w h a b n a k u h a ti r e b m e m n a d h e d o l r u y a s k a s a m e m g n a d e s n i a l g n a r o
. a tr a k a y g o Y i d a d a r e b g n a m e m i p a r e M g n u n u g
n a u t a s u t a s i a g a b e s g n a d n a p i d i n i l a h m a l a d n a r u t u t u a t a t a m il a K
/t a k i d e r p n a d k i p o t/ k e y b u s i n k a y , r u s n u a u d i r a d i ri d r e t g n a
y commen t
n a k a p u r e m i s u k o li k a d n it a g g n i h e S . ) 8 1 : 6 9 9 1 , a n a ji W m a l a d n a b a b a N (
a n e r a k a y n a n k a m i r a c i d k u t n u h a d u m f it a l e r g n a y r u t u t k a d n it
m a l a d n a r u t u t s k e t n o k n a k a tr e y n e m a p n a t n a k u k a li d t a p a d i s a k if it n e d i
. r a j u i s a u ti s
2 . 5 . 2 .
2 Tindak liokusi
a l a d a i s u k o
lI h melakukan sesuatu itndakan dalam mengatakan
n a k p a k g n u g n e m a n a ji W a y n n a ti a k m a l a D . ) 2 6 9 1 , n it s u A ( u t a u s e s
n a k a t a g n e m k u t n u i s g n u f r e b n i a l e s n a r u t u t h a u b e s a w h a b a y n t a p a d n e p
k u t n u n a k a n u g r e p i d a g u j t a p a d , u t a u s e s n a k i s a m r o f n i g n e m u a t a
i B . u t a u s e s n a k u k a l e
m la ha l in i tejradi , itndak tutu ryang terbentuk
i a g a b e s t u b e s i d i s u k o li k a d n i T . i s u k o li k a d n it h a l a d
a The Ac to fDoing
g n i h t e m o
1 2
u t a u s f it a k i n u m o k n a n a k e n e p i u l a l e m n a k li p m a ti d i s u k o li k a d n i T
) 4 8 : 6 9 9 1 , e l u Y ( n a r u t u
t . Tuturan dimaksudkan untuk membua tsuatu
d u s k a m u a t a n a s a l e j n e p , n a r a w a t , n a a t a y n r e
p -maksud yang dapa t
. a y n i a l i s a k i n u m o k s e s o r p m a l a d n a k i a p m a s i d
. e lr a e S n a d h c e e L : u ti a y i l h a a u d h e l o n a k ir o g e t a k i d i s u k o li k a d n i T
e m i s u k o li k a d n it n a k ir o g e t a k g n e m h c e e
L njad iFungs i itndak liokusi .
i s u k o li k a d n it s i n e j i d a j n e m n a k ir o g e t a k g n e m e lr e S n a k g n a d e S
a ir e ti r k n a k r a s a d r e
b -krtieirayangdisampaikanparaahil .
1 . 2 . 5 . 2 .
2 Kategor iLeechMengena iTindakanI lokusi
a u j u t a r a t n a n a g n u b u h h a u b e s n a k a t p i c n e m i s u k o li k a d n i
T n sosia l
n a t a i g e k t a m r o h p a k i s n a d a s a r n a g n e d n a p a k g g n u g n e p m a l a d
ir a h e s i s a k i n u m o k r e
b -ha ir . Stiuasi-stiuas i yang berbeda menuntu t
s i n e j a y n a d
a -jeni sdanderajats opans antunyangberbedaj uga .Fungsi
-e j t a p m e i d a j n e m n a k i s a k if i s a l k i d t a p a d i s u k o li i s g n u
f nis , sesua i
i s g n u f n a g n u b u h n a g n e
d -fungs itersebu tdengan tujuan-tujuan sosia l
t u r u n e m i s a k if i s a l k t a p m e e K . t a m r o h r e t n a d n a p o s u k a li r p m a l a d
: u ti a y , h c e e L
)
1 Kompettifi( compeititve)
i s u k o li n a u j u t i k il i m e m f it it e p m o k i s u k o li k a d n it i s g n u F
, a y n l a s i m ; l a i s o s n a u j u t n a g n e d g n i a s r e
b memerintah , meminta ,
, t u t n u n e
k u t n u a y n n a u j u t n a d f it a g e n g n a y t a fi s i a y n u p n e m n u t n a s n a p o s
t e k i g n a r u g n e
m idakharmonisan yang tersriat . Sehingga tujuan
. a m r a k a t a tr e b k a d it a y n r a s a d a d a p f it it e p m o k
)
2 Menyenangkan( convivial)
h i b e l g n a y n u t n a s n a p o s k u t n u n a u j u tr e b n a k g n a n e y n e m i s g n u F
h a m a r e b n a t a p m e s e k i r a c n e m k u t n u f it i s o
p -tamahj.adi ,dalam sopan
n a k p a c u g n e m k u t n u n a t a p m e s e k a d a a li b i tr a r e b f it i s o p g n a y n u t n a s
n a a m a s r e b i s u k o li n a u j u T . ) 2 6 1 : 3 9 9 1 , h c e e L ( a y n a k u k a l e m s u r a h a ti k
: a y n l a s i m ; l a i s o s n a u j u t n a g n e d n a t a p e tr e b u a t
a menawarkan ,
g n a d n u g n e
m ,menyapa ,mengucapt erimakasih ,mengucaps elamat.
)
3 Bekerjas ama( collaboraitve)
, n u t n a s n a p o s n a k t a b il e m k a d it a m a s a jr e k e b i s u k o li i s g n u F
r k a d it n u t n a s n a p o s i n i i s g n u f a d a p a n e r a
k elevan.( Leech,1993:162) .
: a y n l a s i m ; l a i s o s n a u j u t n a k u a ri h g n e m k a d it i s u k o li n a u j u T
n e
m yatakan ,melaporkan ,mengumumkan ,mengajarkan.
)
4 Bertentangan( confilcitve)
a y n l a s i m ; l a i s o s n a u j u t n a g n e d n a g n a t n e tr e b i s u k o li n a u j u T
i h a r a m e m , i h a p m u y n e m , h u d u n e m , m a c n a g n e
m (Leech ,1993 :162) .
a d a p i n i i s g n u f a n e r a k , il a k e s a m a s a d a k a d it n u t n a s n a p o s r u s n U
n i k g n u m k a d i T . n a h a r a m e k n a k l u b m i n e m n a u j u tr e b a y n r a s a d
.i n o ri n a k a n u g g n e m r u t u n e p a li b i l a u c e k , n a p o s n a g n e d n a k u k a li d
p m e e k m a l a
D atf ungs imenuru tLeecht ersebutf ungs iyangbersfia t
k i s g n u f , a u d e k i s g n u f a y n a h fi ti s o
3 2
h i b e l a y n n i a l i s g n u f a g it e k n a k g n a d e S . n i m r e c r e t h i b e l i n i i s g n u f a d a p
.f it a g e n t a fi s r e b
2 . 2 . 5 . 2 .
2 Kategor iSearleMengena iTindakanI lokusi
k a d n it h c e e L h e l o a y n i s g n u f n a k r a s a d r e b n a k g n o l o g i d n i a l e S
. e lr a e S h e l o a ir e ti r k i a g a b r e b n a k r a s a d r e b n a k i s a k if i s a l k i d a g u j i s u k o li
k a d n it s i n e j a m il i d a j n e m i g a b i d e lr e S h e l o n a k u k a li d g n a y i s a k if i s a l K
n e m i s u k o li k a d n it i r o g e t a k a m il e K . i s u k o
li uru tSealre ,yatiu:
)
1 Asertfi( asseritves)
i a g a b e s n a k a t a k i d f it r e s a k a d n it s i n e j ) 3 4 : 1 1 0 2 ( k c a l B m a l a D
. i s p ir k s e d n a d n a a t a y n r e p h a l a d a f it a t n e s e r p e r a r a c i w k a d n it
a y n n a g n a d n a p n a k r a p a m e m r u t u n e
P tentang dunia sesua idengan
n a r a n e b e k i n i k a y e m k u t n u n a k p a r a h i d a ti K . ir i d n e s a y n n a m a h a m e p
a h a s u r e b s u g il a k e s , ir i d n e s n a k a t a k a ti k g n a y a p a i r a d
. a y n n a k it k u b m e m
g n a d a k g n a y f it r e s
A -kadang disebu t itndak tutu rrepresentait f
e m g n a y r u t u t k a d n it s i n e j h a l a
i nyatakanapayangdiyakin ipenutu r
) 2 9 : 6 9 9 1 , e l u Y ( n a k u b u a t a s u s a
k . Sejalan dengan Black dan Yule ,
a d a p t a k ir e t r u t u n e p i n i i s u k o li a d a p n a k a t a g n e m ) 4 6 1 : 3 9 9 1 ( h c e e L
, a y n l a s i m , n a k a n u g i d g n a y i s i s o p o r p n a r a n e b e
k menyatakan ,
m , h u l e g n e m , l a u b m e m , n a k l u s u g n e